ZBIÓRKA KRYZYSOWA
Potrzebujemy 125 tys. zł do końca 2024 roku, żeby móc dalej funkcjonować. Dlaczego?
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza | przypisy tradycyjne
Według kwalifikatora: wszystkie | anatomiczne | angielski, angielskie | architektura | astronomia | białoruski | biologia, biologiczny | czeski | dopełniacz | dawne | filozoficzny | francuski | geologia | grecki | gwara, gwarowe | handel, handlowy | hebrajski | historia, historyczny | hiszpański | łacina, łacińskie | literacki, literatura | medyczne | mitologia | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | niemiecki | poetyckie | pogardliwe | portugalski | potocznie | prawo, prawnicze | przenośnie | przestarzałe | przysłowiowy | regionalne | religijny, religioznawstwo | rodzaj nijaki | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | staropolskie | starożytny | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | żartobliwie | żeglarskie | zoologia
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 8742 przypisów.
maszli (daw.) — czy masz. [przypis edytorski]
maszli (daw.) — konstrukcja z partykułą -li w funkcji wzmacniającej i pytającej; znaczenie: czy masz. [przypis edytorski]
maszli (daw.) — konstrukcja z partykułą -li w funkcji wzmacniającej i pytającej; znaczenie: jeśli masz. [przypis edytorski]
maszli (daw.) — konstrukcja z partykułą -li; znaczenie: jeśli masz. [przypis edytorski]
maszli — konstrukcja z partykułą wzmacniającą -li; znaczenie: czy masz; czyż masz. [przypis edytorski]
masz (…) nadeń — przewyższasz go. [przypis redakcyjny]
maszora — dziś popr.: masora (hebr.: tradycja), zbiór uwag, komentarzy, danych statystycznych i reguł, których celem jest zachowanie i przekazanie tekstu biblijnego w niezmienionym kształcie, wypracowany przez żydowskich uczonych, spisany między VI a X w. n.e.; ujednolicony tekst ustalony przez tych uczonych (masoretów), zwany tekstem masoreckim, został powszechnie przyjęty w judaizmie za obowiązującą wersję tekstu Biblii. [przypis edytorski]
Masz przed inszymi, jesli ja co czuję — przewyższasz innych, jeśli ja trafnie to czuję. [przypis redakcyjny]
masz przykazane — konieczny był rozkaz Faraona, ponieważ zakazane było wywożenie z Micraim zarówno wozów jak i żywności, zob. Radak do 45:19. [przypis edytorski]
masz racją (daw.) — dziś: masz rację. [przypis edytorski]
masz recht!… (z niem.) — masz rację. [przypis edytorski]
masztalerski (z czes.) — zajmujący się końmi. [przypis edytorski]
masztalerz (daw.) — stajenny, zajmujący się końmi w dworskich stajniach. [przypis edytorski]
masztalerz (daw.) — starszy stajenny mający w dworskich stajniach nadzór nad służbą i końmi. [przypis edytorski]
masztalerz (daw.) — starszy stajenny nadzorujący konie w stajniach dworskich. [przypis edytorski]
masztalerz — dozorca stajni i koni. [przypis edytorski]
masztalerz — mający nadzór nad końmi, stajenny. [przypis edytorski]
masztalerz — mający nadzór nad końmi, stajenny. [przypis redakcyjny]
masztalerzów — dziś popr. forma D. lm: masztalerzy. [przypis edytorski]
masztalerz — osoba pracująca w stadninie, opiekująca się końmi. [przypis edytorski]
masztalerz — osoba zajmująca się końmi, starszy stajenny. [przypis edytorski]
masztalerz — służący nadzorujący stajennych i konie. [przypis edytorski]
masztalerz — stajenny. [przypis edytorski]
masztalerz — stajenny. [przypis redakcyjny]
