ZBIÓRKA KRYZYSOWA
Potrzebujemy 125 tys. zł do końca 2024 roku, żeby móc dalej funkcjonować. Dlaczego?
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza | przypisy tradycyjne
Według kwalifikatora: wszystkie | angielski, angielskie | architektura | białoruski | biologia, biologiczny | botanika | chemiczny | dawne | filozoficzny | francuski | frazeologia, frazeologiczny | geologia | grecki | gwara, gwarowe | hebrajski | hiszpański | język, językowy, językoznawstwo | łacina, łacińskie | literacki, literatura | liczba mnoga | matematyka | medyczne | mitologia | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | niemiecki | poetyckie | pogardliwe | polityczny | portugalski | potocznie | przestarzałe | przysłowiowy | regionalne | religijny, religioznawstwo | rodzaj nijaki | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | środowiskowy | staropolskie | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | żartobliwie | zdrobnienie | żeglarskie
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 7574 przypisów.
dewizka — łańcuszek od zegarka kieszonkowego. [przypis edytorski]
dewizka — łańcuszek przy zegarku, który dawniej noszono w kieszeni. [przypis edytorski]
dewizka — łańcuszek przy zegarku wraz z jakąś ozdobą czy figurką. [przypis redakcyjny]
dewizki — krótkie łańcuszki do zegarka. [przypis redakcyjny]
dewocja — przesadna i ostentacyjna religijność. [przypis edytorski]
dewocji — gorliwości. [przypis redakcyjny]
dewoński — pochodzący z hrabstwa Devon na Półwyspie Kornwalijskim w południowo-zach. Anglii. [przypis edytorski]
Dewona — hrabstwo Devonshire w Anglii. [przypis redakcyjny]
de. … — w oryg. po słówku „de” w istocie tylko trzy kropki. Może sekretarz, piszący list, na razie zapomniał nazwę materyi, i zostawił lukę, której już nie zapełnił. [przypis autorski]
dewotka — tercjarka; kobieta świecka, często mieszkająca przy klasztorze, zachowująca częściowo regułę zakonu. [przypis edytorski]
dewotom i dewotkom — pobożnisiom. [przypis redakcyjny]
dextram porrigere (łac.) — prawicę podać. [przypis redakcyjny]
dextre (łac.) — zręcznie. [przypis redakcyjny]
deyro — arcykapłan japoński. [przypis autorski]
deżurnym — dziś: dyżurnym. [przypis edytorski]
dezabilka (daw.) — swobodny strój poranny. [przypis edytorski]
dezabilka linowa z falbanami w robotki — batystowy strój poranny z haftowanymi falbankami. [przypis edytorski]
dezabil (z fr.) — ranny albo nocny strój. [przypis redakcyjny]
dezagregacja (z łac.) — rozpad. [przypis edytorski]
dezawuować — pomniejszyć wartość a. zasługi; tu: zdementować, odwołać. [przypis edytorski]
dezertować — dezerterować, uciekać. [przypis edytorski]
dezolacja (daw., z łac. desolatio: spustoszenie) — zniszczenie; rozpacz. [przypis edytorski]
dezolacja (daw., z łac.) — zniszczenie; rozpacz. [przypis edytorski]
dezolacja — spustoszenie. [przypis redakcyjny]
dezolować (daw., z łac.) — niszczyć, rujnować; tu: dręczyć. [przypis edytorski]
Dezorganizacja nie może się zreorganizować — w korespondencji Krasiński często stosował tę formułę zarówno do stanu własnego zdrowia, jak do współczesnego mu stanu stosunków społecznych. [przypis redakcyjny]
dezyderat — postulat. [przypis edytorski]
dezyderat — rzeczowe żądanie, zwykle skierowane do wyższych instancji; postulat, petycja. [przypis edytorski]
dezyderium (daw., z łac.) — dziś: dezyderat, rzeczowe żądanie, życzenie. [przypis edytorski]
Dezyderos — tytuł anonimowego nabożnego dziełka przeznaczonego dla zakonników, przeł. z hiszp. w 1589 r. pt. Desiderosus, albo ścieżka do miłości bożej i do doskonałości żywota chrześcijańskiego, dialog dziwnie nabożny i ucieszny, miał w XVII i XVIII w. liczne przedruki. [przypis edytorski]
