Wesprzyj Wolne Lektury 1,5% podatku — to nic nie kosztuje! Wpisz KRS 00000 70056 i nazwę fundacji Wolne Lektury do deklaracji podatkowej. Masz czas tylko do końca kwietnia :)
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | angielski, angielskie | dawne | francuski | grecki | gwara, gwarowe | hiszpański | łacina, łacińskie | liczba mnoga | mitologia grecka | niemiecki | potocznie | przenośnie | przestarzałe | przysłówek | regionalne | rosyjski | staropolskie | turecki | ukraiński | węgierski | włoski
Według języka: wszystkie | English | français | lietuvių | polski
Znaleziono 2245 przypisów.
Sam się chlubi, że ostatecznie dopiero on rozwiązał ów najtrudniejszy i najistotniejszy problem filozofii — Schopenhauer, Werke IV, s. 32. [przypis redakcyjny]
sam się w nasze ręce dostał, potem uczyniwszy targ o swoję skórę — otoczony przez wojska polskie pod Czarnym Ostrowem na Podolu, Rakoczy skapitulował i został zmuszony do zawarcia układu, w którym m. in. zobowiązał się wypłacić milion dwieście tysięcy złp. niby „na żołd wojsku”, a w rzeczywistości jako okup za to, by puszczono go wolno. [przypis redakcyjny]
Samson — bohater biblijny o niezwykłej sile, zwyciężony przez nieprzyjaciół na skutek zdrady swej żony Dalili. [przypis redakcyjny]
Samson — siłacz biblijny z czasów walki Żydów z Filistynami. Zdradzony przez Dalilę, która opowiedziała Filistynom, że siła jego mieści się w długich włosach na głowie, został przez wrogów po obcięciu mu włosów przykuty do kolumny świątyni. Gdy mu włosy odrosły, zburzył dzięki odzyskanej sile świątynię, grzebiąc pod jej gruzami wielu Filistynów i siebie samego. [przypis redakcyjny]
Samson (XII w. p.n.e.) — postać biblijna, bohater izraelski w walkach z Filistynami, obdarzony przez Boga niezwykłą siłą. [przypis redakcyjny]
sam (starop.) — mąż. [przypis redakcyjny]
sam (starop.) — tu; pódź sam: podejdź tu. [przypis redakcyjny]
sam (starop.) — tutaj. [przypis redakcyjny]
Jan Kochanowski, Pieśni, Księgi pierwsze, Pieśń XXI (Ty spisz, a ja sam na dworze...)
(źródło na Platformie Redakcyjnej)
Sam tego chciałeś, Grzegorzu Dandin — zdanie to powtarza postać tytułowa komedii Moliera, mieszczanin ożeniony ze szlachcianką i znoszący z tego powodu upokorzenia. [przypis redakcyjny]
sam — tu: Czarniecki. [przypis redakcyjny]
sam — tu: mąż. [przypis redakcyjny]
sam — tu. [przypis redakcyjny]
samum — gorący i suchy, pustynny wiatr płd. występujący w Afryce Płn. i na Półwyspie Arabskim, wywołujący burze piaskowe. [przypis redakcyjny]
samum — gorący i suchy, pustynny wiatr płd. występujący w Afryce Płn. i na Półwyspie Arabskim, wywołujący burze piaskowe; tu: silny, huraganowy wiatr. [przypis redakcyjny]
sam w koszuli lezie spać — ograwszy do koszuli. [przypis redakcyjny]
sam — wspomniany już Jan Aleksander Myszkowski, wówczas podkomorzy bełski (od r. 1674 kasztelan bełski). [przypis redakcyjny]
Sam — wyspa Samos; słynęła w starożytności z wyrobu waz i w ogóle artystycznych naczyń glinianych. [przypis redakcyjny]
samym tylko wydatnym mundurem — jeszcze za czasów Stanisława Augusta anarchia odziedziczona po czasach saskich była w wojsku polskim zjawiskiem normalnym. Towarzysze pancerni i husarscy tylko nominalnie byli żołnierzami, ponieważ w czasie wojny najczęściej pozostawali w domu wysyłając na swoje miejsce płatnych zastępców. [przypis redakcyjny]
