Dumka (Rzeka ciągle, choć powoli) → ← Topola

Spis treści

Czary: 1
Drzewo: 1
Księżyc: 1 2
Miłość: 1 2
Rzeka: 1
Samobójstwo: 1
Sierota: 1
Śpiew: 1
Tęsknota: 1 2
Trup: 1
Wiatr: 1

Taras SzewczenkoUrzeczona [1]tłum. Władysław Syrokomla

Причинна

Wiatr, Rzeka, DrzewoStękają, ryczą, dnieprowe fale,

Wicher w gwałtownym uderza szale,

Nadbrzeżne wierzby skrzydły silnemi [2]

Wyrzuca w górę, zgina ku ziemi.

KsiężycBladawy księżyc tylko przez szpary

Wyjrzy niekiedy z chmurnej pieczary,

Jak w Czarnym Morzu łódka wśród burzy,

To się pogrąży, to znów zanurzy.

A jeszcze kury nie piały trzecie,

I jeszcze cicho na bożym świecie.

Świegoce ptactwo w rozliczne tony

I rozłożyste skrzypią jesiony.

Kiedy wszystko tak w naturze

Tchnęło niepogodą,

Coś bieleje tam przy górze,

Czerni się nad wodą.

Czy rusałka wyszła jaka

Bawić się jak dziecko,

Albo czeka na Kozaka

Zwabić go zdradziecko?

Czary, Miłość, TęsknotaNie rusałka, lecz dziewczyna,

Aż spojrzeć boleśnie,

Sama nie wie, co poczyna,

Bo się błąka we śnie.

Stara wróżka tak zaklęła

Zaklęciem swej woli,

By tęsknoty jej ujęła,

Co w jej sercu boli,

Aby chodząc o północy,

Dotknięta urokiem,

Wyglądała kochanego,

Co zginął przed rokiem.

TęsknotaMiał powrócić w krótkiej chwili,

Ale powrót zwłoczy [3].

Nie kitajką [4] gdzieś pokryli

Mołodzieckie [5] oczy,

Nieomyte łzą dziewczyny

Jego białe lice:

Orzeł z obcej gdzieś krainy

Wykłuł mu źrenice,

Wilki ciało rozszarpały

Wilczętom na strawę…

Próżno czeka przez dzień cały

I przez noce łzawe.

Już nie przyjdzie, nie przywita

Dłonią przyjaciela,

Już jej nigdy nie zaświta

Piękny dzień wesela.

Długiej kosy [6] nie rozplotą [7],

Jej ołtarz — mogiła,

Umrze biedna a sierotą,

Jak sierotą żyła.

Sierota, MiłośćTaka jej dola… O Boże mój miły!

Za co jej młodość skarałeś tak srodze?

Czemu kazałeś pokochać nad siły

Kozackie oczy?… O, przebacz niebodze!

Kogoż ma kochać?… Wszak rodziców nie ma.

Jedna jak ptaszek na świata przestworze,

Wszak ona młoda z czarnymi oczyma —

Ześlij jej dolę, miłosierny Boże!

Winnaż [8] gołąbka, że gołąb jej luby

Zaginął w szponach krwawego sokoła?

Że ona przenieść [9] nie mogąc zaguby,

Lata w powietrzu i grucha, i woła?

Ale szczęśliwa, bo pod niebo lata,

Bliższa jej boża tajemnica skryta:

Biedna sierota od zimnego świata

Nic się nie dowie, nic się nie dopyta.

Gołąbka patrzy z wysokiego kraju,

I znajdzie swego — a jejże kto powie,

Czy luby błądzi po ciemnej dąbrowie?

Czy poi konia z bystrego Dunaju?

Gdyby pożyczyć lotu od orlicy

I tam zobaczyć za przestrzenią wodną,

Może się w innej pokochał dziewicy,

Toby przez zemstę zdusiła niegodną.

A jeśli zginął, jeśli dola taka,

Toby otwarła mogiłę zieloną

I legła obok lubego Kozaka —

Serce nie lubi, aby się dzielono.

Lecz Bóg inaczej, serce chce inaczej,

Cierp biedna duszo — przywykniesz powoli

I do boleści, i do łez rozpaczy…

Trzeba do swojej stosować się doli.

