Przypisy

famulus — służący, lokaj. [przypis redakcyjny]

fandango — hiszpański taniec narodowy. [przypis redakcyjny]

fandango — odmiana flamenco; hiszp. taniec ludowy o szybkim, dynamicznym tempie wybijanym kastanietami oraz podkutymi specjalnie butami, wykonywany z towarzyszeniem gitary. Partnerzy tańczą osobno, niejako „do siebie”, nie obejmując się; ruchy ich nóg i rąk są niezwykle ozdobne. [przypis redakcyjny]

fanfary (z fr.) — triumfalna melodia wygrywana na instrumentach dętych, blaszanych. [przypis redakcyjny]

fanszlibrowy (z niem. feines Silber) — srebrny. [przypis redakcyjny]

fansznur — lina do podnoszenia bandery na maszt. [przypis redakcyjny]

fantastyczne — mające źródło w kaprysie (fr. de fantaisie); np. pałace, ogrody, zwierzyńce. [przypis redakcyjny]

fantazji — nie chciał psuć ochoty, zabawy. [przypis redakcyjny]

fanty — bielizna i ubrania. [przypis redakcyjny]

fanty — cenne przedmioty, tu: dane w zastaw. [przypis redakcyjny]

fant (z niem.) — rzecz wartościowa. [przypis redakcyjny]

faraona — rodzaj gry hazardowej. [przypis redakcyjny]

faraon — hazardowa gra w karty, niezwykle popularna w Polsce od czasów saskich. [przypis redakcyjny]

Farbę Bugowej, widziałem, krew wody / Nasza zmieniła, prócz pohańskiej szkody — tj.: widziałem, jak nasza krew zmieniła barwę wody Bugu, choć pohańcy nie odnieśli szkody. [przypis redakcyjny]

Farceur (fr.) — komediant. [przypis redakcyjny]

farewell (ang.) — żegnam, do widzenia. [przypis redakcyjny]

farewell, king (ang.) — bądź zdrów, królu. [przypis redakcyjny]

Farewell, miss Iza, farewell! (ang.) — Żegnaj, panno Izo, żegnaj! [przypis redakcyjny]

farewell World (…) King (ang.) — bądź zdrów, świecie [zamiast] królu. [przypis redakcyjny]

farfura (daw.) — porcelana. [przypis redakcyjny]

farfura (daw.) — wyrób fajansowy. [przypis redakcyjny]

farfurki — naczynia fajansowe. [przypis redakcyjny]

farfurowe — fajansowe. [przypis redakcyjny]

far niente (wł.) — bezczynność, lenistwo. [przypis redakcyjny]

farsz — nadziewka. [przypis redakcyjny]

Far — wysepka na wybrzeżu egipskiem, którą Aleksander Wielki połączył groblą z lądem stałym (Aleksandrią). [przypis redakcyjny]

faryna — fr. mąka; tu: rodzaj, gatunek. [przypis redakcyjny]

faryna — mąka; tu: tryb, sposób postępowania, moda. [przypis redakcyjny]

faryna (z fr.) — mączka cukrowa. [przypis redakcyjny]

faryna (z fr.) — mąka. [przypis redakcyjny]

faryny cukrowej — mąki, mączki cukrowej. [przypis redakcyjny]

farys — w krajach arabskich zaszczytny tytuł rycerski; tu w znaczeniu: człowiek o szlachetnych ideałach i wyższych dążeniach. [przypis redakcyjny]

faryzeusze — polityczno–religijne konserwatywne stronnictwo żydowskie w Palestynie, odznaczające się formalistycznym stosunkiem do starych praw i obyczajów religijnych, a w wyniku tego fałszywą, uprawianą na pokaz pobożnością. Wbrew utartemu zwyczajowo przekonaniu, znajdującemu odzwierciedlenie i u Krasickiego, że byli przeciwnikami Jezusa i jego uczniów, wielu faryzeuszy znalazło się wśród chrześcijan (m.in. św. Paweł). [przypis redakcyjny]

fas albo nefas — godziwe czyli niegodziwe. [przypis redakcyjny]

fascykuł — zwój papierów, dokumentów. [przypis redakcyjny]

fashionable (ang.) — modniś, elegant. [przypis redakcyjny]

fashion (ang.) — moda. [przypis redakcyjny]

