Przypisy

Ceres deserta — pustynna Ceres; przen.: opustoszała ziemia; Ceres a. Cerera (mit. rzym.): bogini urodzaju. [przypis edytorski]

Ceres (mit. rz.) — bogini plonów i żniw. [przypis edytorski]

Ceres (mit. rzym) — bogini płodności, rolnictwa i urodzaju. [przypis edytorski]

Ceres (mit. rzym.) — bogini urodzaju, matka Prozerpiny. Odpowiednik Demeter z mit. gr. [przypis edytorski]

Ceres (mit. rzym.) — bogini urodzaju. [przypis edytorski]

Ceres (mit. rzym.) — bogini wegetacji i urodzaju, matka Prozerpiny; utożsamiana z grecką Demeter. [przypis edytorski]

Ceres — rzymska bogini urodzaju. [przypis edytorski]

Ceres — rzymska bogini wegetacji roślinnej. [przypis edytorski]

Ce ressemble un peu mail (fr.) — To niepodobna! [przypis edytorski]

cerewizja (daw.) — napój z palonego ziarna, wody, chmielu i cykorii, rodzaj niskoprocentowego piwa. [przypis edytorski]

cerkiew — tu: świątynia. [przypis edytorski]

Cerner, Franciszek (1756–1811) — były jezuita, sekretarz Komisji Edukacji Narodowej. [przypis edytorski]

cerograf (z gr.) — właśc. cyrograf, własnoręczne pisemne zobowiązanie. [przypis edytorski]

Cerro de los Angeles (hiszp.: Wzgórze Aniołów) — wzgórze w Hiszpanii, w mieście Getafe, ok. 10 km na płd. od Madrytu, stanowiące geograficzny środek Półwyspu Iberyjskiego; na szczycie znajduje się XIV-wieczny klasztor oraz Pomnik Najświętszego Serca Jezusowego, wybudowany w 1919 przez króla Alfonsa XIII. [przypis edytorski]

Cerro Muriano — wioska w Hiszpanii, w pobliżu Kordoby; miejsce bitwy (5–6 września 1936) podczas wojny domowej. [przypis edytorski]

cerscendo (wł.) — narastająco. [przypis edytorski]

certacja (z łac.) — spór. [przypis edytorski]

certacje (daw.) — nieszczere wymawianie się czegoś. [przypis edytorski]

Certainement, Excellence! Vous ne croiriez pas, Excellence! Comment donc, Excellence (fr.) — Oczywiście, Ekscelencjo! Nie uwierzyłby pan, Ekscelencjo! Rzecz jasna, Ekscelencjo. [przypis edytorski]

Certainement. Vous avez raison (fr.) — Na pewno. Ma pan rację. [przypis edytorski]

certain (fr.) — pewien, jakiś. [przypis edytorski]

certainly (ang.) — na pewno. [przypis edytorski]

certament (łac.) — spór. [przypis edytorski]

certament — spór. [przypis edytorski]

Certes, et de mon mieux (fr.) — Oczywiście, i to jak potrafię najlepiej. [przypis edytorski]

Certes (fr.) — Owszem (w oryginale wszystkie odpowiedzi plebana rymują się z wypowiedziami biskupa). [przypis edytorski]

certissimo (wł.) — na pewno. [przypis edytorski]

certować się — obchodzić się z przesadną delikatnością. [przypis edytorski]

certować się — obchodzić się z przesadną delikatnością. [przypis edytorski]

certować się —obchodzić się z przesadną delikatnością. [przypis edytorski]

certować się (z łac.) — sprzeczać się z kimś bez gniewu nie zgadzając się na coś z grzeczności. [przypis edytorski]

certowanie się — grzecznościowe wymawianie się od czegoś przed skorzystaniem z propozycji. [przypis edytorski]

certum quantum (łac.) — pewna liczba. [przypis edytorski]

certyfikat — pisemne świadectwo; tu prawdopodobnie chodzi o dokument zezwalający na wyjazd do Palestyny. [przypis edytorski]

cerulik właśc. cyrulik — balwierz, daw. fryzjer, aptekarz i pielęgniarz w jednej osobie. [przypis edytorski]

cerulik — właśc. cyrulik; osoba zajmująca się daw. czynnościami higienicznymi i medycznymi: goleniem, strzyżeniem, kąpielą, czyszczeniem uszu, puszczaniem krwi, rwaniem zębów itp.; balwierz. [przypis edytorski]

Cervantes, Miguel de (1547–1616) — hiszpański pisarz renesansowy, autor Don Kichota (hiszp. Don Quijote). [przypis edytorski]

Cervantes, Miguel de (1547–1616) — hiszpański pisarz renesansowy, autor Don Kichota. [przypis edytorski]

Cervantes, Miguel de (1547–1616) — hiszpański pisarz renesansowy, autor słynnej powieści Przemyślny szlachcic Don Kichote z Manczy (1605). [przypis edytorski]

Cervantes, Miguel de (1547–1616) — najsłynniejszy hiszpański pisarz, autor Don Kichota. [przypis edytorski]

