Przypisy

w 19-tym roku życia, sama, pod własną opieką, całą Europę wszerz przejechała — wówczas gdy wracała do kraju z Paryża, gdzie spędziła dwa lata jako nauczycielka w domu Zamoyskich. [przypis redakcyjny]

w. 29-32 — Cicero wygłosił cykl ostrych przemówień przeciwko wpływowemu politykowi, Markowi Antoniuszowi. Został zamordowany z polecenia Antoniusza, choć za wszelką cenę starał się uniknąć śmierci. [przypis redakcyjny]

wąkop (daw.) — wądół. [przypis redakcyjny]

Wąsowiczowa — Anna z Tyszkiewiczów 1° voto za Aleksandrem Potockim, właścicielem Wilanowa. [przypis redakcyjny]

wąsy, dla Polski straszydło na wrogi — tj. służące Polsce jako straszydło na wrogi (postać Miecznika budziła postrach u wrogów). [przypis redakcyjny]

wątpię, czy to rzeczywiste duchy — W tym pierwszym, a zatem najobszerniejszym kręgu, dumni i pyszni czyszczą się ze swojej winy i wielkimi ciężarami przytłoczeni prawie do ziemi w krąg górę obchodzą. Jak za życia, nie czując ciężaru swojej wielkiej pychy, z zadartą i wysoko podniesioną głową chodzili, teraz przeciwnie, czując ten ciężar pychy, przygięci do ziemi z pokorą idą i uznają w duchu, jak marną jest ludzka pycha i rozkosz z niej wynikła. [przypis redakcyjny]

Wątpię, czy tyle jest gadów w Maremmie — Maremmy, bagna wzdłuż brzegów morskich pomiędzy Pizą a Sieną. [przypis redakcyjny]

wątpieniem myśl się moja gmatwa — Poeta sam jest przekonanym, że świat w zło opływa. To, co w pieśni XIV Gwido del Duka powiadał, i to, co mu teraz Marko mówi, w tym przekonaniu jeszcze więcej go utwierdza. Ale tym żarliwiej pragnie wiedzieć, czy to zepsucie świata skutkiem jest zepsutej woli naszej, czy koniecznym następstwem naprzód obmyślanego przejrzenia z nieba. [przypis redakcyjny]

wątpisz, aby „Herta” tłumaczoną być mogła (…) — później Wanda dokonała tego przekładu, który ukazał się w „Bluszczu”. [przypis redakcyjny]

wątpliwy (starop.) — niepewny, niebezpieczny. [przypis redakcyjny]

wątpliwy (starop.) — wątpiący, wahający się. [przypis redakcyjny]

Wąż sześcionożny, potworny padalec — Mianowicie Cianfa. Dwaj złodzieje łączą się tak silnie, że się stają jedną postacią zupełnie innego rodzaju, a która nie wiedzieć, czy to jedno stworzenie czy dwa. [przypis redakcyjny]

wabank (fr. va banque) — gra o cały bank. [przypis redakcyjny]

W… abcugach — (z niem.) w odstępach. [przypis redakcyjny]

Wabik — instrument naśladujący głosy ptaków używany przez myśliwych podczas polowania. [przypis redakcyjny]

wachta — służba nocna, dyżur, zwana też dawniej nocną strażą. [przypis redakcyjny]

Wacław Ostroróg (zm. 1574) — kasztelan kaliski, zwolennik i protektor braci czeskich. [przypis redakcyjny]

wada — tu: szkoda. [przypis redakcyjny]

wagą — tu: miarą. [przypis redakcyjny]

wagant (od łac. vago, vagare: błądzić) — głos pośredni między altem i tenorem, „błądzący” po pijacku; opis całego tego chóru jest wyraźnie groteskowy. [przypis redakcyjny]

waga wszystkich całego świata pieniędzy — poziom równy obiegu pieniężnego. [przypis redakcyjny]

Waga — znany podróżnik i przyrodnik. [przypis redakcyjny]

wagi — równowagi. [przypis redakcyjny]

Wagner żąda zapobieżenia brakowi miłości (…) — Wagner, Gesammelte Schriften, b.d. 10, s. 257 i n. [przypis redakcyjny]

wakans — królewszczyzna do rozdania. [przypis redakcyjny]

wakować — nie urzędować. [przypis redakcyjny]

wakowała — była wolna. [przypis redakcyjny]

wakującego — opróżnionego. [przypis redakcyjny]

Waładynka — rzeczka, dziś na terenie Mołdawii. [przypis redakcyjny]

wał (daw.) — fala. [przypis redakcyjny]

Wałówka — rynek ze starzyzną, znajdował się w Warszawie przy ul. Wałowej. [przypis redakcyjny]

wał (starop.) — fala. [przypis redakcyjny]

walc — narodowy taniec niemiecki, polegający na wirowym obrocie par, tańczących przy tempie 3/4. Właściwy walc ludowy ustąpił z czasem miejsca walcowi wiedeńskiemu. [przypis redakcyjny]