Ona błądzi — Dniepr ponury.

Cicho milczy — duma snadź [10].

Wicher rozbił czarne chmury.

I układa morze spać.

KsiężycKsiężyc świeci, jakby pała [11],

Takie blaski rzuca w dal.

Pluchnął Dniepr — i dziatwa mała

Wypłynęła igrać z fal.

Miły uśmiech w każdym licu,

A na ustach barwa róż.

«Pójdziem grzać się po księżycu,

Bo odeszło słońce już».

. . . . . . . . . . . . . . . . .

ŚpiewMatka woła: «Hejże, dzieci!

Czy wy wszyscy… drugi… trzeci?

100

Niech się każdy w kółko zbierze,

Coś poszukać na wieczerzę.

Pohulamy, poigramy

I piosenkę zaśpiewamy,

A piosenki ton wiadomy,

105

O tym duchu, co ze słomy!

W ruch, dzieci, w ruch!

Słomiany duch!

Bo mnie matka porodziła

I niechrzczoną położyła.

110

Ej, księżycu, prosim szczerze.

Chodź ty do nas na wieczerzę!

Na wieczerzę przysmak zjecie,

Trup Kozaka w oczerecie [12].

Czarnobrewiec pełen wdzięku

115

Srebrny pierścień miał na ręku.

Hej, księżycu, świećże jasno,

Rozpędź twoją chmurkę ciasną,

Byśmy mogli hulać nieco.

Póki wróżki nie nadlecą,

120

Póki kogut nie zakrzyczy,

Puszczaj blask swój tajemniczy.

Lecz pod dębem… patrzcie, młodzi,

Jakaś postać w bieli chodzi:

W ruch, dzieci, w ruch!

125

Słomiany duch!

A mnie matka urodziła

I niechrzczoną utopiła…»

Niechrzczone dzieci zachichotały,

Ich się chichotem gaj rozległ cały.

130

Dziatwa z hałasem pod dąb pośpiesza.

Nagły widok wtem porazi,

Wstrzymuje się rzesza:

SamobójstwoKtoś na pień dębowy włazi,

Po wierzchu się wiesza.

135

To dziewczyna, co błądziła

Przy blasku księżyca:

Taką biedę jej sprawiła,

Wróżka czarownica.

I z wierzchołka nadgniłego

140

Patrzy w okrąg cały,

Zeszła…. nogi śmiało biegą,

Ręce nie zadrżały…

A rusałki koło drzewa,

Między oczerotem.

145

Kiedy z dębu zeszła dziewka,

Duszą ją łoskotem.

Podziwiały wodne córy,

A gdy wrzasły trzecie kury [13],

Znów pluchnęły w wodę,

150

I skowronek zapiał wcześnie

Z niebieskich obszarów,

I kukułka śpiewa pieśnię [14]

Z dębowych konarów,

Trysnął piosnką słowik z cieni,

155

Księżyc w gaj się chowa,

A za górą się promieni

Jutrznia purpurowa.

Gaj czernieje ponad wodą,

Gdzie Lachy [15] chodziły;

160

Grając w barwy z jutrznią młodą,

Siwieją mogiły.

Zagwarzyły z sobą gaje,

Szumią wierzby liście,

A pod dębem dziewczę młode

165

Śpi już wiekuiście.

Śpi — nie słyszy, jak ją wita

Śpiew kukułki głośny;

Ani nawet jej zapyta

O swe przyszłe wiosny.

170

A nad Dnieprem z drugiej strony,

Kozak mknie po borze,

Konik wrony [16] unużony

Ledwie stąpać może.

«Ha, ustałeś, towarzyszu,

175

Droga niedaleka;

Dziś spoczniemy w tym zaciszu,

Gdzie mnie luba czeka.

Prędzej, koniu, prędzej, wrony,

Ej, będzie nam rada!»

180

Koń chce ruszyć, lecz znużony

Co chwila upada.

«Ot i widać futor mgławy,

Ot łąka zielona,

Ot i dąb ten kędzierzawy,

185

O Boże!… to ona!…

Sen ją zmorzył o jutrzence,

Bo za długo czeka!»

