Przypisy

licita defensio (łac.) — dozwolona obrona. [przypis redakcyjny]

Liczba aniołów w nieskończoność sięga (…) Danijela księga — Księga Daniela, rozdz. 7. w. 10: Millia millium ministrabant ei, et decies millies centena millia assistebant ei. [przypis redakcyjny]

Liczba, co pięćset, pięć, dziesięć zamyka — Aby zrozumieć tę przepowiednię, trzeba wiedzieć, że Dante chce, ażeby liczbę pięćset pisano przez literę D, pięć przez literę V, dziesięć przez literę X. Te trzy litery składają słowo Dux: wódz, naczelnik, który według tej przepowiedni zniszczyć miał potęgę ziemską Bonifacego VIII i Filipa Pięknego. Tym wodzem miał być Henryk VII, cesarz rzymsko-niemiecki, na którego potęgę Dante w owoczesnych zatargach politycznych stronnictw najwięcej liczył. [przypis redakcyjny]

liczbę czynić (starop.) — [robić] rachunek sprawy. [przypis redakcyjny]

liczbę czynić — wyliczać się. [przypis redakcyjny]

liczko — zdr. od: lico; twarz. [przypis redakcyjny]

liczman — coś bezwartościowego; metalowy żeton zastępujący monetę. [przypis redakcyjny]

liczman — krążek miedziany lub mosiężny zastępujący monetę, służący do rozliczania się w grze; przenośnie: rzecz fałszywa podawana za prawdziwą. [przypis redakcyjny]

liczman — znaczek umownej wartości zastępujący pieniądze przy grze karcianej. [przypis redakcyjny]

licznym rozżywiona płodem — wyrażenie to ogólniejsze, ściągające się równie do mnóstwa zwierząt i obfitości roślin, wyszczególnia się w następnych wierszach: od w. 3 do 6 o żywiołach domowych, od 7 do 10 o zbożach. [przypis redakcyjny]

Lida — miasto nad rzeczką Lidzieją na Litwie, na płd. od Wilna. [przypis redakcyjny]

Lidia — miasto między Antiochią a Damaszkiem w Syrii. [przypis redakcyjny]

Lidowie — mieszkańcy Lidii, krainy leżącej w Azji Mniejszej. [przypis redakcyjny]

liga (daw.) — przyjaźń, sojusz. [przypis redakcyjny]

liga (daw.) — spółka, sojusz. [przypis redakcyjny]

ligament juramentu — węzeł przysięgi. [przypis redakcyjny]

ligar a. legar (z niem.) — podkład z drzewa. [przypis redakcyjny]

liga — związek, przymierze, sojusz. [przypis redakcyjny]

liga — związek, sojusz. [przypis redakcyjny]

Ligurowie — nazwa ludu mieszkającego w starożytności na płn. wybrzeżu Morza Tyrreńskiego. [przypis redakcyjny]

liklinos (z gr.) — świecznik. [przypis redakcyjny]

„Liktorowie, rodzaj woźnych i sług przedniejszych urzędników rzymskich, nosili je [tzw. fasces — pęk rózg około drzewca toporowego uwiniony] w ręku przed urzędnikami. Że zaś ci liktorowie byli egzekutorami sentencji kryminalnych, a według zwyczaju rzymskiego winowajcy przed egzekucją rózgami byli bici […], naówczas odwiązywał liktor pęk rózg od topora na smaganie winowajcy, toporem zaś głowę ucinał”. (Zbiór potrzebn. wiad., s. v. Fasces). [przypis redakcyjny]

Likurg — baśniowy król Hedonów w Tracji, oparł się kultowi Bakchusa, wyszydzał jego towarzyszki, szalone bachantki i muzy; za to zamknął go bóg w skalnej czeluści. [przypis redakcyjny]

Likurg — półlegendarny twórca spartańskiego ustroju państwowego, który ukształtował się około VII w. p. n. e. [przypis redakcyjny]

likwidowały — obliczały, wykazywały swoje wydatki i należności. [przypis redakcyjny]

likwidowały się — obliczały się, wykazywały swoje wydatki i należności. [przypis redakcyjny]

likwor — płyn. [przypis redakcyjny]

likwor — płyn, trunek. W Panu Podstolim Krasicki pisze: „iż te trunki, które ojcowie nasi po prostu nazywali gorzałką, potem wódką, my teraz ochrzciliśmy likworami”. (I. Krasicki, Pisma wybrane, t. III, s. 246). [przypis redakcyjny]

likworu — płynu, napoju. [przypis redakcyjny]

lilia biała — Herb Florencji wskutek kłótni gwelfów z gibelinami często był szargany i jak chorągwie zdobyte na nieprzyjacielu, zwycięskie stronnictwo gibelinów chorągiew miasta z tym herbem w znak pogardy wierzchołkiem do ziemi obracało. [przypis redakcyjny]

lilianą — liljową; neologizm autora. [przypis redakcyjny]