Waldikiana — okolica błotnista i bardzo niezdrowa dla jej mieszkańców; leży między Arezzo a Kortoną. Oprócz Sardynii, gdzie w środku lata powietrze równie jest niezdrowe, poeta wspomina błota, tak zwane Maremmy, rozciągające się wzdłuż brzegów morskich między Pizą a Sieną. [przypis redakcyjny]

waledykować — żegnać; dosł. mówić „vale!”. [przypis redakcyjny]

Walenca — Walencja, miasto nad Morzem Śródziemnym w Hiszpanii. [przypis redakcyjny]

Walencja — miasto nad Morzem Śródziemnym w Hiszpanii. [przypis redakcyjny]

Waleriusz Flaccus — poeta rzymski z I-go wieku po Chrystusie, napisał poemat opisowy Argonautica. [przypis redakcyjny]

Waleryusz — Gian-Francesco Valerio z Wenecji, przyjaciel poety, wielki wróg niewiast; wspomina o nim Ariost jeszcze XXVII 137, 6. Obwiniony później, że się dał przekupić królowi francuskiemu, Franciszkowi I, skończył „między słupami św. Marka i Teodora” na Piazzecie, tj. został powieszony. [przypis redakcyjny]

waleta — pożegnanie. [przypis redakcyjny]

Walia — księstwo w Anglii. [przypis redakcyjny]

walki w duszy Sanda — Karla Sanda, studenta niemieckiego, zabójcy dramaturga Augusta von Kotzebue (1819). [przypis redakcyjny]

Walküra a. Walkiria (mit. germ.) — jedna z dziewic kierujących z woli boga Odyna losami bitew; miały odprowadzać cienie poległych do Walhalli i podawać pierwsze czasze niebiańskiego napoju. Przebywały na szczytach gór, pędziły w chmurach na rumakach. Spopularyzowała je opera Wagnera Die Walküre; Walkirie pędzą w niej na szczyty górskie (słynny „galop Walkirii”). [przypis redakcyjny]

Wallenstein — chodzi zapewne o całość lub jedną z części Trylogii o Wallensteinie i wojnie trzydziestoletniej Friedricha Schillera (1759-1805); historycznie pierwowzór tytułowej postaci, Albrecht Václav Eusebius z Valdštejna był żyjącym na przełomie XVI i XVIIw. zręcznym wodzem pochodzenia czeskiego, walczącym w obronie interesów cesarza Ferdynanda II Habsburga, na którego rozkaz został prawdopodobnie zamordowany. [przypis redakcyjny]

walor — cena, wartość. [przypis redakcyjny]

walor — cenę, wartość. [przypis redakcyjny]

walor i respekt — znaczenie i poważanie. [przypis redakcyjny]

walory — waluta albo papiery wartościowe. [przypis redakcyjny]

Walowskiego — właśc. Walewski, Aleksander, chorąży sieradzki. [przypis redakcyjny]

Walstetten — właściwie: Vierwaldstätter, tj. Jezioro Czterech Kantonów. [przypis redakcyjny]

waltornie — duże naczynie do picia trunków w kształcie waltorni (dęty instrument muzyczny). [przypis redakcyjny]

Walumbroza — w Toskanii; poeta przeniósł dowolnie tę miejscowość do Francji (w 1. wyd. było Valspinosa). [przypis redakcyjny]

wańczos — drewno przygotowane do wyrobu mebli. [przypis redakcyjny]

wańczos — grube deski dębowe. [przypis redakcyjny]

wańtuch (starop.) — wór albo radno, płachta na chmiel, wełnę. [przypis redakcyjny]

Wanda wciąga niejako ukochaną „Panią” w krąg swoich bliskich — „Pokazuje się, że ja wszystkich prawie moich mam przez ciebie i to pod różnymi tytułami, w różnych odcieniach, z mnóstwem różnych przyimków: przez ciebie, dla ciebie, z tobą, koło ciebie, w tobie itp. itp. Istotnie, poza tobą, wyjąwszy jednej samodzielnie występującej Juluty [Ignacowej Baranowskiej], to wszystkich wspólnych zbliżyłaś mi zawsze, a niewspólnych to bez ciebie miałam tak mało, jak gdyby najdalej los ich usunął” (List do Wandy z 17. sierpnia 1868). [przypis redakcyjny]

Wandka Re… i Stefcia Z. — Redlówna i Zalewska, siostrzenice Narcyzy. [przypis redakcyjny]