fasja — wymiar podatku; termin z języka austriackich urzędów skarbowych; podwójną fasję miał płacić według zarządzenia cesarza Józefa II ten, który by nie spędzał w obrębie posiadłości austriackich przynajmniej sześciu miesięcy na rok. [przypis redakcyjny]

fason — [forma B.lp:] krój, formę. [przypis redakcyjny]

fasować (starop.) — napełniać, nabijać. [przypis redakcyjny]

fast (daw.) — przepych. [przypis redakcyjny]

fastrzyga — fastryga, ścieg, nić. [przypis redakcyjny]

faszyna — wiązki gałęzi lub chrustu służące do urządzania tam, grobli i wałów obronnych. [przypis redakcyjny]

fatalem dissidiorum, diffidentiae, discordiae civilis procellam sedare in pectoribus hominum sua mansuetudine (łac.) — uśmierzyć w sercach ludzkich łagodnością swoją zgubną burzę zatargów nieufności i niezgody obywatelskiej. [przypis redakcyjny]

fatalizm — przeznaczenie, nieunikniony rozwój zdarzeń. [przypis redakcyjny]

fatalne — złowieszcze, złowróżbne, tu: zgubne. [przypis redakcyjny]

fata — losy, przeznaczenie (lp. Fatum). [przypis redakcyjny]

Fata nas pędzą — Łukasz Górnicki (XVI w.) pisał: „Sądy Boże pędzą nas, jako wiatry na morzu okręt, a co wiedzieć, jeśli ku portowi czy ku zginieniu” (Rozmowa o elekcji). Słowa Stańczyka są stylizowane na wzór wypowiedzi współczesnych autentycznemu „błaznowi” ostatnich Jagiellonów. [przypis redakcyjny]

fata simul et semel — losy razem i naraz. [przypis redakcyjny]

fatigatus (łac.) — zmęczony. [przypis redakcyjny]

fatto a pennello (wł.) — jak z obrazka. [przypis redakcyjny]

Faulhorn — [góra] w Alpach szwajcarskich. [przypis redakcyjny]

fauna — świat zwierzęcy. [przypis redakcyjny]

faunowie (daw. forma lm; dziś: fauny) — pół mężczyźni, pół kozły. W mit. rzym. bóstwa polne i leśne towarzyszące pasterzom. [przypis redakcyjny]

fauny — półludzie, półkozły, postacie z mit. gr.. Podobny motyw idylli pasterskiej, z jakim mamy do czynienia tu w w. 41–44, znajduje się też w Ks. 2, Pieśni II. [przypis redakcyjny]

Faust — Johann Faust (lub Fust, zm. 1466), mieszczanin z Moguncji uważany wraz z Gutenbergiem za współwynalazcę sztuki drukarskiej. [przypis redakcyjny]

Fawoni — nazwa wiosennego wiatru zachodniego (łac). [przypis redakcyjny]

Fawoniusz — łagodny wiatr zachodni, zw. też Zefirem. [przypis redakcyjny]

fawor (daw.) — przychylność. [przypis redakcyjny]

fawor (daw.) — życzliwość, łaska. [przypis redakcyjny]

fawor (daw., z łac.) — przychylność. [przypis redakcyjny]

fawor — łaska, życzliwość. [przypis redakcyjny]

faworów — łaski, względów. [przypis redakcyjny]

faworu — wziętości, przychylności. [przypis redakcyjny]

fawory (lm) — ponęty. [przypis redakcyjny]

faworyty — bokobrody. [przypis redakcyjny]

faworyty — obfite uwłosienie okalające twarz z obu stron; bokobrody. [przypis redakcyjny]

fax et tuba (łac.) — pochodnią i surmą. [przypis redakcyjny]

Febe — Febusie; Febus (Apollo) w mit. gr. syn Zeusa i Latony, czasami utożsamiany z bogiem słońca Heliosem; był bogiem muzyki, poezji, łucznictwa, proroctw i sztuki lekarskiej. [przypis redakcyjny]

Febe (Febus) — promienny, jeden z przydomków Apollina, w mit. gr. opiekuna sztuk. [przypis redakcyjny]

Febe — księżyc (Diana, siostra Feba, czyli Apolla). [przypis redakcyjny]

Febe — księżyc (Diana, siostra Feba, tj. Apolla). [przypis redakcyjny]

