ZBIÓRKA KRYZYSOWA
Potrzebujemy 125 tys. zł do końca 2024 roku, żeby móc dalej funkcjonować. Dlaczego?
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza | przypisy tradycyjne
Według kwalifikatora: wszystkie | anatomiczne | angielski, angielskie | architektura | astronomia | białoruski | biologia, biologiczny | czeski | dopełniacz | dawne | filozoficzny | francuski | geologia | grecki | gwara, gwarowe | handel, handlowy | hebrajski | historia, historyczny | hiszpański | łacina, łacińskie | literacki, literatura | medyczne | mitologia | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | niemiecki | poetyckie | pogardliwe | portugalski | potocznie | prawo, prawnicze | przenośnie | przestarzałe | przysłowiowy | regionalne | religijny, religioznawstwo | rodzaj nijaki | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | staropolskie | starożytny | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | żartobliwie | żeglarskie | zoologia
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 8742 przypisów.
meteora — dziś popr. forma D.lp: meteoru. [przypis edytorski]
methodum (łac.) — sposób. [przypis redakcyjny]
Methymna — miasto na wyspie Lesbos, w starożytności znane z doskonałych win. [przypis edytorski]
metier (fr.) — fach. [przypis edytorski]
metodą różne — różniące się pod względem stosowanej metody. [przypis edytorski]
metoda geometryzująca — Spinoza wyraża się „ordine geometrico” w nagłówku i w IV, Tw. 18 Przyp. i „more geometrico” w Przedmowie do Części III. [przypis tłumacza]
metoda kształcenia dorosłych Benedyktów Winnickich — w poemacie Przygody JP Benedykta Winnickiego Wincenty Pol z uznaniem pisze o batożeniu Benedykta już jako dorosłego człowieka; zgodnie z dawnym obyczajem Winnicki, jako szlachcic, otrzymuje chłostę na kobiercu. [przypis redakcyjny]
metoda łacińska z Port-Royal — według podręcznika dla dzieci Nouvelle méthode pour apprendre la langue latine (Nowa metoda nauki łaciny, 1644), napisanego przez związanego z Port-Royal gramatyka Claude'a Lancelota (ok. 1615–1695); zasady gramatyczne autor podawał w postaci rymowanek, niezbyt udanych i trudno zrozumiałych. [przypis edytorski]
metoda prawdziwa (…) jest (…) drogą dochodzenia samej prawdy, czyli treści przedmiotowych rzeczy, czyli też idei w porządku należytym — Czym jest to dochodzenie w duszy, będzie objaśnione w mojej Filozofii. [przypis autorski]
metoda przycina jeno wilcze pędy… — por. Horacego Listy (II, 2 w. 122) mówi o dobrym poecie: „Luxuriantia conpescet, nimis aspera sano levabit cultu, virtute carentia tollet”, — por. także Epody II, 13; „Inutilesve falce ramos amputans feliciores inserit”. [przypis redakcyjny]
metoda sokratyczna — przypisywany Sokratesowi specyficzny sposób prowadzenia dialogu, mający na celu wydobycie prawdy. [przypis edytorski]
Metodiusz (zm. 311) — chrześcijański autor, biskup, męczennik; przeciwnik poglądów Orygenesa. [przypis edytorski]
metojkowie (współmieszkańcy) — obcy, mieszkający w Atenach; bez praw politycznych, ale obowiązani do pewnych ciężarów, nawet służby wojskowej, zajmowali się głównie handlem i przemysłem i dochodzili do wielkich bogactw. Metojkiem był mówca Lizjasz, któremu poszczęściło się uciec z Aten już z rąk siepaczy „trzydziestki”, ale brat jego został zabity. [przypis tłumacza]
metonimia — zamiennia; figura stylistyczna, w której dane słowo zastępuje się innym, pozostającym z nim w uchwytnej zależności. [przypis edytorski]
metonimia — zamiennia; figura stylistyczna, w której dane słowo zastępuje się innym, pozostającym z nim w związku logicznym. [przypis edytorski]
