Dzisiaj aż 13,496 dzieciaków dzięki wsparciu osób takich jak Ty znajdzie darmowe książki na Wolnych Lekturach.
Dołącz do Przyjaciół Wolnych Lektur i zapewnij darmowy dostęp do książek milionom uczennic i uczniów dzisiaj i każdego dnia!
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | angielski, angielskie | białoruski | botanika | chemiczny | dawne | filozoficzny | francuski | geografia, geograficzny | grecki | gwara, gwarowe | historia, historyczny | hiszpański | łacina, łacińskie | liczba mnoga | medyczne | mitologia | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | niemiecki | norweski | polski | portugalski | potocznie | prawo, prawnicze | przestarzałe | regionalne | religijny, religioznawstwo | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | staropolskie | ukraiński | włoski | wojskowy | żartobliwie
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 3509 przypisów.
Isle-de-France — daw. nazwa wyspy Mauritius na Oceanie Indyjskim, używana w latach 1715–1810, kiedy wyspa była kolonią francuską. [przypis edytorski]
isleño (hiszp.) — wyspiarz. [przypis edytorski]
Islington — dzielnica mieszkalna ok. 6 km od centrum Londynu, od połowy XIX do połowy XX w. zaniedbana i zamieszkiwana głównie przez biedotę. [przypis edytorski]
Ismailia — miasto w Egipcie, nad Kanałem Sueskim, w połowie drogi pomiędzy Port Saidem na północy a Suezem na południu; założone w 1863 jako baza przy budowie tego kanału. [przypis edytorski]
Ismenias (IV w. p.n.e.) — polityk tebański, doszedł do władzy po wojnie peloponeskiej, prowadził politykę antyspartańską, przyjął Ateńczyków wygnanych przez Trzydziestu Tyranów; kiedy w 382 p.n.e. Spartanie zajęli Teby, kazali go stracić za współpracę z Persami: miał być jednym z trzech miejscowych polityków, którzy przyjęli pieniądze perskie za zwalczanie Sparty (Ksenofont, Hellenika III 5). W Państwie Platona wymieniony wśród bogatych i wpływowych osób o słabej moralności. [przypis edytorski]
Ismenias (IV w. p.n.e.) — polityk tebański, doszedł do władzy po wojnie peloponeskiej, prowadził politykę antyspartańską; w Menonie Platona wymieniony jako przykład człowieka, który w krótkim czasie dorobił się wielkich pieniędzy. [przypis edytorski]
Ismenus — rzeka pod Tebami. Nad nią leżała świątynia Apollina, Ismenion. Była ona siedzibą wróżbitów, którzy wróżyli z płomieni buchających na ołtarzu. [przypis redakcyjny]
I smutnie się nadęła, wysileniem tłusta — Poeta rozmyślnie zdaje się używać wyrażeń jaskrawo brzydkich w kontraście z urodą Marii, aby realizmem obrazu utopionej wywołać grozę [wysileniem tłusta: twarz Marii-topielicy wygląda na otyłą z powodu wysiłku przedśmiertnego; Red. WL]. [przypis redakcyjny]
Isn’t, old boy (ang.) — skrócone: Isn't it, old boy? (nieprawdaż, stary?). [przypis edytorski]
Isokrates (436–338 p.n.e.) — grecki mówca, zaliczany w starożytności do 10 najwybitniejszych mówców Attyki; wniósł wielki wkład do retoryki swoim nauczaniem i pismami. [przypis edytorski]
Isokrates (436–338 p.n.e.) – staroż. grecki mówca, zaliczany w starożytności do 10 najwybitniejszych mówców Attyki; wniósł wielki wkład do retoryki swoim nauczaniem i pismami. [przypis edytorski]