samy (starop. forma) — zamiast: same; niewłaściwy, dla rymu użyty, lp. liczby mnogiej rodz. żeńskiego, zastosowany do rzeczownika rodz. nijakiego. [przypis redakcyjny]
samy (starop. M. lm rodz. niemęskoosobowego) — same. [przypis redakcyjny]
Sam z dobrej woli na rynku przyklękał, żebrząc jałmużny (…) — Jeden z przyjaciół Salwaniego uwięziony był przez Karola, księcia francuskiego. Salwani, nie mogąc sam złożyć żądanego zań okupu, nie wstydził się na rynku sieneńskim żebrać i wyciągać rękę po jałmużnę, ażeby z takim upokorzeniem zebraną jałmużną swojego przyjaciela z więzienia wykupić. Tym czynem tak szlachetnym obudził dla siebie wielkie współczucie w Sienie. Cień ten przepowiada w końcu Dantemu, że wkrótce na wygnaniu sam doświadczy, jak to wiele kosztuje wyciągać rękę po grosz wyżebrany! [przypis redakcyjny]
sam z moją panią wzniosłem się w sferę wyższego zbawienia — Poeta wyraża się tu mową uczucia. Oznacza to, że uczuciem wzniesiony był na wyższą sferę, a tym samym bliższy był Boga, który jest najwyższym zbawieniem. [przypis redakcyjny]
San Benedetto — Sławne opactwo benedyktyńskie, ówczesny właściciel ziemi okolicznej chciał klasztor i kilka wsi połączyć w jedną miejscowość; do tego odnosi się wiersz następny. [przypis redakcyjny]
Sancho Pansa — gadatliwy giermek w powieści Cervantesa: Don Quichotte. [przypis redakcyjny]
Sancho Pansa — postać z Don Kichota Cervantesa, giermek bohatera będący uosobieniem sprytu i praktyczności życiowej. [przypis redakcyjny]
sancta sanctorum (łac.) — świętość nad świętościami. [przypis redakcyjny]
Sancta Sedes — Święta Stolica, Stolica Apostolska, papież. [przypis redakcyjny]
sanctus (łac. święty) — tu forma rodz. n.: sanctum, chodzi tu o miejsce święte, przestrzeń świętą, wyjątkową. [przypis redakcyjny]
Sandowa — pani George Sand, właściwie Aurora Dudevant (1804–1876), znakomita powieściopisarka francuska. [przypis redakcyjny]
Sandowa — tj. Pani George Sand. [przypis redakcyjny]
Sanga — Jan Sanga, sekretarz i ulubieniec Klemensa VII, poeta łaciński. [przypis redakcyjny]
sangrowa woda — rzeka Sangarios w Bitynii w Azji Mniejszej, uchodzi do Morza Czarnego. [przypis redakcyjny]
sanguine et moribus (…) (łac.) — krwią i obyczajem… do nas najpodobniejszych. [przypis redakcyjny]
sanguine (łac.) — krew. [przypis redakcyjny]
sangwina — kredka czerwonobrunatna. [przypis redakcyjny]
Sanherib — dumny król asyryjski, zmuszony odstąpić od oblężenia Jeruzalem; w odwrocie jego Bóg przez swego anioła całe jego wojsko wytracił. Sam zaś w Niniwie, będąc na modlitwie w Świątyni, przez własnych synów haniebnie był zamordowanym. [przypis redakcyjny]
sankiuloci (z fr. sans-culottes) — dosłownie: bez (krótkich) spodni; w czasie Rewolucji Francuskiej nazwa nadawana rewolucjonistom, którzy nosili spodnie długie, zamiast modnych wówczas wśród szlachty krótkich spodni z koronkami (fr. culotte); tu w znaczeniu niby dosłownym „bezspodniowcy” (tak nazwał też Żeromski obdartych nędzarzy wiejskich w noweli Doktor Piotr). [przypis redakcyjny]
Sannazar Jakub (1458–1530) — Neapolitańczyk, znakomity poeta włoski i łaciński. [przypis redakcyjny]
San Remo — anagram Saint-Omer, gdzie przebywała Klementyna Curial w momencie zerwania ze Stendhalem (wrzesień 1826 r.). [przypis redakcyjny]
