ZBIÓRKA KRYZYSOWA
Potrzebujemy 125 tys. zł do końca 2024 roku, żeby móc dalej funkcjonować. Dlaczego?
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza | przypisy tradycyjne
Według kwalifikatora: wszystkie | angielski, angielskie | dawne | francuski | grecki | gwara, gwarowe | holenderski | język, językowy, językoznawstwo | łacina, łacińskie | liczba mnoga | mitologia grecka | mitologia rzymska | niemiecki | potocznie | przenośnie | przestarzałe | regionalne | rosyjski | staropolskie | ukraiński | włoski
Według języka: wszystkie | English | français | lietuvių | polski
Znaleziono 2992 przypisów.
plaudite cives — Oklaskujcie, obywatele — końcowy zwrot w komedji rzymskiej. [przypis redakcyjny]
plęsać (starop.) — tańcować. [przypis redakcyjny]
pleasure (ang.) — przyjemność. [przypis redakcyjny]
plebani — proboszczowie wiejscy. [przypis redakcyjny]
plebeiorum (łac.) — (zasługi) plebejuszów. [przypis redakcyjny]
plebejuszowie — ludzie pochodzenia nieszlacheckiego, mieszczanie. [przypis redakcyjny]
pleczysty — mający szerokie plecy. [przypis redakcyjny]
pled — koc. [przypis redakcyjny]
plein-air — dziś popr.: plener. [przypis redakcyjny]
plein pouvoir (fr.) — pełnomocnictwo. [przypis redakcyjny]
pleiškis — kylis. [przypis redakcyjny]
plejada — skupienie gwiazd. [przypis redakcyjny]
Plejstenidzi — według Hezjoda, a wbrew tradycji Plejstenes był synem Atreusa, ojcem Agamemnona i Menelaosa. [przypis redakcyjny]
Plejstos — rzeka wypływająca z Parnasu koło Delf; bóg rzeki Plejstos był ojcem nimf korycyjskich. [przypis redakcyjny]
plemię (starop.) — potomek. [przypis redakcyjny]
plemię (starop.) — potomstwo. [przypis redakcyjny]
plemię — tj. córę naszego plemienia. [przypis redakcyjny]
plemię — tu: pokolenie. [przypis redakcyjny]
plenarie (łac.) — zupełnie. [przypis redakcyjny]
plenipotenta — pełnomocnika. [przypis redakcyjny]
plenipotentów — pełnomocników. [przypis redakcyjny]
plenis buccis (łac.) — całą gębą. [przypis redakcyjny]
plenis buccis (łac.) — pełną gębą, nie półgębkiem; wyraźną. [przypis redakcyjny]
plenny — obfity. [przypis redakcyjny]
pleno numero (łac.) — w pełnej liczbie. [przypis redakcyjny]
plenus dierum placida morte (łac.) — syt wieku, łagodną śmiercią. [przypis redakcyjny]
pleśniwy — szronowaty, biało nakrapiany. [przypis redakcyjny]
pleszcze — dziś popr.: pluszcze. [przypis redakcyjny]
plesz — tonsura. [przypis redakcyjny]
pletnia — plecionka. [przypis redakcyjny]
pleuritis purulenta (łac.) — zapalenie opłucnej z wysiękiem ropnym. [przypis redakcyjny]
Plewna — miejscowość w Bułgarii, u podnóża Bałkanów. Zdobycie Plewny przez wojska rosyjskie po czteromiesięcznym oblężeniu (wrzesień-grudzień 1877) było punktem zwrotnym w przebiegu wojny. [przypis redakcyjny]
Pliniusz wspomina o jednej siedzącej Weście, dłuta Skopasa (…) — [Pliniusz,] Natur. Historia, lib. XXXVI, sect. 4, p. 727, ed. Hard. „Scopas fecit (…) Vestam sedentem (…) in Servilianis hortis”. Musiał mieć te słowa w myśli Lipsius, gdy (De Vesta, cap. 3) pisał: „Plinius Vestam sedentem effingi solitam ostendit, a stabilitate”. Ale Lipsius nie powinien był tego, co Pliniusz mówi o jednym tylko posągu Skopasa, podawać za powszechnie panujący charakter. Sam on spostrzega, że na monetach Westa ukazuje się równie często w stojącej, jak w siedzącej postaci: tym przecież nie poprawia Pliniusza, lecz poprawia tylko własne swoje błędne uprzedzenie. [przypis redakcyjny]
pliszki — gra polegająca na rzucaniu czterech rozłupanych drewienek z gałęzi. Wygrana zależała od tego, czy ktoś rzucił do pary, tj. dwa drewienka na stronę płaską, białą i drugie dwa na stronę półokrągłą lub wszystkie cztery na jedną stronę. [przypis redakcyjny]