isola (wł.) — wyspa. [przypis edytorski]
Ispahan (daw.) — dziś popr.: Isfahan, trzecie co do wielkości miasto Iranu, ok. 340 km na płd od Teheranu; stolica prowincji. [przypis edytorski]
I speak suahili (ang.) — mówię w suahili. [przypis edytorski]
I spotka Polskę los umęczonej Hiszpanii, czytałem niedawno w »Myśli Polskiej« — W artykule Kożuchowskiego pt. Powrót Torquemady. [przypis autorski]
I sprawia (…) wiek przeminie — te dwa wersy nie występują w pierwszej opublikowanej wersji wiersza. [przypis edytorski]
isprawnik — urzędnik wchodzący w skład sądu ziemskiego. [przypis edytorski]
isprawnik (z ros.) — urzędnik stojący czele powiatu (ujezdu) w carskiej Rosji. [przypis edytorski]
isprawnik (z ros.) — urzędnik stojący czele powiatu (ujezdu) w carskiej Rosji; razem z dwoma asesorami tworzył tzw. niższy sąd ziemski. [przypis edytorski]
Israëls, Jozef (1824–1911) — holenderski malarz i grafik, autor romantycznych obrazów o tematyce biblijnej i historycznej, później realistycznych scen z życia miejskiej biedoty; za życia uznawany za najbardziej poważanego holenderskiego artystę. [przypis edytorski]
Issachar — piąty wspólny syn Jakuba i Lei (Rdz 30,17–18), zgodnie z błogosławieństwem Jakuba ród Issachara zostanie niewolnikami. [przypis edytorski]
Issedon — staroż. kraina zamieszkiwana przez Issedonów, opisywany przez Herodota lud koczowniczy, zbliżony do Scytów; obszary Środkowej Azji, być może zach. Syberii. [przypis edytorski]
Issoj a. Issos — znane z bitwy Aleksandra Wielkiego w roku 333 p.n.e. [przypis tłumacza]
istą — istotną, prawdziwą. [przypis edytorski]
Ista (…) divinatio (łac.) — „Oto jak argumentują: jeżeli są wróżby, są bogowie; jeżeli są bogowie, są wróżby” (Cicero, De divinatione, I, 6; tłum. Edmund Cięglewicz). [przypis tłumacza]
I stałem długo przed tą klepsydrą, w pustej ulicy krakowskiej, w błoto i w deszcz, niczym Hamlet nad czaszką Yoricka. — tu w tekście umieszczono dwie ilustracje z podpisami: Sztuka a życie: p. Sulima w roli Racheli z Wesela; Sztuka a życie: Rachela autentyczna w kawiarni. [przypis edytorski]
I stanąwszy z tyłu u nóg Jego (…) namaszczała olejkiem — cytat z Biblii (Łk 7,38). [przypis edytorski]
Istar — imię dziewczyny może być nawiązaniem do imienia głównej bogini panteonu mezopotamskiego, bogini Isztar, która patronowała wojnom oraz miłości cielesnej. Z boginią Isztar utożsamiano planetę Wenus. [przypis edytorski]
Istar, Isztar — babilońska i asyryjska bogini wojny, miłości i płodności, związana przede wszystkim z seksualnością. Pani Nieba, utożsamiana z gwiazdą zaranną (planetą Wenus). Stała się główną boginią Mezopotamii, spokrewnioną z zachodniosemicką Astarte. [przypis edytorski]
iste est interpres meorum et vestrorum desideriorum (łac.) — oto jest tłumacz życzeń moich i waszych. [przypis redakcyjny]
Ister — Dunaj (ὁ Ἴστρος). [przypis tłumacza]
Ister — Dunaj. [przypis tłumacza]
Ister — inna nazwa Dunaju (w dolnym biegu). [przypis redakcyjny]
Iste scyphus praeclarus plenus de bono mero (łac.) — ten przesławny kielich pełen [jest] samego dobra. [przypis edytorski]
ist es möglich (niem.) — czy to możliwe. [przypis edytorski]
