← Płaszcz królewski

Spis treści

Klęska: 1
Podstęp: 1
Szkoła: 1
Ucieczka: 1

giest -> gest

bojka -> bójka

Wincenty KorotyńskiCzem chata bogata, tem radaFiglik mojego dziadka

Pro publico bono [1]…

Mój dziadek (niechaj mu światłość świeci)

Był i po mieczu [2] i po kądzieli [3]

Szczery [4] karmazyn [5], człek od Waszeci;

Przódkowie jego w bójkach słynęli —

I on ku temu zawsze był gotów,

I dużo szramów [6] miał na łysinie,

Nawet z węgierska znał po łacinie;

Lecz — nie wiem za co — w zbiorze Klejnotów

Jego szanowne miano nie słynie.

Raz, gdy wspomnieniem bójek, biesiadek,

Wieczne mu chmury z czoła zegnano,

Wesołym gestem przyzwał mnie dziadek,

Ja osiodłałem jego kolano,

A on mi prawił taki wypadek:

Szkoła, Ucieczka„Dawno to było, lepszymi laty —

Ciołek [7] się rozsiadł na tronie Piasta,

A w starym Barze konfederaty,

A w kraju obcy żołdak się szasta.

Mnie wówczas szkolnym karmiono pyłem;

Lecz Mars pomazał Muzeczkom plany:

Bowiem praeruptus animo[8] byłem,

To jest, w gorącej wodzie kąpany.

Więc wziąłem na kieł [9]: bądź zdrów, Alwarze!

Cichaczem zbieram swoje manatki,

Kęs chleba, soli — w jednej czamarze [10] —

Szabelka przy mnie — czmychnąłem z klatki.

Dzień prawie cały biegłem bez ducha

Przez rowy, lasy, kwitnące niwy;

Aż głód zawzięty, w gardle posucha

Dały mi wiedzieć, żem przecie żywy.

Tedy do siebie przyszedłem wreszcie;

Lecz kapsa [11] chora, a głód uciska,

A tu do Baru mil ze trzydzieście,

A tam, co poczniesz sam bez koniska?

Krótko, gorąco — widzę najjaśniej;

Ściska za serce troska zajadła;

Chciałem już wracać — kiedy, jak w baśni,

Biała przedemną chatka usiadła.

Prawda, że młynka coś nie wywija,

Wkoło murawa, schludny podwórek:

Więc dla odwagi — Zdrowaś Maryja,

I het do chatki na podwieczórek.

W chacie staruszka, cudo kobiéty,

Wita pątnika ludzkiemi słowy;

Gdy mi Abaddon, czart pospolity,

Trefny [12] swój kruczek [13] wsadził do głowy.

A trzeba wiedzieć, że u nas w szkole.

Miało swą łyżkę każde pacholę [14].

Więc gdy mi prawi: że mąż leśniczy

Gdzieś za borsukiem po nocy brodzi;

Że jej Marysia, kwiatek dziewiczy,

Czysta oskoma dla wszystkiej młodzi;

PodstępGdy mnie pociesza wżyciu sierocém

Dobrą otuchą zieleńszej doli —

Ja do niej rzekłem tollere vocem [15]:

„Dajcie jeść, matko, tylko bez soli!

Każdemu jakąś cząstkę sądzono:

Bóg daje łyżkę na moję dolę.

Przynieś potrawę nieosoloną;

Ja swoją łyżką wnet ją osolę;

Choćby jak trawa była, mospanie,

Zmieszam ją tylko — słoną się stanie!”

Jęła [16] się krzątać babka ruchawa;

Ja do tłomoka skoczyłem żwawie,

Łyżkę do ręki — sól do rękawa,

Mieszam potrawę, i baśnię [17] prawię:

„Że przeznaczenie (cześć mu i dzięki)

Nie tylko w łyżce cuda zawarło,

Lecz królom Gallów wlało do ręki,

By swym poddanym leczyli gardło.

A jak ów kamień, co rubin zową

Przez wieki płonąc, ognia nie traci,

Toż samo z łyżką i z ręką ową —

Zysk wiekuisty dla ludzkiej braci”.

Patrzy się na mnie, dziwi babula,

Ja kończę baśnię [18], z rękawa solę…

Wyszło — accepit fidem fabula [19].

To jest, staruszkę wywiodłem w pole.

Wraz targ o łyżkę — po krótkiej chwili

Schwyciłem za nią piękne talary;

Ale do Baru za to przybyli

Gorący chłopiec i konik kary.

KlęskaPoszliśmy w taniec [20] — rotati poli[21],

Płacili dług swój i krwią, i pracą;

Lecz Bóg tak zechciał w świętej swej woli,

Że w końcu bić się nie było za co…

Skoro wróciłem — pomnę jak dzisia —

Wraz [22] do leśniczych poszedłem z kieską…

Tam… co to gadać!… owa Marysia

To twoja babka, moja pralesko [23]!”

