Potrzebujemy Twojej pomocy!
Na stałe wspiera nas 457 czytelników i czytelniczek.
Niestety, minimalną stabilność działania uzyskamy dopiero przy 500 regularnych darczyńców. Dorzucisz się?
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | anatomiczne | angielski, angielskie | arabski | architektura | astronomia | białoruski | biologia, biologiczny | bez liczby pojedynczej | botanika | celtycki | chemiczny | chiński | czasownik | czeski | dopełniacz | dawne | drukarstwo, drukowany | dziecięcy | ekonomiczny | filozoficzny | fizyka | francuski | frazeologia, frazeologiczny | geografia, geograficzny | geologia | grecki | gwara, gwarowe | handel, handlowy | hebrajski | hinduski | historia, historyczny | hiszpański | holenderski | ironicznie | islandzki | japoński | język, językowy, językoznawstwo | łacina, łacińskie | literacki, literatura | liczba mnoga | matematyka | medyczne | mineralogia | mitologia | mitologia germańska | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | nieodmienny | niemiecki | norweski | obelżywie | poetyckie | pogardliwe | polski | polityczny | portugalski | pospolity | potocznie | prawo, prawnicze | przenośnie | przestarzałe | przymiotnik | przysłowiowy | przysłówek | psychologia, psychologiczny | regionalne | religijny, religioznawstwo | rodzaj męski | rodzaj nijaki | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | rzeczownik | rzymski | środowiskowy | staropolskie | starożytny | szwedzki | teatralny | techniczny | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | wulgarne | żartobliwie | zdrobnienie | żeglarskie | zoologia
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 158528 przypisów.
Lavater, Johann Caspar (1741–1801) — szwajcarski poeta, duchowny i kaznodzieja, zwolennik tezy, że nauki przyrodnicze poświadczają słuszność objawienia, odwołując się do nauk przyrodniczych; w medycynie autor koncepcji mówiącej o odwzorowaniu duszy w rysach twarzy i kształcie czaszki (fizjonomiki). [przypis edytorski]
Lavater, Johann Kaspar (1741–1815) — szwajcarski poeta, pisarz i kaznodzieja, znany ze swojej pracy na temat poznawania charakterów ludzkich z fizjonomii; od 1774 znajomy Goethego. [przypis edytorski]
Lavater — Johann Kaspar Lavater uważał całe Pismo Św. za słowo Boże w dosłownym znaczeniu. Stanowisko to uwydatnił zwłaszcza w dziele Aussichten in die Ewigkeit. [przypis redakcyjny]
La véritable image de madame Hańska (fr.) — prawdziwy obraz pani Hańskiej. [przypis edytorski]
Lavedan, Henri (1859–1940) — francuski dramatopisarz, autor m.in. sztuki Markiz de Priola (1902). [przypis edytorski]
Lavedan, Henri Léon Emile (1859–1940), francuski dramatopisarz, intelektualista, liberalny dziennikarz. [przypis edytorski]
La vengeance est un morceau de Roi (fr.) — Zemsta to królewski kąsek. [przypis edytorski]
L'Avenir de la science (fr.) — (pol. Przyszłość nauki) ostatnie dzieło Renana, opublikowane w 1890 r., poświęcone filozofii nauki i religii. [przypis edytorski]
la vertu cutanée surpasse tout (fr.) — cnota (wytrzymałości) skóry przewyższa wszystko. [przypis edytorski]
la vie de la reine Christine (fr.) — życie królowej Krystyny. [przypis edytorski]
la Vôtre (fr.) — Waszą. [przypis edytorski]
lawaterz (łac.) — miednica ozdobna do mycia rąk przed mszą. [przypis redakcyjny]
lawatywa (z łac. lavare: myć) — dziś: lewatywa, płukanie jelita grubego. [przypis edytorski]
