Przypisy

List z Jeny — fragment listu Karla Sanda. [przypis redakcyjny]

liszaj — choroba skóry; tu: plama porostu na korze. [przypis redakcyjny]

liszka (daw.) — lis. [przypis redakcyjny]

liszka — lis. [przypis redakcyjny]

lisztwa a. listwa (z niem. Leiste) — krajka, pasek tkaniny. [przypis redakcyjny]

lisztwa — listwa, cienka deszczułka, półka. [przypis redakcyjny]

litaury (z ukr.) — wielkie bębny, kotły. [przypis redakcyjny]

literka — drabinka u wozu. [przypis redakcyjny]

literka — drabinka u wozu wiejskiego; tu: boczna krawędź powozu. [przypis redakcyjny]

literka… półkoszek, wasążek — Żeromski określa części bryczki przy pomocy nazw odnoszących się właściwie do wozu wiejskiego, używanych przy tym w różnych znaczeniach. [przypis redakcyjny]

lithostrotum — mozaika układana z płyt kamiennych jak u nas w kościołach. [przypis redakcyjny]

Li, Tien — słowa chińskie, które oznaczają właściwie: li naturalne światło, rozum; tien niebo; oznaczają także Boga. [przypis redakcyjny]

litigia (łac.) — kłótnie. [przypis redakcyjny]

litigia (łac.) — procesy. [przypis redakcyjny]

litość i połączone z nią: sprawiedliwość i miłosierdzie są drugą stacją na drodze zaprzeczenia woli — zob. Wstęp. [przypis redakcyjny]

litości, litości — w poprzednich wyd. Bibl. Nar. nie ma powtórzenia: „litości”. [przypis redakcyjny]

Litwa jest już całkiem w przeszłości — stwierdzenie prawdopodobnie umieszczone przez autora na użytek cenzury. [przypis redakcyjny]

Litwoś geras — Właściwie: Lietuvos geras: „z Litwy baranie”, litewski baranie. [przypis redakcyjny]

litych — przetykanych złotemi nićmi. [przypis redakcyjny]

Liv. Odes. i Zof. Br. — Livio Odeschalchi i Zofia Branicka; mowa o ślubie panny Zofii Branickiej z ks. Odeschalchi. [przypis redakcyjny]

livor (łac.) — zawiść. [przypis redakcyjny]

Liw — daw. stolica ziemi liwskiej województwa mazowieckiego [obecnie wieś w pow. węgrowskim; Red. WL]; do Liwy: własc. do Liwu. [przypis redakcyjny]

liwerunek (z niem.) — dostawa. [przypis redakcyjny]

Liw — miasto na płn.-zach. od Siedlec. [przypis redakcyjny]

Lizybona — Lizbona. [przypis redakcyjny]

L. J. C. — Laus Jesu Christo (Chwała Jezusowi Chrystusowi). [przypis redakcyjny]

Loch a. Lough — jezioro lub odnoga morska. [przypis redakcyjny]

Lochy podziemne — Kleiner zwraca uwagę, że taką scenerię „chętnie wprowadzała literaturą sensacyjna”, przede wszystkim romanse grozy. Tu jednak chodzi nie tylko o wywołanie nastroju grozy. To podziemie, w którym odbywa się sąd duchów nad Henrykiem, to przecież lochy więzienne z salą tortur, nieodłączny rekwizyt feudalnego zamku-warowni. [przypis redakcyjny]

locum (łac.) — miejsce. [przypis redakcyjny]

locus fatalis (łac.) — miejsce nieszczęśliwe. [przypis redakcyjny]

Lodovico Antonio Muratori (1672–1750) — archeolog włoski, opublikował wiele tekstów pisarzy starożytnych. [przypis redakcyjny]

loggia (wł.) — portyk albo galeria, otwarta z jednej lub kilku stron. [przypis redakcyjny]

