Przypisy

Mahdi z Sudanu, właśc. Muhammad Ahmad Ibn Abd Allah al-Mahdi (1844–1885) — arabski przywódca religijny i polityczny; w 1881 ogłosił się mahdim (wysłannikiem Boga) i stanął na czele powstania przeciw ottomańsko-egipskim rządom w Sudanie, głosząc hasło świętej wojny; jego uzbrojone w prymitywną broń oddziały rozbiły armie egipskie, następnie zadały dotkliwe klęski wojskom brytyjskim; po zdobyciu w 1885 Chartumu założył niezależne państwo, istniejące do czasu bitwy pod Omdurmanem (2 września 1898), w której wyposażone w armaty i karabiny maszynowe wojska brytyjsko-egipskie dowodzone przez gen. Kitchenera rozgromiły kilkukrotnie liczniejsze siły mahdystów. [przypis edytorski]

Maheude (fr. daw.) — żona pana Maheu; dziś w jęz. fr. nazwiska żon i dzieci nie różnią się formą od nazwiska męża i ojca. [przypis edytorski]

Mahlzeit (niem.) — dosł. posiłek; tu daw.: smacznego (dziś używana w tej sytuacji formuła brzmi guten Appetit) [przypis edytorski]

Mahlzeit (niem.) — pora posiłku. [przypis edytorski]

Mahmud z Ghazny (971–1030) — sułtan (od 998) z dyn. Ghaznawidów, panującej na terenach wsch. Persji i ob. Afganistanu; rozszerzył granice swego imperium; w trakcie 17 wypraw na Indie zdobył ogromne łupy, grabiąc miasta oraz ośrodki religijne hinduizmu i ostatecznie podbił północne Indie. [przypis edytorski]

mahometański — muzułmański, islamski. [przypis edytorski]

Mahomet (ok. 570–632) — twórca islamu. [przypis edytorski]

Mahomet zajął Konstantynopol — Mahomet (ok. 570–632) był założycielem islamu; w 1453 Konstantynopol został zdobyty przez muzułmańskich Turków osmańskich pod wodzą sułtana Mehmeda II. [przypis edytorski]

Mahomet (zm. 632) — prorok islamu, założyciel pierwszej wspólnoty muzułmańskiej, przeobrażonej w teokratyczne państwo religijne. [przypis edytorski]

mahoń — cenione czerwonobrunatne, twarde drewno tropikalnego mahoniowca, pochodzącego z Ameryki Śr. i basenu M. Karaibskiego. [przypis edytorski]

mahoń — cenione czerwonobrunatne, twarde drewno tropikalnego mahoniowca, pochodzącego z Ameryki Środkowej i basenu M. Karaibskiego. [przypis edytorski]

mahoniowy — z ciemnoczerwonego drewna mahoniowca a. w kolorze mahoniu. [przypis edytorski]

Mahratta, dziś zwykle: Maratha — grupa etniczna w zachodnich Indiach. [przypis edytorski]

Mahrburg, Adam (1855–1913) — polski filozof, psycholog, teoretyk nauki, pisarz i działacz pedagogiczny. [przypis edytorski]

maître d'hôtel (fr.) — szef służby hotelowej. [przypis edytorski]

maître d'hôtel (fr.) — tu: kamerdyner, starszy lokaj nadzorujący służbę. [przypis edytorski]

maîtresse (fr.) — kochanka; faworyta, utrzymanka królewska lub szlachecka; pierwotnie: pani, mistrzyni. [przypis edytorski]

Maibaum (niem.) — drzewko majowe. [przypis edytorski]

Maibowle (niem.) — poncz przyprawiany marzanką. [przypis edytorski]

maić (daw.) — ozdabiać kwiatami. [przypis edytorski]

maić (daw.) — przystroić kwiatami. [przypis edytorski]

Maiestas infracta malis (łac.) — majestat zwycięża zło. [przypis edytorski]

Mailly-Nesle, Ferry Paul Alexandre de, (1821–1872) — francuski arystokrata, książę Oranii; w 1851 poślubił Józefinę Odoard du Hazey. [przypis edytorski]

Mainländer, Philipp, właśc. Philipp Batz (1841–1876) — filozof i pisarz niem., ur. w Offenbach nad Menem (niem. Main), zmienił nazwisko zgodnie z miejscem urodzenia; w historii filozofii umieszczany jako uczeń Schopenhauera, kontynuator jego pesymizmu, postrzegał życie jako pasmo cierpień, z którego wyzwoleniem jest śmierć; autor dzieła Philosophie der Erlösung (Filozofia wyzwolenia); zmarł śmiercią samobójczą. [przypis edytorski]

Maintenon, Françoise d'Aubigné (1635–1719) — kochanka, potem żona Ludwika XIV, protektorka kleru. [przypis edytorski]

Maintenon — Françoise d’Aubigné, marquise de Maintenon (1635–1719), letzte Mätresse und zweite Gemahlin von Ludwig XIV. [przypis edytorski]

maiorem dei prosperitatem (łac.) — większej pomyślności bożej; parafraza określenia ad maiorem Dei gloriam: na większą chwałę Bożą; Deus (łac.): Bóg. [przypis edytorski]

maiorum gentium (łac.) — większych rodów a. plemion, ludów. [przypis edytorski]

