Przypisy

maniera — tu: sposób. [przypis redakcyjny]

manierę — obyczaj. [przypis redakcyjny]

manierzyna — manierka, buteleczka blaszana na alkohol. [przypis redakcyjny]

manifesta — jawne skargi. [przypis redakcyjny]

manifesta — odezwy, skargi. [przypis redakcyjny]

manifest pisze — tu, zgodnie z tradycją poezji konfederacji barskiej, Matka Boska jest traktowana niby regimentarz, który pisze i rozsyła manifesty. [przypis redakcyjny]

manifest (z łac.)— tutaj: skarga. [przypis redakcyjny]

manijerny — elegancki, wytworny. [przypis redakcyjny]

mankament (z łac.) — brak, wada, usterka. [przypis redakcyjny]

man — mane. [przypis redakcyjny]

man' — mane. [przypis redakcyjny]

manometr — przyrząd do pomiaru ciśnienia gazów i cieczy. [przypis redakcyjny]

mansjonarz (z łac.) — ksiądz, wolny od obowiązków, prócz odprawienia mszy i pacierzy kapłańskich. [przypis redakcyjny]

man-Suder — dla rymu, zamiast Suderman. [przypis redakcyjny]

mansum ex ore daret (łac.) — od ust by sobie odjął. [przypis redakcyjny]

manszety — autor ma na myśli fryzowane koronki, noszone w XVIII wieku u rękawów, na wzór francuski. [przypis redakcyjny]

manta-szust — dawny ubiór kobiecy. [przypis redakcyjny]

mantelletta — rodzaj krótkiego płaszcza noszonego przez biskupów. [przypis redakcyjny]

Manto — córka Tejrezjasza i także wieszczka; po śmierci ojca, gdy Teby zdobył Kreon, uciekła do Włoch, gdzie syn jej na pamiątkę od imienia matki Mantuę założył. [przypis redakcyjny]

mantolety — płaszczyki, pelerynki. [przypis redakcyjny]

mantolet (z wł.) — płaszczyk jedwabny kanonika, noszony na komży. [przypis redakcyjny]

Mantuańczyk — Franciszek Gonzaga, książę mantuański, mąż Izabelli d'Este. [przypis redakcyjny]

Mantua — rodzinne miasto Sordella i Wergiliusza. Na to urocze słowo Sordello zapomina na chwilę o swojej dumie i nieznajomego jako ziomka uściska. To spotkanie daje powód Dantemu z gorzką ironią wyrzekać na Włochy, wspólną ich ojczyznę, szarpaną wewnętrzną niezgodą i wojną domową. [przypis redakcyjny]

mantyla — lekki szal, zwykle z czarnej koronki, lub krótka peleryna damska. [przypis redakcyjny]

manu, consilio, opere et oratione (łac.) — ręką, radą, czynem i modlitwą. [przypis redakcyjny]

manu propria (łac.) — własnoręcznie. [przypis redakcyjny]

Manzoni, Alessandro (1785–1873) — jeden z najwybitniejszych nowszych pisarzy włoskich. Zrazu wolterianin, następnie żarliwy wyznawca katolicyzmu i twórca nowego kierunku włoskiej liryki religijnej w zbiorze Inni sacri. Jego tragedie, zrywając z formami szkoły francuskiej, były pierwszym wzorem narodowego dramatu we Włoszech, a znakomita powieść I promessi sposi, storia milanese del secolo XVII pierwszą włoską powieścią w nowoczesnym tego słowa znaczeniu. [red. WL]. [przypis redakcyjny]

mara, mary — nosze, na których wynoszą zmarłego. [przypis redakcyjny]

maramba — uczony teolog lamaicki. [przypis redakcyjny]

mara nikczemna* (starop.) — złudne widziadło, zjawa. [przypis redakcyjny]

Marceli — Dobrowolski. [przypis redakcyjny]

Marceli — Marceli Dobrowolski, lekarz, towiańczyk, przyjaciel Erazma Żmichowskiego. [przypis redakcyjny]

marcepany — cukry wielkie stołowe, farbami rodziny lub znakomitych gości były przystrojone. [przypis redakcyjny]

marchand de sommeil (fr.) — dosł. handlarz snem (chodzi o właściciela taniego domu noclegowego). [przypis redakcyjny]

marchands de vin (fr.) — handlarze wina. [przypis redakcyjny]

Marcin — był to może nadworny muzyk królewski w latach 1555–1571, Marcin z Jędrzejowa. [przypis redakcyjny]

Marcja — żona Katona. [przypis redakcyjny]

Marcoussis Louis — przyjęty w 1912 r. pseudonim Ludwika Kazimierza Markusa, polskiego malarza działającego w Paryżu, reprezentanta nurtu kubistycznego i surrealistycznego. [przypis redakcyjny]

marcypanowy — wybornej roboty, misterny. [przypis redakcyjny]

marcypanowy (z wł.) — wykwintnie i misternie zrobiony. [przypis redakcyjny]

mardać — kręcić. [przypis redakcyjny]

