Przypisy

Miszna a. Miszne — zbiór praw i opinii halachicznych (63 traktaty zawierające uporządkowane treściowo przepisy prawa religijnego i świeckiego) skodyfikowanych przez rabbiego Judę ha-Nasiego w II w. n.e w języku hebrajskim, starsza część Talmudu; do niej odnoszą się komentarze Gemary. [przypis edytorski]

Miszna — uporządkowany zbiór starożytnego żydowskiego prawa ustnego, uzupełniający prawo przekazywane przez Torę (biblijny Pięcioksiąg), spisany w II–III w., stanowiący najstarszą część Talmudu. [przypis edytorski]

Miszna — zbiór praw i opinii halachicznych skodyfikowanych przez rabbiego Judę ha-Nasiego w II w. n.e w języku hebrajskim. Stanowi jedną z części Talmudu. [przypis edytorski]

miszpuche (jid.) — rodzina. [przypis edytorski]

mita — (hebr.; z jid. mite) także: mary; długie drewniane nosze z drążkami. [przypis edytorski]

mit am ejduł (jid.) — z dziewczyną. [przypis edytorski]

mi ta mowa Gorgiasza przypominała i tak mi zaczęło być, jak to Homer powiada… — Agaton wzorował swoją mowę na eleganckiej retoryce sofisty Gorgiasza; Sokratesowi imię Gorgiasza przywodzi na myśl Gorgonę: u Homera (Odyseja XI 632–636) Odyseusz w Hadesie obawia się, że Persefona, władczyni podziemi, wyśle przeciwko niemu głowę Gorgony, mitycznego potwora swoim spojrzeniem zamieniającego ludzi w kamień. [przypis edytorski]

Mitarski, Wilhelm (1879–1923) — polski malarz, krytyk artystyczny, tłumacz (Flauberta, Kiplinga), autor artykułów zamieszczanych w „Czasie”, „Krytyce”, „Museionie”. [przypis edytorski]

Mitawa — miasto na Łotwie, ob. Jełgawa. [przypis edytorski]

mit deinen Schmerzen, mit deinen Freuden (niem.) — z twoimi boleściami, z twoimi radościami. [przypis edytorski]

mit dem linken Ellenbogen (niem.) — lewym łokciem. [przypis edytorski]

mit dem Mann treiben, was ich will. Es ist mein Vater (niem.) — z tym człowiekiem wyprawiać, co chcę. To mój ojciec. [przypis edytorski]

mit der grossen Schnauze (niem.) — z wielką gębą. [przypis edytorski]

Mit der Zeit pflückt man Rosen, Oswald (niem.) — Z czasem będzie się tu zbierać róże, Oswald. [przypis edytorski]

mit dzi naze (zniekszt. niem.: mit die Nase) — nosem. [przypis edytorski]

Mit ein Blumenstrauss (niem.) — z bukietem kwiatów. [przypis edytorski]

mi teniente (hiszp.) — poruczniku. [przypis edytorski]

mitenka — rękawiczka damska bez palców. [przypis edytorski]

mitenki a. mitynki (z fr.) — rękawiczki bez palców lub kryjące palce tylko do połowy; używane przez kobiety od XVIII w., często ozdobne, z delikatnych materiałów, koronki, wyszywane itp., sięgające do nadgarstka lub dalej, do łokcia. [przypis edytorski]

mitenki a. mitynki (z fr.) — rękawiczki bez palców lub kryjące palce tylko do połowy; używane przez kobiety od XVIII w., często ozdobne, z delikatnych materiałów, koronki, wyszywane itp., sięgające do nadgarstka lub dalej, do łokcia. [przypis edytorski]

mitenki — rękawiczki częściowo odsłaniające palce. [przypis edytorski]

Mit Gott für König und Vaterland (niem.) — Z Bogiem, za króla i ojczyznę; niem. hasło państwowe. [przypis edytorski]

Mithra a. Mitra (mit. indoirańska) — bóstwo solarne, którego kult sięga XX w. p.n.e.; władca ładu kosmicznego i społecznego, opiekun umów i władców, personifikacja lojalności, sędzia zmarłych w zaświatach; jego imię znaczy tyle co: przysięga, pakt, a także: przyjaźń. Obecny w świętych księgach mazdaizmu i zaratustrianizmu (Awesta) oraz religii staroindyjskiej (Hymny Rigwedy), w okresie hellenistycznym (od IV–III w. p.n.e.) zyskał wyznawców w Grecji, a od I w. n.e. w Rzymie (w III–IV w. mitraizm wszedł do rzym. państwowego kanonu religijnego; Mitra był czczony jako Sol Invictus: Niezwyciężone Słońce), bóg słońca, ognia, ale też oświecenia: jego kult, mitraizm, w połączeniu z gr. myślą filozoficzną (neoplatonizm) i astrologią egipsko-mezopotamską, nabrał cech ezoterycznych, a misteria ku czci Mitry miały służyć przekazaniu wtajemniczonym wyznawcom wiedzy o odrodzeniu i drodze do nieśmiertelności. W samym Rzymie miało być sto mitreów, czyli świątyń wyznawców Mitry. [przypis edytorski]

miting (z ang. meeting) — spotkanie. [przypis edytorski]

mitołgowie (neol.) — badacze i kronikarze kłamiący na temat mitologii. [przypis edytorski]