Lawerna (mit. rzym.) — bogini złodziei i oszustów. [przypis edytorski]
Lawinia — córka Amaty, która się powiesiła z gniewu i rozpaczy, mniemając, że Eneasz zabił Turnusa, narzeczonego jej córki, i sam jej córkę chciał porwać (Eneida, księga XII). [przypis redakcyjny]
Lawinia (mit. rzym.) — księżniczka z Lacjum w Italii, jedna z bohaterek Eneidy Wergiliusza. [przypis edytorski]
lawirować — płynąć zakosami, raz w jedną, raz w drugą stronę. [przypis redakcyjny]
Law, John (1671–1729) — szkocki finansista i ekonomista; w uzgodnieniu z władzami w 1716 stworzył w Paryżu bank, który jako pierwszy we Francji emitował banknoty; na jego wniosek bank znacjonalizowano i nadano mu nazwę Banque Royale: 3/4 jego kapitału stanowiły rządowe obligacje i banknoty; założył także finansowaną przez Banque Royale Kompanię Missisipi, która otrzymała monopol na handel z francuskimi koloniami w Ameryce; w 1720 został mianowany generalnym kontrolerem finansów Francji; Kompania nie przyniosła jednak spodziewanych zysków i nastąpił krach finansowy; Law uciekł z Francji i do końca życia zajmował się hazardem. [przypis edytorski]
Law, John a. Law, Jean (1671–1729) — szkocki ekonomista i finansista, uważany za wynalazcę pieniądza kredytowego; generalny kontroler w absolutystycznej Francji. [przypis edytorski]
lawless (ang.) — niepoddany prawom, nieprzestrzegający praw, samowolny. [przypis edytorski]
lawn-tennis (ang.) — tenis na trawie. [przypis edytorski]
lawowy — wykonany z zakrzepłej lawy. [przypis edytorski]
„Law/Public Policy Research Paper” No. 2005–7. http://ssrn.com/abstract=687963, (dostęp 11.03.2014), s. 932. [przypis autorski]
lawunek — technika malarska (lawowanie), jeden z jej etapów albo powstały tą techniką obraz, dający efekt głębi, przestrzenności, uzyskiwany przez cieniowanie i nakładanie kolejnych warstw koloru za pomocą pędzla a. piórka; tu: warstwa. [przypis edytorski]
Layamon (XII/XIII w.) — angielski poeta, znany nam wyłącznie ze wzmianek o sobie samym, zawartych w jego poemacie narracyjnym Brut (Brutus), wg których był duchownym w Areley Kings w hrabstwie Worcester; jego poemat o historii Wielkiej Brytanii, napisany w języku średnioangielskim ok. roku 1190 i noszący tytuł od imienia legendarnego Brutusa z Troi, rzekomego pierwszego króla Wielkiej Brytanii, powstał w dużej mierze na podst. normandzkiego Roman de Brut autorstwa Wace'a, jest jednak dłuższy i zawiera rozszerzoną o nowe elementy narrację o życiu i czynach króla Artura. [przypis edytorski]
Lay aside the wretched formalities of a King, and speak to your subjects with the spirit of a man, and in the language of a gentelman[!]. Tell them you have been fatally deceived. The acknowledgment will be no disgrace, but rather an honour to your understandig — Odłóż na bok nędzny formalizm króla i przemów do swych podwładnych duchem człowieka, a językiem dżentelmena. Powiedz im, że zostałeś fatalnie oszukany. Przyjmą to do wiadomości nie jako kompromitację, lecz raczej uczczą twoją zrozumienie [rzeczy]. [przypis edytorski]
Laymann, Paul (1574–1635) — austriacki jezuita, jeden z najważniejszych specjalistów teologii moralnej i prawa kanonicznego w swoich czasach, płodny autor; wykładał na uniwersytetach w Monachium i Dillingen. [przypis edytorski]
laźć na bałuku — leźć na czworakach. [przypis redakcyjny]