dezynfekcja — odkażanie, niszczenie drobnoustrojów chorobotwórczych na przedmiotach i powierzchniach użytkowych. [przypis edytorski]
dezynteria — popr.: dyzenteria, czerwonka, ostra choroba zakaźna jelit, której objawem jest uporczywa biegunka i obecność krwi oraz śluzu w stolcu; nieleczona prowadzi do śmierci. [przypis edytorski]
dezynwoltura — nadmiernie swobodne, lekceważące zachowanie. [przypis edytorski]
dezynwoltura — swobodne, nieco lekceważące podejście do jakiejś kwestii. [przypis edytorski]
D. Fiolka, Historia Malopolski spisana przez rzecznika patentowego z okazji 40-lecia instytutu prawa własności intelektualnej UJ, [w:] Spory o własność intelektualną. Księga jubileuszowa dedykowana Profesorom Januszowi Barcie i Ryszardowi Markiewiczowi, red. A. Matlak, S. Stanisławska-Kloc, Warszawa 2013, s. 268. [przypis autorski]
d'Haussonville, Joseph (1809–1884) — francuski polityk i historyk; członek Akademii Francuskiej (1869), od 1836 mąż Luizy d'Haussonville (1818–1882), córki księcia Achille Charles'a de Broglie. [przypis edytorski]
d'Holbach, [Paul Henri Thiry] (1723–1789) — z pochodzenia Niemiec, zrazu zawdzięczał swój mir w paryskim świecie obiadom, jakimi ugaszczał encyklopedystów; stopniowo przejął się ich filozofią, doprowadzając ją do krańcowego i ciężkiego ateizmu. Ogłosił liczne pisma. [przypis tłumacza]
d'Houdetot księżna, właśc. Elisabeth Françoise Sophie Lalive de Bellegarde (1730–1813) — znana z trwającego 50 lat związku z Saint-Lambertem; w pani d'Houdetot kochał się Rousseau, co opisuje w jednym z rozdziałów Wyznań. [przypis edytorski]
dhow a. dow — arabski statek jednomasztowy, używany zwłaszcza przez handlarzy niewolnikami. [przypis tłumacza]
D. Hunter, Music Copyright in Britain to 1800, „Music & Letters”, Vol. 67, No. 3 (Jul., 1986), s. 271–272, R. Deazley (2008), Commentary on Bach v. Longman (1777), [w:] Primary Sources on Copyright (1450–1900), red. L. Bently, M. Kretschmer, www.copyrighthistory.org. Jedynie 2% wszystkich zarejestrowanych utworów w Stationers' Company stanowiły książki zawierające muzykę. D. Hunter, Music Copyright in Britain to 1800, „Music & Letters”, Vol. 67, No. 3 (Jul., 1986), s. 278. [przypis autorski]
D. Hunter, Music Copyright in Britain to 1800, „Music & Letters”, Vol. 67, No. 3 (Jul., 1986), s. 272, W. Cornish, The Statute of Anne 1709–10: its historical setting.., s. 19. [przypis autorski]
D. Hunter, Music Copyright in Britain to 1800, „Music & Letters”, Vol. 67, No. 3 (Jul., 1986), s. 276. [przypis autorski]
D. Hunter, Music Copyright in Britain to 1800, „Music & Letters”, Vol. 67, No. 3 (Jul., 1986), s. 277. [przypis autorski]
D. Hunter, Music Copyright in Britain to 1800, „Music & Letters”, Vol. 67, No. 3 (Jul., 1986), s. 282; W. M. Carroll, The Struggle for Music Copyright, „Villanova Law/Public Policy Research Paper” No. 2005-7, http://ssrn.com/abstract=687963, (dostęp 11.03.2014), s. 927. [przypis autorski]
Díaz del Castillo, Bernal (ok. 1496–1584) — hiszpański konkwistador i kronikarz, uczestniczył m.in. w podboju Meksyku. [przypis edytorski]
Díaz, José (1895–1942) — hiszpański związkowiec i polityk komunistyczny, generalny sekretarz Komunistycznej Partii Hiszpanii podczas wojny domowej. [przypis edytorski]
dîner (fr.) — kolacja albo późny obiad. [przypis edytorski]
„Diabeł” — ilustrowany dwutygodnik humorystyczny, wydawany w Krakowie w latach 1869–1922. [przypis edytorski]
diabeł Lesage'a — postać diabła wykreowana przez Alaina René Lesage'a (1668–1747) w powieści Diabeł kulawy. [przypis edytorski]
diabeł lubieżności (…) kartoflanym palcem łechce ich — ziemniaki uważano w czasach elżbietańskich za jedzenie podniecające zmysły. [przypis edytorski]