Logistylla — cnotliwa wiedźma, siostra Alcyny i Morgany. [przypis redakcyjny]

logofet (z gr.) — kanclerz. [przypis redakcyjny]

Logomachja — walka na słowa. [przypis redakcyjny]

log — przyrząd wskazujący szybkość ruchu okrętu. [przypis redakcyjny]

Lohengrin — bohater z kręgu legend o Graalu, syn Parsifala. Pospieszył z pomocą Elzie z Brabantu na łodzi, którą ciągnął po wodzie łabędź. Spopularyzowała tę postać opera (dramat muzyczny) Ryszarda Wagnera pt. Lohengrin; tam to śpiewa bohater tytułowy słynną (zwłaszcza na przełomie wieków) arię do łabędzia. [przypis redakcyjny]

Lojola — tj. jezuici. [przypis redakcyjny]

lokacja — oddawanie do klasztoru. [przypis redakcyjny]

lokacja — umieszczenie (kapitału). [przypis redakcyjny]

lokalnej — miejscowej. [przypis redakcyjny]

lokanda — miejsce, dom. [przypis redakcyjny]

lokaut — zamknięcie fabryki przez właściciela, celem wywarcia presji na robotników i zmuszenia ich do ustępstw. [przypis redakcyjny]

Loksias (od loxos: skrzywiony, ciemny, dwuznaczny) — przydomek delfickiego Apollina. [przypis redakcyjny]

Loksjasz (mit. gr.) — przydomek Apolla jako boga wyroczni, wiązany z zawiłością i niejednoznacznością jego przepowiedni (λοξός: niejasny), ale pochodzący od λέγειν (mówić). [przypis redakcyjny]

lokucja — powiedzenie. [przypis redakcyjny]

Lombarda (…) który ma w herbie orła na drabinie — Orzeł siedzący na drabinie był to herb Skaligerów. Wiersze te odnoszą się do pierwszego schronienia wygnańca poety i długiego jego pobytu w czasie wygnania w Weronie. [przypis redakcyjny]

lombard — zakład udzielający pożyczek pod zastaw przedmiotów wartościowych. [przypis redakcyjny]

Lombardzi — rodzina kolegi uniwersyteckiego i przyjaciela Krasińskiego w Genewie. [przypis redakcyjny]

Londr (daw., z fr.) — Londyn. [przypis redakcyjny]

Londyn kołnierzem nakrochmalonym — aluzja do sztywnych, wysokich kołnierzy używanych w Anglii. [przypis redakcyjny]

longe lat eque (łac.) — wzdłuż i wszerz. [przypis redakcyjny]

Longinus — filozof grecki, żyjący w III wieku po Chrystusie, napisał rozprawę O wzniosłości. [przypis redakcyjny]

Longinus (…) pisze (…) do swego Terencjana — O wzniosłości, edit. T. Fabri, p. 36–89. [przypis redakcyjny]

lontano (wł.) — daleko, długo. [przypis redakcyjny]

LOPP — Liga Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej, stowarzyszenie propagujące wiedzę o obronie przeciwlotniczej i przeciwgazowej, a także różne formy lotnictwa, w tym szybownictwo. Liga powstała w roku 1928 ze zjednoczenia Ligi Obrony Powietrznej Państwa i Towarzystwa Obrony Przeciwgazowej. Tu najprawdopodobniej chodzi o lokalizację oddziału bądź sklepu tej organizacji. [przypis redakcyjny]

loquebantur variis linguis (łac.) — mówili różnymi językami. [przypis redakcyjny]

Lora — strumień w Morwenie, w okolicy Selmy (w północnej Szkocji). [przypis redakcyjny]

Lord Jim — tytułowy bohater powieści pisarza angielskiego Conrada (Józefa Korzeniowskiego, 1857–1924) znanej u nas z przekładu Emilii Węsławskiej, wydanego w warszawskiej Bibliotece dzieł wyborowych. Fragment studium o tym pisarzu zawiera pośmiertny tom pism Brzozowskiego Głosy wśród nocy. [red. WL]. [przypis redakcyjny]