lazaret (daw.) — miejsce kwarantanny lub odosobnienia chorych zakaźnie, zwłaszcza dla trędowatych; później także: szpital polowy. [przypis edytorski]
lazaret (daw.) — szpital wojskowy, zwłaszcza polowy, przeznaczony do opatrywania rannych na polu walki oraz izolacji i leczenia chorych żołnierzy. [przypis edytorski]
lazaret — szpital polowy. [przypis edytorski]
lazaret — szpital wojskowy bądź przytułek. [przypis edytorski]
lazaret — szpital wojskowy lub więzienny. [przypis edytorski]
lazaret — szpital wojskowy lub więzienny. [przypis edytorski]
lazaret — szpital wojskowy. [przypis edytorski]
lazaret — wojskowy szpital polowy. [przypis edytorski]
Lazar I Hrebeljanović (ok. 1329–1389) — książę Serbii (od 1371), zginął w wielkiej bitwie przeciwko Turkom na Kosowym Polu; bohater licznych legend i poezji ludowej powstałej wokół jego osoby i bitwy, która odegrała ogromną rolę w kształtowaniu świadomości narodowej Serbów. [przypis edytorski]
lazaroństwo (daw., z wł. lazzarone: łazik, bezdomny, włóczęga) — włóczęgostwo. [przypis edytorski]
lazaron (daw., z wł.) — bezdomny włóczęga uliczny, żebrak. [przypis edytorski]
lazaron (daw., z wł. lazzarone) — bezdomny włóczęga uliczny, żebrak. [przypis edytorski]
lazaron (z wł. lazzarone) — żebrak, włóczęga uliczny we Włoszech. [przypis edytorski]
Lazarus dormit — et deinde dixit: Lazarus mortuus est (łac.) — J 11, 11 i 14. „Łazarz śpi — a potem powiedział: Łazarz umarł”. [przypis tłumacza]
Lazarus — Łazarz, postać z Ewangelii wskrzeszona przez Jezusa. [przypis edytorski]
lazarysta — członek Zgromadzenia Misjonarzy, założonego w Paryżu w 1625 przez Wincentego à Paulo, powołanego do pracy misyjnej, szkolnictwa i opieki nad chorymi w małych miejscowościach. [przypis edytorski]
Lazdona — bóstwo opiekuńcze leszczyn. [przypis edytorski]
Lazdony dziedzina — zarośla leszczynowe; Lazdona była bóstwem opiekuńczym tego drzewa. [przypis edytorski]
lazom (gw.) — lezą; wchodzą. [przypis edytorski]
lazur — błękit nieba, bardzo intensywny i czysty. [przypis redakcyjny]
lazur — kolor jasnoniebieski, barwa nieba w słoneczny dzień; od nazwy lazurytu, minerału od starożytności używanego jako naturalny błękitny barwnik. [przypis edytorski]
lazur — kolor jasnoniebieski, barwa nieba w słoneczny dzień. [przypis edytorski]
lazur — kolor jasnoniebieski; tu raczej: lazuryt, minerał od starożytności używany jako naturalny błękitny barwnik. [przypis edytorski]
lazur — kolor (prawie przezroczysty), jasny błękit. [przypis edytorski]
lazur — niebo mające jasnoniebieski kolor, charakterystyczne dla słonecznej pogody. [przypis edytorski]
lazurowsze (daw.) — dziś: bardziej lazurowe. [przypis edytorski]
lazurowy — błękitny. [przypis edytorski]
lazurowy — jasnoniebieski, błękitny. [przypis edytorski]
lazurowy — jasnoniebieski. [przypis edytorski]
lazy (ang.) — ociężali, leniwi. [przypis redakcyjny]
lazzaroni (wł.) — włoscy włóczędzy. [przypis edytorski]
L. Bently, Copyright and the Death of the Author in Literature and Law, „The Modern Law Review”, Volume 57, Issue 6, November 1994, s. 979. [przypis autorski]
L. Bently, Introduction to Part I: the history of copyright…, s. 9, M. Rose, Authors and Owners…, s. 47, L. R. Patterson, Copyright in Historic Perspective, Vanderbilt University, 1968, s. 14; D. Saunders, Authorship and copyright, London 1992, s. 48, D. Saunders, Authorship and copyright…, s. 10, Ch. May, S. K. Sell, Intellectual property rights. A critical history, London 2006, s. 93, L. R. Patterson, Copyright in Historic Perspective…, s. 9. [przypis autorski]