metonimia — zastępnia; odmiana metafory; figura retoryczna mająca na celu zastąpienie nazwy jakiegoś przedmiotu lub zjawiska nazwą innego, pozostającego z nim w uchwytnej zależności; np. lubię czytać Miłosza (zam. utwory Miłosza). [przypis edytorski]
metopomancja — wróżenie z czoła. [przypis tłumacza]
metrampaż (daw.) — składacz czcionek w drukarni. [przypis edytorski]
metrampaż — pracownik drukarni (zecerni) zajmujący się składem stron publikacji. [przypis edytorski]
metrampaż (z fr. metteur en pages: składający w stronice) — łamacz, składacz; daw. pracownik drukarni zajmujący się składem tekstu i grafik w kolumny i strony. [przypis edytorski]
metrampaż (z fr. mettre en page) — pracownik drukarni układający tekst na stronie. [przypis edytorski]
metrampaż (z fr. mettre en pages: umieszczać na stronach) — łamacz, pracownik zecerni formujący kolumny druku ze szpalt złożonych przez zecera. [przypis edytorski]
metr (daw., z fr. maître) — mistrz; nauczyciel, zwłaszcza muzyki, tańca, języków. [przypis edytorski]
metr (daw., z fr. maître) — mistrz; nauczyciel, zwł. muzyki, tańca, języków. [przypis edytorski]
metr (daw., z fr. matîre) — nauczyciel. [przypis edytorski]
metresa — kochanka i utrzymanka władcy. [przypis edytorski]
metresa (przestarz.) — utrzymanka, kochanka. [przypis edytorski]
metresa (przestarz.) — utrzymanka, kochanka. [przypis edytorski]
metresa (z fr. maîtresse: pani, mistrzyni) — kochanka, utrzymanka; początkowo: faworyta królewska. [przypis edytorski]
Metr korbo siur ę arbr pęszy… (fonet. zniekszt. fr.) — Pan Kruk, na wysokim drzewie, w dziobie trzymał ser. Pan Lis, zapachem zwabiony, przemówił w te słowa (początek wierszowanej bajki La Fontaine'a Kruk i lis: Maître Corbeau, sur un arbre perché, Tenait en son bec un fromage…). [przypis edytorski]
metr ów znacznie się różnił od swego (…) platynowego pierwowzoru z Towarzystwa Miar i Wag w Paryżu — dawniej jeden metr był definiowany jako odległość pomiędzy odpowiednimi kreskami na wzorcu wykonanym ze stopu platyny i irydu, przechowywanym Międzynarodowym Biurze Miar i Wag w Sèvres koło Paryża. Od roku 1960 wzorzec ten ma charakter historyczny, metr definiuje się na podstawie stałych fizycznych. [przypis edytorski]
Metrodoros z Lampsakos (ok. 330–277 p.n.e.) — filozof grecki, uczeń Epikura. [przypis edytorski]
Metrodoros z Lampsakos (V w. p.n.e.) — grecki filozof, uczeń Anaksagorasa, autor alegorycznych interpretacji dzieł Homera. [przypis edytorski]
Metrodorus — filozof z Chios, sceptyk, uczeń Demokryta i nauczyciel Hipokrata, przyjmował istnienie nieskończonej ilości światów. [przypis tłumacza]
Metrodor z Aten — grecki malarz i filozof z II wieku przed Chr. [przypis tłumacza]
Metroklesowi zdarzyło się pierdnąć nieco przygłośno (…) — Diogenes Laertios, Metrokles z Maronei, [w:] Żywoty i poglądy słynnych filozofów, VI, 94. [przypis tłumacza]
metropolię trocką (…) stanowiły kahały karaimskie (…) — z taryfy podatkowej r. 1669. [przypis autorski]
Metropolis — niem. film science fiction z 1927 r. w reż. Fritza Langa, zrealizowany w stylu ekspresjonizmu niem. i ceniony gł. za walory estetyczne oraz wartość historyczną; film prezentuje dystopijną, futurystyczną wizję organizacji społeczeństwa na przykładzie metropolii, w której funkcjonują dwie odrębne kasty: uprzywilejowana elita intelektualistów (stanowiących rodzaj mózgu w organizmie społecznym: „rozum”) oraz masę mieszkających w podziemiach robotników utrzymujących miasto przy życiu („ręce” społeczności); krytykowany za naiwność i nadmierną prostotę scenariusz powstał we współpracy reżysera z Theę von Harbou, autorką powieści pod tym samym tytułem, napisanej na potrzeby filmu: akcja koncentruje się wokół wątku miłosnego (gł. bohater, Freder, członek nadrzędnej kasty myślicieli odwiedza podziemny świat miasta, zamieszkały przez kastę podrzędną, i zakochuje się w Marii, jednej z robotnic), a główne przesłanie brzmi: „Pomiędzy rozumem a rękami musi być serce” (w oryg. niem.: Mittler zwischen Hirn und Händen muss das Herz sein). [przypis edytorski]