Mare di sotto! (wł.) — dosł: przepastne morze; tu tyle co: piekielne. [przypis redakcyjny]

Marek hrabia na żołędzi — tj. na treflu, bo zdobył majątek szulerską grą w karty. Ironiczny tytuł hrabiego na żołędzi wystylizowany jest na wzór ówczesnych tytułów rodowych, np. Jacek hrabia Fredro na Pleszowicach i Hoczwi. [przypis redakcyjny]

Marek Porcjusz Kato (234–149 p.n.e.) — polityk rzymski, każde swoje przemówienie w senacie kończył wezwaniem do zburzenia Kartaginy, stolicy wrogów. [przypis redakcyjny]

Marek Porcjusz Katon — w Rzymie było dwóch polityków tego samego nazwiska, pradziad, zwany Cenzorem (234–149 p.n.e.) i jego prawnuk, zwany Utyceńskim lub Katonem Młodszym (95–46 p.n.e.), obaj byli zagorzałymi obrońcami cnót obywatelskich i republiki. [przypis redakcyjny]

Marfiza — królowa perska, siostra Rugiera. [przypis redakcyjny]

Marganor — ojciec Cylandra i Tanakra, wróg i prześladowca kobiet. [przypis redakcyjny]

Margeta — zapewne Margeta Gonzaga, dama na dworze urbińskim, występuje w Dworzaninie Kastyliona. [przypis redakcyjny]

margiel — rodzaj gliny. [przypis redakcyjny]

margrabia Stanisław — Myszkowski. [przypis redakcyjny]

margrabia — tytuł arystokratyczny, pośredni między hrabiowskim a książęcym. [przypis redakcyjny]

margrabia z Peskary — Alfons z Peskarii, mąż poetki Wiktorii Kolonna, zabity przez Murzyna. [przypis redakcyjny]

margrabina Surgis-le-Duc — kilkanaście stronic wprzódy przedstawił nam ją Proust jako księżnę de Surgis-le-Duc. [przypis redakcyjny]

margrabstwo — właśc. ordynacja pińczowska, ustanowiona przez Zygmunta Myszkowskiego, marszałka wielkiego koronnego, potwierdzona konstytucją sejmową 1601 r. Tytuł margrabiego otrzymał marszałek od Klemensa VIII, a od księcia mantuańskiego do herbu i familii przyjęty. [przypis redakcyjny]

Maria Antonina — żona Ludwika XVI, córka Marii Teresy, cesarzowej austriackiej; znienawidzona przez lud francuski, została w czasie rewolucji ścięta na gilotynie (1798). [przypis redakcyjny]

Maria Leszczyńska (1703–1768) — córka króla polskiego Stanisława Leszczyńskiego, żona króla francuskiego Ludwika XV. [przypis redakcyjny]

Maria Magdalena — postać pokutującej grzesznicy z Ewangelii. [przypis redakcyjny]

Maria Medycejska (1573–1642) — żona Henryka IV, królowa Francji. [przypis redakcyjny]

Marian Bohusz — właściwie Józef K. Potocki (ur. 1854, przepadł bez wieści w 1898), poeta, socjolog, współzałożyciel „Głosu”, działacz Ligi Polskiej i Ligi Narodowej. W przekonaniach jego radykalizm społeczny łączył się z orientacją nacjonalistyczną. (Wspomina o nim Joasia w Ludziach bezdomnych.) [przypis redakcyjny]

mariani — por. § 13. [przypis redakcyjny]

Marianna, Melka — rodzeństwo Loty. [przypis redakcyjny]

Maria P. — Maria Puttkamerowa; wiersz pisany w roku 1823. [przypis redakcyjny]

Maria santissima (wł.) — Matko Najświętsza. [przypis redakcyjny]

Maria Stuart (1542–1587) — królowa szkocka i pretendentka do korony angielskiej, dwadzieścia lat więziona przez królową angielską Elżbietę i z jej rozkazu ścięta; przed śmiercią przebaczyła katom. [przypis redakcyjny]

mariasz (daw.) — rodzaj gry w karty. [przypis redakcyjny]

Mariusz — zapewne Marius Gratidianus, którego Sulla kazał związać i okrutnie zamordować, w ten sposób, że mu, ażeby śmierć przedłużyć, naprzód wyłupiono oczy, następnie odcinano jeden członek po drugim (Orosius, V, 21, Lucanus, II, 177 i n.). Pasek zmieniał podania starożytne, mity, a nawet przysłowia wedle tego, jak mu było potrzeba. [przypis redakcyjny]