L. Bently, Introduction to Part I: the history of copyright, [w:] L. Bently, U. Suthersanem, P. Torremas, Global Copyright. Three hundred years since the Statute of Anne, from 1709 to cyberspace, s. 9, Ch. Geiger, The influence (past and present) of the Statute of Anne in France…, s. 127, M. Rose, Authors and Owners…, s. 48. [przypis autorski]
L. Bento, Toward an International Law of Piracy…, s. 402. [przypis autorski]
l. c. — skrót łac. loco citato: miejsce cytowane; skrót używany dla wskazania, że autor powołuje się na to samo miejsce przytaczanego dokumentu, które wskazano w przypisie bezpośrednio poprzedzającym; tu błędnie użyty zamiast o. c. (opus citatum: dzieło cytowane). [przypis edytorski]
L. Dugit, Kierunki rozwoju prawa cywilnego od początku XIX wieku, Warszawa-Kraków 1938, s. 140. [przypis autorski]
L. Duguit, Kierunki rozwoju prawa cywilnego od początku XIX wieku, Warszawa-Kraków 1938, s. 126. [przypis autorski]
L. Duguit, Kierunki rozwoju prawa cywilnego od początku XIX wieku, Warszawa-Kraków 1938, s. 133. [przypis autorski]
Lébre, Adolphe (1814–1844) — szwajcarski pisarz i filozof. [przypis edytorski]
L'Écluse, własc. Louis Lécluse a. Louis Lécluze — aktor paryskiego teatru Opéra-Comique, dentysta, założyciel teatru Variétés amusantes. [przypis edytorski]
lędźwie (daw.) — biodra i uda. [przypis edytorski]
lędźwie (daw.) — biodra i uda; wywiódł ze swoich lędźwi (o mężczyźnie): stał się czyimś rodzicem, przen.: przodkiem. [przypis edytorski]
lędźwie (daw.) — w tłumaczeniach Biblii: dolna część brzucha, okolice bioder, razem z pachwinami, część ciała zawierająca narządy rozrodcze; słowo używane często w kontekście płodzenia potomstwa przez mężczyzn. [przypis edytorski]
lędźwie — tu daw.: uda. [przypis edytorski]
lęgą (starop. forma) — lęgną; rodzą się. [przypis edytorski]
lęgę (starop. forma) — legnę; położę się. [przypis edytorski]
lęgowisko — przypuszczalnie powinno być: legowisko. [przypis edytorski]
lęg — ptasie potomstwo. [przypis edytorski]
lękać — dziś popr.: lękać się. [przypis edytorski]
lękają się by miasta, odzyskawszy kiedyś swą wolność, nie położyły na nich swej ciężkiej ręki — tak np. Histiajos, tyran Miletu, z innymi tyranami greckich miast Azji Mniejszej strzegący mostu na Dunaju podczas wyprawy Dariusza I na Scytów (przed r. 500), tłumaczy kolegom, że muszą bronić króla perskiego, bo w razie klęski ludność miast greckich, wolnych już od jarzma, srogo się porachuje ze swymi dawnymi władcami. To trafiło wszystkim do przekonania i wniosek Miltiadesa, by most zburzyć, upadł. [przypis tłumacza]
Lękam się o kopułę — kopułę kościoła św. Piotra, jak w Legendzie, czyli o Kościół katolicki. [przypis redakcyjny]
lękam się o życie istoty, którą kocham — wciąż mowa o panu de Mora. [przypis tłumacza]
„Lękam się, że Was przeraża powolność Sam wśród ludzi — pisze w marcu poprzedniego jeszcze roku — ale pamiętajcie, że ja tu zakładam grunt (w I księdze) dla całej wielkiej machiny, że chcę, aby w tej książce nie było łataniny w takiej ilości, jak w Płomieniach. Sądzę, że w tej części nie wszystko jest słabe i że jako całość robi ona pewne ogólne wrażenie artystyczne — tak przynajmniej sam sobie pochlebiam”.