masztalerz — starszy stajenny mający w dworskich stajniach nadzór nad służbą i końmi. [przypis edytorski]
masztalerz — starszy stajenny; osoba zajmująca się końmi. [przypis edytorski]
masztalerz — starszy stajenny sprawujący nadzór nad służbą i końmi. [przypis edytorski]
masztalerz — starszy stajenny, sprawujący w dworskich stajniach nadzór nad pracownikami i końmi. [przypis edytorski]
masztalerz — tu: człowiek opiekujący się końmi. [przypis edytorski]
masztalerz — urzędnik odpowiedzialny za konie we dworze. [przypis edytorski]
masztalerz (z czes.) — starszy stajenny; osoba zajmująca się końmi. [przypis edytorski]
masztarnia — stajnia lub pomieszczenie na sprzęt stajennego. [przypis edytorski]
maszt łaciński — maszt z żaglem rozpiętym na długiej, ukośnej rejce. [przypis edytorski]
masz tu ją nazywać gawronką, samca zaś tylko gawronem— jak tu Wykrętowic ośmiesza się przed synem swą dopiero co nabytą mądrością, której strawić nie miał czasu, tak samo czyni to w Moliére'a Le bourgeois gentilhomme [Mieszczanin szlachcicem; red. WL] (3, 3) M. Jourdain przed swa żoną i pokojówką. [przypis tłumacza]
Masz tu pokwitowanie — Stare francuskie przysłowie: Lin pet pour les quittes. [przypis tłumacza]
maszty — dziś popr. forma N. lm: masztami. [przypis edytorski]
Masz… — w innym wydaniu: „Na, świnio!”. [przypis edytorski]
masz wolą (daw.) — masz wolę; chcesz. [przypis edytorski]
masz wszytkiego nagrodzić (daw.) — możesz wszystko wynagrodzić. [przypis edytorski]
maszyna piekielna (daw. pot.) — śmiercionośny mechanizm skonstruowany w celu dokonania zamachu na kogoś; bomba. [przypis edytorski]
maszyna Singera — daw. maszyna do szycia poruszana pedałem. [przypis edytorski]
maszyna — tu: ładunek wybuchowy, bomba. [przypis edytorski]
maszynista wojskowy — w oryginale μηχανοποιόν, konstruktor machin, szczególnie machin wojennych, używanych np. podczas obrony miast, dlatego Sokrates mówi, że ocala on całe miasta. [przypis edytorski]
Maszyny, magazyny, koleje, parki, macierz-ziemia, kopalnie (…) tylko języki lub mięśnie, dodane do hali lub ziemi, lub innej rzeczy — L. Krzywicki, W otchłani, Warszawa 1909, s. 187–188; por. także: L. Krzywicki, W otchłani, s. 138, 159, 182, 185–186, 227. [przypis autorski]
maszyny (…) na dowód tutaj załączam — w tym miejscu tekst odwołuje się do szkicu zamieszczonego w źródle. [przypis edytorski]
maszże (daw.) — konstrukcja z partykułą wzmacniającą -że; inaczej: czy masz, czyż masz. [przypis edytorski]
maszże — konstrukcja z partykułą wzmacniającą -że. [przypis edytorski]
maszże — konstrukcja z partykułą -że nadającą znaczenie pytania retorycznego; inaczej: czy masz, czyż masz. [przypis edytorski]
maszże — konstrukcja z partykułą -że; znaczenie: czy masz. [przypis edytorski]
masz za co (starop.) — nie lekceważysz. [przypis redakcyjny]
matać (daw.) — motać. [przypis edytorski]
matactwo (daw.) — oszustwo, nieuczciwe postępowanie. [przypis edytorski]
matactwo — oszustwo. [przypis edytorski]
matacz — oszust, krętacz; czyniący matactwa. [przypis edytorski]
mataczyny — wyraz używany w starszej polszczyźnie (por. Linde); dziś: matactwa (krętactwa). [przypis redakcyjny]
matador (daw.) — przen. osoba wyższego stanu, mająca wysoką pozycję a. zajmująca ważne stanowisko; znakomitość. [przypis edytorski]
matador (daw.) — przen. osoba wyższego stanu, mająca wysoką pozycję a. zajmująca ważne stanowisko; znakomitość. [przypis edytorski]