Diabeł (…) on anioł sprośny (…) wiedząc onego człowieka w onej łasce Pańskiej i bojąc się, aby mu w niebie nie posiadł onego miejsca jego (…) srogą zazdrością wzruszony starał się pilnie (…) zwieść z onego posłuszeństwa jego — ślad legendy średniowiecznej opartej na biblijnych opowieściach, że szatan doprowadził człowieka do grzechu pierworodnego z zazdrości, chcąc nie dopuścić do tego, aby człowiek zajął przy Bogu miejsce po zbuntowanych aniołach strąconych w otchłań piekielną; ślady tej legendy znaleźć można w literaturze m.in. u J. Miltona w Raju utraconym czy u Z. Krasińskiego w Irydionie. [przypis edytorski]
diabeł — po niemiecku nazwisko „Kurtz” oznacza „krótki”; w polskich opowieściach ludowych jako imię diabła pojawia się słowo „Kusy”, mające to samo znaczenie. [przypis edytorski]
diabeł w czasie mszy św. Marcina (…) zębami musiał rozciągać swój pergamin — Wedle legendy dwie stare baby gadały z sobą bez przerwy, podczas gdy św. Marcin odprawiał mszę. Diabeł, który stał za nimi i spisywał ich rozmowę, nie znalazł w końcu miejsca na swoim pergaminie i musiał go zębami rozciągać, przy czym potknął się i potłukł o filar kościelny. [przypis tłumacza]
diabeł wenecki — odniesienie do Mikołaj Chwałowica a. Diabła Weneckiego (ok. 1330–1400), senatora wielkopolskiego, znanego z bezwzględności wobec przeciwników politycznych. [przypis edytorski]
Diabelska Wyspa a. Wyspa Diabelska (fr. Île du Diable) — wyspa o powierzchni 14 ha i wysokości 40 m. n.p.m., położona w archipelagu Îles du Salut, należącym do Gujany Francuskiej w Ameryce Południowej; w latach 1852–1953 znajdowała się tam kolonia karna, utworzona przez Napoleona III Bonaparte, w której umieszczano gł. więźniów politycznych i groźnych przestępców; w latach 1894–1899 na Wyspie Diabelskiej przebywał Alfred Dreyfus, kapitan armii francuskiej, niesłusznie skazany za rzekomą zdradę na rzecz Niemiec. [przypis edytorski]
Diabelska Wyspa — francuska kolonia karna u wybrzeży Ameryki Południowej, w Gujanie Francuskiej. [przypis edytorski]
diabelskie góry — najprawdopodobniej chodzi o kolejkę w wesołym miasteczku. [przypis edytorski]
diabelskiem — daw. forma dla r.ż. i r.n.; dziś: diabelskim. [przypis edytorski]
diabetes mellitus (łac.) — cukrzyca, choroba polegająca na podwyższeniu poziomu glukozy we krwi, co powoduje stopniowe uszkadzanie licznych organów. [przypis edytorski]
diabła Bohomolec dał w swojej postaci — mowa o dziele Jana Bohomolca Diabeł w swojej postaci z okazji pytania, jeśli są upiory (Warszawa 1772), zwalczającym powszechne jeszcze wówczas przesądy i zabobony. [przypis redakcyjny]
diabłowi — dziś popr. forma C. lp: diabłu. [przypis edytorski]
diabły z natury swojej lękają się błysku miecza, tak samo jak blasku słonecznego — Nauka o substancji powietrznej diabłów, głoszona tajnie w Hiszpanii przez arabskich okultystów. [przypis tłumacza]
diable (daw. forma) — diablo, diabelnie. [przypis edytorski]
diable — dziś: diabelnie. [przypis edytorski]
diable m'emporte — niech mnie diabli wezmą. [przypis edytorski]
Diable! quelle corvée! (fr.) — Do diabła! Co za pańszczyzna! (w znaczeniu: ciężki obowiązek). [przypis edytorski]
diable — tu w znaczeniu: diablo, diabelnie. [przypis redakcyjny]
diaboł po niemiecku — diabła wyobrażano sobie często w obcisłym stroju niemieckim. [przypis redakcyjny]
Diaboli (…) est — Hieronymus, Epistulae, II. [przypis tłumacza]
diacki — diakoński. [przypis edytorski]
Dia Cyenes — nad Nilem. [przypis tłumacza]
diaczek — zdrbn. od: diak; śpiewak cerkiewny. [przypis edytorski]
diaczek — zdrobnienie od: diak; śpiewak cerkiewny. [przypis edytorski]
diadema (daw. forma) — dziś: diadem. [przypis edytorski]
diademat (z gr., łac. diadema: przepaska, przewiązka) — dziś: diadem; ozdoba głowy, opaska z kosztownej tkaniny, srebra a. złota, ozdobiona szlachetnymi kamieniami, oznaka władzy cesarskiej, królewskiej a. kapłańskiej. [przypis edytorski]
