Przypisy

Honoryusz wtóry — Honoriusz II, papież (1124–1130). [przypis redakcyjny]

hookah — długa fajka z chłodnicą. [przypis redakcyjny]

hoondie — bank prywatny. [przypis redakcyjny]

Hop-Frog (ang.) — Żabi Skok. [przypis redakcyjny]

hora canonica (łac.) — godzina kanoniczna, tu: pora obiadu. [przypis redakcyjny]

Horacjusz — Quintus Horatius Flaccus (63 p. n. e.—8 n. e.), poeta rzymski, autor liryk, satyr i listów, o którym Krasicki powiedział, że jest „najsławniejszy w rodzaju swoim rymotwórca”. (Zbiór potrzebn. wiad.). [przypis redakcyjny]

Horae diurnae (łac.) — godziny dnia; tu: książki do nabożeństwa, zawierające modlitwy na różne godziny dnia. [przypis redakcyjny]

hore tobi (ukr.) — biada tobie. [przypis redakcyjny]

horodniczy — stróż grodu, urząd ziemski na Litwie (14. w co do statusu takich godności), dotyczący takich miast jak np. Wilno, Witebsk, Smoleńsk. [przypis redakcyjny]

horodniczy (z rus.) — strażnik wyższy, zawiadujący grodami tj. zamkami warownemi. [przypis redakcyjny]

Horodyszcze — miasteczko na trakcie z Mikołajewszczyzny do Nowogródka. [przypis redakcyjny]

horować (gwar.) — harować, ciężko pracować. [przypis redakcyjny]

horribile dictu (łac.) — strach się przyznać. [przypis redakcyjny]

Horror (łac.) — zgroza. [przypis redakcyjny]

Horsens — miasto nadmorskie w zach. Jutlandii, na płn. od Kolding. [przypis redakcyjny]

Horwaty — w oryg.: Regge Carinthia. [przypis redakcyjny]

horyłka (z ukr.) — wódka. [przypis redakcyjny]

horyzontalnie — poziomo. [przypis redakcyjny]

Hospody pomyłuj (ukr.) — Boże, bądź miłościw. [przypis redakcyjny]

Hospody pomyłuj (ukr.) — Boże, zlituj się. [przypis redakcyjny]

Hospody (ukr.) — Panie Boże. [przypis redakcyjny]

Hostibus agitatus (łac.) — pędzony przez wrogów. [przypis redakcyjny]

hostiliter (łac.) — po nieprzyjacielsku. [przypis redakcyjny]

hostis, hostis (łac.) — wróg, obcy, tu C. lm hostibus: wrogom. [przypis redakcyjny]

hostis patriae et reus criminis laesae maiestatis (łac.) — nieprzyjacielem ojczyzny i winnym zbrodni obrazy majestatu. [przypis redakcyjny]

hosudar (z rus.) — pan; hosudarowie: chorągwie bojarów dumnych. [przypis redakcyjny]

Hotel des Invalides — Pałac Inwalidów, z czasów Ludwika XIV, na lewym brzegu Sekwany. Znajduje się w nim wojskowe muzeum historyczne i grobowiec Napoleona I oraz innych wodzów francuskich. [przypis redakcyjny]

hotel Europejski — najelegantszy wówczas hotel Warszawy, usytuowany na Krakowskim Przedmieściu, z wielką salą restauracyjną, tzw. Pompejańską (znajdującą się na I piętrze w narożniku od Krakowskiego Przedmieścia), gdzie właśnie odbywa się przyjęcie wydane przez Wokulskiego. Hotel (według projektu Henryka Marconiego) otwarty został w r. 1856. Wypalony w r. 1944, obecnie został odbudowany. [przypis redakcyjny]

hoży — tu w nietypowym znaczeniu: godziwy, stateczny. [przypis redakcyjny]

hoży (z ros.) — czerstwy, krzepki, żwawy. [przypis redakcyjny]

Hozer — właściwie: Hoser; założona przez Piotra Hosera ok. 1848 r. znana firma ogrodnicza Braci Hoser zajmowała się hodowlą i sprzedażą drzew owocowych, ozdobnych oraz kwiatów. [przypis redakcyjny]

Hrabia August — recenzja ta ukazała się w „Głosie” 13 września 1890 r. (Nr. 37) w rubryce Sprawozdania naukowe i literackie. [przypis redakcyjny]

hrabia Chambord (1820–1883) — potomek rodu Bourbonów, wnuk Karola X, pretendent do tronu francuskiego, znany pod imieniem Henryka V. [przypis redakcyjny]