matador (daw., przen.) — osoba zajmująca ważne stanowisko, osobistość. [przypis edytorski]
matador — główny uczestnik corridy, zadający bykowi śmiertelny cios szpadą; tu żart.: ważna osoba. [przypis edytorski]
matador — osoba zajmująca ważne stanowisko, osobistość. [przypis edytorski]
matador (z hiszp.) — zabójca byka na igrzyskach, tutaj: osoba znakomita. [przypis redakcyjny]
matagrabulizm — puste dociekanie. [przypis tłumacza]
Mata Hari, właśc. Margaretha Geertruida (1876–1917) — słynna hol. tancerka egzotyczna, w 1917 oskarżona i rozstrzelana we Francji za szpiegostwo na rzecz Niemiec podczas I wojny światowej. [przypis edytorski]
ma taką postać, jakby do nieba miała się wnet dostać — zniekształcony cytat z Marii Antoniego Malczewskiego, romantycznej powieści poetyckiej o dziejach nieszczęśliwej miłości; zacytowane słowa stosują się w utworze do głównej, tytułowej bohaterki, która ostatecznie istotnie umiera. [przypis edytorski]
Ma taką własność jej wyżyna (…) idąc dalej w miarę trud ci zmniejszy — W chwili, kiedy człowiek na początku jakiegoś wielkiego przedsięwzięcia zmierza oczyma duszy cel, do którego ma dążyć, cel ten wydaje się mu tak daleki, tak trudny do osiągnienia, że powątpiewa i traci nadzieję, ażeby kiedykolwiek mógł dojść do niego. Ale rozum doń mówi, że trudność z każdym krokiem zrobionym naprzód wyraźnie się zmniejsza, a im bliżsi jesteśmy pożądanego celu, czujemy, jak sam trud staje się na koniec rozkoszą. [przypis redakcyjny]
matanza (hiszp.) — rzeź. [przypis edytorski]
Matatiasz Hasmoneusz (zm. 166 p.n.e.) — kapłan żydowski, inicjator wybuchu powstania Machabeuszy. [przypis edytorski]
[Matatiasz] mając sześć synów, na testamencie im umierając rozkazał, aby żaden na łóżku swoim nie umierał, ale mężnie o lud swój i o zakon Boży, i wiarę wojując, i ojczyzny broniąc, umierał — zob. 1 Mch 2. [przypis edytorski]
Matatron a. Metatron — serafin występujący w tradycji judaistycznej i nie tylko, król aniołów, ulubieniec Boga. [przypis edytorski]
[Matatyasz] mając sześć synów — Matatiasz miał tylko pięciu synów (1 Mch 2, 2). [przypis edytorski]
matce na podarek / Na pierwszego (calendis meam qui matrem moenerem) — „na pierwszego” rozumie się: marca; w tym dniu, który był niegdyś pierwszym dniem roku u Rzymian, składano sobie podarki. Z tej okazji i z wielu innych (zmyślonych) wyłudza chytra żona pieniądze od męża. [przypis tłumacza]
Matczyński, Marek — koniuszy koronny, przyjaciel Sobieskiego. [przypis redakcyjny]
Matczyński, Marek — starosta grabowiecki 1674, koniuszy koronny, był już od r. 1686 wojewodą bełskim; podskarbi wielki koronny (1693), pod koniec życia wojewoda ruski, zm. 1697. [przypis redakcyjny]
matczyn — matczyny, należący do matki. [przypis edytorski]
Matecque-Adèl — bohater romansidła p. Cottin [red. WL: powieści Sophie Cottin (1770–1807) pt. Mathilde, ou Mémoires tirés de l'histoire des croisades (1805)]. [przypis autorski]
matecznik — legowiska dzikich zwierząt bądź trudno dostępne miejsce w puszczy. [przypis edytorski]
matecznik — trudno dostępne miejsce w lesie, gdzie śpi zwierzyna. [przypis edytorski]
matecznik — trudno dostępne miejsce w puszczy, gdzie znajdują się legowiska zwierzyny. [przypis redakcyjny]
matedorstwo — starszeństwo w kartach; matador — najstarsza karta atutowa. [przypis redakcyjny]
