Przypisy

skaza (starop.) — szkoda, ruina. [przypis redakcyjny]

skazca a. skaźca (starop.) — ten co gubi, uwodzi. [przypis redakcyjny]

skazę tego grzechu, za który Cezar (…) zwany był: „Królową” — Gdy Cezar jako tryumfator powrócił z Galii, mówi Swetoniusz, blaskiem zwycięstw swoich nie mógł zatrzeć w pamięci spółczesnych błędów swojej młodości. Żołnierze jego śpiewali o nim w obozach szydzące zeń słowa następnej piosenki: Gallias Caesar subegit, Nicomedes Caesarem [przypis redakcyjny]

skępstwo — skąpstwo. [przypis redakcyjny]

ske la fam we — to, czego chce kobieta; tu w pisowni naśladującej niepoprawną wymowę. [przypis redakcyjny]

Skierniewice — miasto powiatowe i węzeł kolejowy, 66 km na południowy zachód od Warszawy. [przypis redakcyjny]

Skimborowiczowa, Zabłocka, Kazia — Anna Skimborowiczowa, Wincenta Zabłocka, Kazimiera Ziemięcka, trzy „entuzjastki”, dawne i serdeczne przyjaciółki Żmichowskiej, scharakteryzowane przez nią we wstępie do Poganki. [przypis redakcyjny]

skir — rak. [przypis redakcyjny]

składać (daw.) — ustępować. [przypis redakcyjny]

składać się (daw.) — bronić się. [przypis redakcyjny]

Składają (…) hartowną — [Wergilusz, Eneida, VIII,] tłumaczenie Franciszka Wężyka, Kraków 1882, s. 211. [przypis redakcyjny]

składała pszczółka na wiatr — Zdanie eliptyczne. Domyślnie: pszczółka zrzucała winę na wiatr. [przypis redakcyjny]

Składa sam z swej osoby sąd — sąd konfederacki, w którym Poniński zasiadał jako marszałek; Reytan oskarżony był o zakłócenie pokoju publicznego i ogłoszony jako nieprzyjaciel Ojczyzny. [przypis redakcyjny]

skład — budowa. [przypis redakcyjny]

skład herbaty Nowickiego — handel win zagranicznych i towarów kolonialnych Wł.F. Nowickiego przy ul. Miodowej. (Starszy subiekt w sklepie Nowickiego, Bolesław Morski, był podobno pierwowzorem Rzeckiego). [przypis redakcyjny]

składowe — opłata za przechowanie towaru na składzie. [przypis redakcyjny]

skłaść (forma starop.) — złożyć. [przypis redakcyjny]

skłonić wodze (starop.) — skierować za pomocą wodzy (cugli) konia. [przypis redakcyjny]

sklęsnąć (starop.) — uszczuplić [się]. [przypis redakcyjny]

sklep* (daw.) — sklepienie. [przypis redakcyjny]

sklepisko — sklepiona piwnica. [przypis redakcyjny]

sklep niebieski (daw.) — sklepienie nieba, firmament. [przypis redakcyjny]

sklep norymberski — od miasta Norymberga: sklep z drobnymi wyrobami do użytku domowego. [przypis redakcyjny]

sklep (starop.) — piwnica. [przypis redakcyjny]

sklep zjednoczony (starop.) — sklepienie nad głowami z tarcz utworzone (testudo). [przypis redakcyjny]

skórę — w wyd. mylnie: kurę. [przypis redakcyjny]

skobelek — pręt żelazny zgięty. [przypis redakcyjny]

skofia (daw.) — obsada kity, rurka stalowa, w której tkwi kita. [przypis redakcyjny]

skofia (daw.) — pukiel, czepiec, pokrowiec. [przypis redakcyjny]

skofia (daw.) — pukiel; tu dla rytmu czytamy na trzy sylaby. [przypis redakcyjny]

skofia — obsada kity, rurka stalowa, w której tkwi kita. [przypis redakcyjny]

skofia — pukiel (tu dla rytmu czytamy na 3 sylaby). [przypis redakcyjny]

skołoźrywy (daw.) — rychły. [przypis redakcyjny]

skołoźrywy (daw.) — wcześnie dojrzały. [przypis redakcyjny]

skomlą — w rękopisie: skumlą. [przypis redakcyjny]

skomon (zgniecienie) i smoła — wyrażenia pogardliwe: hałastra, czerń itp. [przypis redakcyjny]

skomosić (daw.) — rozigrać, rozbujać. [przypis redakcyjny]

skończoność jest w rzeczywistości częściowym zaprzeczeniem, nieskończoność zaś bezwzględnym potwierdzeniem istnienia jakiejkolwiek natury — Por. List 50 § 4. [przypis redakcyjny]

