Przypisy

ateit' — ateitų. [przypis redakcyjny]

Ateizm to stara formuła — por. przypis do słów Męża „Jednak to obraz twój i wszystkich twoich, i wieku twego, i teorii twojej”, wypowiedzianych w rozmowie z Filozofem w początkowych scenach Części Drugiej dramatu. Ateizm traktowany jest tu jako jeden z elementów światopoglądu materialistycznego (fr. myślicieli XVIII w.), który Krasiński uważał za przestarzały i skompromitowany przez rewolucję 1789 r. [przypis redakcyjny]

a ten — chodzi o Orestesa. [przypis redakcyjny]

atencji — [dla] okazania względów. [przypis redakcyjny]

atencji — uwagi, grzeczności. [przypis redakcyjny]

atentować — kusić się. [przypis redakcyjny]

atentować — pilnować, doglądać. [przypis redakcyjny]

A teraz (…) strzeżesz — Szekspir, Cymbelin, akt III, sc. 6. Zdanie to wypowiada nie Imogena, lecz Belarius. [przypis redakcyjny]

Atesis — Adyga, rzeka w płn. Włoszech. [przypis redakcyjny]

atestacja — poświadczenie; tu w daw. pisowni z podwojoną spółgłoską: attestacyja. [przypis redakcyjny]

atestata — poświadczenia. [przypis redakcyjny]

Athenodorus pochodził według wyraźnego świadectwa Pauzaniasza z Klitoru — Phoc, cap. 9 p. 819 edit. Kuhn. [przypis redakcyjny]

atłan — okrzyk tatarski, „do koni!”(od at, koń). [przypis redakcyjny]

Atlańska granica — północna Afryka, gdzie leżą góry Atlas. [przypis redakcyjny]

Atlant — czarownik, wychowawca Rugiera i Marfizy. [przypis redakcyjny]

Atlantyda — mityczna kraina, która miała być miejscem istnienia rozwiniętej cywilizacji zniszczonej przez serię trzęsień ziemi i zatopionej przez wody morskie. [przypis redakcyjny]

Atlas (mit. gr.) — tytan, który za karę za udział w walce przeciw bogom olimpijskim z wyroku Zeusa dźwigał na swych barkach sklepienie niebieskie. [przypis redakcyjny]

Atlas (mit. gr.) — tytan podtrzymujący na swoich barkach kulę ziemską. [przypis redakcyjny]

Atlas — w mitologii greckiej olbrzym skazany przez Zeusa na podtrzymywanie stropu niebieskiego. [przypis redakcyjny]

Atlas — w mitologii greckiej tytan dźwigający z rozkazu Zeusa na barkach sklepienie niebios. [przypis redakcyjny]

atmosfera katakumbowa — nastrój smutku i przygnębienia; katakumby: cmentarze rzymskie, w czasach prześladowań pierwszych chrześcijan służyły im jako schronienie. [przypis redakcyjny]

atmosfera — tu: nastrój, usposobienie. [przypis redakcyjny]

A tobie, panie Pawle… — w „niejasnym” sformułowaniu zarzutu możemy się domyślać, że mowa tu o nowobogackich w rodzaju kamerdynera królewskiego Ryxa, który za intymne usługi oddane królowi został krociowym panem i starostą piaseczyńskim. [przypis redakcyjny]

„A toć jest — powiada dalej Biblia — pismo, które jest rozłożone: Mene, Thekel, Ufarsin, co prorok Daniel wytłumaczył królowi: policzone, zważone, rozdarte”. Baldasar, Belsarzar, zwany także Baltasarem, ostatni król babiloński. [przypis redakcyjny]

A to za krzywdę biorą twoje lata — będąc już w takim wieku, wyrządzasz sobie (ściślej: swojemu wiekowi) krzywdę. [przypis redakcyjny]

Atrarwan — stan kapłański w staroirańskim mazdaizmie. [przypis redakcyjny]

atrium — salon, miejsce przyjęć. [przypis redakcyjny]

A trochę dalej: Gianni, Ganello, (…) Tribaldello — Wszyscy ci trzej zdrajcy swojego kraju. [przypis redakcyjny]

atrybucje — uprawnienia komuś przysługujące. [przypis redakcyjny]

atrybut — cecha, przymiot. [przypis redakcyjny]