Cervantes, Miguel de (1547–1616) — najsłynniejszy hiszpański pisarz, autor Don Kichota. [przypis edytorski]

cery nie mieni — nie zmienia się na twarzy (np. nie dostaje wypieków itp.). [przypis edytorski]

Ceryt — rzeczka w pobliżu rzym. miasta Caere (dawniej Agylla; Caisra antycznych Etrusków; dziś: Cerveteri). [przypis edytorski]

Cesana — miasto w Romanii, w płn. Włoszech. [przypis edytorski]

Cesare Lombroso, wł. Ezechia Marco Lombroso (1835–1909) — włoski psychiatra, antropolog fizyczny i kryminolog, zwolennik antropometrii, w swoich pracach kryminologicznych wymieniał takie cechy fizyczne „urodzonego przestępcy”, jak m.in. nadmierne owłosienie, ciemny odcień skóry, nieprawidłowości w kształcie czaszki, zez, duże uszy, mięsiste usta czy leworęczność. [przypis edytorski]

Cesareum (łac. Caesareum) a. Cezareum — pierwotnie świątynia ku czci Gajusza Juliusza Cezara, ufundowana po jego śmierci przez jego kochankę, Kleopatrę VII, ostatnią królową hellenistycznego Egiptu. Pod koniec IV w. zamieniona na kościół chrześcijański. [przypis edytorski]

Cesarka — galicyjski cesarski trakt drogowy. [przypis edytorski]

cesarskiego — w oryginale mowa o Napoleonie. [przypis edytorski]

cesarskiej — w domyśle: służby. [przypis edytorski]

Cesarstwo Rzymskie dynastii dziedzicznej nie miało — mimo braku stałych zasad sukcesji w praktyce od początku cesarstwa władcy zwykle wyznaczali swoich swoich następców, krewnych lub adoptowanych; w historii cesarstwa rzymskiego wyróżniamy dynastie (julijsko-klaudyjska, flawijska, Antoninów, Sewerów, konstantyńska, walentyniańska, teodozjańska). [przypis edytorski]

cesarstwo rzymskie od Francuzów do Niemców przeszło — wraz z objęciem władzy w 962 r. przez Ottona I z dynastii saskiej. [przypis edytorski]

Cesarstwo — tu: I Cesarstwo Francuskie, w którym najwyższą władzę sprawował Napoleon Bonaparte jako cesarz Francuzów, istniejące w l. 1804–1814 i w 1815. [przypis edytorski]

Cesarstwo — tu: zapewne Cesarstwo Niemieckie, państwo powstałe w wyniku zjednoczenia Niemiec dokonanego w latach 1866–1871 przez Prusy pod rządami Ottona von Bismarcka, albo też Cesarstwo Austrii, jedna z dwóch składowych Austro-Węgier. [przypis edytorski]

Cesarz Antoniusz właśc. Antoninus Pius (86–161) — cesarz rzymski w latach 138–161. W czasie jego panowania wybuchły powstania Żydów, Brytów i w Mauretanii; wzniósł mur Antoniusa w Szkocji; okres jego rządów, mimo to, jest okresem względnej stabilizacji i pokoju i jest określany mianem Pax Romana. [przypis edytorski]

cesarz brazylijski — od ogłoszenia niepodległości w 1822 do przewrotu wojskowego w 1889 Brazylia była cesarstwem. [przypis edytorski]

Cesarz — domyślnie: cesarz Napoleon I; ze względów emocjonalnych miłośnicy Napoleona Bonapartego zamiast wymieniać jego imię lub nazwisko często posługują się jego tytułem, zapisywanym wówczas wielką literą. [przypis edytorski]

cesarze julijscy — dynastia (rodzina panująca) pierwszych cesarzy rzymskich, począwszy od pierwszego z nich, Oktawiana Augusta, adoptowanego w testamencie przez słynnego wodza i polityka Gajusza Juliusza Cezara. [przypis edytorski]

cesarzewicz Aleksander — Aleksander Mikołajewicz Romanow (1818–1881), syn Mikołaja I; od 1855 cesarz (car) Rosji (Aleksander II), twórca wielu liberalnych reform, m.in. uwłaszczenia chłopów w Rosji i Królestwie Polskim; zginął w wyniku zamachu bombowego dokonanego przez Polaka, Ignacego Hryniewieckiego, działacza organizacji Narodnaja Wola. [przypis edytorski]

cesarzewicz Aleksiej — zapewne mowa o Aleksym Piotrowiczu Romanowie (1690–1718), pierworodnym synu Piotra I, który za bunt przeciw ojcu po krótkim pobycie za granicą, gdzie się schronił, został uwięziony, torturowany i zmarł w niejasnych okolicznościach w Twierdzy Pietropawłowskiej. [przypis edytorski]