Hrabia Jabłonowski — rodzina Jabłonowskich, o której tu mowa, nosiła tytuł nie hrabiowski, ale książęcy, który otrzymała w XVIII w. od cesarza Karola VII. [przypis redakcyjny]

hrabia Orso (…) zniósł kaźń nie z winy swojej, lecz z potwarzy — Kto był ten hrabia Orso, komentatorowie Dantego milczą o nim. Piotr Brosse: sekretarz i ulubieniec króla Francji Filipa Pięknego. Fałszywie oskarżony przez królową, że godził na jej cześć małżeńską, wyrokiem królewskim skazany był na szubienicę. [przypis redakcyjny]

Hrabia Ugolino — pochodził ze starożytnej familii pizańskiej hrabiów della Gherardesca. Będąc podestą i naczelnikiem siły zbrojnej w Pizie, podniósł tę rzeczpospolitą do szczytu potęgi i sławy; potem gdy przegrał bitwę morską z genueńczykami, dla podtrzymania dawnej potęgi swojego kraju wiązał się traktatami z Florencją, której wskutek wzajemnej umowy kilka mało znaczących zamków ustąpił. Zazdrosny jego władzy, a więcej jeszcze sławy długoletnim rządem Ugolina nabytej, arcybiskup Rugieri posądził go o zdradę stanu; potem wsparty współdziałaniem hrabiów Gwalandi, Lafranki i Sismondi ze zbuntowanym ludem natarł na straż przyboczną Ugolina, uwięził go z dwoma synami i dwoma wnukami, a wszystkich zamknął w wieży na placu zwanym Degli Anziani. Bramę więzienia zamurowawszy, klucze od niej kazał wrzucić w rzekę Arno. Wieża ta od głodowej śmierci Ugolina nosi nazwę Wieży głodu. Było to 1289 r. [przypis redakcyjny]

Hrabia z Hetfortu — jest to Bertrand z Bornio, o którym wzmianka była w pieśni poprzedniej. [przypis redakcyjny]

hrabini (gwar.) — zamiast hrabina, pod wpływem form takich, jak: gospodyni, ochmistrzyni itd. [przypis redakcyjny]

hrabskim parku — por. list z 4 maja 1771. [przypis redakcyjny]

Hraju, pane (ukr.) — gram, panie. [przypis redakcyjny]

hramoty (daw., z rus.) — pisma (dosł.: litery); poeta pisze dwukrotnie: rhamoty. [przypis redakcyjny]

hramoty (z rus.) — pisma (dosł.: litery). [przypis redakcyjny]

hranica — może umyślnie użył autor formy czeskiej, ażeby przez to tym dobitniej napiętnować ucieczkę do obcych krajów. [przypis redakcyjny]

hreczkosiej — pogardliwa nazwa zasiedziałego na wsi, niezbyt zamożnego szlachcica. [przypis redakcyjny]

hroszy (z ukr.) — pieniądze. [przypis redakcyjny]

hubiłgan — wysoki stopień wcielonego bóstwa. [przypis redakcyjny]

hucusque (łac.) — dotąd. [przypis redakcyjny]

huczny — tu: huczący. [przypis redakcyjny]

huf — hufiec; tu przen.: dużą ilość, szereg. [przypis redakcyjny]

hufnal — gwóźdź. [przypis redakcyjny]

Hugo — markiz toskański, namiestnik cesarza Ottona III w księstwie Toskańskim. [przypis redakcyjny]

„Hugonoci” (1836) — opera G. Meyerbeera (1791–1864) często wówczas grywana; hugonoci — protestanci francuscy, kalwini. [przypis redakcyjny]

Hugo, Victor (1802–1885) — fr. poeta, dramaturg, powieściopisarz i publicysta; przedstawiciel postępowego nurtu w romantyzmie europejskim. Doniosłą rolę w rozwoju realistycznej powieści odegrały czołowe utwory Hugo m. in.: Człowiek śmiechu i Nędznicy; protestujące ostro przeciw krzywdzie społecznej. W księgozbiorze Zygmunta znalazły się zapewne jego nacechowane pesymizmem Ody (1822), napisane w okresie młodzieńczym. [przypis redakcyjny]

huic operi (łac.) — temu dziełu. [przypis redakcyjny]