Lord Pembrok — Papkin ma zapewne na myśli Jerzego Augusta hr. Pembroke (zm. 1827), angielskiego polityka i generała, który w 1807 r. bawił w Wiedniu jako ambasador Wielkiej Brytanii. [przypis redakcyjny]

l'ordre regne à V… (…) l'ordre regne à hôtel Praslin (fr.) — „porządek panuje w Warszawie” (słynne słowa ministra K. Periera o zdobyciu Warszawy przez Paskiewicza), a drugie „porządek panuje w pałacu Praslin”. [przypis redakcyjny]

Lorelei — tu: tytuł pieśni skomponowanej przez Franciszka Liszta (1811–1886) do słów poematu Heinricha Heinego (1797–1856) opowiadającego tradycyjną legendę niem. o złotowłosej, pięknej dziewczynie imieniem Lorelei (a. Loreley), która z powodu zdrady swego kochanka rzuciła się w rozpaczy w nurt Renu z nadbrzeżnej skały, po czym została zamieniona w syrenę i odtąd zwodziła rybaków i doprowadzała ich łodzie do rozbicia; wysmukła skała nosić miała na pamiątkę tego zdarzenia imię dziewczyny, a u jej podnóża miał zostać ukryty skarb Nibelungów. [przypis redakcyjny]

Loret — słynne miejsce odpustowe pod Ankoną we Włoszech. [przypis redakcyjny]

los (…) Giannone, P… — Pietra Giannone, liberała i emigranta politycznego, i Silvia Pellico, autora Moich więzień. [przypis redakcyjny]

los Seweryna — Seweryn Markiewicz, przyjaciel Jurgensa, który w nim wielkie pokładał nadzieje, młody prawnik, aresztowany w r. 1863, potem zesłany do Jadrynia, gdzie stracił zdrowie. Na zesłaniu, bez pomocy książek, napisał pracę O własności literackiej, która spotkała się z dużym uznaniem. Wraca do kraju z chorobą płuc, lekarze wysyłają go na południe, ale party gorączką życia i działania, nie dokończywszy kuracji, wraca do kraju, gdzie pracuje jako adwokat, jako pisarz ekonomista. Umiera w r. 1869. Był bliskim krewnym Wandy Grabowskiej. [przypis redakcyjny]

los (…) wzięła — wziąć los oznacza los wynikający z losowania (jak w loterii czy grze w kości). [przypis redakcyjny]

Lotaryńczycy — mieszkańcy Lotaryngii we Francji. [przypis redakcyjny]

lotka, lojtka (z niem.) — gruby śrut lub mała kula. [przypis redakcyjny]

Lotofagowie — jedzący lotos, bajeczny lud w północnej Afryce, znany z Odyssei (Pieśń IX, 82 i n.). [przypis redakcyjny]

Lotrek — wyprawiony przez Franciszka I na pomoc papieżowi Klemensowi VII, obleganemu w zamku św. Anioła przez wojsko Karola V, „leniwo idąc, zastał już wolnego” za drogim okupem; następnie obległ Neapol. [przypis redakcyjny]

Louis le Gros a. Ludwik VI Gruby (1181–1237) — król Francji w latach 1108–1137. Królowie fr. wymienieni nie w porządku chronologicznym. [przypis redakcyjny]

Louis — lekarz. [przypis redakcyjny]

Louvre — dawny pałac królewski w Paryżu (z XVI–XVII w.), od roku 1793 muzeum światowej sławy, mieszczące wspaniałe dzieła sztuki i pamiątki historyczne. [przypis redakcyjny]