plon (daw.) — [tu:] zdobycz. [przypis redakcyjny]
plucho — flądro, brudasie. [przypis redakcyjny]
pludrami — spodniami. [przypis redakcyjny]
pludry (daw., z niem.) — krótkie spodnie, często bufiaste, z rozcięciami, ukazującymi podszewkę. [przypis redakcyjny]
pludry (daw.; z niem. Pluderhosen) — krótkie, bufiaste spodnie z pionowymi rozcięciami ukazującymi podszewkę, sięgające do połowy ud lub do kolan. Moda na pludry pojawiła się w XVI w. w Niemczech; wkrótce stały się popularne w całej Europie. Stanowiły element daw. stroju dworskiego, jak również ubioru żołnierskiego. W Polsce w XVII–XVIII w. nazywano tak każde spodnie sięgające powyżej kolan; por. pumpy. [przypis redakcyjny]
pludry — krótkie, bufiaste spodnie, część dawnego stroju dworskiego lub żołnierskiego. [przypis redakcyjny]
Pludry — Niemcy (pogardl., od rodzaju spodni). [przypis redakcyjny]
plugawe krwią (starop.) — poplamione krwią. [przypis redakcyjny]
plugawy (starop.) — lichy. [przypis redakcyjny]
plugawy (starop.) — nieobyczajny. [przypis redakcyjny]
plundrować (starop., z niem.) — plądrować. [przypis redakcyjny]
pluski — ogon rybi. [przypis redakcyjny]
plus quam satis (łac.) — więcej, niż potrzeba. [przypis redakcyjny]
pluta (starop.) — słota. [przypis redakcyjny]
Pluton — w mit. rz. władca świata podziemnego, syn Saturna, brat Jupitera i mąż Prozerpiny (gr. Persefony). [przypis redakcyjny]
Plutos — bóg pieniędzy i bogactwa. [przypis redakcyjny]
plużyć (daw.) — powodzić się. [przypis redakcyjny]
pódź (forma starop.)— pójdź, chodź. [przypis redakcyjny]
pójdę teraz do Kapucynów — mowa o kościele Kapucynów (z XVII w., fundacji króla Jana III Sobieskiego), sąsiadującym z pałacem Paca. [przypis redakcyjny]
Póki czas nam słodko bieży (…) wrażenie wszelkiej rozkoszy wytrzyma — Treść tej mowy jest taka: nasza istota duchowa stanie się doskonalsza, kiedy z arcymiłością na nowo się zespolimy. Wtedy będziemy głębiej spoglądać i żywiej świecić. Ale i nasze ciała staną się zarazem doskonalszymi i jeszcze mocniej świecić będą, jak nasz blask teraźniejszy. I nasze oczy, wzmocnione w stosunku użycia niebieskich rozkoszy, będą mogły używać i znosić ten blask zbyteczny. [przypis redakcyjny]
póki jeszcze kamienny w polu słup nie stoję — dopóki jeszcze nie zamieniłem się w kamień; zob. też w. 25 o skamieniałej Niobe. [przypis redakcyjny]
Póki stali, Menelaj (…) poważnym — Iliada, III, 210–211. [przypis redakcyjny]
półgęsek (daw.) — połowa tylnej części gęsi bez nogi i bez kości, obszyta w gęsią skórę i uwędzona. Rodzaj wędliny z gęsi. [przypis redakcyjny]
półgodzinie (daw. forma) — pół godziny. [przypis redakcyjny]
półhak — strzelba. [przypis redakcyjny]
półimperiał — dawna moneta rosyjska wartości 5 rubli srebrnych. [przypis redakcyjny]
pół- lub nocy, lub dnia — z północy lub z południa. [przypis redakcyjny]
półmiski spełna będą, przyjmie ji Żydek — po kosztownych ucztach sreberko idzie na zastaw do Żyda. [przypis redakcyjny]
półmiski — wyszukane potrawy. [przypis redakcyjny]
półokręcie (daw.) — mały okręt. [przypis redakcyjny]
późnéj. [przypis redakcyjny]
późny (daw.) — dawny, odległy czasem. [przypis redakcyjny]
po 12 ziarn — z jednego zasianego ziarna; tj. po 12 jednostek miary z każdej wysianej jednostki. [przypis redakcyjny]
poalterować się — zgryźć się. [przypis redakcyjny]
pobiała — warstwa cynku, którą powleczony jest przedmiot; biel cynkowa. [przypis redakcyjny]
pobiegała — przebiegała. [przypis redakcyjny]
pobitej księżej (starop. forma) — zamiast: pobitych księży; księża rzeczownik żeński lp, utworzony podobnie jak: szlachta, wójcia, bracia, studencia, por.: Prace filologiczne, Kryński: „Rzeczowniki zbiorowe typu bracia”. [przypis redakcyjny]