„Z Samego usuwam — pisze w miesiąc później — drugą księgę i prowadzę dalej rzecz całkiem dramatycznie, więc turbacja Wasza, niewypowiedziana zresztą, została na dystans wyczuta i pomimo co teraz o tym myślicie, to będzie lepsze niż Płomienie”.
Powieść kształtowała się wówczas dopiero i jak widzimy druga jej księga przybierała zrazu w myśli autora formy odmienne niż ta, w jakiej ostatecznie pod tytułem U drogowskazów zwidziska w całość weszła. W ogólnych zarysach dalszą jej budowę nakreślił autor, tak jak mu się wówczas ona przedstawiała, w krótkości na kartce z 30 marca 1910 r.
„Sam wśród ludzi da dwa tomy — pięć ksiąg. 1. Korzenie i gałęzie. 2. Ś. p. Idea 3. Słupy ogniste. 4. Ginącemu światu. 5. Bez pyłka ziemi. Ideą zasadniczą jest, że Roman nieustannie łudzi się widząc w rozkładzie świadomości szlacheckiej w sobie jakąś siłę swoją, ale dzięki temu, że ten rozkład przeżył w sposób ostry i raczej odrażający, jest czujny i przenikliwy wobec innych. — Księga III jest właściwie beletrystyczną krytyką romantyzmu polskiego. Raz jeszcze proszę Was — dodaje autor — nie sądźcie tej rzeczy na podstawie tego, co jest wydrukowane. Będzie ona rosła w tonie i treści ciągle od księgi do księgi”.
Wydrukowane zaś były wówczas nie wszystkie nawet jeszcze rozdziały księgi pierwszej. Równocześnie zaś komponował już autor drugą swą powieść, wspomnianą wyżej Książkę o starej kobiecie, o której napomyka w liście z maja 1910 r. pisząc:
„Wstrzymałem ją na razie na skutek gwałtownego ataku pesymizmu co do wartości mojej beletrystyki i skoro rzecz się Wam o tyle podoba, że jesteście, jak to widzę, i Wy osobiście chętni jej drukowi, znika przeszkoda z rzędu tych, które nieraz tygodniami czynią mnie niezdolnym do prowadzenia tej lub innej pracy”. W związku z tym dodaje w sprawie Samego wśród ludzi: „o część wydrukowaną tej rzeczy mam najsilniejsze obawy, teraz rzecz będzie potężniejsza powieściowo”.
Czy i o ile w zamysłach autora ostał się w dalszym ciągu nakreślony powyżej układ powieści, osądzić się nie da przy braku jakichkolwiek świadectw rękopiśmiennych. Projektowany tytuł dla drugiej księgi utrzymał się następnie już tylko jako podtytuł jednego z jej rozdziałów. — Na księdze drugiej skończyła się też powieść „Sam wśród ludzi”, rozłożona pierwotnie na dwa tomy. Z drugiego jej tomu, mającego stanowić część drugą cyklu Dębiny pod tytułem Ląd nieznany pozostał jedynie urywek rozdziału pierwszego zatytułowany: Ja bezimienne i bogowie, a stanowiący początek księgi trzeciej, której autor dał w rękopisie zmieniony nagłówek: L'humanité, Paraklet i prorocy. (Był on po śmierci autora drukowany w felietonie lwowskiej „Gazety wieczornej” w r. 1911).