cesarz Fryderyk — tu: Fryderyk I Barbarossa (tj. Rudobrody; ok. 1122–1190) z dynastii Hohenstaufów, syn księcia Szwabii, Fryderyka II i księżniczki Judyty z rodu Welfów, konkurencyjnego wobec Hohenstaufów w rywalizacji o koronę cesarską (Świętego Cesarza Rzymskiego), którą Barbarossa przywdział w 1155 r., kiedy wsparł papieża Eugeniusza III w jego sporze z mieszczaństwem rzymskim i doprowadził do ujęcia oraz egzekucji przywódcy buntu, Arnolda z Brescii. Istniał jednakże trwały brak porozumienia między cesarzem a papiestwem w kwestii inwestytury, tj. nadawania godności biskupich (nastąpiło odnowienie sporu między cesarzem Henrykiem IV a papieżem Grzegorzem VII i ich następcami, formalnie zakończonego w 1122 r. konkordatem w Wormacji). Napięte relacje utrzymywały się między cesarzem a kolejnymi papieżami: Hadrianem IV i Aleksandrem III, który stał wprost na stanowisku, że również sama godność cesarska stanowi beneficjum, a więc lenno papiestwa. Fryderyk I doprowadził do wyboru antypapieża Wiktora IV, w związku z czym papież Aleksander III w 1160 r. obłożył cesarza ekskomuniką. Cesarz kilkakrotnie zajmował zbrojnie Rzym, zmusił papieża do emigracji na Sycylię, a po śmierci Wiktora IV nowym antypapieżem ustanowił swego kanclerza Reinalda von Dassel jako Paschalisa III. Konflikt między cesarzem a papieżem trwał aż do roku 1177 i zakończył się polubownie strategicznym porozumieniem w Wenecji. Fryderyk Barbarossa zginął (dość przypadkowo zresztą, utopiwszy się w rzece) podczas krucjaty, którą podjął w odpowiedzi na wyzwanie, jakim było dla niego, jako przywódcy chrześcijańskiego cesarstwa, zdobycie Jerozolimy przez Saladyna w 1187 r. Fryderyk Barbarossa już za życia cieszył się legendarną sławą i uznawany był za wcielenie cnót rycerskich. [przypis edytorski]

cesarz Gracjan miał gwardię przyboczną złożoną z samych […] Scytów i […] zaczął się ubierać tak jak oni. […] Coś równie niesłychanego, jak gdyby mój rodzony ojciec pomalował się na niebiesko! — tj. jakby ojciec, Rzymianin, przejął obyczaje Piktów, rdzennych mieszkańców Brytanii, którzy malowali i tatuowali całe ciała. [przypis edytorski]

cesarz Julian, właśc. Flavius Claudius Iulianus (331–363) — cesarz rzymski (od 361), filozof i autor piszący po grecku, znany pod nadanym mu przez chrześcijan przydomkiem Apostata, tzn. Odstępca, ze względu na odrzucenie przez niego religii chrześcijańskiej przyjętej przez jego rodziców i powrót do tradycyjnych rzymskich kultów religijnych; ostatni cesarz wyznający religię dawnych Rzymian; podjął próbę jej zreformowania, dążąc do przywrócenia jej statusu religii państwowej; aktami prawnymi starał się osłabić chrześcijaństwo. [przypis edytorski]

cesarz Julian — właśc. Flavius Claudius Iulianus (331–363), cesarz rzymski (od 361), filozof i autor piszący po grecku, znany pod nadanym mu przez chrześcijan przydomkiem Apostata, tzn. Odstępca, gdyż wychowany w religii chrześcijańskiej, pod wpływem filozofii neoplatońskiej odstąpił od niej. Był ostatnim cesarzem wyznającym religię dawnych Rzymian, podjął próbę jej zreformowania, dążąc do przywrócenia jej statusu religii państwowej; aktami prawnymi starał się osłabić chrześcijaństwo. [przypis edytorski]

cesarz Konstantyn napisał do mnie trzy listy — wg Żywota św. Antoniego listy, na które Antoni początkowo nie chciał odpowiadać, napisał do niego cesarz Konstantyn oraz jego dwóch synów: Konstancjusz i Konstans. [przypis edytorski]

cesarzowa Elżbieta i księżna d'Alençon — córki księcia Maksymiliana Bawarskiego, siostry Marii Zofii Bawarskiej: Elżbieta Bawarska (1837–1898): cesarzowa Austrii i królowa Węgier od 1854 jako żona cesarza Franciszka Józefa I, znana również jako Sissi; Zofia Charlotta Wittelsbach (1847–1897): żona Ferdynanda Orleańskiego, księcia Alençon. [przypis edytorski]

cesarzowa Eugenia — Eugenia María Ignacia Augustina de Palafox y Kirk Patrick (1826–1920), żona cesarza Napoleona III, ostatnia monarchini francuska (1853–1871). [przypis edytorski]

cesarzowa Eugenia — Eugenia María Ignacia Augustina de Palafox y KirkPatrick (1826–1920), żona cesarza Napoleona III, ostatnia monarchini francuska (1853–1871). [przypis edytorski]

cesarzowa — Maria Teresa Habsburg, władczyni Austrii, królowa Czech i Węgier. [przypis edytorski]

cesarzowa rosyjska i król polski — Katarzyna II Wielka i Stanisław August Poniatowski. [przypis edytorski]

cesarzowa rzymska — chodzi prawdopodobnie o cesarzową Teodorę, żonę Justyniana I, żyjącą w latach 500–548. [przypis edytorski]