Mitologia (…) umieściła prawdę na dnie studni — stwierdzenie, iż prawda leży w głębinach (często tłumaczone: na dnie studni), pochodzi nie z mitologii, lecz od Demokryta z Abdery, filozofa greckiego z V w. p.n.e., cytowanego przez Diogenesa Laertiosa (ks. IX, 72). [przypis edytorski]

mitologiczne zapłodnienie nimfy przez boskiego Ptaka — odniesienie do greckiego mitu o Ledzie, królowej Sparty, uwiedzionej przez Zeusa, który przybrał postać łabędzia; z ich związku zrodziła się piękna Helena, małżonka Menelaosa, oraz dwaj synowie, Kastor i Polluks. [przypis edytorski]

mit o Pandorze (mit. gr.) — pierwsza kobieta na ziemi, Pandora, żona Epimeteusza, otworzyła otrzymaną od bogów w posagu zamkniętą szczelnie glinianą beczkę (zwaną puszką Pandory), wypuszczając na świat zamknięte w niej nieszczęścia. [przypis edytorski]

Mitra, Baal — autor Irydiona dokonuje kontaminacji dwóch bóstw solarnych pochodzących ze wschodu; w rzeczywistości cesarz Heliogabal (Elagabalus, Varius Avitus Bassianus) był arcykapłanem Baala, co znajduje odbicie w jego imieniu. [przypis edytorski]

Mitra — bóstwo indoirańskie; w zaratusztrianizmie jest duchem opiekuńczym przysiąg, umów i przymierzy. [przypis edytorski]

Mitra — imię staroindyjskiego boga ładu i światła, którego kult rozprzestrzenił się w staroż. Persji, Grecji i Rzymie, łącząc się z miejscowymi wierzeniami, gł. dotyczącymi bóstw solarnych. [przypis edytorski]

Mitra — indoirański bóg słońca, czczony m.in. w Indiach i w Persji. [przypis edytorski]

mitralieza — dawne szybkostrzelne działko o wielu lufach. [przypis edytorski]

mitralieza — dawne szybkostrzelne działko o wielu lufach; także: dawne określenie karabinu maszynowego. [przypis edytorski]

mitralieza (daw.) — wielolufowe działko szybkostrzelne. [przypis edytorski]

mitralieza — kartaczownica, pierwotna wersja ciężkiego karabinu maszynowego. [przypis edytorski]

mitralieza — wielolufowe działko szybkostrzelne. [przypis edytorski]

mitralieza (wojsk.) — szybkostrzelne działko o wielu lufach. [przypis edytorski]

Mitra (mit. indoirańska) — bóg światła i prawdy, czczony także wśród Rzymian w pierwszych wiekach naszej ery; wierni przechodzili kolejne stopnie wtajemniczenia („gryfa”, „lwa” itp.), jednym z ważnych obrzędów była ofiara z byka, składana w tajemnicy w podziemiach. [przypis edytorski]

Mitra (mit. indoirańska) — bóstwo solarne, którego kult sięga II tysiąclecia p.n.e.; władca ładu kosmicznego i społecznego, opiekun umów i władców, personifikacja lojalności, sędzia zmarłych w zaświatach; jego imię znaczy tyle co: przysięga, pakt, a także przyjaźń. Obecny w świętych księgach mazdaizmu i zaratustrianizmu (Awesta) oraz religii staroindyjskiej (Hymny Rigwedy), w okresie hellenistycznym (od IV-III w. p.n.e.) zyskał sobie wyznawców w Grecji, a od I w. n.e. w Rzymie (w III–IV w. mitraizm wszedł do rzym. państwowego kanonu religijnego; Mitra był czczony jako Sol Invictus: Niezwyciężone Słońce), bóg słońca, ognia, ale też oświecenia: jego kult, mitraizm, w połączeniu z gr. myślą filozoficzną (neoplatonizm) i astrologią egipsko-mezopotamską, nabrał cech ezoterycznych, a misteria ku czci Mitry miały służyć przekazaniu wtajemniczonym wyznawcom wiedzy o odrodzeniu i drodze do nieśmiertelności. W samym Rzymie miało być sto mitreów, czyli świątyń wyznawców Mitry. [przypis edytorski]