W niniejszym ustępie Pamiętnika autor notuje sobie kilka dorywczych uwag, tyczących się widocznie dalszych już rozdziałów powieści, do której, jak się z tego okazuje, miały być wprowadzone postacie historyczne z dziejów zjednoczenia Włoch, jak Garibaldi, Mazzini i Cavour. O Mazzinim były już nawet wzmianki z fikcyjnymi cytatami listów jego w pozostałym, wspomnianym wyżej fragmencie pierwszego rozdziału. Najbliższa akcja powieści toczyć się zatem miała w atmosferze spiskowej na powierzchni zetknięcia się emigracyjnych kół polskich z politycznymi sferami włoskimi w przededniu Wiosny Ludów, w każdym razie po r. 46., skoro tu mowa o papieżu Piusie IX, a przed rokiem 49., sądząc po wzmiance o następcy tronu, niechybnie Wiktorze Emanuelu, który w tym roku był już królem. Prawdopodobnym miejscem akcji miał być Turyn, Genua, Genewa, Londyn i Rzym, na dalszym planie zapewne Paryż. Rewolucyjne związki ówczesnej „młodej Europy” pociągały od dawna wyobraźnię Brzozowskiego. Psychospołeczne studia nad romantycznymi prądami literatury zmuszały do wytężonego również zajęcia się romantyką w dziedzinie dążeń i działań politycznych. Brzozowski pragnął w powieści swej przeprowadzić ścisły rozbiór i krytykę utopijnego idealizmu politycznego na tle rzeczywistych procesów dziejowych w połowie ubiegłego stulecia. Stąd zapewne pomysł wprowadzenia postaci historycznych, polityków i mężów stanu, którzy pozostawali w bliskiej styczności wprawdzie ze światem „czystej”, oderwanej idei rewolucyjnej, ale z płodnego fermentu umieli wydobywać realne pierwiastki ku organizowaniu sił społecznych na potrzeby świadomej przebudowy prawno-politycznych ustrojów w celach gruntowania nowoczesnych zrębów życia zbiorowego na podwalinach narodowych. Stąd zrozumiała sympatia do Cavoura i trafny wybór środowiska włoskiego. Tu znaleźć mógł autor łatwo wzory twórców i budowniczych nowożytnego państwa narodowego i przeciwstawić je architekturze błękitnych zamków na lodzie, a zarazem na żywych okazach przyjrzeć się bogatej skali marzycielskiego typu umysłowości, który w ówczesnej Europie zachodniej w zakresie życia politycznego przeżywał swój okres radykalnego przesilenia.
Były to zadania artystyczne, które sobie Brzozowski od dość dawna wyznaczył i do których rozwiązywania z wolna, ale statecznie, zdążał. Już bowiem z początku r. 1908, kreśląc pobieżnie w jednym z listów do nakładcy (13 I 1908) pierwsze zarysy powieściowej koncepcji Dębiny, które, co prawda, pod względem wątku i osnowy fabuły uległy później całkowitemu przeobrażeniu, pisze:
„Jest dla mnie rzeczą prawie niezrozumiałą, dlaczego dotąd powieściopisarze w ogóle tak mało zajmują się przekształceniami typu działacza historycznego. W Europie nawet aż nazbyt mało znanymi są przełomy pomiędzy ludźmi sprzed r. 1830 a działaniami po tej epoce, potem wielki kryzys psychiczny roku 48., zmieniający całą psychikę inteligencji europejskiej. A są to przedmioty pełne wewnętrznego dramatyzmu. Takie postacie jak Filipa Buonarrotiego, Blanquiego, Mazziniego, przerastają nieskończenie potęgą ziszczonej jedności duchowej typy stworzone nawet przez takich mistrzów jak Balzac i Stendhal. U nas w Polsce sprawa przedstawia się jeszcze gorzej: już poglądy nasze na kolejność pokoleń i typów wewnątrz własnego naszego społeczeństwa odznaczają się zdumiewającą płytkością, a o zrozumieniu kolejności tej z losami zachodu nie ma nawet mowy. Marzeniem moim jest moimi pracami powieściowymi wypełnić w pewnej mierze choćby tę lukę. Nowa moja powieść ma być jednym ogniwem tego łańcucha, ogniwem oczywiście skądinąd stanowiącym samoistną całość literacką. Ma ona obejmować lata 1840–1878, osnowę jej stanowić będzie kronika rodzin szlacheckich połączonych przez związki krwi, a przedmiot jej to przekształcenie psychiki polskiego szlachcica na tle ogólnej europejskiej historii. Rok 48., 49., 63. stanowiłyby oddzielne wielkie momenty zwrotne powieści”.
