ZBIÓRKA KRYZYSOWA
Potrzebujemy 125 tys. zł do końca 2024 roku, żeby móc dalej funkcjonować. Dlaczego?
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza | przypisy tradycyjne
Według kwalifikatora: wszystkie | angielski, angielskie | architektura | białoruski | biologia, biologiczny | botanika | chemiczny | dawne | filozoficzny | francuski | frazeologia, frazeologiczny | geologia | grecki | gwara, gwarowe | hebrajski | hiszpański | język, językowy, językoznawstwo | łacina, łacińskie | literacki, literatura | liczba mnoga | matematyka | medyczne | mitologia | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | niemiecki | poetyckie | pogardliwe | polityczny | portugalski | potocznie | przestarzałe | przysłowiowy | regionalne | religijny, religioznawstwo | rodzaj nijaki | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | środowiskowy | staropolskie | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | żartobliwie | zdrobnienie | żeglarskie
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 7574 przypisów.
do łęku — do siodła. [przypis redakcyjny]
dołgać (neol.) — dokłamać; dodać kłamiąc. [przypis edytorski]
Dołgoruki, Jurij Aleksiejewicz (1602–1682) — wojewoda nowogrodzki i moskiewski, dowódca armii ros. w wojnie z Rzeczpospolitą w latach 1654–1667; książę, pochodzący ze starożytnego ros. rodu arystokratycznego, wywodzącego się od Ruryka. [przypis redakcyjny]
Dołgoruki — własc. Dołgorukow, Jurij Aleksiejewicz (1602–1682), kniaź rosyjski, bojar i wojewoda. Dowodził wojskami rosyjskimi w wojnie polsko-rosyjskiej 1654–1667, w 1658 zajął Wilno, w 1670 r. wsławił się także stłumieniem powstania Stieńki Razina (ok. 1630–1671), atamana Kozaków dońskich. Zamordowany podczas powstania strzelców w 1682 r. [przypis edytorski]
Dołguszyn, Aleksandr Wasiljewicz (1848–1885) — ros. rewolucjonista-narodnik; aresztowany w 1873, skazany na katorgę, przeniesiony na Syberię, następnie do Twierdzy Pietropawłowskiej, potem do Szlisselburskiej, gdzie zmarł. [przypis edytorski]
dołman a. dolman — daw. kurtka wojskowa. [przypis edytorski]
dołmona (z węg. dolmany) — szata zwierzchnia na zbroi. [przypis redakcyjny]
do łóżnice (starop. forma D. lp rodz. ż.) — do łożnicy, czyli do łoża małżeńskiego. [przypis redakcyjny]
dołoj inteligencja (ros.) — precz z inteligencją. [przypis edytorski]
dołoman (daw.) — kurtka wierzchnia, węgierska, dołman. [przypis edytorski]
dołoman (z węg. dolmany) — szata zwierzchnia na zbroi. [przypis redakcyjny]
dołoma (starop.) — dołman, szata zwierzchnia na zbroję (po węg. dolmany). [przypis redakcyjny]
dołoma (z węg. dolmany) — szata zwierzchnia na zbroi. [przypis redakcyjny]
dołoma (z węg.: dolmany) — szata zwierzchnia na zbroi. [przypis redakcyjny]
Do łona, które starzy mędrcowie nazwali — mowa o magach perskich, od których pewna zatoka Morza Perskiego otrzymała nazwę (Portus Magorum). [przypis redakcyjny]
dołożyć (starop.) — wyłożyć, dowieść. [przypis edytorski]