Sansonet — Sansonet z Meki, pierwotnie Saracen, ale nawrócony przez Karola Wielkiego, został z jego ramienia podkrólim jerozolimskim. [przypis redakcyjny]
Sansonet z Meki — pierwotnie Saracen, ale nawrócony przez Karola Wielkiego, został z jego ramienia podkrólim jerozolimskim (XVIII 132, 4). [przypis redakcyjny]
Santa Maura — skała i twierdza na starożytnej wyspie Leukada, z której skoczyła w morze w przystępie rozpaczy liryczna poetka grecka Safo. [przypis redakcyjny]
Santa-Zita — Święta Zyta, patronka miasta Lucca. Magistratura tego miasta w owych czasach głośna była ze swego przekupstwa. Tu poeta chcąc jeszcze więcej zaostrzyć żądło ironii, nazwę miasta omawia imieniem jego patronki. [przypis redakcyjny]
Santern — rzeka Santerno, prawy dopływ Padu (Po-Primaro). [przypis redakcyjny]
santuk (z tur.) — skrzynka, sepet. [przypis redakcyjny]
sanus mente et corpore (łac.) — zdrów na duszy i ciele. [przypis redakcyjny]
Sapieha, Jan Paweł — hetman wielki litewski. [przypis redakcyjny]
Sapieha, Kazimierz — wojewoda wileński, zm. 1720. [przypis redakcyjny]
Sapiens et circumspectus animus etiam minutissimos praevidet cuniculos, incautus etiam in visibilem incidit Charybdim (łac.) — Człowiek przezorny i mądry nawet najmniejsze spostrzega dołki, niebaczny nawet w widoczną wpada Charybdę. [przypis redakcyjny]
saporem — podlewą, przyprawą. [przypis redakcyjny]
sapory (starop.) — sosy. [przypis redakcyjny]
sapowaty — błotnisty, bagnisty. [przypis redakcyjny]
saprisiti! (fr.) — Do licha! [przypis redakcyjny]
sarabanda (hiszp.) — taniec hiszpański, trzytaktowy. [przypis redakcyjny]
saraceńskich — mahometańskich. [przypis redakcyjny]
Saracen winą waszego pasterza (…) swój zabór rozszerza — Saraceni w tym czasie bezkarnie pustoszyli Włochy. [przypis redakcyjny]
Saraguza — miasto Saragossa w płn. Hiszpanii. [przypis redakcyjny]
Sarca — może Sargel w Algierze. [przypis redakcyjny]
Sardanapal a. Asurbanipal — król asyryjski (panujący w latach 669-631 p.n.e.), w legendach przedstawiany jako zniewieściały rozpustnik. [przypis redakcyjny]
sardyjskie skarby… indyjskie złoto — Sardes, stolica Lidii, słynęła ze swych skarbów, Indie ze swego złota. [przypis redakcyjny]
sarłyk — mieszana rasa bydła rogatego, pochodząca od krów i jaków. [przypis redakcyjny]
Sarmakanta — miasto Samarkanda w Azji. [przypis redakcyjny]
Sarmatki — tu: Polki przestrzegające dawnych obyczajów, wprowadzone do satyry jako przeciwstawienie kobiet modnych. [przypis redakcyjny]
sarmatyzmem — staropolszczyzną. [przypis redakcyjny]
sarmatyzm — nazwa pogardliwa nadawana dawnemu obyczajowi polskiemu przez zwolenników cudzoziemszczyzny; tyle co: grubiaństwo. [przypis redakcyjny]
sarna (daw.) — [tu:] baba, kobieta. [przypis redakcyjny]
sarnia noga — rękojeść dyscypliny z wykonana z sarniej nogi. [przypis redakcyjny]
sarn — rogacz. [przypis redakcyjny]
Sarpedona — Sarpedon, syn Jowisza, król Likii, sprzymierzeniec Trojan w wojnie z Grekami. Zginął w walkach pod Troją. [przypis redakcyjny]
sarta (wł. ) — krawcowa. [przypis redakcyjny]
sartor (łac.) — krawiec. [przypis redakcyjny]
Sartowie — nazwa nadawana różnym osiadłym ludom Turkiestanu, dziś nie używana. [przypis redakcyjny]
sarysberyski (powiat) — Salisbury. [przypis redakcyjny]