Hulajpole — dziś miasto w obwodzie zaporoskim w płd.-wsch. części Ukrainy. [przypis redakcyjny]

hultajskie terminy — sprawki. [przypis redakcyjny]

Humań — miasto dziedziczne Potockich; w okolicach jego leży Zofijówka. [przypis redakcyjny]

Humań — miasto na Ukrainie, nad rzeką Humańką. [przypis redakcyjny]

humańscy — z Humania na Ukrainie. [przypis redakcyjny]

humani nihil a me alienum puto — Nic ludzkiego nie jest mi obcem. Zdanie Terencjusza z komedji Heautontimorumenos. [przypis redakcyjny]

humaniora (od łac. humanus – ludzki) — nauki humanistyczne: historia, literatura, sztuka. [przypis redakcyjny]

humerał (z łac.) — białe, lniane chusty, wdziewane przez księdza pod albę i ornat. [przypis redakcyjny]

humillime (łac.) — najuniżeniej. [przypis redakcyjny]

humillimus servus (łac.) — najniższy sługa. [przypis redakcyjny]

humor — nastrój, usposobienie. [przypis redakcyjny]

humory — tu: substancje płynne w ciele ludzkim, limfa. [przypis redakcyjny]

hunc et non alium (łac.) — tego, a nie innego. [przypis redakcyjny]

hunc nexum, hanc copulam (łac.) — ten związek, tę spójnię. [przypis redakcyjny]

Hunni — [tu:] Węgrzy. [przypis redakcyjny]

hunor — honor, zaszczyt, dostojeństwo. [przypis redakcyjny]

Hunowie — staroż. plemiona koczownicze, które w IV w. n. e. przybyły z Azji Środkowej i opanowały Europę, przyczyniając się m. in. do upadku Cesarstwa Rzymskiego. [przypis redakcyjny]

hup przed skokiem — przysłowie, dziś znane w formie: nie mów hop, dopóki nie przeskoczysz. [przypis redakcyjny]

Huś ha, huś — tradycyjny okrzyk przy szczuciu psów na łowach. [przypis redakcyjny]

husarszczyć — zamienić chorągiew na husarską. [przypis redakcyjny]

husarze (z węg. huszár) — wyborowa jazda polska, odznaczająca się zbytkownym strojem i kosztownym uzbrojeniem ze skrzydłami u pleców; uzbrojenie husarzy stanowiły: szabla u boku, koncerz pod kolanem, młot do rozbijania zbroi nieprzyjacielskiej, kopia o długości 8,5 łokcia (tj. ok. 5 m) oraz pistolety. [przypis redakcyjny]

hustem (daw.) — gęsto. [przypis redakcyjny]

hustem (daw., reg.) — gęsto. [przypis redakcyjny]

hustem (daw., z czes.) — gęsto. [przypis redakcyjny]

hustem (daw., z rus.) — gęsto. [przypis redakcyjny]

hustem (z czes.) — gęsto; przez Potockiego pisane mylnie przez ch. [przypis redakcyjny]

huta — stos drzewa na opał. [przypis redakcyjny]

Huysum Jan (1682–1749) — słynny malarz holenderski, malował przeważnie owoce i kwiaty. [przypis redakcyjny]

Huź, ha! — Merkucjo jest zawołanym myśliwym, używa zwrotu z polowania na zające. [przypis redakcyjny]

huzar — żołnierz lekkiej jazdy węgierskiej. [przypis redakcyjny]

huzno (rus.), guzno (ros.) — tyłek, zadek, u ptaka: kuper. [przypis redakcyjny]

hybrydy — tu: mieszańcy. [przypis redakcyjny]

hycla — oprawcę. [przypis redakcyjny]

Hydra — potwór wylęgły w bagnie lernejskim (na płd. od Argos w Peloponezie); był to smok z 50 głowami, z których jedna była nieśmiertelna. [przypis redakcyjny]

hydropatyczny — wodoleczniczy. [przypis redakcyjny]

Hymen — bożek małżeństwa, syn Apollona. [przypis redakcyjny]

Hymeneusz — bożek weselny. [przypis redakcyjny]

Hymet — góra w Attyce, na południe od Aten, słynna z produkcji miodu i marmurów. [przypis redakcyjny]

Hypaetry — miejsce do przechadzek, niekryte. [przypis redakcyjny]

hypothesis (z gr.) — przypuszczenie, mniemanie. [przypis redakcyjny]