dołożyłem (…) wszystkich możliwych starań, aby dobrze odróżnić charakter obłudnika od człowieka naprawdę pobożnego — Co do tego można by mieć pewne wątpliwości: Molier odróżnia wprawdzie te dwa typy, ale czyni to nie tyle w samej sztuce, ile we wstawionej tyradzie Kleanta; co do samej sztuki, to jeżeli prawdziwą pobożność ma reprezentować Orgon, nie można powiedzieć, żeby obraz był korzystny. [przypis tłumacza]
dołyszek — wewnętrzna strona dłoni. [przypis edytorski]
dolać wody do parowozu — w piecu wewnątrz lokomotywy parowej palił się węgiel, podgrzewał wielki kocioł wody, a woda pod postacią pary wylatywała na zewnątrz, poruszając koła lokomotywy. Zapasy wody uzupełniano podczas postojów, dlatego na niektórych stacjach kolejowych do dziś stoją wieże wodne, z których dzięki różnicy wysokości przelewano wodę do zbiornika lokomotywy za pomocą wielkiego kranu zwanego żurawiem wodnym. [przypis edytorski]
Dola i niedola. Powieść z ostatnich lat XVIII wieku — historyczna powieść Józefa Ignacego Kraszewskiego (1812–1887), pisarza, publicysty, historyka, wydana w 1864 r. [przypis edytorski]
dola — los, egzystencja. [przypis edytorski]
dola — los, przeznaczenie. [przypis edytorski]
dola — los. [przypis edytorski]
dolary meksykańskie — peso, srebrne monety meksykańskie, jakie zastąpiły w niepodległym Meksyku używane od XVI w. dolary hiszpańskie. [przypis edytorski]
do lasa — dziś popr.: do lasu. [przypis edytorski]
do lasa — dziś popr. forma D. lp: do lasu. [przypis edytorski]
do lasa (gw.) — dziś popr. forma D. lp: do lasu. [przypis edytorski]
do lasa (starop. forma) — dziś D.lp: (do) lasu. [przypis edytorski]
do lasa (starop. forma) — dziś popr. forma D.lp: do lasu. [przypis edytorski]
do laski wielkiej należących — należących do urzędu marszałka w. k., bo znakiem urzędu marszałkowskiego była laska. [przypis redakcyjny]
dolatać — dziś: dolatywać; popr. forma 3. os. lp cz.ter.: dolatuje. [przypis edytorski]
dolatać — dziś: dolatywać. [przypis edytorski]
dolata — dolatuje (regionalizm a. stylizacja gwarowa). [przypis edytorski]
dolata — dziś: dolatuje. [przypis edytorski]
dolata (gw.) — dolatuje. [przypis edytorski]
dolatał — dziś: dolatywał. [przypis edytorski]
dolatał — dziś popr.: dolatywał. [przypis edytorski]
dolata mnie (przestarz.) — dolatuje do mnie, dociera do mnie. [przypis redakcyjny]
dolator — poszkodowany. [przypis edytorski]
dola — tu: dobry los, szczęście. [przypis edytorski]
Dola tułacza z ojczystego wypędza mnie pola, rodzoną matkę dłoń ma wszak zabiła… — zabójca, dopóki nie zostanie oczyszczony, nie może mieszkać na tej ziemi, na której dokonał zbrodni. [przypis redakcyjny]
dola — tu: los, przeznaczenie. [przypis edytorski]
dola — tu: los. [przypis edytorski]
dolban — nadburcie. [przypis autorski]
dolce far niente (wł.) — słodka bezczynność. [przypis edytorski]
dolce farniente (wł.) — słodka bezczynność. [przypis edytorski]
dolce far niente (wł.) — słodka bezczynność. [przypis redakcyjny]
dolce far niente (wł.) — słodkie nicnierobienie. [przypis edytorski]
dolce far niente (wł.) — słodkie nicnierobienie; słodkie nieróbstwo. [przypis edytorski]
dolce far niente (wł.) — słodkie nierobienie niczego; słodka bezczynność. [przypis edytorski]