Ma i Pa — pieszczotliwie o matce i ojcu (daw.: papa). [przypis edytorski]

maire (fr.) — we Francji burmistrz, członek rady miejskiej lub rady municypalnej gminy, wybierany do organizacji pracy i prowadzenia obrad. [przypis edytorski]

maištrium — maišytai, mišriai. [przypis edytorski]

mais après (fr.) — ale później. [przypis edytorski]

mais apres la guerre c'est fini (fr.) — ale po wojnie to się skończyło. [przypis edytorski]

mais assez de ces bagatelles (fr.) — ale dość tych błahostek. [przypis edytorski]

Mais attendez donc un peu (fr.) — proszę zaczekać chwilę… [przypis edytorski]

Mais c'est drôle ce que vous dites là, monsieur (fr.) — ale to śmieszne, co pan tu mówi, proszę pana. [przypis edytorski]

Mais c'est inouї — mais alors tous les Polonais sont des gens détraqués? (fr.) — Ależ to niesłychane, czyż wszyscy Polacy to szaleńcy? [przypis edytorski]

Mais c'est superbe! superbe! (fr.) — Ależ to wspaniałe! wspaniałe! [przypis edytorski]

Mais c'est une petite horreur qu'elle joue là (fr.) — Ależ to coś strasznego, co ona gra. [przypis edytorski]

Mais comment donc (fr.) — ależ skądże. [przypis edytorski]

mais elle est si extraordinaire! On dirait une sonmambule (fr.) — ale ona jest nadzwyczajna. Można powiedzieć, że lunatyczka. [przypis edytorski]

Mais elle n'est pas mal? (fr.) — Ale jest niezła? [przypis edytorski]

mais encore (fr.) — ale jeszcze. [przypis edytorski]

mais (fr., niem.) — kukurydza. [przypis edytorski]

mais il manque de tenue (fr.) — ale brakuje mu manier. [przypis edytorski]

mais mille pardons (fr.) — stokrotnie przepraszam. [przypis edytorski]

mais moi non (fr.) — ale ja nie. [przypis edytorski]

Mais, mon cher (fr.) — Ależ, mój drogi. [przypis edytorski]

mais non (fr.) — ależ nie.; ależ skąd. [przypis edytorski]

mais non (fr.) — ależ nie. [przypis edytorski]

mais non, ma chère (fr.) — ależ nie, moja droga. [przypis edytorski]

Maison d'Accouchement (fr.) — dom porodów. [przypis edytorski]

Maison d'Accouchement (frz.) — Entbindungsklinik. [przypis edytorski]

Mais où sont les neiges d'antan? (fr.) — Ach, gdzie są niegdysiejsze śniegi; fragment z wiersza Françoisa Villona Ballada o paniach minionego czasu. [przypis edytorski]

Mais oui, certainement. — Ależ tak, z pewnością. [przypis edytorski]

mais oui! (fr.) — ależ tak! [przypis edytorski]

Mais oui! (fr.) — Ależ tak! [przypis edytorski]

Mais oui, j'ai fusillé! Et comment! (fr.) — Ależ tak, rozstrzeliwałem! A jakże! [przypis edytorski]

Mais oui, tu me reconnais! (fr.) — Ależ tak, poznajesz mnie! [przypis edytorski]

mais puisque je suis folie de toi (fr.) — ależ ja szaleję za tobą. [przypis edytorski]

Mais qui risque trop, aussi n'a rien (fr.) — Ale kto ryzykuje zbyt wiele, ten także nic nie ma. [przypis edytorski]

mais quoi (fr.) — ależ skąd. [przypis edytorski]

Mais réflechissez un peu (fr.) — niech pan o tym pomyśli. [przypis edytorski]

mais silence — ale cisza. [przypis edytorski]

Mais tout est possible (fr.) — wszystko możliwe. [przypis edytorski]

Maistre, Joseph Marie de (1753–1821) — francuski filozof i pisarz polityczny, konserwatysta, zwolennik ultramontanizmu, przeciwnik rewolucji francuskiej i filozofii oświeceniowej. [przypis edytorski]

Maistre, Joseph Marie de (1753–1821) — francuski pisarz i filozof polityczny, jeden gł. przedstawicieli tradycjonalistycznego konserwatyzmu o charakterze teokratycznym, opowiadał się za monarchią oraz podporządkowaniem władzy państwowej zwierzchnictwu papieża; zwalczał filozofię oświecenia i idee rewolucji francuskiej. [przypis edytorski]

Maistre, Joseph Marie de (1753–1821) — francuski pisarz i filozof polityczny, jeden gł. przedstawicieli tradycjonalistycznego konserwatyzmu o charakterze teokratycznym, opowiadał się za monarchią oraz podporządkowaniem władzy państwowej zwierzchnictwu papieża; zwalczał filozofię oświecenia i idee rewolucji francuskiej; poseł sardyński w Petersburgu (1803–17). [przypis edytorski]