Marjan Abramowicz — pierwodruk w „Przeglądzie Warszawskim” Nr. 40 (styczeń 1925). [przypis redakcyjny]

markier — pilnujący porządku przy grze. [przypis redakcyjny]

markiezów para — jeden z Peskary (Franciszek), drugi z Wastu (Alfons). [przypis redakcyjny]

markiez z Wiednia (Vienne) — Oliwier, margrabia Burgundii, ojciec Gryfona i Akwilanta; „z Vienne”, gdyż miasto Vienne w Burgundii. [przypis redakcyjny]

markiza — ruchomy daszek z płótna chroniący przed słońcem. [przypis redakcyjny]

Markiza z Forli, co (…) pragnienie gasił do zmroku od rana — Podanie mówi o tym markizie: gdy mu doniesiono, że o nim okolicznie powiadają, że ciągle zabawia się kuflem i pije: z uśmiechem na to odpowiedział: „dlaczegóż ci sami nie mówią zarazem, że ja mam ciągłe pragnienie”. [przypis redakcyjny]

Markla — (Marchia w oryg.), hrabstwo March w Anglii. [przypis redakcyjny]

markotny — tu: rozgniewany. [przypis redakcyjny]

Marks nigdy nie wyjaśnił związku, jaki istnieje między techniką a strukturą moralną i umysłową klasy pracującej na danym technicznym poziomie. Brak zrozumienia dla obyczajowej strony życia, dla jego irracjonalnego narastania stanowi zasadniczą lukę w umysłowości tego wielkiego człowieka. Proudhon był pod tym względem głębszy od Marksa, znał on lepiej konkretne życie i choć plątał się tam, gdzie chodziło o szerokie uogólnienia, głębiej niż Marks sięgał w sam proces przekształcenia klasy robotniczej. Dość jest obok prac Marksa przeczytać Confessions d'un révolutionnaire aby dostrzec ten świat Proudhonowskich zagadnień, niezmiernie doniosłych a zapoznanych przez Marksa. [przypis redakcyjny]

Markus — cesarz rzymski Marek Aureli, filozof na tronie, zm. 180. [przypis redakcyjny]

Marmaryka — kraina w głębi Afryki na płd. od Barki. [przypis redakcyjny]

marmittes — w gwarze fr.: dziewczyny uliczne. [przypis redakcyjny]

marmór — daw. pisownia wyrazu marmur. [przypis redakcyjny]

marmór żywy — żyjący marmur. [przypis redakcyjny]

Marmunda — może Mahmon, miasto nad Oceanem Atlantyckim w Maroko. [przypis redakcyjny]

marmurki — futro z czarnych lisów. [przypis redakcyjny]

marmurki — lisy czarne, na marmułki (czapki futrzane) używane; dlatego tak nazwane. [przypis redakcyjny]

marmurkowe — szare. [przypis redakcyjny]

marne — nędzne, liche. [przypis redakcyjny]

marnie — nadaremnie, na próżno, bezcelowo. [przypis redakcyjny]

marnotratność (starop.) — marnotrawstwo. [przypis redakcyjny]

marnować się — męczyć się. [przypis redakcyjny]

Maron — poeta rzymski P[ublius] Wergilius Maro, autor epopei Eneis, Sielanek i Ziemiaństwa; zm. 70 po Chr. [przypis redakcyjny]

Marra — księstwo Mar w Szkocji. [przypis redakcyjny]

Mars… Achilles — tu przywołani jako wyraz tematyki poważnej, wojenno–historycznej: w mit. gr. Mars był bogiem wojny, a Achilles występuje w eposie Homera, Iliadzie. [przypis redakcyjny]

Marsa (…) nastawię — zrobię marsową minę, tj. spojrzę groźnie, wojowniczo. [przypis redakcyjny]

Mars biegał (…) w lwim oku zażegał — Dante, dla którego wiele powabu miała nauka astronomii, według obiegu planety Mars, która pięćset pięćdziesiąt trzy razy od naszej ery wstępowała w znak Lwa zodiakowy, a na bieg swój jednorazowy, wedle obliczeń tablic Ptolomeuszowych, potrzebuje 686 dni, 2 godzin i 29 minut, oblicza rok w którym się urodził i jego prapradziad, co przypada między rokiem 1090, a 1091. [przypis redakcyjny]

marsem — śmiało. [przypis redakcyjny]

Mars (mit. rzym.) — bóg wojny. [przypis redakcyjny]

marsowego — żołnierskiego, walecznego. [przypis redakcyjny]

Marsowie — szczep samnicki w środkowej Italii nad rzeką Liris. [przypis redakcyjny]

Marsowy piastun — stary, wysłużony żołnierz. Mars: rzymski bóg wojny. [przypis redakcyjny]

mars — ponury, groźny wyraz twarzy. [przypis redakcyjny]

Mars — w mit. rzym. bóg wojny. [przypis redakcyjny]