Lilia — siostra Narcyzy, za mężem Zaleska. [przypis redakcyjny]

Lilibeum — miasto na płd.-zach. wybrzeżu Sycylii. [przypis redakcyjny]

lilija biała (…) sczerwieniała — gwelfowie florenccy później za herb do swojej chorągwi zamiast lilii białej, czerwoną przyjęli. [przypis redakcyjny]

lilijami chce ćmić wspólne godło — Lilie, godło królów francuskich z domu Kapetów, którzy wiążąc się z gwelfami włoskimi, ciągle o wpływ na półwyspie włoskim walczyli z władzami apostolsko-rzymskiego cesarstwa, pod którego skrzydłem zuchwale podnosiło głowę stronnictwo gibelinów. Poeta zarówno upomina jednych i drugich, gweltów i gibelinów, chociaż sam do tego stronnictwa należał. [przypis redakcyjny]

lilije, (…) których woń wskazać dobre drogi może — Lilie te są symbolem świętych i błogosławionych, którzy słowem i przykładem wskazywali proste ścieżki Pańskie. [przypis redakcyjny]

Limanowski, Mieczysław (1876–1948) — geolog, syn Bolesława Limanowskiego, przyjaciel autora i jeden z tej szczupłej garstki obrońców, która miała odwagę go bronić, a nie tchórzliwie umywać ręce. [red. WL]. [przypis redakcyjny]

limba — tu: aureola. [przypis redakcyjny]

limfa — tj. człowiek limfatyczny, „bezkrwisty”; tu w znaczeniu szczególniejszym: „nie indywidualista”. [przypis redakcyjny]

Limison — miasto na Cyprze (starożytny Amathus). [przypis redakcyjny]

limita — przerwa, odroczenie. [przypis redakcyjny]

limites iustitiae (łac.) — granic sprawiedliwości. [przypis redakcyjny]

limitować — zamknąć. [przypis redakcyjny]

limonie końskie — końskie „owoce cytrynowe”; tu żartobliwie zamiast: łajna końskie. [przypis redakcyjny]

limunije (starop.) — sok cytryny, sok limoniowy. [przypis redakcyjny]

lineam (łac. forma B.lp) — linię, gałąź. [przypis redakcyjny]

lingua nativa (łac.) — językiem przyrodzonym, ojczystym. [przypis redakcyjny]

lingua usitata (łac.) — język zwyczajny. [przypis redakcyjny]

Lingwadoka — kraina Langwedocja (Languedoc) między Rodanem a Pirenejami we Francji, tak nazwana od przysłówka potakującego oc zamiast oui, używanego w północnej Francji. [przypis redakcyjny]

Linijka — rodzaj wózka, na którym się siedzi okrakiem. [przypis redakcyjny]

Linkaster — hrabstwo Lancaster w Anglii. [przypis redakcyjny]

Linkaster — Lancaster, hrabstwo w Anglii. [przypis redakcyjny]

links — [łac. links: ryś]; ostrowidz. [przypis redakcyjny]

linksmina — noworoczniki przybierały i nazwę jak Linksmine i inne mitologiczne, up. Melitele (Odyńca). Znicz jeszcze w 1903 roku wypłynął na okładkach. [przypis redakcyjny]

links — ostrowidz; [ryś]. [przypis redakcyjny]

Lin — Linos, przedhistoryczny wieszcz i poeta grecki. [przypis redakcyjny]

Lipaduza — mała wysepka na płd. od Sycylii; są tam ruiny starej wieży, którą nazywają wieżą Orlanda. [przypis redakcyjny]

Lipkowie — część Tatarów litewskich, którzy uchodząc przed prześladowaniami wynieśli się za króla Michała Wiśniowieckiego na Budziaki (dzisiejszą Besarabię) i stamtąd pod mianem Lipków lub Czeremisów z krymskimi Tatarami wpadali w granice Rzeczypospolitej. [przypis redakcyjny]

Lipkowie — Tatarzy na służbie RP. [przypis redakcyjny]

Lippa z Bolonii — córka Jakuba Ariosta, przodka naszego poety; Obizzo d'Este zakochał się w niej, wziął ją ze sobą do Ferrary i po 20-letnim pożyciu poślubił na łożu śmiertelnym (r. 1347). Bracia tej Lippy przenieśli się razem z nią z Bolonii do Ferrary. [przypis redakcyjny]

Lipski, Jan Albrycht — herbu Łada, zm. 1670. [przypis redakcyjny]

Lipski, Jan — starosta czchowski, rotmistrz powiatów czchowskiego i sandeckiego (przyszły zięć Wacława Potockiego). [przypis redakcyjny]

Lipski, Konstanty — opat jędrzejowski, zm. 1698. [przypis redakcyjny]

