Dzisiaj aż 13,496 dzieciaków dzięki wsparciu osób takich jak Ty znajdzie darmowe książki na Wolnych Lekturach.
Dołącz do Przyjaciół Wolnych Lektur i zapewnij darmowy dostęp do książek milionom uczennic i uczniów dzisiaj i każdego dnia!
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | angielski, angielskie | dawne | francuski | grecki | gwara, gwarowe | hebrajski | holenderski | łacina, łacińskie | literacki, literatura | mitologia grecka | mitologia rzymska | niemiecki | pogardliwe | potocznie | przestarzałe | rosyjski | staropolskie | turecki | węgierski | włoski | żartobliwie
Według języka: wszystkie | lietuvių | polski
Znaleziono 685 przypisów.
γνώσις χατ' έξοχήν (gr.) — doskonała wiedza. [przypis redakcyjny]
gąść (1. os. lp. gędę) (daw.) — śpiewać a. grać. [przypis redakcyjny]
gąsior (daw.) — dyby, więzienie. [przypis redakcyjny]
gąsiorek (daw.) — dzban. [przypis redakcyjny]
gąsior — kłoda, w którą wsadzano winnego. [przypis redakcyjny]
Gąska, bardziej znany jako Stańczyk, sławny błazen. [przypis redakcyjny]
gabać (daw.) — nagabywać. [przypis redakcyjny]
gabać — nagabywać, zaczepiać. [przypis redakcyjny]
Gabana — torre di Gaibana, warowna wieża na prawym brzegu odnogi Padu „Po di Pomaro”. [przypis redakcyjny]
gabinet — pokój męski do przyjmowania gości. [przypis redakcyjny]
gabinety — tu: zbiory naukowe. [przypis redakcyjny]
gabne (gw.) — gabnę, ujmę. [przypis redakcyjny]
Gabriella — literacki pseudonim N. Żmichowskiej. [przypis redakcyjny]
Gabriel Mastai — bratanek Piusa IX. [przypis redakcyjny]
Gabryna — zbrodniarka, żona Argeusza, potem Filandra. [przypis redakcyjny]
gach (daw.) — kochanek. [przypis redakcyjny]
gachów — zalotników, kochanków. [przypis redakcyjny]
gachy — zalotnicy, kochankowie. [przypis redakcyjny]
Gada — Kadyks w Hiszpanii. [przypis redakcyjny]
Gada — miasto w Hiszpanii (dziś Kadyks). [przypis redakcyjny]
Gades — Kadyks w Hiszpanii. [przypis redakcyjny]
gadki pokryte (starop.) — zagadki. [przypis redakcyjny]
gadzina (daw.) — robactwo a. małe zwierzęta. [przypis redakcyjny]
gagatkowy (starop.) — czarny. [przypis redakcyjny]
gajdus (gw.) — tej formy nie ma w Słowniku gwar polskich J. Karłowicza; gajda: nicpoń, głupiec; gajdziasty: niezgrabny, ociężały. [przypis redakcyjny]
gaje tuskulańskie — Tusculum, dziś Frascati, miasteczko niedaleko Rzymu, w przyjemnym położeniu, wśród wzgórków, gaików, i równin; niegdyś dziedzictwo Cycerona. [przypis redakcyjny]
Gajusz Mariusz (156–86 p.n.e.) — rzymski wódz i mąż stanu, zwany przez Plutarcha trzecim założycielem Rzymu, reformator armii rzymskiej, zwycięzca wielu wojen, wuj Juliusza Cezara (100–44 p.n.e.). [przypis redakcyjny]
Gałąź salzburska — fragment ten, znaleziony w papierach pana Beyle, ogłoszono tu pierwszy raz. Tłumaczy on zjawisko krystalizacji i wyjaśnia pochodzenie tego słowa. (przypis R. Colomba) [przypis redakcyjny]
gałęzie — [daw.] r. n. [przypis redakcyjny]
gałęzie (daw.) — r. n. [tj. to gałęzie]. [przypis redakcyjny]
Gałecki, Franciszek — kuchmistrz koronny. [przypis redakcyjny]