Dolce far Niente (wł.) — tu: nazwisko znaczące, utworzone z wł. powiedzenia dolce far niente, opisującego słodkie lenistwo, miłe nicnierobienie. [przypis edytorski]
Dolce Ludovico (1508–1566) — pisarz włoski, napisał rozprawę: Rozmowa o malarstwie, którą nazwał także Aretino od poety tego nazwiska. [przypis redakcyjny]
dolce (wł.) — określenie dynamiki w muzyce: słodko. [przypis edytorski]
dolce (wł.) — słodkie. [przypis edytorski]
Dolcze — miejscowość na trakcie między Dokszycami a Leplem. [przypis redakcyjny]
doldrums (ang. żegl.) — równikowy pas ciszy, na którym panuje jednostajna, bezwietrzna pogoda. [przypis edytorski]
dolegać kogo (starop. forma) — dolega królewica; dziś popr. dolegać komu (tj.: dolega królewiczowi). [przypis redakcyjny]
doległość (daw.) — cierpienie, dolegliwość. [przypis redakcyjny]
do lekarskiego badania — dziś popr.: na badanie lekarskie (a. pot.: do lekarza na badanie). [przypis edytorski]
do lekarza Filotyma przyszedł z palcem do opatrzenia (…) — Plutarch, O sposobie odróżnienia (…), 31. [przypis tłumacza]
Dolek, właśc. Adolf Liebeskind (1912–1942) — członek żydowskiego ruchu oporu, intelektualista i prawnik, generalny sekretarz organizacji młodzieży syjonistycznej „Akiba”; zginął 24 grudnia 1942 r. [przypis edytorski]
Dolet, Étienne (1509–1546) — drukarz i pisarz fr. okresu Odrodzenia, stracony za postępowe poglądy na placu Maubert, gdzie od 1887 r. stoi jego pomnik. [przypis redakcyjny]
doletni (daw.) — taki, który „doszedł do lat”, we właściwym wieku, dorosły. [przypis edytorski]
do lica — do twarzy. [przypis edytorski]
dolichocefal (z gr.) — długogłowy, o znacznie wydłużonej głowie. [przypis edytorski]
Dolina Cicha — dolina w Tatrach po stronie słowackiej, będąca granicą między Tatrami Wysokimi a Zachodnimi. [przypis edytorski]
Dolina Cierni — Ἀκανθῶν αὐλῶν. [przypis tłumacza]
dolina Gat — dolina, w której znadowało się miasto Gat, jedno z państw-miast Filistynów. Z Gat pochodził biblijny Goliat. [przypis edytorski]
dolina indyjska — szeroka dolina, którą rzeka Indus płynie z północy, od Hindukuszu i Himalajów, do swego ujścia do Morza Arabskiego; położona na terenie ob. Pakistanu. [przypis edytorski]
dolina Józefata (bibl.)— według Księgi Joela miejsce Sądu Ostatecznego. [przypis edytorski]
Dolina Jozefata — nazwa doliny, która wg Biblii (Jl 2,12) ma być miejscem Sądu Ostatecznego; w późnej starożytności utożsamiono ją z Doliną Cedronu, oddzielającą jerozolimskie Wzgórze Świątynne od Góry Oliwnej. [przypis edytorski]
dolina Kedron — φάραγξ Κεδρὼν; nazwa kotliny i potoku dnem jej płynącego, który już za czasów Jezusa zwany był potokiem zimowym, bo letnią porą całkiem wysychał. LXX i J 18, 1: Κεδρὼν; קִדְרוֹן (2 Sm 15, 23 etc.). W niektórych miejscach dno dzisiejsze doliny podniosło się o stóp nad poziom dawny. Dolinę tę zwano później także Doliną Józefata, a żydzi, muzułmanie i chrześcijanie wierzą, że tu odbędzie się Sąd Ostateczny (Jeho szafat: Jahwe sądzi)). Był to publiczny śmietnik, stąd z doliną tą związało się pojęcie brudu, do tego przyplątało się pojęcie ognia, może dlatego, że wielokrotnie palono tu bożków pogańskich („I potłukł bałwana najsprośniejszego i spalił u potoku Cedron”, 1 Krl 15, 13, Wujek; nie „u potoku Cedron”, lecz „w dolinie Cedron”: arab. Wadi en-Nar, dolina ognia). W ten sposób wytworzyła imaginacja chrześcijańska „piekło”, jako siedlisko ognia i brudu. [przypis tłumacza]