matedory (lub matadory) — najstarsze gry atutowe [przypis redakcyjny]
Matejko, Franciszek (1828–1873) — polski bibliotekarz i historyk slawista, brat Jana Matejki. [przypis edytorski]
Matejko, Jan (1838–1893) — malarz, autor obrazów o tematyce historycznej, dyrektor i wykładowca Szkoły Sztuk Pięknych w Krakowie. [przypis edytorski]
Matejko, Jan (1838–1893) — malarz, autor obrazów o tematyce historycznej, dyrektor i wykładowca Szkoły Sztuk Pięknych w Krakowie. [przypis edytorski]
Matejko, Jan (1838–1893) — malarz, autor obrazów o tematyce historycznej i batalistycznej, ukazujących wielkość dawnej Polski, dyrektor i wykładowca Szkoły Sztuk Pięknych w Krakowie; twórca m.in. obrazu Bitwa pod Grunwaldem, od 1902 znajdującego się w zbiorach Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych, od 1945 w zbiorach Muzeum Narodowego w Warszawie. [przypis edytorski]
Matejko, Jan (1838–1893) — malarz polski pochodzenia czeskiego, twórca obrazów historycznych i batalistycznych (m.in. Stańczyk, Kazanie Skargi, Hołd pruski, Rejtan, Bitwa pod Grunwaldem, Kościuszko pod Racławicami, Konstytucja 3 Maja 1791 roku oraz cykl Poczet królów i książąt polskich); dyrektor i wykładowca Szkoły Sztuk Pięknych w Krakowie. [przypis edytorski]
Matejko, Jan (1838–1893) — malarz polski pochodzenia czeskiego, twórca obrazów historycznych i batalistycznych. [przypis edytorski]
Matejko, Jan (1838–1893) — polski malarz. [przypis edytorski]
Matejko, Jan (1838–1893) — polski malarz, twórca obrazów historycznych i batalistycznych, historiozof. [przypis edytorski]
Matejko, Jan (1838–1893) — polski malarz, twórca obrazów historycznych i batalistycznych. [przypis edytorski]
Matejkowskie „Racławice” — obraz Jana Matejki Kościuszko pod Racławicami (dziś w Muzeum Narodowym w Krakowie), przedstawiający znany moment powitania „naczelnika w sukmanie” przez podkrakowskich kosynierów z Bartoszem Głowackim po zdobyciu przez nich rosyjskich armat. Motyw ten, popularny i nasycony treścią ideową w XIX w., był przedmiotem poematu Teofila Lenartowicza Bitwa racławicka (1858) i później sztuki Władysława Ludwika Anczyca Kościuszko pod Racławicami. [przypis redakcyjny]
Matejkowski „Wernyhora” — obraz Jana Matejki z 1883 r.; według relacji świadków jego reprodukcja wisiała w domu Włodzimierza Tetmajera w Bronowicach Małych. Wernyhora to legendarna (lub na pół legendarna) postać Kozaka-wróżbity, którego przepowiednie miały się spełnić w drugiej połowie XVIII i w początkach XIX wieku. Wróżby Wernyhory łączono z dalszymi losami Polski i Ukrainy, widząc w nim w szczególności proroka „zmartwychwstania” Polski i rzecznika pojednania między narodami obu krajów. Postać Wernyhory zyskała dużą popularność w literaturze romantycznej — u S. Goszczyńskiego, L. Siemieńskiego, M. Czajkowskiego, J. Słowackiego. Sen srebrny Salomei z występującą w nim postacią Wernyhory grano właśnie w teatrze krakowskim w 1900 roku (premiera 24 marca). Sam Wyspiański pisał (nieukończony) rapsod Wernyhora począwszy od kwietnia 1900 r. i rysował jego postać (projekty witraża). [przypis redakcyjny]
mateklasy a. materklasy — tu: osobliwe kształty, figury. [przypis redakcyjny]
matelot (fr.: marynarz) — żywy taniec pochodzący z Holandii, początkowo marynarski, wykonywany z rękoma splecionymi na plecach, popularny w XVIII–XIX w. [przypis edytorski]
matelzak a. mantelzak (z niem.) — tłumok, toboł podróżny, wór na płaszcz. [przypis redakcyjny]