metropolita — arcybiskup obrządku greckiego, mający pod sobą kilka dyjecezji. [przypis redakcyjny]
[metr stanowi] trzy stopy, jedenaście linii i dwieście dziewięćdziesiąt sześć tysięcznych linii — tak długość metra definiowała ustawa fr. Zgromadzenia Narodowego z 19 frimaire'a roku VIII (10 grudnia 1799). [przypis edytorski]
metr — tu: metrum, wzorzec rytmiczny w poezji. [przypis edytorski]
metryka koronna — archiwum koronne zbiór aktów państwowych. [przypis redakcyjny]
Metryka litewska — pochodzący z XV w. zbiór odpisów wszystkich dokumentów wychodzących z kancelarii wielkoksiążęcej oraz dokumentów sejmowych. [przypis edytorski]
metryka — świadectwo urodzenia. [przypis edytorski]
metr — z fr. maître: mistrz, nauczyciel. [przypis edytorski]
Klementyna z Tańskich Hoffmanowa, Dziennik Franciszki
Krasińskiej
(źródło na Platformie Redakcyjnej)
metr (z fr. maître) — mistrz; nauczyciel, zwł. muzyki, tańca, języków. [przypis edytorski]
metr (z fr. maître) — nauczyciel. [przypis edytorski]
metr (z fr. maître) — tu: maître d'hôtel, szef służby hotelowej. [przypis edytorski]
metr (z fr.) — mistrz, znawca. [przypis redakcyjny]
metr (z fr.) — nauczyciel. [przypis edytorski]
metr (z fr.) — nauczyciel. [przypis redakcyjny]
metr (z fr.) — nauczyciel (tańca, muzyki). [przypis redakcyjny]
mets le (fr.) — tu: zamieść, opublikuj. [przypis edytorski]
Metternich (1773–1859) — austr. wybitny dyplomata i polityk; wywierał znaczący wpływ na politykę europejską przez niemal pół wieku (szczególnie od czasu kongresu wiedeńskiego w 1815 r.). [przypis edytorski]
Metternich, Bismarck, Rhodes i Chamberlain — konserwatywni, imperialistyczni europejscy politycy XIX w.: Klemens von Metternich (1773–1859): austriacki mąż stanu, minister spraw zagranicznych i kanclerz, przewodniczył kongresowi wiedeńskiemu, zwalczał ruchy narodowe i demokratyczne, sfinansował austriacką ekspedycję do Brazylii; Otto von Bismarck (1815–1898): niemiecki polityk, jako premier Prus doprowadził do zjednoczenia państw niemieckich, prowadził politykę antypolską, doprowadził do utworzenia niemieckich terytoriów kolonialnych w Afryce; Cecil Rhodes (1853–1902): brytyjski polityk, główny organizator kolonizacji brytyjskiej w Afryce południowej; Joseph Chamberlain (1836–1914): brytyjski polityk, minister kolonii, działał na rzecz rozbudowy brytyjskiego imperium kolonialnego. [przypis edytorski]
Metternich, Klemens (1773–1859) — austriacki polityk i dyplomata. [przypis edytorski]
Metternich, Klemens Lothar Wenzel von (1773–1859) — austriacki polityk, książę i dyplomata, zwolennik tradycjonalistycznego konserwatyzmu, legitymizmu i bezwzględnej rozprawy z ruchami rewolucyjnymi i niepodległościowymi w Europie; jeden z najważniejszych polityków na kongresie wiedeńskim (18 września 1814 – 9 czerwca 1815) kończącym okres rewolucji francuskiej i wojen napoleońskich, pracował na rzecz restauracji zachwianych monarchii europejskich, jeden z projektantów Świętego Przymierza; jako ceniony przez cesarza Franciszka I doradca, działał na rzecz utrzymania rozdrobnienia Niemiec i Włoch oraz zaboru Rzeczypospolitej Polskiej, aby zapewnić