Ist gut (niem.) — To dobrze. [przypis edytorski]
Isti duo (…) impedient (łac.) — Te dwa okręty nie zakłócą nam obiadu. [przypis redakcyjny]
istienno (z ros.) — zniekszt., właśc. istinno (истинно): prawdziwie, zaiste. [przypis edytorski]
istierika (ros.) — histeria. [przypis redakcyjny]
istmijska kraina — Korynt, leżący w pobliżu Istmosu, czyli przesmyku korynckiego. [przypis redakcyjny]
Istm — Przesmyk Koryncki, łączący półwysep Peloponez z główną częścią Grecji. [przypis edytorski]
istm — przesmyk, wąski pas lądu pomiędzy dwoma morzami. [przypis edytorski]
Istmus — Przesmyk Koryncki, wąski pas lądu łączący półwysep Peloponez z główną częścią Grecji; postawiony na nim słup wyznaczał granicę między strefami wpływów Sparty i Aten. Odległość od Aten do Koryntu, na płd. końcu przesmyku, wynosi ok. 75 km. [przypis edytorski]
istmus — przesmyk, wąski pas lądu między dwoma morzami. [przypis edytorski]
istm (z łac.) — przesmyk. [przypis edytorski]
istnąć — dziś popr.: istnieć. [przypis edytorski]
istnący — dziś popr.: istniejący. [przypis edytorski]
istną — dziś popr.: istnieją. [przypis edytorski]
istneż — wzmocnione „istne”. [przypis edytorski]
Istniała bowiem stara przepowiednia mężów † że miasto pójdzie w ruinę i przenajświętsze miejsce prawem wojny ogniem zostanie strawione, gdy wybuchną wewnętrzne niezgody… — p. Mi 3, 10: „którzy budujecie Syjon krwią, a Jeruzalem nieprawością”, [Mi 3,] 12: „przeto dla was Syjon jako pole zorany będzie, a Jeruzalem jako gromada kamieni będzie, a góra kościelna wysokością lasów”. To samo jako cytata z Micheasza u Jr 26, 18. P. także Ez 24, 9–13. [przypis tłumacza]
istniał już poprzednio w poezji angielskiej (…), który pod wpływem wzorów klasycznych, włoskich versi sciolti oraz odpowiednich form francuskich uwolniono od rymu — poglądy w tej sprawie poszczególnych teoretyków metryki angielskiej są rozbieżne. Idę w tym wypadku za jednym z największych praktyków, tj. Miltonem, który taki pogląd wypowiada w przedmowie do Raju utraconego. [przypis tłumacza]
Istniało w Atenach prawo, w którego ducha nie wiem, czy kto wejrzał. Było dozwolone zaślubić siostrę przyrodnią po ojcu, nie zaś po matce — Korn. Nepos, in praefat. Zwyczaj ten sięgał dawnych wieków. Tak Abraham mówi o Sarze: „Jest moją siostrą, córką mego ojca, nie zaś matki”. Te same racje dały początek temu prawu u rozmaitych ludów. [przypis autorski]
Istniały we Francji trybunały miłosne (…) wypadków, które im przedkładali kochankowie — [piszą o tym] Kapelan Andrzej, Nostradamus, Raynouard, Crescimbeni, Aretino; [uzup. red. WL]. [przypis autorski]
istniały w Syrii Klimacydy (…) — Plutarch, O odróżnianiu pochlebcy od przyjaciela (De discernendo adulatore ab amico). [przypis tłumacza]
Istniały wypisy z Ksenofonta — Xenophontis quae exstant opera… a Joanne Sambuco…, Basileae 1552. Książkę tę posiada Biblioteka Raczyńskich. [przypis tłumacza]
istnie — dziś popr. forma: istnieje. [przypis edytorski]
istnie — dziś popr.: istnieje. [przypis edytorski]
istnie — istnieje; tu: trwa. [przypis redakcyjny]
istnieją na planecie — który — wyraz „planeta” występuje tu w rodzaju męskim. [przypis edytorski]