Saska Kępa — nazwą tą oznaczano wówczas naturalną wyspę na Wiśle, obejmującą wtedy część dzisiejszej Pragi i Grochowa; północna jej część znajdowała się naprzeciw Powiśla. Saska Kępa została później podzielona, najpierw na dwie części (przy budowie Mostu Poniatowskiego w latach 1904–1913), a następnie na trzy — po usypaniu Alei Waszyngtona w 1935 r. Dziś nazwą tą określa się dzielnicę nadwiślańską leżącą na południe od Mostu Poniatowskiego. [przypis redakcyjny]
Saski Ogród — park centralnej części Warszawy, założony w r. 1727 przez króla Augusta II z dynastii saskiej (stąd nazwa), obecnie istnieje tylko część dawnego ogrodu; strona zachodnia, zniszczona w czasie ostatniej wojny, została zabudowana. [przypis redakcyjny]
Sasso — Panfilo Sasso, poeta włoski, zm. 1527 r. [przypis redakcyjny]
Satalia — miasto na płd. wybrzeżu Małej Azji. [przypis redakcyjny]
Satanów — miasteczko w centralnej części Ukrainy, ok. 40 km na zachód od Jarmoliniec. [przypis redakcyjny]
sat est (łac.) — dosyć. [przypis redakcyjny]
satisfacti (łac.) — zaspokojeni. [przypis redakcyjny]
satisfactus (łac.) — zaspokojony. [przypis redakcyjny]
satis superque (łac.) — dosyć i aż nadto. [przypis redakcyjny]
Sator protegat hunc statum (…) (łac.) — Sprawca niech się opiekuje tym stanem, niech strzeże tego pokoju, królowi zaś naszemu, gdy już najdłuższej mety śmiertelników dojdzie (wraz z matką i żoną najdroższą, które jako odwieczna mądrość złączyła z łożem, tak nie rozłączy z Olimpem, których potęgi nikt nie poczuje, chyba że albo z niebezpieczeństwa będzie podźwignięty, albo zaszczytem podniesiony), niech przeznaczy jak najpóźniejszych następców. [przypis redakcyjny]
Saturn — staroitalski bóg urodzaju, w mit. rzym. ojciec Jowisza; według podania, wypędzony z nieba przez swego syna panował w Lacjum tak dobrotliwie, że okres jego panowania nazwano złotym wiekiem, czyli okresem szczęśliwości ludzkiej na ziemi. [przypis redakcyjny]
Satyr (mit. gr.) — bożek leśny wyobrażany z koźlimi nogami. [przypis redakcyjny]
Satyry — przekorne bożki. [przypis redakcyjny]
Saul — zwyciężony przez Filistynów na górze Gilboe, z rozpaczy przebił się mieczem. Dawid opłakujący śmierć syna, przeklął to miejsce, mówiąc: „Góry Gilboe, niech odtąd ani rosa, ani deszcz was nie odwilżą”. [przypis redakcyjny]
Sauvan — doktor medycyny, który przez kilka lat towarzyszył Krasińskiemu w podróżach. [przypis redakcyjny]
Sauvan — lekarz i przyjaciel, towarzyszący stale Krasińskiemu. [przypis redakcyjny]
sawana — zapewne chodzi o sawannę, forma dobrana przez tłumacza dla zachowania rymu i brzmienia. [przypis redakcyjny]
Sawa — prawy dopływ Dunaju. W tym czasie stanowiła granicę między posiadłościami austriackimi i tureckimi. [przypis redakcyjny]
scandala (łac.) — zgorszenia. [przypis redakcyjny]
scandalum (łac.) — bluźnierstwo. [przypis redakcyjny]
Scapa — Krasiński. [przypis redakcyjny]
scaturisat (łac.) — wypływa. [przypis redakcyjny]
scelera (łac.) — zbrodnie. [przypis redakcyjny]
scelować (starop.) — naprawić. [przypis redakcyjny]
scena (daw.) — [tu:] przedstawienie teatralne. [przypis redakcyjny]
Scena przy grobie Twojego ojca — opisana w liście Reeve'a z dnia 27 października 1831. [przypis redakcyjny]
Scena ta ma cechy wspomnienia z dzieciństwa Z. Krasińskiego, tak jak w ogóle w postaci Orcia dostrzec można duży udział stylizowanego pierwiastka autobiograficznego. [przypis redakcyjny]