Skończyły orła figurę rysować (…) światłem w niebie świętem — Z tego obrazu orła wnosi poeta, że gwiazda, czyli sfera jowiszowa, według poprzednio rozwiniętego systemu, od Boga nadane ma przeznaczenie, przymiotem swojej siły i swego pośredniego wpływu rozwijać na ziemi sprawiedliwość. [przypis redakcyjny]

Skończywszy. [przypis redakcyjny]

skonfundować się — zmieszać się. [przypis redakcyjny]

skonfundować — upokorzyć. [przypis redakcyjny]

skoniurowany (łac.) — sprzysiężony. [przypis redakcyjny]

skonkludowanej — zakończonej, zamkniętej. [przypis redakcyjny]

Skopas — słynny rzeźbiarz gr., żyjący na przełomie IV i III w. p.n.e.; mylnie przypisywano mu autorstwo posągu Afrodyty, znalezionego na wyspie Milo (tzw. Wenus z Milo). [przypis redakcyjny]

Skoraszewski — Michał Władysław Skoraszewski. [przypis redakcyjny]

Skoro, chłopci, skoro! Diakujem, pane (z ukr.) — Szybko, chłopcy, szybko! Dziękujemy, panie. [przypis redakcyjny]

skorochód — szybki bieg. [przypis redakcyjny]

Skoro dom mój uczciło takie lube goście — to goście (gościę?), niby archaizm, dowolnie jednak wymyślony przez poetę. [przypis redakcyjny]

Skoro Frankowie opuścili swój kraj, kazali ułożyć — Patrzcie wstęp do prawa salickiego. P. de Leibnitz powiada w swoim traktacie o początku Franków, że to prawo sporządzono przed panowaniem Klodwiga, ale to nie mogło być wcześniej, niż Frankowie opuścili Germanię; nie rozumieli wówczas języka łacińskiego. [przypis redakcyjny]

Skoro mi szczęśliw wrócisz, mą harfę nastroję — Podobnie w Korsarzu (I, 14) Byrona obiecuje Medora Konradowi: «or my guitar, which still thou lov'st to hear, shall soothe or lull. [przypis redakcyjny]

„skorupa”, w której „pływa jakiś płaz”: — aluzja do tekstu Ody do młodości Mickiewicza: „Patrz, jak nad jej wody trupie Wzbił się jakiś płaz w skorupie”. [przypis redakcyjny]

skosztować się z kimś (daw.) — spróbować, zmierzyć się z kimś. [przypis redakcyjny]

skotopas (daw.) — pastuchów. [przypis redakcyjny]

skotopas (daw.) — pastuch. [przypis redakcyjny]

Skotopaski (od: skot — bydło) — pieśni pasterskie, sielanki, których mistrzem był poeta grecki Teokryt (III w. p.n.e.). Utworów Porębskiego, niestety, nie znamy. [przypis redakcyjny]

skowera (daw., reg.) — pies. [przypis redakcyjny]

skowera (starop.) — prostak. [przypis redakcyjny]

skowkami — okuciami, klamrami. [przypis redakcyjny]

Skowronek… ropuchą zamienił oczy — Popularne powiedzenie; według wierzeń ludowych śpiew skowronka zapowiadał dzień, wtedy rechot żabi milknął. Lepiej, aby Romeo miał oczy żabie i nie dostrzegał nadejścia dnia (Uważano także, że oczy żabie były ładniejsze od oczu skowronka.) [przypis redakcyjny]

skradł — okradł, tu: dom. [przypis redakcyjny]

skradł — tu: okradł. [przypis redakcyjny]

skręcić się — tu: spochmurnieć, zmarkotnieć. [przypis redakcyjny]

skrewić — nie dopisać, zawieść nadzieję, zdradzić. [przypis redakcyjny]

skromić (starop.) — poskramiać. [przypis redakcyjny]

skromny — w znaczeniu współczesnym lub: spokojny, pokorny. [przypis redakcyjny]

skrupulat — osoba żywiąca wątpliwości moralne. [przypis redakcyjny]

skrupulizować — wątpić. [przypis redakcyjny]

Skruszony żalem i wstydząc się błędu — Poeta, gdy Kawalkante zapytywał go, czy syn jego Gwido jeszcze żyje, nic nie odpowiedział; bo mylnie mniemał, że duchy przewidujące przyszłość, tym bardziej mogą znać teraźniejszość. Teraz prosi Farinatę, ażeby jego błędne mniemanie i stąd pochodzące milczenie uniewinnił przed tym, którego mimo woli tak boleśnie zasmucił. [przypis redakcyjny]

skrutynium (daw.) — śledztwo. [przypis redakcyjny]

skrwawi (…) królestwo Pragi i zmieni w pustkowie — Między wieloma nagannymi czynami Alberta I, poeta wybrał przyłączenie Czech do cesarstwa niemieckiego w roku 1303. Po śmierci Wacława IV i po zamordowaniu jego syna, Albert pokusił się o wcielenie całych Czech do swojego państwa, przez ożenienie swojego syna Rudolfa z wdową zmarłego Wacława. [przypis redakcyjny]