pobłaźnić (starop.) — ogłupić. [przypis redakcyjny]
pobliżu (daw. forma) — w pobliżu. [przypis redakcyjny]
pobliżu (daw.) — w pobliżu. [przypis redakcyjny]
pobliżu — [tu:] w pobliżu. [przypis redakcyjny]
pobór — podatek od łanu. [przypis redakcyjny]
pobocz (daw.) — lejce, cugle. [przypis redakcyjny]
pobożność — tu: przywiązanie. [przypis redakcyjny]
pobrać — złupić, obedrzeć. [przypis redakcyjny]
Po bracie się pocieszył koroną i żoną — Jan Kazimierz ożenił się z Marią Ludwiką Gonzagą, wdową po Władysławie IV. [przypis redakcyjny]
pobrat (daw.) — pobratymstwo, zbratanie się. [przypis redakcyjny]
poćwiczyć się (starop.) — nauczyć [ćwiczyć]. [przypis redakcyjny]
Po chleb aniołów wyciągałaś szyję — Przez chleb aniołów poeta rozumie wyższą wiedzę spekulacyjną, umiejętność, która umysłowego łaknienia człowieka na tej ziemi dostatecznie nie zaspokaja, a którą tylko w życiu wiecznym, pozaświatowym całą obejmie i sytym się stanie. [przypis redakcyjny]
pochmurze (daw.) — pochmurne niebo. [przypis redakcyjny]
Pochodnia, co tu przyświeca twej doli — Poeta nadmienia tu o łasce bożej, która go oświeca, o czym w pierwszych dwóch pieśniach Piekła nas obszerniej objaśnił. [przypis redakcyjny]
pochodzenie (…) Piotra zmieniało się (…) trzykrotnie: naprzód kazano mu być bratem czarnoleskiego Jana (…). Pierwszy domysł (…) upadł już dawno, zbity (…) przez (…) Przyborowskiego — [por. tegoż] Wiadomość o życiu i pismach Jana Kochanowskiego, Poznań 1857. [przypis redakcyjny]
pochodzenie (…) Piotra zmieniało się (…) trzykrotnie: naprzód kazano mu być bratem czarnoleskiego Jana (…). Pierwszy domysł (…) upadł już dawno, zbity gruntownie naprzód przez Aleksandra Krasickiego — [por.] Biblioteka nauk. Zakładu Ossol[ińskich], t. VI. [przypis redakcyjny]
pochodzenie (…) Piotra zmieniało się (…) trzykrotnie: naprzód kazano mu być bratem czarnoleskiego Jana (…). Pierwszy domysł (…) upadł już dawno, zbity (…) przez (…) Plenkiewicza — [por.] Dzieła Jana Kochanowskiego, Wyd. pomn., t. IV, cz. I, Warszawa 1884. [przypis redakcyjny]
pochodzenie (…) Piotra zmieniało się (…) trzykrotnie: naprzód kazano mu być bratem czarnoleskiego Jana (…). Pierwszy domysł (…) upadł już dawno, zbity (…) przez (…) ks. Gackiego — [por.] O rodzinie Jana Kochanowskiego, Warszawa 1869. [przypis redakcyjny]
pochodzisty (daw.) — przystępny. [przypis redakcyjny]
pochodzony (starop.) — [tu:] przechodzony, stary. [przypis redakcyjny]
pochodzony — zniszczony. [przypis redakcyjny]
pochop (daw.) — rozmach. [przypis redakcyjny]
pochopniejszy — tu: bardziej skoczny. [przypis redakcyjny]
pochopny (daw.) — prędki, wartki. [przypis redakcyjny]
pochutnywać (daw.) — smakować sobie, podobać się. [przypis redakcyjny]
pochutnywać sobie (starop.) — unosić się radością. [przypis redakcyjny]
Pochwała głupstwa (1509) to tytuł satyry jednego z najsłynniejszych humanistów, Erazma z Rotterdamu, w której krytyka stosunków średniowiecznych ujęta została w ironiczną formę niby panegiryku. Przesyłając królowi autograf wiersza, pisał Krasicki w liście z 7 IX 1781 r.: „Poprzednikiem moim w tej mierze był Erazm; żart jego dowcipny zdał mi się być sposobną materią do satyry”. (I. Krasicki, Pisma wybrane, t. IV, s. 267). [przypis redakcyjny]
pochwalem (starop.) — pochwalę (forma gwarowa); [iako godne nigdy nie pochwalem: nigdy nie pochwalę tak, jak są tego godne; red. WL]. [przypis redakcyjny]
Pochwalony — zwyczajowy skrót tradycyjnego powitania „Niech będzie pochwalony Jezus Chrystus”, tu połączony charakterystycznie z „miejskim”: dobry wieczór państwu. [przypis redakcyjny]