Istnieją starzy i zmurszali, istnieją śmiertelni [bogowie] (…) — Plutarch, O poglądach zdrowego rozsądku przeciw stoikom (De communibus notitiis adversus Stoicos), 27. [przypis tłumacza]
istnieje oczywista łączność między matką a dzieckiem — Przynajmniej za pośrednictwem naczyń. Czy można z pewnością twierdzić, że nie za sprawą nerwów? [przypis autorski]
Istnieje… od ciebie niżej — lub: „Poszukuj [drogi prowadzącej do] Przebudzenia i pomagaj żyjącym istotom” (chiń. shangqiuputi xiahuazhongsheng, jap. jōgubodai gekeshūjo). [przypis tłumacza]
istnieje „wewnętrzna forma sądu” — Wyrażenie to pochodzi od dr. Wilhelma Jerusalema. [przypis autorski]
Istnieje więc czysto państwowe wyznanie wiary, a ustalenie jego artykułów należy do zwierzchnika (…) nie jako dogmatów religijnych, ale jako społecznych odczuć… — Cezar, broniąc Katyliny, starał się ustalić dogmat śmiertelności duszy; Katon i Cycero, by zwalczyć go, nie bawili się wcale w filozofowanie: zadowolili się wykazaniem, że Cezar mówił jak zły obywatel i wysuwał doktrynę szkodliwą dla państwa. Istotnie, to powinien był senat rzymski rozstrzygać, nie zaś problem teologiczny. [przypis autorski]
Istnieje więc czysto państwowe wyznanie wiary, a ustalenie jego artykułów należy do zwierzchnika, ściśle mówiąc nie jako dogmatów religijnych, ale jako społecznych odczuć, bez których niemożliwe jest być dobrym obywatelem ani wiernym poddanym…. — w rozdziale O religii państwowej wychodzi Russo z założenia, że religia, nadając przez swe dogmaty sankcję przepisom moralności, wytwarza wewnątrz człowieka więzy wywierające dodatni wpływ na jego postępowanie. Istnienie takiej więzi ma istotną społeczną wartość, przyczynia się do wzmocnienia poczucia społecznego, otwiera obowiązkom społecznym drogę do samego rdzenia dusz obywateli. Dlatego państwo winno popierać wytworzenie się tej religijnej więzi i powinno wykluczyć ze swego związku tych, co nie będą chcieli uznać najbardziej ogólnych dogmatów, zawierających właśnie wskazania najistotniejszych obowiązków moralnych ludzi wobec siebie oraz ich religijną sankcję. Kara śmierci, którą przyzywa Russo, dotyka nie niewierzących, lecz postępujących tak, jakby nie wierzyli, i naruszających ustanowione przez samego Boga prawa bliźniego. Z całego ujęcia wynika, że musiałyby to być najcięższe zbrodnie. Kara śmierci dotykałaby więc w rezultacie największych zbrodniarzy. Patetyczny zwrot „skłamał w obliczu praw” jest trawestacją zwrotu „oszukiwać Boga”, co uchodzi w chrześcijańskim świecie za najcięższy grzech, jakiego człowiek może się dopuścić. Podstawiając prawo w miejsce Boga, Russo deifikuje niejako prawo i za jego to pogwałcenie domaga się kary. — Warto porównać, co pisze w Nowej Heloizie (przypis do Listu V, części V): „Nikt, kto naprawdę wierzy, nie może być nietolerantem ani prześladowcą. Gdybym był sędzią, a prawo przepisywało karę śmierci na ateistów, zacząłbym od skazania na spalenie jako ateistę każdego, który by przyszedł zadenuncjować o to innego”. — Państwowa religia Russa nie pozwalałaby jednak na czynną propagandę ateizmu; ale ateistą mógłby być każdy, byleby postępował tak, jak gdyby uznawał