„Nęci mnie od dawna pokazać choć rąbek Paryża tej epoki, gniewają mnie nawet nieustanne zachwyty nad tężyzną renesansu, nad Florencją Medyceuszów. Paryż tej epoki był ciekawszy od wszelkiej Florencji i głębszy. Proszę przypomnieć sobie: obok siebie emigracja polska, Heine, Marx, świat Balzaca, Saint-Simoniści, Fourierzyści, Proudhon etc.”. A dalej szkicuje: „Blanqui, Mazzini, Proudhon, La Mennais ukazywaliby się jako drugoplanowy świat powieści”.
Kreśląc obrazy koczowniczej, z gruntu wysadzonej, po wszystkich zakątkach europejskich rewolucji za sztandarem zbawienia tłukącej się psychiki romantycznej, autor szukał zarazem oparcia w przedstawicielach rządnej, zwartej, ześrodkowanej woli twórczej a konstruktywnej, u których myśl i idea były tylko organizatorską sprężyną aktów dziejowych. W tę stronę też ówczesne studia swe zwracał, mając niewątpliwy zamiar spożytkować je w pracy nad dalszym ciągiem powieści.
„Ach czasu, czasu! — pisze mi w marcu 1910 — Jaką by można było napisać książkę na temat Psychologia władzy lub lepiej Anatomia i fizjologia władzy — w sposób zupełnie przedmiotowy można by poopisywać mechanizmy i automatyzmy myśli politycznej, wykazać, że władza może tylko organizować wolę gotową, stopnie jego złudzeń i to wszystko nie in teoria, ale dajmy na to w szeregu szkiców. I mężów stanu takich jak Richelieu, Metternich, Talleyrand, potem ludzi, którzy władają przez wpływ na opinię, strukturę tworzenia opinii, więc dajmy na to Mazzini, jakiś agitator angielsko-irlandzki, La Mennais. Potem typy pośrednie mężów stanu posługujących się opinią lub eksploatujących ją jak Cavour, Bismarck, Napoleon I. Potem historia zamistyfikowanych mistyfikatorów jak Napoleon III. Potem dajmy na to psychologia caratu od Katarzyny do Mikołaja II. Potem psychologia takich „liberałów”, „przyjaciół ludzkości” jak Gladstone. Ile dobrego mogłaby zrobić taka praca, ale to przecież jest minimum 500–600 tomów lektury! — a jednak wyznam, że jest to jedna z moich pokus”. [red. WL].
[przypis redakcyjny]
l'éléphant et ses amours (fr.: słoń i jego życie miłosne) — fragment popularneg na początku XX w. dowcipu, w którym charakterystyczne cechy różnych narodowości ujawniają się w rozprawach naukowych na temat olbrzymiego zwierzęcia. Według tej anegdoty, praca angielska traktowała o polowaniu na słonie, amerykańska nosiła tytuł Elephant and how to make it bigger and better, niemiecka dotyczyła miejsca słonia w systemach filozoficznych, francuska opisywała życie płciowe słoni, natomiast polska rozprawa była zatytułowana Słoń a sprawa polska. [przypis edytorski]
Léon Gambetta (1838–1882) — fr. polityk, przywódca partii republikańskiej. [przypis edytorski]
Léopoldville — obecnie Kinszasa, stolica i największe miasto Demokratycznej Republiki Konga. [przypis edytorski]