Dolina Koprowa — dolina w słowackiej części Tatr Wysokich. [przypis edytorski]
Dolina Newtona (…) Kray darowany naszemu Kopernikowi (…) — Langrenus i Riccioli, iak mówi de la Lande w Astronomii swoiey 1746, podzielili cały Xiężyc między sławnieyszych Ziemian. Heweliusz, boiąc się woyny domowey, odmienił nazwiska tych kraiów. Obacz Mappę geograficzną Xiężyca wydaną od Akademii Królewskiey Paryskiey 1731; [Langrenus: Michael Florent van Langren (1598–1675), holenderski astronom i kartograf, autor pierwszej astronomicznej mapy Księżyca (1645) z detalami powierzchni i nadanymi przez siebie nazwami obiektów (wiele z nich upamiętniało świętych Kościoła i ówczesnych władców katolickich). Jan Heweliusz (1611–1687): gdański astronom, opublikował Selenografię, czyli opisanie Księżyca… (1647), w którym nadał księżycowym obiektom nazwy odpowiadające miejscom na Ziemi znanym w czasach antycznych. Ricciolli: Giovanni Battista Riccioli (1598–1671), astronom włoski, autor szczegółowej mapy Księżyca, opublikowanej w Almagestum Novum (1651), standardowym informatorze technicznym dla astronomów XVII w.; od Riccioliego pochodzi współczesne nazewnictwo obiektów księżycowych. De la Lande: Joseph Jérôme Lefrançais de Lalande (1732–1807), francuski astronom, którego dzieło, używane jako główny podręcznik przez kilka pokoleń astronomów, Traite d'astronomie zostało wydane w roku 1764.; Red. WL]. [przypis autorski]
dolina sądecka — właśc. Kotlina Sądecka, rozległa kotlina w płd.-wsch. części województwa małopolskiego. [przypis edytorski]
Dolina Szwajcarska — przy Alejach Ujazdowskich (istniała do roku 1945). Znajdował się w niej ogródek koncertowy i restauracyjny, ze ślizgawką w zimie. Mieścił się tu także pałacyk Warszawskiego Towarzystwa Łyżwiarskiego. 22 czerwca 1878 odbyła się w Dolinie Szwajcarskiej wielka zabawa maskaradowa z loterią na cel dobroczynny. [przypis redakcyjny]
Dolina Szwajcarska — ten park w Warszawie był w XIX w. o wiele bardziej popularny niż dziś, często odbywały się tam koncerty, spektakle, pokazy i zabawy, w altankach urządzone były cukiernie i jadłodajnie, a zimą funkcjonowało tam lodowisko. [przypis edytorski]
Dolina Szwajcarska — warszawski ogród wypoczynkowo-rozrywkowy powstały w 1786, istniejący do powstania warszawskiego. [przypis edytorski]
Dolina Tyropojon — τῶν τυροποιῶν φάραγξ, właściwie: dolina wyrabiaczy serów. [przypis tłumacza]
dolina Wojnicka — dolina Dunajca w okolicy Wojnicza. [przypis edytorski]
Dolina Złomisk — dolina tatrzańska, odgałęzienie Doliny Mięguszowieckiej. [przypis edytorski]
doliniarka (gw. środ.) — żeńska forma od rzecz. doliniarz: kieszonkowiec, złodziej. [przypis edytorski]
doliniarka — złodziejka kieszonkowa. [przypis edytorski]
doliniarz (środ.) — złodziej kieszonkowy. [przypis edytorski]
doliniec — dolina. [przypis edytorski]