diadia (z ros.) — wujku. [przypis edytorski]
diadieńka (ros.) — wujaszku. [przypis edytorski]
diad'ku (ukr. дядько: wujek) — wujku. [przypis edytorski]
diadochowie — następcy, spadkobiercy (polityczni); historię ich napisał Agatarchides z Knidos, wedle Starożytności XII, 1. [przypis tłumacza]
Diadorius Boudleaux Bryant (1920–1987) oraz Felice Bryant (ur. jako Matilda Genevieve Scaduto) (1925–2003) — małżeństwo amerykańskich autorów i wykonawców piosenek, w latach 50. i 60. XX wieku napisali muzykę i teksty do wielu znanych piosenek pop i country, szczególnie do przebojów duetu Everly Brothers. [przypis edytorski]
diadzieńka (z ros.) — wujaszku. [przypis edytorski]
diafragma (daw.; łac. diaphragma) — przepona; główny mięsień oddechowy u ssaków, oddzielający jamę brzuszną od jamy klatki piersiowej. [przypis edytorski]
diafragma — tu: przesłona fotograficzna. [przypis edytorski]
diagonal — rodzaj tkaniny bawełnianej, półwełnianej a. wełnianej o splocie skośnym z bardzo dużym nachyleniem prążków. [przypis edytorski]
Diagoras z Melos (V w. p.n.e.) — grecki poeta i sofista, znany jako pierwszy ateista; oskarżony w Atenach o bezbożność, zmarł w Koryncie. [przypis edytorski]
diakon — pierwszy z trzech stopni stanu duchownego w katolicyzmie, wystarczający do uroczystego udzielania chrztów, prowadzenia ceremonii małżeństwa, pogrzebów itp.; dawniej najniższym urzędem kościelnym był subdiakonat, nieuprawniający do udzielania sakramentów (obecnie większość funkcji subdiakonów wykonują osoby świeckie: ministranci i lektorzy). [przypis edytorski]
diak — pomocnik księdza w kościele prawosławnym, śpiewak liturgiczny i nauczyciel. [przypis edytorski]
diak — pomocnik księdza w kościele prawosławnym, śpiewak liturgiczny i nauczyciel w szkółce parafialnej. [przypis edytorski]
diak — tu: prawosławny kleryk. [przypis edytorski]
Diakujem, pane! (ukr.) — Dziękujemy, panie! [przypis edytorski]
dialektycznie — o rozumowaniu i dyskusji: według zasad rozumowego dochodzenia do prawdy, w szczególności przez wskazywanie sprzeczności w sądach i argumentacji przeciwnika. [przypis edytorski]
dialektyczny — rozwijający się w procesie przezwyciężania przeciwieństw. [przypis edytorski]
dialektyka (filoz.) — koncepcja, w której rzeczywistość jest zmienna i stanowi proces rozwijający się przez przeciwieństwa. [przypis edytorski]
dialektyka — sztuka dyskutowania, zwłaszcza umiejętności rozumowego dochodzenia do prawdy przez ujawnianie i przezwyciężanie sprzeczności w rozumowaniu przeciwnika. [przypis edytorski]
dialektyka — tu: sztuka dyskusji, skoncentrowana na poprawności argumentacji w wypowiedziach i czysto rozumowym dochodzeniu do prawdy. [przypis edytorski]
dialektyk (daw.) — człowiek biegły w sztuce dyskutowania. [przypis edytorski]
dialektyk — tu: biegły w sztuce dyskutowania. [przypis edytorski]
dialektyk — tu: biegły w sztuce dyskutowania. [przypis redakcyjny]
diallela (διαλληλος τρόπος) — znaczy tyle co kołowanie w dowodzeniu, circulus in probando. Trentowski nazwał ją błażkiem i tak określił: „Wszędzie tam rodzi się nieloiczne kółko, czyli błażek, gdzie dowodzimy rzeczy naszej tym, co było właśnie do dowiedzenia; gdzie ogólnikiem robimy będący celem wyniknik, wyraziwszy go inaczej, gdzie np. m opieramy na r, a znowu r na m, czyli, jak mówią, gdzie cygan daje świadectwo żydowi a żyd cyganowi. Nieraz największy filozof może się zaplątać w błażek, rozwijając całokształt swej nauki. Grecy mianowali go diallele i uważali za głównego sprawcę Dialektyki” (Myślini II, 423, 424). [przypis redakcyjny]
Dialog — chodzi o krytyczne wobec wolnomularstwa dialogi Ernst i Falk. Rozmowy dla wolnomularzy (1778–80). [przypis edytorski]