Atrydzi (mit. gr.) — Menelaos i Agamemnon jako synowie Atreusza. [przypis redakcyjny]

attendentiam (łac.) — pieczę. [przypis redakcyjny]

attendere (łac.) — baczyć, pilnować. [przypis redakcyjny]

attendere (łac.) — pilnować, poświęcać uwagę. [przypis redakcyjny]

attestacje (lm) — poświadczenia. [przypis redakcyjny]

Attolli malos zamiast Attolli vela (…) cum navigarent, non est dubium, quod olim erexerant arbores (łac.) — „Wznieść maszty” zamiast „wznieść żagle”… [bo] „skoro płynęli, to niewątpliwie podnieśli uprzednio maszty”. [przypis redakcyjny]

attyk — wyrażenie pochodzące z retoryki greckiej; attycyzm — grecki styl retoryczny, charakteryzujący się prostym i jednoznacznym wyrażaniem myśli. [przypis redakcyjny]

attyk — wyrażenie pochodzące z retoryki greckiej, np. stugębna sława; attycyzm — grecki styl retoryczny, charakteryzujący się prostym i jednoznacznym wyrażaniem myśli. [przypis redakcyjny]

Attylę (…) Pirrusa, Seksta — Attyla, przezwany „biczem bożym”; Pirrus, król Epiru, najzaciętszy wróg Rzymian i niszczyciel ziem greckich; Sekstus Pompejusz — morski rozbójnik. [przypis redakcyjny]

A tuć wszytkim historiografom przestrone — Odtąd Brückner opiera się na autografie Potockiego, który zaczyna się na karcie XII rkpsu Ossol. 1822. [przypis redakcyjny]

A ty czemu uciskałeś poddanych?… etc. — zarzuty, stawiane przez Pankracego w rozmowie z Henrykiem pod adresem arystokracji, hr. Henryk powtarza, uzupełniając je „przestępstwami” świeższej daty. [przypis redakcyjny]

a ty (starop. forma) — a tych. [przypis redakcyjny]

auctores (łac.) — sprawcy. [przypis redakcyjny]

auctor lamentorum, profusionum sanguinis et universae in regno miseriae (łac.) — sprawcą łez, rozlewu krwi i powszechnej w królestwie nędzy. [przypis redakcyjny]

audiencją (z łac.) — [forma B.lp r.ż.] posłuchanie. [przypis redakcyjny]

auditor auditorum (łac.) — uczeń wysłuchujący audytorów. [przypis redakcyjny]

audytorów — zastępców biskupich. [przypis redakcyjny]

audytor — słuchacz. [przypis redakcyjny]

audytor — tutaj: uczeń wysłuchujący [od] kolegów [zadanych] lekcji przed przyjściem nauczyciela. [przypis redakcyjny]

Augur — kapłan przepowiadający przyszłość, kapłan wróżbita. [przypis redakcyjny]

augur — kapłan, wróżbita u Rzymian. [przypis redakcyjny]

Augury — „u Rzymian zwali się kapłani, którzy z lotu ptaków czynili wieszczbiarstwa. Rozciągały się te wieszczby […] do sposobu jedzenia lub krzyków ptaszych. Zabobonność ta powszechna prawie była u wszystkich narodów. […] Augures u Rzymian z najznamienitszych obywatelów wybierani bywali”. (Zbiór potrzebn. wiad.). Wróżb nadużywali często augurzy do celów osobistych i politycznych. [przypis redakcyjny]

Augustanie — żołnierze w liczbie pięciu tysięcy zwani Augustales, których zorganizował Neron w drużynę, oklaskującą go, gdy występował jako aktor lub śpiewak (por. Diona Casjusza Historje rzymskie ks. LXI). [przypis redakcyjny]

augusta — sierpnia. [przypis redakcyjny]

August — Cieszkowski. [przypis redakcyjny]

Augusti (łac.) — sierpnia. [przypis redakcyjny]

August i principino — August Cieszkowski i Jerzy Lubomirski. [przypis redakcyjny]

augustowych — Augusta Cieszkowskiego. [przypis redakcyjny]

August — [tu:] cesarz. [przypis redakcyjny]

augustyni — zakon według reguły św. Augustyna (żył od r. 354 do 430, pochodził z afrykańskiej Tagasty w Numidii). [przypis redakcyjny]

aukcji — pomnożenia, powiększenia. [przypis redakcyjny]

auksyliarny (z łac.) — posiłkowy. [przypis redakcyjny]

Aulida — port w Beocji. [przypis redakcyjny]