Skryj w płaszcza twego zwojach — w oryg. terminologia zapożyczona z sokolnictwa, dotycząca oswajania sokołów, używanych do polowania. [przypis redakcyjny]

skryptury — ćwiczenia pisemnego. [przypis redakcyjny]

skryślać (starop.) — przebiegać, [przemierzać]. [przypis redakcyjny]

skryślać (starop.) — [tu:] przebiegać. [przypis redakcyjny]

skrześlony — pokrzywiony, skręcony, splątany. [przypis redakcyjny]

Skrzetuski, Mikołaj — porucznik starosty Franciszka Czarnkowskiego. W 1649 r. przewiózł z oblężonego Zbaraża listy do króla. „Ten człowiek z oblężenia tak ciężkiego zbaraskiego listy do króla JMci Kazimierza, wpław przez staw idąc, dziwną sztuką przeniosszy niezmaczane i kilka dni i nocy sztucznie tułając się przez wojska niezliczone prawie przeniósł do Lwowa, a tam za tak wielką swoję odwagę gardła i fortun zaledwie sto czerwonych złotych otrzymał” (Łoś, 49). [przypis redakcyjny]

skrzydło anioła wszystkie P w końcu zetrze z twego czoła — pierwsze P (peccatum), grzech pychy oznaczające już znikło z czoła poety, odkąd anioł dotknął mu czoło skrzydłem swoim. Inne litery pozostałe mniej wyraźny ślad zostawiły, albowiem gdy od pychy wyzwoleni jesteśmy, ze wszystkich innych grzechów łatwiej jest nam się oczyścić. [przypis redakcyjny]

skrzydlatych Miłości — Amorków. [przypis redakcyjny]

skrzydlaty lew — jak wiadomo, herb Wenecji, oznacza też Wenecję samą. [przypis redakcyjny]

skrzynia (…) malowana — takie skrzynie były sprzętami znajdującymi się w niemal każdym podkrakowskim domu, należąc do wyprawy ślubnej; były barwne, malowane głównie w stylizowane kwiaty. [przypis redakcyjny]

skrzynię Fokarowę — skrzynię Fokarów; chodzi o bankierską rodzinę Fuggerów. [przypis redakcyjny]

skrzynie — skrzyni. [przypis redakcyjny]

skrzypiące — skrzypiące, blaszane. [przypis redakcyjny]

Skrzypiów — wieś pod Pińczowem. [przypis redakcyjny]

skrzypka (gw.) — skrzypce a. przypominający je instrument strunowy. [przypis redakcyjny]

skrzypotać (daw.) — skrzypieć. [przypis redakcyjny]

skrzyp — roślina (equisetum arvense [tj. skrzyp polny]), [która] służyła do polerowania drzewa. [przypis redakcyjny]

SK — [skrót od] Strafkompanie: karna kompania; A. C. [przypis redakcyjny]

skujom — spygliais. [przypis redakcyjny]

skukłać (starop.) — pobić, pogromić, [rozgromić]. [przypis redakcyjny]

skusić (starop.) — spróbować, doświadczyć. [przypis redakcyjny]

skutniejszy — silniej oddziałujący, doskonalszy. [przypis redakcyjny]

skwarczki (starop.) — [tu:] przynęta. [przypis redakcyjny]

skwarem ich słońca zbite nawałnice — Znaczy zapewne: „przez skwar ich potężnych, gorących namiętności nagromadzone chmury, rzucą z grzmotem błyskawice, przy których blasku ujrzą „dzikie tajemnice” istoty życia (tą istotą jest cierpienie i zło). Do takich należy Wacław (por. w. 1405: „nie czas ale płomień zniszczy w nim zwaliska”.) Cała ta długa przenośnia przypomina zakończenie Paryzyny Byrona: «The tainted branches of the tree» itd. [przypis redakcyjny]

skwarna — środek wymiotny podawany ptakom myśliwskim. [przypis redakcyjny]

skwerował — prezentował broń. [przypis redakcyjny]

skwitnąć (starop.) — [zwikłać, splątać się]; włosy (…) niechaj się skwitną: niech się zrosną, skudłają. [przypis redakcyjny]

Skylla (mit. gr.) — córka megaryjskiego króla Nisosa, za namową Minosa, króla kreteńskiego, który oblegał Megarę, podstępnie ścięła ojcu purpurowy pukiel włosów z głowy; pukiel ów był ściśle związany z życiem Nisosa i losem miasta; jego utrata spowodowała śmierć Nisosa i klęskę Megary. [przypis redakcyjny]

sładko jak detyna (z ukr.) — słodko jak dziecko. [przypis redakcyjny]