Gałga — lub Kałga, następca tronu. [przypis redakcyjny]
gałgaństwo — ludność odziana gałganami (bez znaczenia moralnego). [przypis redakcyjny]
gałgancjusz — nicpoń, urwisz (wyraz pochodz. niem., z końcówką niby łacińską). [przypis redakcyjny]
G-ał — generał, tj. Maurycy Mycielski. [przypis redakcyjny]
gałka — muszkatołowa albo muszkatowa, owoc muszkatowca (myristica moschata). [przypis redakcyjny]
Gałka złota, bulla aurea — amulet, ozdoba, noszona przez dzieci bogatych Rzymian. [przypis redakcyjny]
Galaciella a. Galacya — córka Agolanta, matka Rugiera i Marfizy. [przypis redakcyjny]
Galafron — król Kataju w Chinach, ojciec Angeliki i Argali. [przypis redakcyjny]
galanterią — [forma B.lp r. ż.] grzeczność; tu użyto wyrazu tego ironicznie. [przypis redakcyjny]
galanteria (z fr.) — tu: dworność, elegancja względem pań. [przypis redakcyjny]
galantom (z franc. galant homme) — człowiek przyzwoity, bez zarzutu, w salonowym, dworskim rozumieniu tych wyrazów. [przypis redakcyjny]
galantom (z wł.) — elegant. [przypis redakcyjny]
galantownią — [przez] zalotność, gładkość. [przypis redakcyjny]
galantuomo (wł.) — poczciwy, szlachetny człowiek, dżentelmen. [przypis redakcyjny]
Galata — dziś dzielnica Stambułu, położona po europejskiej stronie cieśniny Bosfor, dawniej osobne miasto tureckie. [przypis redakcyjny]
Galatea — bohaterka sielanki Wergilego. [przypis redakcyjny]
Galatea (mit. gr.) — boginka morska, córka Nereusa (Nereida). Słynny obraz Rafaela przedstawia Triumf Galatei. [przypis redakcyjny]
gala — uroczystość dworska, biesiada. [przypis redakcyjny]
Galen — Claudius Galenus (131–ok. 200 r.), wybitny lekarz–praktyk, badacz naukowy i eksperymentator. Dzieła jego, w których dał syntezę ówczesnych poglądów medycznych, były aż do XVII w. uważane za podstawę wiedzy lekarskiej. [przypis redakcyjny]
Galen — Grek, sławny lekarz, żyjący w II w. po Chrystusie. [przypis redakcyjny]
Galerana — córka króla hiszpańskiego, Galafrona, małżonka Karola Wielkiego. [przypis redakcyjny]
galera — okręt popędzany wiosłami. [przypis redakcyjny]
galeria drezdeńska i monachijska — w Dreźnie i Monachium znajdują się bardzo bogate zbiory słynnych dzieł malarstwa europejskiego. [przypis redakcyjny]
galeria — tu: trybuna na wyścigach. [przypis redakcyjny]
galery — dawne okręty wojenne poruszane wiosłami, zazwyczaj przez skazańców; tu w znaczeniu: ciężka kara. [przypis redakcyjny]
Galet — Francuz, guwerner Adama i Alfreda Potockich. [przypis redakcyjny]
Galicja — kraina w płn. Hiszpanii, z słynnym miejscem odpustowym Santiago di Compostella. [przypis redakcyjny]
galicyjska królewna — Izabella, córka króla galicyjskiego (w Hiszpanii). [przypis redakcyjny]