Austrii dominującą rolę w Niemczech i we Włoszech, zwolennik europejskiej równowagi sił, dążył do osłabienia pozycji Francji, Rosji i Prus, przeciwnik powstania zjednoczonej konstytucyjnej Rzeszy Niemieckiej; lata 1821–1848 określane są jako „epoka Metternicha”, podczas której Austria stała się krajem rządów policyjnych, cenzury i wszechstronnej kontroli państwowej; w czasie Wiosny Ludów został zmuszony do ustąpienia z urzędu, na kilka lat znalazł się w Londynie; po powrocie do Austrii w 1851 r. nie odgrywał już większej roli w oficjalnej polityce. [przypis edytorski]
Metternich, Klemens von (1773–1859) — austriacki mąż stanu, minister spraw zagranicznych (1809–1848) i kanclerz Austrii (1821–1848); przewodniczył kongresowi wiedeńskiemu (1814–1815), gdzie prezentował pogląd o istnieniu szerokiego spisku od dekad dążącego do obalenia istniejącego porządku i monarchii; na kolejnych konferencjach i kongresach organizował wspólne działania przeciwko wszelkim ruchom narodowym i demokratycznym, mogącym zagrażać istniejącemu porządkowi politycznemu. [przypis edytorski]
Metternich, Klemens von (1773–1859) — austriacki minister spraw zagranicznych (1809–1848) i kanclerz Austrii (1821–1848); tu: wypowiedź nawiązuje do niezwykłej zręczności i sprytu Metternicha w realizacji swych celów politycznych. [przypis edytorski]
metternichowska głowa — Metternich Klemens Lothar (1773–1859) austriacki mąż stanu — minister spraw zagranicznych do 1809 r., a od r. 1809 kanclerz monarchii zasłynął jako wytrawny i przebiegły polityk. [przypis redakcyjny]
mettre á point (fr.) — dopracować. [przypis edytorski]
meturgeman — tłumacz. [przypis tłumacza]
meturgeman — tłumacz. U każdego przełożonego jesziwy był tłumacz, który objaśniał słowa wykładowcy dla nieuczonych. [przypis tłumacza]
Metydrion — staroż. miasto greckie w środkowej Arkadii. [przypis edytorski]
Metylda — zob. tekst Tadeusza Boya-Żeleńskiego ze zbioru Zmysły, zmysły… [przypis edytorski]
Metymna — miasto na płn. wybrzeżu wyspy Lesbos; ob. Moliwos. [przypis edytorski]
metysi — tj. pół mnichy, pół rycerze. [przypis tłumacza]
Metyska — tu ogólnie: kobieta o mieszanym pochodzeniu, mająca rodziców lub przodków z różnych ras (odmian) człowieka. [przypis edytorski]
metys — osoba, której jedno z rodziców jest białe, a drugie należy do Indian. [przypis edytorski]
Metys — osoba, której jedno z rodziców jest Indianinem/Indianką, a drugie rasy białej; tu przen.: mieszaniec (rasowy). [przypis edytorski]
Metys — potomek białego mężczyzny i Indianki lub białej kobiety i Indianina. [przypis edytorski]
Metys — potomek Indianki i białego mężczyzny albo białej kobiety i Indianina. [przypis edytorski]
Metzel — kapitan od artylerii polskiej, nazwany stąd wychowańcem „Gradywa”, to jest Marsa, podał plan Zofijówki i dyrygował egzekucją. [przypis redakcyjny]
Metzell, Ludwik Chrystian (1764–1848) — polski oficer wojsk koronnych, inżynier wojskowy i budowlany, architekt, przedstawiciel klasycyzmu, od 1827 r. członek warszawskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk; projektant i wykonawca parku krajobrazowego Zofiówka pod Humaniem w latach 1796–1802 w dobrach Szczęsnego Potockiego, z którym był spowinowacony (nosząc nazwisko męża swej matki Adelajdy, a będąc naturalnym synem Fryderyka Alojzego Brühla, ożenionego z Marią Klementyną Potocką, siostrą Szczęsnego). [przypis edytorski]
Meudon — położone na wzgórzach przedmieście Paryża. [przypis edytorski]
Meulen, Adam Frans van der (1632–1690) — malarz flamandzki, nadworny malarz Ludwika XIV, znany szczególnie ze scen batalistycznych. [przypis edytorski]