Przypisy

[1]

Pro publico bono (łac.) — dla dobra publicznego. [przypis edytorski]

[2]

po mieczu — w linii męskiej. [przypis edytorski]

[3]

po kądzieli — w linii żeńskiej. [przypis edytorski]

[4]

szczery (daw.) — prawdziwy. [przypis edytorski]

[5]

karmazyn — szlachcic z prawem do noszenia karmazynowego żupana. [przypis edytorski]

[6]

szramów — dziś popr. forma D.lm: szram. [przypis edytorski]

[7]

Ciołek — herb Stanisława Augusta Poniatowskiego. [przypis edytorski]

[8]

praeruptus animo (łac.) — gwałtownego ducha. [przypis edytorski]

[9]

wziąć na kieł — (o koniu) ponieść. [przypis edytorski]

[10]

czamara (daw.) — męskie okrycie wierzchnie. [przypis edytorski]

[11]

kapsa (z czes.) — kieszeń. [przypis edytorski]

[12]

trefny (daw.) — tu: żartobliwy. [przypis edytorski]

[13]

kruczek — sztuczka. [przypis edytorski]

[14]

pacholę (daw.) — dziecko, chłopiec. [przypis edytorski]

[15]

tollere vocem (łac.) — podniósłszy głos. [przypis edytorski]

[16]

jąć (daw.) — zacząć. [przypis edytorski]

[17]

baśnię — dziś popr. forma B.lp: baśń. [przypis edytorski]

[18]

baśnię — dziś popr. forma B.lp: baśń. [przypis edytorski]

[19]

accepit fidem fabula (łac.) — opowieść zyskałą wiarę. [przypis edytorski]

[20]

taniec (daw.) — omowne określenie na bitwę. [przypis edytorski]

[21]

rotati poli (łac.) — gdy obracały się bieguny (Abl. abs.). [przypis edytorski]

[22]

wraz (daw.) — zaraz. [przypis edytorski]

[23]

praleska — pierwiosnek; tu wyraz użyty pieszczotliwie. [przypis edytorski]

Jednorazowo Miesięcznie

15 zł

tyle kosztują 2 minuty nagrania audiobooka

35 zł

tyle kosztuje redakcja jednego krótkiego wiersza

55 zł

tyle kosztuje przetłumaczenie 1 strony z jęz. angielskiego na jęz. polski

200 zł

tyle kosztuje redakcja 20 stron książki

500 zł

Dziękujemy za Twoje wsparcie! Uzyskujesz roczny dostęp do przedpremierowych publikacji.

20 zł /mies.

Dziękujemy, że jesteś z nami!

35 zł /mies.

W ciągu roku twoje wsparcie pozwoli na opłacenie jednego miesiąca utrzymania serwera, na którym udostępniamy lektury szkolne.

55 zł /mies.

W ciągu roku twoje wsparcie pozwoli na nagranie audiobooka, np. z baśnią Andersena lub innego o podobnej długości.

100 zł /mies.

W ciągu roku twoje wsparcie pozwoli na zredagowanie i publikację książki o długości 150 stron.

Inna kwota

Bezpieczne płatności zapewniają: PayU Visa MasterCard

Dane do przelewu tradycyjnego:

nazwa odbiorcy

Fundacja Wolne Lektury

adres odbiorcy

ul. Marszałkowska 84/92 lok. 125, 00-514 Warszawa

numer konta

75 1090 2851 0000 0001 4324 3317

tytuł przelewu

Darowizna na Wolne Lektury + twoja nazwa użytkownika lub e-mail

wpłaty w EUR

PL88 1090 2851 0000 0001 4324 3374

Wpłaty w USD

PL82 1090 2851 0000 0001 4324 3385

SWIFT

WBKPPLPP

Zamknij

Proszę czekać...

Czytaj w przypisie dolnym

Zaloguj się / Załóż konto

Słuchaj od tego miejsca

Bez pomocy czytelników biblioteka przestanie się rozwijać. Wesprzyj Wolne Lektury 1,5% podatku!

KRS: 0000070056
Nazwa organizacji: Wolne Lektury

Chcemy, aby każde dziecko w Polsce miało wygodny i bezpłatny dostęp do lektur szkolnych - zróbmy to razem! Wspieraj Wolne Lektury stałą wpłatą!
Kliknij, by dowiedzieć się więcej >>>

Wolne Lektury to skarbnica mądrości otwarta na oścież. Tu wolno czytać wszystko. Tylko od was zależy, czy podejmiecie to wyzwanie. Tu już nic nie stoi na przeszkodzie. Wolność lektury, wolność wyboru, wolność wyobraźni – twoja wolność.

Piotr Głowacki

Znajdź nasze książki na Legimi! Za każdym razem, kiedy czytasz lub słuchasz Wolnych Lektur w księgarni Legimi, wspierasz naszą bibliotekę - DZIĘKUJEMY!

Zapisz się na newsletter, a nie przegapisz naszych publikacji. Zawsze możesz zrezygnować. Kliknij i podaj adres email

Nie bądź wuj ponury, wspieraj Wolne Lektury!

Audiobooki Wolnych lektur znajdziesz też na naszym kanale na YouTube.

Regularnie dodajemy nowe książki. By ich nie przegapić, subskrybuj nasz kanał.

Kliknij obrazek, by subskrybować!

Zrób sobie prezent i wesprzyj Wolne Lektury – zaowocują nowymi książkami! Kliknij i dorzuć się!

Twoje dziecko znalazło potrzebną książkę na Wolnych Lekturach? Teraz Ty możesz nam pomóc!
Wesprzyj nas! Kliknij i dorzuć się!

Dlaczego warto pamiętać o Kochanowskim, w jaki sposób zmiana akcentu może symbolizować bunt, jak rymować, aby prawie nikt nie zauważył, że rymujecie - wszystkiego dowiesz się słuchając Mistrzowskiej Szkoły Poezji.