świętość pewnych obowiązków społecznych. Russo jest w tym liberalniejszy niż Locke, który nie tylko ateistów, ale i papistów nie chciał cierpieć w państwie. Poza tym u Russa tolerancja zupełna, i to jako dogmat religii państwowej, a więc nienaruszalna zasada całej działalności państwowej, zasada wyprowadzona z samej istoty państwa prawnego, które żadnej religii narzucać nie może, prócz tej jedynej właśnie religii praw człowieka, świętych i nietykalnych dla każdej uspołecznionej jednostki. Russa teoria religii państwowej, sprowadzona do właściwej miary i rzucona na tło historyczne ciasnej wyznaniowej nietolerancji, panującej wszędzie za jego czasów, zarówno w katolickiej Francji, jak kalwińskiej Genewie, nie powinna była może stać się kamieniem obrazy dla liberałów XIX w. [przypis tłumacza]
Istnieje w państwach despotycznych odpłata wolności, mianowicie lekkość podatków — W Rosji podatki są umiarkowane: powiększono je, odkąd despotyzm zniknął. [przypis autorski]
istnienie człowieka (…) musi żyć i umrzeć, podobnie jak grzyby, rodzące się i ginące z dnia na dzień, albo jak kwiaty, okalające rowy i pokrywające mury — Por. Epitre à M-lle A. C. P. ou la Machine terrassée, (Oeuvres philosophiques, Berlin 1775, t. II). [przypis tłumacza]
istnienie zaś Eozoon w formacji laurentyjskiej jest obecnie ogólnie przyjmowane — uważamy za stosowne zwrócić uwagę czytelnika, że w ostatnich czasach większość geologów przestała uważać Eozoon za skamieniałość istoty organicznej. W budowie Eozoon wyróżniano szkielet, system kanałów oraz delikatnie dziurkowatą muszlę (ściankę). Najnowsze badania wykazały jednak, że ta ostatnia stanowi brzeg utworzony z włókien chryzotylu, czyli produktu przemiany serpentynu, szkielet zaś i kanały są igłami i blaszkami serpentynu. W taki sposób okazało się, że Eozoon jest tworem nieorganicznym, złożonym z serpentynu, chryzotylu oraz wapnia. (Moebius, Palaeontographica, XXV, 1878; Dr H. Hoernes, Palaeozoologie, 1884). [przypis tłumacza]
istnie — tu: istotnie, w istocie, w gruncie rzeczy. [przypis redakcyjny]
istność (daw.) — istnienie. [przypis edytorski]
istność (daw.) — istota. [przypis edytorski]
istność (daw.) — to, co istnieje, rzeczywistość. [przypis edytorski]
istność — dziś popr.: istnienie. [przypis edytorski]
istność — terminem tym oznaczać będziemy odpowiedniki pojęć rzeczywistych i abstrakcyjnych, z wyjątkiem Istnienia Poszczególnego, a więc np. jakości, stosunki, granice itp. [przypis autorski]
istność — tutaj: rzeczywistość albo też może: „w których wspomnieniu umysł chciałby całe jestestwo zanurzyć (pogrążyć)”. [przypis redakcyjny]
istny cesarz Mikołaj i Warszawa — Aluzja do spotkania Mikołaja I z notablami zaboru rosyjskiego w październiku 1835 r., kiedy to car oznajmił, że po to nakazał budowę Cytadeli, by utrzymać w ryzach Warszawę. [przypis redakcyjny]
istoczyć — tu: wchłaniać, podporządkowywać sobie. [przypis edytorski]
Istomina, Awdotia Iliczniczna (1799–1848) — sławna rosyjska tancerka baletowa; grała m.in. rolę Czerkieski w balecie Jeniec kaukaski. [przypis edytorski]
Istos Sardos! (kors.) — ci Sardyńczycy. [przypis edytorski]