Skoczył z konia i już ręce

Załamał z daleka.

190

«Zbudź się… zbudź się… O mój Boże!»

Tuli dłonią ciepłą;

Ale nic już nie pomoże,

Bo serce zaskrzepło.

«Och, za co nas rozłączono?

195

Skąd boża niełaska?»

Śmiech szyderczy wstrząsł mu łono,

I w dąb głową trzaska.

Idą dziewczęta, idą na żniwo,

Śpiewają pieśni i gwarzą żywo:

200

Jak matka żegna lubego syna,

Jak to był nocny mord Tatarzyna.

Wtem — co za dziwy? W cichej ustroni

Koń zmordowany tręzlami [17] dzwoni,

TrupDalej pod dębu zielenią świeżą

205

Kozak z dziewczyną nieżywi leżą.

Ciekawych dziewcząt cała gromada

Już się po cichu pod dąb podkrada;

Lecz gdy pod dębem trupy ujrzały,

Pierzchnął w popłochu ich orszak cały.

210

Przyszły płakać po niebodze

Towarzyszki miłe.

A Kozacy przyszli kopać

Dla brata mogiłę.

Przyszli księża z chorągwiami,

215

Zadzwoniły dzwony,

I gromadka, jak wypada,

Wzniosła grób zielony.

Widzisz groby ponad drogą,

Kędy [18] rośnie żyto [19],

220

A zapytać nie ma kogo,

Za co ich zabito?

Jawor stoi nad Kozakiem

I zielona jodła,

A kalina grób dziewczyny

225

Kiściami obwiodła.

I kukułka po nich kuka

Pominalną [20] pieśnię,

I słowiczek nad ich głową

Zawodzi boleśnie.

230

I kukają, i wywodzą

Trele coraz nowe,

Aż nim wyjdą na igraszkę

Rusałki dnieprowe.

Przypisy

[1]

Urzeczona — zmieniono nadany przez tłumacza tytuł Lunatyczka (oryg. ukr. Причинна) na obecnie powszechnie przyjęty i lepiej oddający treść utworu. [przypis edytorski]

[2]

skrzydły silnemi (daw.) — dziś popr. forma N. lm: skrzydłami silnymi. [przypis edytorski]

[3]

zwłoczyć (daw.) — zwlekać. [przypis edytorski]

[4]

kitajka — chustka jedwabna, pierwotnie chińska, skąd nazwa (daw. Kitaj to Chiny); w tradycji kozackiej istniał zwyczaj przykrywania czerwoną kitajką twarzy zmarłego. [przypis edytorski]

[5]

mołodec a. mołojec (z ukr.) — młody, dzielny mężczyzna; Kozak. [przypis edytorski]

[6]

kosa (daw.) — długie, splecione włosy; warkocz. [przypis edytorski]

[7]

Długie kosy nie rozplotą — w trakcie wesela pannie młodej ściągano wianek, rozplatano warkocze i zakładano czepiec. [przypis edytorski]

[8]

winnaż — konstrukcja z partykułą -że skróconą do -ż; znaczenie: czyż winna. [przypis edytorski]

[9]

przenieść (daw.) — znieść, ścierpieć, wytrzymać. [przypis edytorski]

[10]

snadź (daw.) — widocznie, najwyraźniej. [przypis edytorski]

[11]

pała — płonąć, jarzyć się. [przypis edytorski]

[12]

oczeret (ukr.) — trzcina; szuwary. [przypis edytorski]

[13]

kur (daw.) — kogut. [przypis edytorski]

[14]

pieśnię — dziś popr. forma B. lp: pieśń. [przypis edytorski]

[15]

Lachy (z ukr.) — tak nazywali Polaków wschodni sąsiedzi. [przypis edytorski]

[16]

wrony koń — koń o czarnym (karym) umaszczeniu. [przypis edytorski]

[17]

tręzla — uzda, część uprzęży jeździeckiej. [przypis edytorski]

[18]

kędy (daw.) — gdzie. [przypis edytorski]

[19]

I gromadka, jak wypada, Wzniosła grób zielony. Widzisz groby ponad drogą, Kędy rośnie żyto — według zasad kościelnych samobójstwo uważano za grzech ciężki, dlatego ciała samobójców chowano poza chrześcijańskim cmentarzem, na otwartym terenie poza miastem. [przypis edytorski]