Léo Taxil (pseud.), właśc. Marie Joseph Gabriel Antoine Jogand-Pagès (1854–1907) — francuski pisarz i dziennikarz, znany z poglądów z antykatolickich i antyklerykalnych oraz z szeroko zakrojonej, trwającej kilka lat mistyfikacji: w napisanej od pseudonimem książce Le Diable au XIXe siècle (Diabeł w XIX wieku, 1892) fikcyjnymi zeznaniami naocznych świadków rzekomo demaskował masonerię jako ruch czcicieli szatana oraz przedstawił postać zaangażowanej w ten ruch Diany Vaughan, potomkini różokrzyżowca i alchemika, spotykającej się z z wcielonymi demonami, z których jeden miał ogonem wypisać na jej plecach przepowiednie, a inny pod postacią krokodyla grać na fortepianie; Diana Vaughan miała zostać odkupiona, kiedy pewnego dnia wyznała swój podziw dla Joanny d'Arc, na której imię demony zostały zmuszone do ucieczki; 19 kwietnia 1897 Léo Taxil zwołał konferencję prasową, na której, jak twierdził, przedstawi prasie Dianę Vaughan; zamiast tego na konferencji ogłosił, że jego rewelacje są zmyślone, i podziękował duchowieństwu katolickiemu za pomoc w nagłośnieniu jego groteskowych twierdzeń. [przypis edytorski]
lépero (hiszp.) — łobuz, drań. [przypis edytorski]
L'être et le néant (fr.) — Bycie i nicość. [przypis edytorski]
lęże (daw., gw.) — legnie, polegnie, położy się. [przypis edytorski]
lęże — dziś: lęgnie; wylęga. [przypis edytorski]
lęże — dziś popr. forma 3 os.lp: lęgnie. [przypis edytorski]
lężny (daw.) — lęgnący się; por.: lęg. [przypis edytorski]
Leach — krewny Reeve'a, wspólny przyjaciel i towarzysz genewski. [przypis redakcyjny]
leader (ang.) — przywódca; tu: dyrygent orkiestry strażackiej. [przypis edytorski]
Lea i Rachela — żony biblijnego patriarchy Jakuba, córki Labana. Jakub przez siedem lat służył Labanowi, żeby ożenić się z ukochaną Rachelą, ale noc poślubną spędził z jej starszą siostrą Leą podstępnie podmienioną przez Labana. Jakub musiał odsłużyć kolejne siedem lat, po których otrzymał Rachelę jako drugą żonę. [przypis edytorski]
Leander i Hero (mit. gr.) — mityczni kochankowie. Hero była kapłanką Afrodyty w Sestos nad Hellespontem (dziś Dardanele, cieśnina u zach. wybrzeży Turcji, łącząca Morze Egejskie z Morzem Marmara), a Leander każdej nocy przepływał do niej z drugiego brzegu cieśniny, prowadzony światłem lampki w oknie ukochanej. Pewnej nocy wiatr zgasił lampkę i Leander utonął, a Hero popełniła samobójstwo, rzucając się z wieży do morza. [przypis edytorski]
Leander i Hero (mit. gr.) — tragiczni kochankowie, mieszkający po przeciwnych brzegach cieśniny Hellespont. Hero z woli rodziców została kapłanką Afrodyty i mieszkała na wieży w Sestos, po europejskiej stronie cieśniny; Leander mieszkał w Abydos, na przeciwległym brzegu. Zakochani umówili się, że Leander będzie każdej nocy przypływał do Hero wpław przez Hellespont, po czym powracał nad ranem do swego miasta. By wskazać drogę ukochanemu, Hero zapalała lampę na wieży. Pewnej burzliwej nocy lampa zagasła, miotany przez fale Leander zgubił drogę i utonął. Kiedy Hero zobaczyła jego wyrzucone na brzeg ciało, rzuciła się z wieży. [przypis edytorski]
Leander — konwencjonalna postać zakochanego eleganta z dawnej komedii ludowej (commedia dell'arte). [przypis edytorski]
Leander (mit. gr.) — kochanek poświęconej bogom Hero, co noc przepływał dla niej cieśninę Hellespont, kierując się na zapalaną przez nią lampę; utonął pewnej burzliwej nocy, gdy lampa zgasła. [przypis edytorski]
Leander (mit. gr.) — nieszczęśliwy kochanek Hero, znakomity pływak. [przypis edytorski]