Doliny gnębił Potop z Błyskawicą — Ksenofont wspomina o pięciu potopach. Tu może aluzja do potopu Deukaliona, jakkolwiek późniejszego (Deukalion był synem Prometeusza). [przypis tłumacza]
Dollfuss, Engelbert (1892–1934) — austriacki polityk, jeden z przywódców Partii Chrześcijańsko-Społecznej; od 1932 kanclerz i minister spraw zagranicznych, wprowadził rządy autorytarne, tzw. austrofaszyzm; zamordowany podczas nieudanego puczu austriackich hitlerowców; o małym Dollfussie: Dollfuss wyróżniał się niewysokim wzrostem (155 cm). [przypis edytorski]
d'Ollivet, Antoine Fabre (1767–1825) — pisarz, poeta i kompozytor, zajmował się hermeneutyką biblijną i filozoficzną, badał język hebrajski, początki rodzaju ludzkiego i organizacji społecznej, zajmował się też muzyką jako sztuką świętą, a także pitagoreizmem (napisał komentarze do tradycyjnie przypisywanych Pitagorasowi Złotych wersów); jego wpływ zaowocował odrodzeniem neopitagoreizmu, odwoływały się do niego różne nurty spirytualizmu oraz okultyści, tacy jak Eliphas Lévi, Gérard Encausse (Papus) czy Édouard Schuré. [przypis edytorski]
dolman (daw., z tur.) — kurtka, płaszcz. [przypis edytorski]
dolman — tu: huzarka, rodzaj daw. kurtki wojskowej. [przypis edytorski]
dolman — tu: huzarka, rodzaj dawnej kurtki wojskowej. [przypis edytorski]
dolman — turecki a. węgierski strój pod kurtkę. [przypis edytorski]
dolman (z tur.) — szeroki, rozkloszowany płaszcz. [przypis edytorski]
dolmen — grobowiec z okresu neolitu. [przypis edytorski]
dolmen — prehistoryczny grobowiec wykonany z głazów. [przypis edytorski]
Dolna Bretania — zachodnia część Bretanii, gdzie tradycyjnie mówi się po bretońsku i silniej oddziałuje kultura związana z tym językiem, w odróżnieniu od Górnej Bretanii, w której dominuje oddziaływanie kultury oraz języków romańskich. [przypis edytorski]
Dolne Młyny — ulica w Krakowie. [przypis edytorski]
Dolona, „który z postaci był szpetny” — Homer, Iliada X 316. [być może Arystoteles odnosi się do problemu wynikającego z mniemanej nieforemności ciała Dolona w połączeniu w występującym w tym samym wersie stwierdzeniem, że był szybki w biegu; red. WL] [przypis tłumacza]
do Londynu (…) przybyła, do twierdzy tamtejszej wieżą nazywanej — Tower of London, średniowieczna twierdza wzniesiona w 1078 przez Wilhelma Zdobywcę; pełniła rolę siedziby monarchów Anglii do czasów Jakuba I (1566–1625), do poł. XX w. służyła również jako więzienie. [przypis edytorski]
Dolon (mit. gr.) — syn Eumedesa (woźnego, herolda), wybitny biegacz; pozostali po jednej z bitew poza murami miasta Trojanie wysyłają go na zwiad (za spełnienie tej misji Dolon, ochotnik, chciał w nagrodę otrzymać konie i rydwan Achillesa) do obozu Greków; został jednak schwytany przez Odyseusza i Diomedesa, uwięziony i skłoniony do wyjawienia informacji o obozie obrońców Troi, co nie przynosi mu spodziewanego uwolnienia, ale śmierć: Diomedes odciął Dolonowi głowę mieczem, a Odyseusz zabrał jego wilczą skórę i broń; syn Dolona Eumedes po zburzeniu Troi miał towarzyszyć w wyprawie do Italii Eneaszowi i walczyć u jego boku. [przypis edytorski]