Liri — rzeka Garigliano w południowych Włoszech. [przypis redakcyjny]

liść — domyślnie: laurowy. [przypis redakcyjny]

liścia — lm od zbiorowej formy: liście. [przypis redakcyjny]

liściami — dziś popr. forma N. lm: liśćmi. [przypis redakcyjny]

liście (daw. forma) — r.n. [tj. to liście]. [przypis redakcyjny]

liście — [daw.] r. n. [przypis redakcyjny]

liście (daw.) — r.n. [tj. to liście; dziś: M. lp ten liść, M. lm te liście; M. lp to listowie]. [przypis redakcyjny]

liście (daw.) — r.n. [tj. to liście]. [przypis redakcyjny]

liście — [daw.] r. n. [to liście]. [przypis redakcyjny]

liście — r. n. [przypis redakcyjny]

liście — r.n. [to liście]. [przypis redakcyjny]

liście (starop.) — r.n. [tj. to liście, ono]. [przypis redakcyjny]

Lis długo (…) pełznąc niewidzialny — Lis tu jest symbolem rozmaitych odszczepieństw od Kościoła powszechnego, które na początku po kryjomu nurtując w łonie tegoż Kościoła, na jaw wybuchły. [przypis redakcyjny]

lisić się (daw., pot.) — pozbyć się (mowa o Lubomirskich). [przypis redakcyjny]

Lisi ogon nosił u spodni błazen. [przypis redakcyjny]

Lisowski, Aleksander, Józef (ok. 1575–1616) — twórca i dowódca lisowczyków, liczącego ok. 1000 ludzi ochotniczego (służącego tylko za obietnicę łupów) oddziału lekkiej jazdy pol., utworzonego w 1615 r.; Lisowski jako wódz słynny z niespodziewanych podjazdów i szybkich uderzeń na nieprzyjaciela, co przynosiło mu świetne zwycięstwa. [przypis redakcyjny]

Lissa — koło Lissy (wyspa na Adriatyku) rozgromiła flotę włoską w r. 1866 flota austriacka dowodzona przez admirała Tegetthoffa. [przypis redakcyjny]

list Aleksandra — Aleksandra Komara, brata p. Delfiny. [przypis redakcyjny]

list Alfonsa — Sierakowskiego, zięcia Sołtana. [przypis redakcyjny]

list (daw.) — liść. [przypis redakcyjny]

list do Augusta — Zamoyskiego. [przypis redakcyjny]

listek — listek cyprysu, o którym mowa w IV części Dziadów. [przypis redakcyjny]

list Hieronima — w powieści Biała Róża. [przypis redakcyjny]

list Ilnickiej — widocznie list, w którym redaktorka „Bluszczu” przyjęła rękopis do druku. [przypis redakcyjny]

Listów moich macie dosyć, a przy tym i z „Selimem” może niedługo dopłyną do końca — Selim w zupełności już nadesłany został Redakcji. [przypis redakcyjny]

list od Augusta — Augusta Cieszkowskiego. [przypis redakcyjny]

list Próchnickiego — znajduje się obecnie [1905; red. WL] w archiwum w Frauenburgu. Wiadomość o nim, jako też o liście do biskupa płockiego, Szyszkowskiego, z r. 1608 i wierny odpis zawdzięczam koleżeńskiej uczynności Dra A. M. Kurpiela. [przypis redakcyjny]

list przejeździ — uprawniający do przejazdu przez granicę. [przypis redakcyjny]

list rekomendowany — polecony. [przypis redakcyjny]

List (stpol.) — liść (por.: listopad). [przypis redakcyjny]

List ten charakteryzuje nastrój Pieśni Selmy Osjana. [przypis redakcyjny]

listu (…) o wystawie paryskiej — „Ateneum”, 1895. [przypis redakcyjny]

Listy do Zofii — pod tym tytułem ukazały się w 1792 r. cztery tomy listów, które więziony w Vincennes Mirabeau pisał do swojej kochanki Marii Teresy de Ruffey, żony hr. de Monnier, przebywającej w klasztorze w Gien. [przypis redakcyjny]

Listy Krasińskiego — Listy [Zygmunta] Krasińskiego do Jaroszyńskiego, wydane drukiem i wycofane z obiegu przez rodzinę poety. Niektóre listy przesłała jej Wanda w odpisie, całość obiecał Wandzie jakiś kuzyn, który widocznie spóźnił się z dotrzymaniem obietnicy. [przypis redakcyjny]

„Listy” Stefana — Wanda Żeleńska zamieściła w r. 1872 pod pseudonimem „Stefana” entuzjastyczną pracę o Narcyzie Żmichowskiej pt. Listy o pismach Gabrielli („Tygodnik Ilustrowany”). [przypis redakcyjny]

listy zastawne ziemskie — papiery wartościowe (oprocentowane pożyczki) wydawane przez instytucje kredytowe ziemskie i banki hipoteczne. [przypis redakcyjny]

Listy z Krakowa — dzieło Kremera. [przypis redakcyjny]