Galilaee, vicisti! — Galilejczyku, zwyciężyłeś. Słowa przypisywane cesarzowi Julianowi Apostacie (361–363 n. e.), który miał je wypowiedzieć w chwili śmierci, uznając zwycięstwo chrześcijaństwa; chciał je bowiem w czasie swego panowania stłumić i przywrócić pogaństwo zmodernizowane w duchu neoplatońskim. Zakończenie dramatu Krasińskiego wywołało wiele kontrowersyjnych komentarzy i interpretacji. Mickiewicz w kursie III swych paryskich wykładów o literaturze słowiańskiej uznał finał Nie-Boskiej komedii za szczególnie wzniosły. Kilkanaście lat później inny wykładowca literatury, Leon Zienkowicz (Tegoż, Wizerunki polityczne literatury polskiej, Lipsk 1867, t.I, s.151), w tejże scenie dostrzegł na rozkaz poety dokonaną rękami boskimi zemstę na zwycięskich masach rewolucyjnych, tak nienawistnych autorowi jako arystokracie. Tym śladem podążyła S. Skwarczyńska, krytykując zakończenie ze stanowiska postępowego katolicyzmu za w najwyższym stopniu niewłaściwe „klasowe zaangażowanie Boga” (Tejże, Leona Schillera trzy opracowania teatralne Nie-Boskiej komedii w dziejach jej inscenizacji w Polsce, Warszawa 1959, s.26). Na gruncie tych kontrowersji powstał spór o to, czy zakończenie jest organiczną częścią dramatu, czy cząstką odrębną, dodaną do wcześniej ukształtowanej całości i nieprzystającą do niej. Odczytanie koncepcji tragizmu, wpisanej w Nie-Boską komedię pozwala dostrzec organiczność wszystkich części utworu (por. przypis początkowy do Części IV). Do głosów interpretujących sens finału dramatu w latach czterdziestych XIX w. można dodać jeszcze komentarz cytowanego niem. krytyka, A. Junga. Pisał on: „Arystokratyzm (…) demokratyzm (…), krótko mówiąc: Mąż i Pankracy, szlachta i Napoleon padają tu jeden po drugim, aby z obu stron ustąpić miejsca owym liberalnym zasadom XIX wieku, które wprawdzie nie znalazły sobie jeszcze miejsca w świecie, swego organizmu światowego, ale które muszą je znaleźć wówczas, kiedy rozpoznają swój błąd w zapoznaniu religii. Albowiem tylko przez religię — to jest właściwy cel świata i najgłębszy sens naszego utworu — świat się odmłodzi, tak jak z niej wyszedł, i ona jest właśnie tą skałą, której zaprawdę nie poruszą bramy piekielne, i w niej jedynie zdrowa liberalna zasada znajduje porękę swego zwycięstwa. Ale do natury naszego utworu, do jego dantejskiego charakteru i narodowego sposobu wyrażania przynależy to, że to katolicyzm przynosi ludom wolność i nowy ustrój, czego autor taktownie niemal nie wypowiada, ale ku czemu wszystko zmierza, i co możemy określić jako element Lamenesowski [tj. w duchu pism Felicité Lamenais] w tym wspaniałym poemacie” (s. 30). [przypis redakcyjny]
Galileo Galilei (1564–1647) — ogłosił prawa spadania ciał w r. 1602. [przypis redakcyjny]
Galileusz — wielki astronom włoski. Pracował dalej nad teorią Kopernika o ruchu Ziemi naokoło Słońca. Teoria ta uznana została wówczas za bluźnierczą. Zmuszony przez inkwizycję do odwołania swych „herezji”, jeszcze na łożu śmierci zawołał podobno: „Eppur si muove”: „A jednak się rusza!” [przypis redakcyjny]
gali — uroczystości, święta. [przypis redakcyjny]
galman — ruda cynkowa. [przypis redakcyjny]
gamrat (daw.) — gach; [kochanek]. [przypis redakcyjny]
gamrat — gach, [kochanek]. [przypis redakcyjny]
gamrat — gach. [przypis redakcyjny]
gamratka (daw.) — panienka lekkich obyczajów. [przypis redakcyjny]