meum est (łac.) — moja rzecz. [przypis redakcyjny]
meum (łac.) — moje. [przypis edytorski]
Meung a. Meun, Jean de (ok. 1240–ok. 1305) — francuski pisarz, poeta i tłumacz; zasłynął z dokończenia poematu Guillaumea de Lorrisa Powieść o Róży (Le Roman de la Rose). [przypis edytorski]
Meunier, Constantin Émile (1831–1905) — belgijski malarz i rzeźbiarz słynący z przedstawiania wizerunków klasy robotniczej. [przypis edytorski]
M-eur et M-me Tout-le-monde właśc. Monsieur et Madame Tout-le-monde (fr.) — tu przen.: postępować jak wszyscy. [przypis edytorski]
Me voilà (fr.) — Jestem; oto ja. [przypis edytorski]
Meyerbeer, Giacomo (1791–1864) — niemiecki kompozytor operowy. [przypis edytorski]
Meyerhold, Wsiewołod Emilewicz (1874–1940) — rosyjski aktor i nowatorski reżyser. [przypis edytorski]
Meyfart, Johann Matthäus (1590–1642) — niemiecki teolog luterański, pastor nauczyciel akademicki, autor hymnów; przeciwnik procesów czarownic. [przypis edytorski]
Meyrink, Gustav, właśc. Gustav Meyer (1868–1932) — austriacki pisarz epoki modernizmu; urodził się w stolicy Austro-Węgier jako nieślubne dziecko wirtemberskiego dyplomaty Karla von Varnbülera i aktorki Marii Meyer; jeden z czołowych twórców fantastyki grozy, dandys, okultysta i mistyk, buddysta, znawca kabały i amator fenomenów parapsychicznych; uznawany niekiedy za prekursora surrealizmu oraz powieści egzystencjalnej; autor powieści Noc Walpurgii i Golem. [przypis edytorski]
mezalians — małżeństwo nierówne, z osobą z niższego stanu. [przypis edytorski]
mezalians — małżeństwo, w którym jedna ze stron pochodzi z niższej sfery. [przypis edytorski]
mezalians — małżeństwo z osobą biedniejszą lub niższego pochodzenia. [przypis edytorski]
mezalians — małżeństwo z osobą nieodpowiednią ze względu na pochodzenie lub majątek. [przypis edytorski]
mezalians — małżeństwo z osobą niższego stanu. [przypis edytorski]
mezalians (z fr.) — małżeństwo, w którym jedna strona jest niższego stanu a. biedniejsza od drugiej. [przypis edytorski]
mezanin (archit., z wł.) — półpiętro lub międzypiętro, zwłaszcza między parterem a pierwszym piętrem; antresola. [przypis edytorski]
Mezembria — Mesembria, kolonia grecka założona w VI w. p.n.e. na zach. wybrzeżu M. Czarnego. [przypis edytorski]
Mezencyusz (…) agiliński — król Agilli w Etrurii, dla okrucieństwa wypędzony z państwa; poległ z ręki Eneasza. [przypis redakcyjny]
Mezja (łac. Moesia) — prowincja rzym. rozciągająca się na płd. od Dunaju w jego dolnym biegu (dziś: obszary położone w Bułgarii, Serbii i Rumunii) aż do wybrzeża Morza Czarnego; Mezja graniczyła z Macedonią, Ilirią, Tracją, i Dacją; najważniejszymi miastami były: Singidunum (dziś: Belgradw Serbii) i Odessos (dziś: Warna w Bułgarii); w 86 r. n.e. za czasów Domicjana prowincja została podzielona na Mezję Górną (Moesia Superior) ze stolicą w Naissus (dziś: Nisz w Serbii) oraz Mezję Dolną (Moesia Inferior) ze stolicą w Tomis (dziś: Konstanca w Rumunii). [przypis edytorski]
Mezja — Μυσία, kraina położona w Europie, odpowiadająca, jak słusznie widzi Henkel, dzisiejszej Serbii i Bułgarii, p. atlas Putzgera 9. Boettger pomieszał ją z Myzją w Małej Azji, a za Boettgerem poszedł Clementz w swoim skorowidzu. Wynika to po prostu z zestawienia z Panonią. [przypis tłumacza]
mezony — cząstki elementarne należące do hadronów. [przypis edytorski]
mezuman — błogosławieństwo po spożyciu posiłku; potrzebni są do niego trzej Żydzi. [przypis tłumacza]
mezuza — futeralik z drewna lub blachy zawierający werset biblijny, przybijany do framugi drzwi wejściowych. [przypis tłumacza]