Istotą kompleksu niższości (węzłowiska upośledzenia) jest (…) całość bytu ludzkiego w danym społeczeństwie na wyższe szczeble podnosi — fragment ten został opublikowany jako artykuł pt. Węzłowisko upośledzenia (Wyjątek z „Niemytych dusz”) w dwumiesięczniku literackim „Skawa” nr 2, luty 1939. [przypis edytorski]
istota dwunożna bez pierza — definicja człowieka podawana przez Platona; kiedy w odpowiedzi Diogenes z Synopy przyniósł oskubanego koguta, Platon dodał do niej: „oraz o płaskich paznokciach” (Diogenes Laertios, Żywoty sławnych filozofów, VI 40). [przypis edytorski]
Istota, którą oczy Twego ciała ujrzały — Pani Joanna Bóbr-Piotrowicka. [przypis redakcyjny]
istota — tu: rzeczywistość. [przypis edytorski]
istota — tu: znaczenie. [przypis edytorski]
istota zagadnienia o łasce — nie chcąc brać na siebie odpowiedzialności w tych delikatnych materiach, streszczam historię nauki o łasce według książki E. Boutroux Pascal (coll. Les grands écrivains français). [przypis tłumacza]
Istotną przyczyną końca cywilizacji nie są namiętności… — Oeuvres, tom I, s. 109. [przypis autorski]
Istotna komedyja, gdy Jupiter młody/ Konfunduje przyprawne owych starców brody — porównanie wzięte z widowisk szkolnych. [przypis redakcyjny]
Istotnie, kiedy mamy podać przykłady istnienia przypadkowego, powołujemy się zawsze na przemiany, a nie tylko na możliwość myśli o odwrotniku — łatwo sobie pomyśleć niebyt materii, lecz starożytni nie wyprowadzali stąd przecie jej przypadkowości. Atoli nawet kolejna zmiana bytu i niebytu stanu danego jakiejś rzeczy, na czym polega wszelka przemiana, nie dowodzi wcale przypadkowości tego stanu, jakoby z rzeczywistości jego odwrotnika, np. spokój ciała jakiegoś, następujący po ruchu, nie dowodzi jeszcze przypadkowości jego ruchu stąd, iż pierwszy jest odwrotnikiem drugiego. Ten bowiem odwrotnik jest tu tylko logicznie, nie zaś realnie drugiemu przeciwstawny. Trzeba by było dowieść, że zamiast ruchu w poprzedniej chwili czasu, możliwym było, iżby ciało wtedy spoczywało, chcąc dowieść przypadkowości jego ruchu, nie zaś, że spoczywa potem; gdyż wtedy oba odwrotniki mogą bardzo dobrze mieścić się przy sobie. [przypis autorski]
istotny — tu: rzeczywisty. [przypis edytorski]
istoty organiczne, oryg. ang.: organic beings — termin techniczny używany zamiast powszechniejszego określenia: istoty żywe. [przypis edytorski]
…i straszne imię Boga żywego — zaklęcia magów. [przypis autorski]
Istru ni Fasisu wody — wody dwóch największych rzek Europy i Azji, Istru, dzisiejszego Dunaju, i Fasisu, dzisiejszego Rion, na południe od Kaukazu, wpadającego do Morza Czarnego. [przypis redakcyjny]
ist sehr gut (niem.) — to bardzo dobrze. [przypis edytorski]
ist (starop.) — niewątpliwy. [przypis redakcyjny]
ist (starop.) — pewien. [przypis redakcyjny]
ist (starop.) — pewny. [przypis redakcyjny]
Istud (…) corpore — Cicero, Tusculanae disputationes, III, 6. [przypis tłumacza]
I stworzył Bóg człowieka na obraz swój, na obraz Boga stworzył go; mężczyznę i niewiastę stworzył ich (…) na ziemi — Rdz 1,27–28. [przypis edytorski]
isty (daw.) — prawdziwy. [przypis edytorski]
istynni — istotni, rzeczywiści. [przypis edytorski]