Febe — siostra Apollina-Febusa, Diana (Artemis). [przypis redakcyjny]

feblik — słabość, skłonność. [przypis redakcyjny]

Feb — przydomek Apolla, boga słońca. [przypis redakcyjny]

febra — tu: choroba, objawiająca się dreszczami. [przypis redakcyjny]

februarii (łac.) — lutego. [przypis redakcyjny]

Febus — Apollo. [przypis redakcyjny]

Febus płaczliwie / Syna swojego wołał (…) żałosne siostry bursztynem płakały (…) Cygnowi łabęcie pióra wyrastały — syn Febusa jest Faeton, który nieszczęśliwą swoją jazdę po niebie przypłacił śmiercią w nurtach Padu; jego siostry Heliady zostały zamienione w topole, wydające bursztyn, a przyjaciel Cygnus w łabędzia. [przypis redakcyjny]

Febus — przydomek Apolla, boga słońca (Tytan, również u Potockiego patronujący słońcu, pochodzi z zupełnie innego rodu olbrzymów, synów Gei). [przypis redakcyjny]

Febus — słońce (przydomek Apolla, boga słońca). [przypis redakcyjny]

Federyk — Federyk Gonzaga, syn Franciszka, książę mantuański. [przypis redakcyjny]

Federyk — książę Urbinu. [przypis redakcyjny]

Fedr (a. Fedrus, właśc. Phaedrus ok. 15 – ok. 50 r. n.e.) — autor poetyckich przekładów greckich bajek Ezopa na łacinę; bohaterem bajki analogicznej do tej jest zarówno u Ezopa, jak również w przekładzie Phaedrusa sójka. [przypis redakcyjny]

feeria (z fr.) — widowisko fantastyczne, teatralne lub skomponowane na sposób teatralny. [przypis redakcyjny]

fejerwerk (z niem.) — ogień sztuczny. [przypis redakcyjny]

felcech (z niem. Feldzeichen) — pas ukośny od ramienia do biodra, służący do zawieszania broni siecznej. [przypis redakcyjny]

Feldman, Wilhelm (1868–1919) — pochodzący z rodziny żydowskiej krytyk i historyk literatury. [przypis redakcyjny]

feleton powieści — felieton, tu: powieść drukowana w odcinkach w gazecie (fr.: roman feuilleton). [przypis redakcyjny]

feliciori tempore (łac.) — w pomyślniejszych okolicznościach. [przypis redakcyjny]

felicissima notte (wł.) — najlepszej nocy! [przypis redakcyjny]

Felicja albo Moje hulanki (1776) — powieść A. R. Andrea de Nerciat. [przypis redakcyjny]

„Felicyta” Odyńca — Felicyta czyli męczennicy kartagińscy. Dramat w 5 aktach, Wilno, 1849. [przypis redakcyjny]

Feliński, Alojzy (1771–1820) — [polski poeta, dramatopisarz, teoretyk literatury]; autor tragedii pseudoklasycznej Barbara Radziwiłłówna i teoretycznej rozprawy: O wierszowaniu. [przypis redakcyjny]

fellach — chłop egipski; od arabskiego falah: orać. Nazwa stosowana do osiadłej ludności Egiptu, Arabii, Palestyny. [przypis redakcyjny]

felpa (z wł.) — tkanina jedwabna, używana dawniej do ozdoby zimowych sukien kobiecych. [przypis redakcyjny]

Felsyna — dawniejsza, etruska nazwa Bolonii. [przypis redakcyjny]

Feniks — mityczny ptak, który budował sobie w świątyni boga słońca gniazdo z mirry i spalał się w nim, aby się odrodzić z popiołów. [przypis redakcyjny]

Feniks — niezwykłe, rzadkie zjawisko. Feniks był to mityczny ptak Egipcjan, który w pewnych odstępach czasu miał przelatywać z Arabii do Heliopolis (Egipt), aby w świątyni bożka słońca spłonąć na stosie, a następnie odrodzić się z popiołów. „O nim powiadano, jakoby ze wszystkich ptaków był najpiękniejszy i jeden szczególnie w swoim rodzaju”. (P. Chompre, Słowik mytologiczny […] w polskim języku […] od ks. Dominika Szybińskiego, wyd. 2, Warszawa 1784). [przypis redakcyjny]

Feniks — ptak bajeczny, który się przez spalenie ciągle odradza. [przypis redakcyjny]