Matematyka daje (…) przykład, jak daleko (…) zajść możemy w poznaniu a priori — apriorycznego pochodzenia twierdzeń matematyki Kant nie dowodzi nigdzie. Matematycy tej miary co B. Riemann i H. Helmholtz uznają owszem empiryczną podstawę „pewników” geometrycznych, chociaż wraz z Kantem przyjmują aprioryczność samych wyobrażeń przestrzeni i czasu jako umysłowo koniecznych organizacyjnych współczynników dla wszelkich empirycznych danych na polu geometrii. Zob. Ueberweg Geschichte der Philosophie der Nauzeit wyd. IX, t. IV, 230 i n. Por. też rozprawę Benno Erdmanna: Die Axiome der Geometrie 1877. Spomiędzy wielu innych zasługują na uwagę wywody Jana Stuarta Milla, który w swoim Systemacie logiki dedukcyjnej i indukcyjnej poświęcił rozdział V księgi II dowodzeniu (polemizując z przeciwnymi poglądami Whewella: Philosophy of Discovery), że pewniki geometryczne są uogólnieniami wyprowadzonymi ze spostrzeżeń. Myśl główna jego argumentacji mieści się w § 5, gdzie mówiąc o możności unaoczniania sobie w myśli różnych twierdzeń geometrycznych (jakby w odpowiedzi na zapatrywania Kanta, którego zresztą zgoła nie uwzględnia), powiada: „Nie bylibyśmy uprawnieni do zastępowania obserwacji rzeczywistości przypatrywaniem się obrazowi w umyśle naszym, gdyby nas nie nauczyło długie doświadczenie, że przymioty rzeczywistości wiernie się powtarzają w obrazie; tak jak wtedy dopiero wolno nam z naukowego punktu widzenia opisywać jakieś zwierzę, któregośmy nigdy nie widzieli, według wizerunku jego zdjętego dagerotypowo (fotograficznie), gdyśmy rozległym doświadczeniem nabyli przekonania, że przypatrywanie się takiemu wizerunkowi ściśle się równoważy z obserwacją oryginału”. Warto też odczytać rozumowania A. Baina w jego Logice (przekład polski 1878). [przypis redakcyjny]
Matematyka, przyrodoznawstwo, nawet empiryczna znajomość człowieka mają wysoką wartość jako środki, po większej części do przypadkowych, w końcu jednak do koniecznych i istotnych celów ludzkości, ale wówczas tylko za pośrednictwem poznania rozumowego z samych jeno pojęć, które, nazwijcie je sobie zresztą, jak chcecie, właściwie jest nie czym innym jeno metafizyką — dla unaocznienia „architektoniki” filozoficznej Kanta, załączam tu tabelkę, ułożoną przez Adickesa [Ze względu na ograniczenia techniczne nie możemy przedstawić tabelki zamieszczonej w Objaśnieniach. Przedstawiamy schematyczny jej zapis. Zob. też. http://polona.pl/item/748570/407/. Red. WL.]: 1. Empiryczne/ 2. Matematyczne/ 3. Filozofia (metafizyka z najobszerniejszym znaczeniu)/ 3.1 Propedeutyka (Krytyka)/ 3.2 Systemat czystego rozumu/ 3.2.1 Metafizyka obyczajów/ 3.2.2 Metafizyka przyrody/ 3.2.2.1 Filozofia transcendentalna/ 3.2.2.2 Fizjologia/ 3.2.2.2.1 Immanentna/ 3.2.2.2.1a Fizyka rozumowa/ 3.2.2.2.1b Psychologia rozumowa/ 3.2.2.2.2 Transcendentna/ 3.2.2.2.2a Poznanie wszechświata/ 3.2.2.2.2b Poznanie Boga [przypis redakcyjny]
mate — naczynie z tykwy do picia yerba mate, naparu z ostrokrzewu paragwajskiego. [przypis edytorski]
Mateotechnia — zatoka sztuk czczych i bezpożytecznych. [przypis tłumacza]
Mater Dolorosa (łac.) — Matka Bolejąca; w dziełach plastycznych i muzycznych: przedstawienie Marii jako matki cierpiącej po ukrzyżowaniu Jezusa. [przypis edytorski]
Mater Gloriosa (łac.) — matka pełna chwały, tu określenie Maryi. [przypis edytorski]