Maistre, Joseph Marie de (1753–1821) — piszący po francusku sabaudzki pisarz i filozof polityczny, jeden z gł. przedstawicieli tradycjonalistycznego konserwatyzmu o charakterze teokratycznym, opowiadał się za monarchią oraz podporządkowaniem władzy państwowej zwierzchnictwu papieża; zwalczał filozofię oświecenia i idee rewolucji francuskiej; ambasador sardyński w Petersburgu (1803–1817). [przypis edytorski]

Mais vous etes toujours la plus belle au monde, senora (fr.) — Pani jest dziś najpiękniejsza na świecie. [przypis edytorski]

Mais vous faites la guerre, mon amour, selon que vous souhaitez (fr.) — Ale ty prowadzisz wojnę, moje kochanie, tak jak sobie życzysz. [przypis edytorski]

mais, voyant des plus près (fr.) — ale ujrzawszy z bliska. [przypis edytorski]

Maitre des ballets (franc.) — baletmistrz. [przypis edytorski]

maitre d'hótel (fr.) — szef obsługi hotelu bądź restauracji. [przypis edytorski]

maitre (fr.) — mistrz; nauczyciel. [przypis edytorski]

maitre — (fr.) mistrz. [przypis edytorski]

maiż — młody sokół lub inny ptak drapieżny, przyuczany do polowania przez sokolnika; przen. młodzik, nowicjusz. [przypis edytorski]

maiż — w łowiectwie: młody sokół, przyuczany do polowań. [przypis edytorski]

mając się ku górze — kierując się ku górze. [przypis edytorski]

mający wyroki w szafunku — sens: szafujący opiniami. [przypis edytorski]

mając za przewodnika, jak Dante, boski laur Wergilego — w Boskiej komedii Dantego jego przewodnikiem po piekle i czyśćcu jest rzymski poeta Wergiliusz. [przypis edytorski]

mająli (starop.) — konstrukcja z partykułą -li; znaczenie: jeśli mają. [przypis edytorski]

mają oczy, aby widzieli, a nie widzą (…) — pełny wers we współczesnym tłumaczeniu Biblii Tysiąclecia: „[Synu człowieczy, mieszkasz wśród ludu opornego, który] ma oczy na to, by widzieć, a nie widzi, i ma uszy na to, by słyszeć, a nie słyszy, [ponieważ jest ludem opornym]” Ez 12, 2. [przypis edytorski]

mająż — konstrukcja z partykułą -że (skróconą do -ż); znaczenie: czy mają. [przypis edytorski]

mająż — konstrukcja z partykułą -że; znaczenie: czy mają. [przypis edytorski]

Mają z niego robić mieszkanie dla cesarza — w 1880 uchwałą Sejmu Galicyjskiego Krajowego ofiarowano zamek cesarzowi Franciszkowi Józefowi jako rezydencję cesarską, co spotkało się z przychylnością władcy. W 1905, po zebraniu i wpłaceniu odszkodowania dla armii austriackiej, wojsko opuściło wzgórze wawelskie, które oficjalnie przekazano władzom krajowym Galicji. [przypis edytorski]

majaczało — dziś popr.: majaczyło. [przypis edytorski]

majaczyć — tu: być widocznym niewyraźnie. [przypis edytorski]

Maja desnuda i Maja vestida — Maja naga i Maja ubrana, dwa bardzo znane obrazy Francisco Goi. [przypis edytorski]

Maja desnuda, Maja vestida — „Maja rozebrana”, „Maja ubrana”, tytuły słynnych obrazów Goyi. [przypis edytorski]

ma jak mucha niepoliczoną ilość oczów — mucha, tak jak inne owady, ma dwoje oczu, złożonych z wielu malutkich tzw. fasetek (oczek prostych), ułożonych w charakterystyczny mozaikowy wzór, a każda fasetka odbiera tylko wąski wycinek pola widzenia. [przypis edytorski]

Majakowski, Włodzimierz (1893–1930) — rosyjski poeta i dramaturg, scenarzysta filmowy, autor plakatów, współtwórca manifestów rosyjskiego futuryzmu. [przypis edytorski]

Majakowski, Włodzimierz ( 1893–1930) — rosyjski poeta i dramaturg, scenarzysta filmowy, autor plakatów, współtwórca manifestów rosyjskiego futuryzmu. [przypis edytorski]

majak — przywidzenie, widziadło; gw.: młode drzewo iglaste, zwłaszcza jego pień. [przypis edytorski]

majak — tu: semafor, wieża sygnalizacyjna (por. ros. majak: latarnia morska). [przypis edytorski]

Maja — w filozofii indyjskiej: ułuda zasłaniająca prawdziwą rzeczywistość. [przypis edytorski]

Maja — w mitologii hinduskiej matka Buddy i całego świata widzialnego. [przypis edytorski]

majcher (gw.) — nóż. [przypis edytorski]

majcher (gw. środ.) — nóż, scyzoryk. [przypis edytorski]

majcher (gw. środ.) — nóż; tu: pchniecie nożem. [przypis edytorski]