[20]

pominalny (daw.) — o modlitwie, rocznicy śmierci itp: związany ze wspominaniem zmarłych; por. daw. pominki: modlitwy za zmarłych, dziś: wypominki. [przypis edytorski]

Jednorazowo Miesięcznie

15 zł

tyle kosztują 2 minuty nagrania audiobooka

35 zł

tyle kosztuje redakcja jednego krótkiego wiersza

55 zł

tyle kosztuje przetłumaczenie 1 strony z jęz. angielskiego na jęz. polski

200 zł

tyle kosztuje redakcja 20 stron książki

500 zł

Dziękujemy za Twoje wsparcie! Uzyskujesz roczny dostęp do przedpremierowych publikacji.

20 zł /mies.

Dziękujemy, że jesteś z nami!

35 zł /mies.

W ciągu roku twoje wsparcie pozwoli na opłacenie jednego miesiąca utrzymania serwera, na którym udostępniamy lektury szkolne.

55 zł /mies.

W ciągu roku twoje wsparcie pozwoli na nagranie audiobooka, np. z baśnią Andersena lub innego o podobnej długości.

100 zł /mies.

W ciągu roku twoje wsparcie pozwoli na zredagowanie i publikację książki o długości 150 stron.

Inna kwota

Bezpieczne płatności zapewniają: PayU Visa MasterCard

Dane do przelewu tradycyjnego:

nazwa odbiorcy

Fundacja Wolne Lektury

adres odbiorcy

ul. Marszałkowska 84/92 lok. 125, 00-514 Warszawa

numer konta

75 1090 2851 0000 0001 4324 3317

tytuł przelewu

Darowizna na Wolne Lektury + twoja nazwa użytkownika lub e-mail

wpłaty w EUR

PL88 1090 2851 0000 0001 4324 3374

Wpłaty w USD

PL82 1090 2851 0000 0001 4324 3385

SWIFT

WBKPPLPP

Zamknij

Proszę czekać...

Czytaj w przypisie dolnym

Zaloguj się / Załóż konto

Słuchaj od tego miejsca

Lektury szkolne za darmo dla wszystkich dzieciaków? To możliwe! Wesprzyj Wolne Lektury 1,5% podatku!
KRS: 0000070056
Nazwa organizacji: Wolne Lektury

Chcemy, aby każde dziecko w Polsce miało wygodny i bezpłatny dostęp do lektur szkolnych - zróbmy to razem! Wspieraj Wolne Lektury stałą wpłatą!
Kliknij, by dowiedzieć się więcej >>>

Lektury szkolne muszą być wolne! Darmowy i łatwy dostęp do każdej lektury — skoro jest obowiązkowa — powinien być zagwarantowany dzieciakom.

Robert Koszucki

Znajdź nasze książki na Legimi! Za każdym razem, kiedy czytasz lub słuchasz Wolnych Lektur w księgarni Legimi, wspierasz naszą bibliotekę - DZIĘKUJEMY!

Co nowego na Wolnych Lekturach? Dowiesz się z naszego newslettera. Kliknij, by się zapisać.

Nie bądź wuj ponury, wspieraj Wolne Lektury!

Audiobooki Wolnych lektur znajdziesz też na naszym kanale na YouTube.
Czy wiesz, że jeśli włączysz subskrypcję, to pomożesz uwolnić kolejną książkę?

Kliknij obrazek, by subskrybować!

Wolne Lektury rozwijają się dla Ciebie. A co ty zrobiłeś dla Wolnych Lektur? Wesprzyj nas!

W 2020 roku z biblioteki Wolne Lektury skorzystało za darmo blisko 12 milionów użytkowników, jednak wspiera nas na stałe tylko mniej niż 1% czytelników. Zmień to! Kliknij i dorzuć się!

Dlaczego warto pamiętać o Kochanowskim, w jaki sposób zmiana akcentu może symbolizować bunt, jak rymować, aby prawie nikt nie zauważył, że rymujecie - wszystkiego dowiesz się słuchając Mistrzowskiej Szkoły Poezji.