Lubię ja kwiaty (…) więcej im dobra udziela — Przez to porównanie poeta mówi: „Wszystkie stworzenia boże lubię ja tym bardziej, im one są lepszymi”. [przypis redakcyjny]

lubieżny bogacz kupował jego [Pyreikosa] dzieła na wagę złota, aby podnieść ich nicość przez cenę urojoną — Arystofanes, Bogactwo w. 602, Acharnejczycy w. 854; tudzież Pliniusza lib. XXX sec. 37 ed. Harduina. [przypis redakcyjny]

Lubiłem lipę, co nad sławnym Janem — lipa Jana Kochanowskiego w Czarnolesie, uwieczniona przez niego w poezji. [przypis redakcyjny]

Lubimir — Kochanowski nazywa tchórza ironicznie Lubimirem, tj. miłośnikiem miru (pokoju). [przypis redakcyjny]

lubo (daw.) — chociaż. [przypis redakcyjny]

Lubo (…) lubo — Czy (…) czy. [przypis redakcyjny]

Lubomirski, Hieronim August — kawaler maltański, marszałek nadworny. [przypis redakcyjny]

Lubomirski — Kazimierz Lubomirski z Równego. [przypis redakcyjny]

lubo (przestarz.) — chociaż. [przypis redakcyjny]

lub — tu: choć; por. daw.: lubo. [przypis redakcyjny]

lub — [tu:] lubo; [tzn. daw. choć, chociaż]. [przypis redakcyjny]

Lucas-Championiere, Just-Marie-Marcellin (1843–1913) — znakomity chirurg francuski. [przypis redakcyjny]

lucidum intervallum (łac.) — jasny przebłysk, okres chwilowej poprawy stanu pacjenta po urazie mózgu. [przypis redakcyjny]

Lucjan (…) o piękności Pantei — Lucjan, poeta grecki z II wieku po Chr.; Pantea była żoną cesarza L. Verus'i. [przypis redakcyjny]

luctam (łac.) — walkę. [przypis redakcyjny]

luctus ingens (łac.) — ogromny smutek. [przypis redakcyjny]

Lucyna — żona króla syryjskiego Norandyna. [przypis redakcyjny]

lud boży (…) stał po prawicy, a ten po lewicy — Dobrych od złych oddzielać, według słów św. Mateusza w rozdz. 25 zawarował sobie na Sądzie Ostatecznym sam Chrystus. [przypis redakcyjny]

Lud dał żołnierzom prawo czynienia, w obecności paru towarzyszy broni, rozporządzeń, które byliby uczynili wobec ludu. — Ten testament nie był spisany: był bez formalności, sine libra et tabulis, jak mówi Cycero (de Orat., I). Ten testament, nazywany in procintu, różny był od owego innego, nazywanego wojskowym, który był wprowadzony jedynie postanowieniami cesarzy, leg. I, ff. de militari testamento: był to jeden z ich sposobów pozyskiwania żołnierzy. [przypis redakcyjny]

Lude, spasajtes (z ukr.) — ludzie, ratujcie się. [przypis redakcyjny]

lud gdy wychodził (…) tracąc (…) gród Jerozolimy — Podczas oblężenia i zburzenia Jerozolimy przez Tytusa. [przypis redakcyjny]

Ludka — Edwardowa Kaplińska. [przypis redakcyjny]

Lud nędzny, światła prawdy pozbawiony — Bóg jest tym światłem prawdy, potępieni stracili na zawsze prawo oglądania światłości bożej. [przypis redakcyjny]

lud Nemrodowy zrąb nieskończonej założył budowy — Wieża Babel budowana przez Nemroda wnuka Chama. [przypis redakcyjny]

lud ognisty — artyleria. [przypis redakcyjny]

Ludolf (…) książę Leudegart — Ludolf nazywa się u Ayrera Fürst in Liltau (książę litewski?), a Laudegart Fürst du Wiltau (Wilda — Wilno?). [przypis redakcyjny]

Ludovicus Vives — wybitny humanista hiszpański (1492–1540). [przypis redakcyjny]