Wandyk — Anthonis Van Dyck (1599–1641), sławny malarz flamandzki; uprawiał głównie dworskie malarstwo portretowe. „Portrety jego w rodzaju swoim są najcelniejsze” — czytamy w Zbiorze potrzebn. wiad. [przypis redakcyjny]

wapory — tu: wyziewy. [przypis redakcyjny]

w aprehensji — w poważaniu. [przypis redakcyjny]

warchotny (starop.) — kłótliwy. [przypis redakcyjny]

w Arcymiłość zatopimy oczy — W Bogurodzicę Marię jako symbol najwyższej miłości i miłosierdzia, którą w modlitwie pozdrawiamy tymi słowami: Łaskiś pełna! [przypis redakcyjny]

wareckich — okazja warecka, tj. bitwa pod Warką 7 kwietnia 1656, zwycięska dla Polaków. [przypis redakcyjny]

wargi — dziś popr. forma N. lm: wargami. [przypis redakcyjny]

wariacja — rozmaitość. [przypis redakcyjny]

Wariatowi i Poecie — tak jest w wydaniu z r. 1870; w pierwodruku czytamy: Waryatowi poecie. [przypis redakcyjny]

Warka — miasto nad Pilicą; wspomniana tu bitwa miała miejsce 7 kwietnia 1656, a więc przed bitwami pod Gnieznem i Warszawą. Nieścisłość ta stanowi jeden z dowodów, że Pasek pisał Pamiętniki w późniejszym wieku, a nie notował wydarzenia na bieżąco. [przypis redakcyjny]

w Arnie zostać wszytkich zaraz przymusiła — w oryg. „all' Arno”, „nad Arnem”, tj. we Florencji. Tłumacz z rzeki Arno zrobił miasto. [przypis redakcyjny]

warować coś (daw.) — zapewniać, zabezpieczać; por. wyrażenie: zawarowany prawem. [przypis redakcyjny]

warować (daw.) — [tu:] obwarować. [przypis redakcyjny]

warować — obronić; por. warownia. [przypis redakcyjny]

warować — [tu:] obwarować. [przypis redakcyjny]

warownie — tu: niezbicie, z wszelkimi formalnościami. [przypis redakcyjny]

War — rzeka w południowej Francji, wpływa na zachód od Nicei do Morza Śródziemnego. [przypis redakcyjny]

wartać się (daw.) — kręcić się. [przypis redakcyjny]

Wartam była świstu — aluzja do przysłowia: „Zły to pies, który niewart świstu”. [przypis redakcyjny]

warterz (starop.) — stróż; pod tym nazwaniem używani byli na turniejach. [przypis redakcyjny]

wartogłowny (starop.) — płochy. [przypis redakcyjny]

wartogłowny (starop.) — roztrzepany, niebaczny. [przypis redakcyjny]

wartować (daw.) — [tu:] szukać. [przypis redakcyjny]

waruga — dwugodzinny dyżur okrętowy (przyp. tłum.). [przypis redakcyjny]

warując — strzegąc się. [przypis redakcyjny]

warum hast du denn das getan? (niem.) — więc dlaczego to zrobiłeś? [przypis redakcyjny]

warunku — bezpieczeństwa. [przypis redakcyjny]

Warweca — hrabstwo Warwik w Anglii. [przypis redakcyjny]

warząchew (daw.) — duża, drewniana łyżka kuchenna służąca do przygotowywania i nakładania potraw. [przypis redakcyjny]

waść — skrócone „wasza miłość”, zwrot o odcieniu lekceważącym, używany w stosunku do szlachty szaraczkowej i mieszczan. [przypis redakcyjny]

waśniwy (starop.) — skłonny do walki. [przypis redakcyjny]

wasąg — powóz z bokami wyplatanymi z wikliny. [przypis redakcyjny]

wasąg — tu: wierzch powozu. [przypis redakcyjny]

Wasser, Brot, zwei, drei (niem.) — woda, chleb, dwa, trzy. [przypis redakcyjny]

Wast — miasto nad Morzem Adriatyckim w środkowych Włoszech. [przypis redakcyjny]

Wasty (margrabia) młody — Alfons z Wastu, Alfons d'Awalo, margrabia Wastu, wychowanek Wiktorii Kolonna. [przypis redakcyjny]

wasze — skrót od: wasza miłość pan. [przypis redakcyjny]

Waszym naczelnym będzie Jeżobroda — Domyślamy się, że poeta przez naczelnika szatanów Jeżobrodę, wytyka naczelnika magistratury miasta Lucca złożonej z członków dziesięciu. Resztę nazwisk drugich szatanów, mniej więcej zgodnie z oryginałem i z naturą naszego języka wytłumaczyłem. [przypis redakcyjny]

wataha — szajka, banda. [przypis redakcyjny]

wataha (z tatar.) — czereda, banda. [przypis redakcyjny]

watażka — przywódca oddziału wolnych Kozaków lub herszt bandy rozbójników. [przypis redakcyjny]

W Atenach znajdował się jeden [posąg Westy] w Prytaneum — [por.] Pausanias, Attica, cap. XVIII, p. 41. [przypis redakcyjny]

Watran — król bułgarski. [przypis redakcyjny]