Aulis — port w Beocji, w którym zebrała się flota grecka przed wyprawą na Troję. Tam ofiarowano Ifigenię [córkę króla Agamemnona, przywódcy wyprawy] dla uzyskania przychylności bogów. [przypis redakcyjny]

Au printemps… — Na wiosnę liście wytryskują z drzewa i kwiaty upiększają łąkę; więc, pieszczotko moja, biegnijmy na trawę i naśladujmy barwne motyle. Widzisz, jak tulą się do róż? Jak one, ja przytulę moje usta do twoich i wykradnę słodki pocałunek. [Przyp. Aut.] [przypis redakcyjny]

aurea mediocritas (łac.) — złota droga średnia. [przypis redakcyjny]

aures habent et non audient (łac.) — mają uszy, a nie słyszą. [przypis redakcyjny]

auri ani argenti fodyny (łac.) — złota ani srebra kopalni. [przypis redakcyjny]

aury — powietrza, powiewu. [przypis redakcyjny]

auster (daw.) — wicher południowy. [przypis redakcyjny]

austeria (daw.) — gospoda. [przypis redakcyjny]

austeria (wł.) — gospoda, zajazd. [przypis redakcyjny]

Auster — wiatr południowy. [przypis redakcyjny]

Auster — wiatr południowy. [przypis redakcyjny]

austriaccy hrabiowie — z końcem XVIII w. i w początkach XIX w. rząd austriacki łatwo nadawał tytuły arystokratyczne za odpowiednią opłatą. Wówczas to wiele zamożnej szlachty galicyjskiej nabyło tytuły hrabiowskie. [przypis redakcyjny]

Austriacy wezmą Bośnię — wiadomość o powzięciu tej decyzji przez kongres berliński przyniosła prasa warszawska w ostatnich dniach czerwca 1878 r. [przypis redakcyjny]

Austrowe — od: Auster, wiatr południowy. [przypis redakcyjny]

aut, aut (łac.) — albo, albo. [przypis redakcyjny]

author mali (łac.) — sprawca złego. [przypis redakcyjny]

autodafé — palenie żywcem na stosie heretyków lub pism heretyckich. [przypis redakcyjny]

auto da fé (portug.) — ogłaszanie i wykonywanie wyroków Inkwizycji, w szczególności palenie skazanych na stosie, dosł.: akt wiary. [przypis redakcyjny]

autodafe (z port.) — palenie na stosie. [przypis redakcyjny]

Automedon — woźnica Achillesa. Imię to stało się rzeczownikiem pospolitym i znaczy tyle, co woźnica [tu mowa o Neronie]. [przypis redakcyjny]

autoramentu — zaciągu wojska. [przypis redakcyjny]

autorament — zaciąg. [przypis redakcyjny]

autor — Norwid uważał to słowo za trzyzgłoskowe: a-u-tor, i tak trzeba je tu, ze względu na rytm, czytać. [przypis redakcyjny]

auxilium (łac.) — pomoc, wsparcie; tu B. lm auxilia. [przypis redakcyjny]

auzoński róg (…) Trento — Granice neapolitańskie oznaczone przez trzy miasta i dwie rzeki na wschód i zachód wpadające do morza. [przypis redakcyjny]

Auzonia — inna nazwa Italii. [przypis redakcyjny]

Avanti, Savoya!… (wł.) — Naprzód, Sabaudio!… [przypis redakcyjny]

ave (łac.) — bądź zdrów. [przypis redakcyjny]

Ave Maria! (łac.) — Zdrowaś Maria. [przypis redakcyjny]

Ave maris stella (łac.) — Witaj gwiazdo morza (początek pieśni do N. Panny). [przypis redakcyjny]

Averroès et l'Averroïsme — znane dzieło Renana (1852). [red. WL]. [przypis redakcyjny]

aversionem belli (łac.) — rozerwanie sił nieprzyjacielskich. [przypis redakcyjny]

aversionem (łac. forma B.) — odwrócenie; tu: rozerwanie sił nieprzyjacielskich. [przypis redakcyjny]

Ave — Zdrowaś! pozdrowienie anielskie. [przypis redakcyjny]

a vindici manu Dei (łac.) — od mściwej ręki Boga. [przypis redakcyjny]

avocare et ad societatem (łac.) — odciągnąć i do przyłączenia się. [przypis redakcyjny]

avoyers — avoyer był w pewnych kantonach Szwajcarii (Lucerna, Berno, Solura) najwyższym urzędnikiem, stojącym na czele władzy wykonawczej i sądownictwa. [przypis redakcyjny]