gamratka — panienka lekkich obyczajów. [przypis redakcyjny]
gandżarami — batogami. [przypis redakcyjny]
gandziara (z arab.) — batog, korbacz. [przypis redakcyjny]
Ganga — rzeka w Indiach, Ganges. [przypis redakcyjny]
Ganimedes — Ganimeda, pięknego królewicza, z wierzchołka góry Idy porwał Jowisz w postaci orła na podczaszego Olimpu. [przypis redakcyjny]
Ganimedes — syn Trosa, króla trojańskiego, przez orła dla swej piękności na rozkaz Jowisza (Zeusa) porwany, pełnił na Olimpie służbę podczaszego. [przypis redakcyjny]
Garamantowie — naród we wnętrzu Afryki, dziś Fezzan. [przypis redakcyjny]
Garamantowie — starożytna nazwa narodu mieszkającego we wnętrzu Afryki (w dzis. Fezzan). [przypis redakcyjny]
Garb — kraina nadmorska w Barbarii (Afryce północnej). [przypis redakcyjny]
garcu — poprawnie: garncu; od garniec: naczynie o określonej mierze. [przypis redakcyjny]
gardłko — zdr. od: gardło; dziś: gardełko. [przypis redakcyjny]
gardło pasie — napełnia gardło (dziś mówi się: pasie brzuch). [przypis redakcyjny]
gardł swoich (starop.) — życia swego. [przypis redakcyjny]
gardziel (daw.) — r.m. [tj. ten gardziel]. [przypis redakcyjny]
Gargantua — chodzi o całość lub którąś z pięciu części satyryczno-groteskowej powieści François Rabelais'go (1493?–1553) Gargantua i Pantagruel. [przypis redakcyjny]
Gargantua Rabelais'go — chodzi o olbrzyma, bohatera pięcioczęściowej satyryczno-groteskowej powieści François Rabelais'go (1493?–1553) Gargantua i Pantagruel, epatującej sprośnością i obrzydliwościami. [przypis redakcyjny]
gargas (z lit.) — chłopiec. [przypis redakcyjny]
Garibaldi agituje we Włoszech — z początkiem kwietnia 1879 r. Garibaldi przybył z Caprery do Rzymu i rozpoczął działalność propagandową na rzecz wyzwolenia Triestu spod panowania austriackiego i wprowadzenia we Włoszech republiki. [przypis redakcyjny]
Garibaldi Józef (1807–1882) — rewolucjonista włoski, przywódca walk o niepodległość i zjednoczenie Włoch. [przypis redakcyjny]
garłacz — broń palna, ładowana od przodu, o rozszerzanej lufie, rozmiaru pośredniego pomiędzy pistoletem a karabinkiem. [przypis redakcyjny]
garłacze koronni — opoje sławni na całą Koronę. [przypis redakcyjny]
garmatka — polewka dość gęsta z wody i tartego chleba lub z chleba, piwa i żółtka. [przypis redakcyjny]
garnizonu — oddziału wojska. [przypis redakcyjny]
Garona — rzeka w płn. Francji; wpada do Oceanu Atlantyckiego. [przypis redakcyjny]
garson (z fr.) — kelner. [przypis redakcyjny]
garsztka — wyd. lwow. ma: garstka. [przypis redakcyjny]
garuga (z hol.) — wiatr boczny. [przypis redakcyjny]
garum — rodzaj sosu z wnętrzności marynowanych ryb. [przypis redakcyjny]
Garylan — rzeka Garigliano w płd. Włoszech. [przypis redakcyjny]
Gaskończycy — mieszkańcy księstwa Gaskonii w płd. Francji (departament Landes). [przypis redakcyjny]
Gaskończyk Henryka omami — Papież Klemens V i cesarz Henryk VII. [przypis redakcyjny]
Gaskoni — mieszkańcy księstwa Gaskonii w płd. Francji (departament Landes). [przypis redakcyjny]