Mitra (mit. indoirańska) — bóstwo solarne, władca ładu kosmicznego i społecznego, opiekun umów i władców, personifikacja lojalności, sędzia zmarłych w zaświatach; jego imię znaczy tyle co: przysięga, pakt, a także przyjaźń; przedstawiany jako zbrojny wojownik powożący rydwanem zaprzęgniętym w białe konie. Mitra jest jednym z bohaterów świętej księgi mazdaizmu i zaratustrianizmu, Awesty, mówią o nim także Hymny Rigwedy, najstarszy tekst mitologii indyjskiej. Kult Mitry sięga II tysiąclecia p.n.e., Mitrze poświęcone były specjalne obrzędy w czasie jesiennej równonocy (22/23 września). W okresie hellenistycznym, a więc po podbojach Aleksandra Wielkiego, w wyniku spotkania kultury greckiej z perską, Mitra zyskał sobie wyznawców na terenie Grecji; utożsamiany z Heliosem a. Apollinem, czczony był jako bóg słońca, ognia, ale też oświecenia: jego kult, mitraizm, w połączeniu z gr. myślą filozoficzną i astrologią egipsko-mezopotamską, nabrał cech ezoterycznych, misteria ku czci Mitry miały służyć przekazaniu wtajemniczonym wyznawcom wiedzy o tym, jak przygotować się duchowo, aby osiągnąć nieśmiertelność wśród gwiazd. W cesarstwie rzymskim mitraizm pojawił się w I w. n.e., szczególnie popularny wśród legionistów, którym dawał poczucie wspólnoty i braterstwa podczas wieloletniej, niebezpiecznej służby z dala od domu. W III–IV w. mitraizm wszedł do rzymskiego państwowego kanonu religijnego, a Mitra był czczony jako Sol Invictus (Niezwyciężone Słońce). Właśnie z czasów rzymskich zachowało się stosunkowo dużo mitreów, tj. świątyń Mitry (w samym Rzymie było ich niegdyś ponoć sto) i nieco przekazów tekstowych oraz fresków stanowiących zapis misteriów. Mitrę czczono w cyklu solarnym, np. 25 grudnia przypadało święto jego narodzin w grocie (narodziny słońca), zaś w czasie równonocy wiosennej święto ofiary (Mitra, przedstawiany jako młodzieniec w tunice, płaszczu z obrazem nieba i czapce frygijskiej na głowie, składał w imieniu ludzi, swych wyznawców, ofiarę z będącego personifikacją sił ciemności byka, którego krew miała moc oczyszczającą i odrodzeńczą). Mitraizm miał hierarchiczną strukturę siedmiu stopni wtajemniczenia: Corax (Kruk), Nymphus (Narzeczony), Miles (Żołnierz), Leo (Lew), Persa (Pers), Heliodromos (Posłaniec Słońca), Pater (Ojciec); odpowiadało im siedem opiekuńczych ciał niebieskich: Merkury, Wenus, Mars, Jowisz, Księżyc, Słońce i Saturn. Cechą wyróżniającą mitraizmu było to, że do wspólnoty dopuszczani byli wyłącznie mężczyźni oraz że nie wytworzyła się w jego obrębie kasta kapłańska. [przypis edytorski]

Mitra (mit. indoirańska) — staroindyjski bóg ładu i światła; od I w. n.e. kult Mitry pojawił się w państwie rzymskim, łącząc się z miejscowymi wierzeniami, gł. dotyczącymi bóstw solarnych, i przybrał postać kultu misteryjnego, tzw. mitraizmu, wyraźnie różnego od wierzeń i praktyk indyjsko-perskich; wierni przechodzili kolejne stopnie wtajemniczenia. [przypis edytorski]

mitra — nakrycie głowy dostojnika kościelnego. [przypis edytorski]

mitra — przepaska na głowę. [przypis edytorski]

mitra — rodzaj nakrycia głowy noszonego przez dostojników kościelnych. [przypis edytorski]

mitra — tu: infuła. [przypis edytorski]

mitra — tu: korona książęca. [przypis edytorski]

mitra — tu: korona. [przypis edytorski]

mitra — tu: wysokie, dwuczłonowe nakrycie głowy biskupów. [przypis edytorski]

mitręga (daw.) — ciężka praca, trud. [przypis edytorski]

mitręga (daw., gw.) — znój, trud. [przypis edytorski]

mitręga (daw.) — opóźnienie. [przypis edytorski]

mitręga (daw.) — trud, męcząca i daremna praca. [przypis edytorski]

mitręga (daw.) — tu: partacz, niedołęga. [przypis edytorski]

mitręga (daw.) — tu: zwlekanie, nieefektywna praca. [przypis edytorski]

mitręga (daw.) — zwłoka. [przypis edytorski]

mitręga — męczący wysiłek, strata czasu. [przypis edytorski]

mitręga — mozolna i nieefektywna praca. [przypis edytorski]

mitręga — strata; opóźnienie. [przypis edytorski]

mitręga — trud, męczenie się. [przypis edytorski]

mitręga — trud. [przypis edytorski]

mitręga — tu: marnowanie czasu, zwlekanie. [przypis edytorski]

mitręga — tu: przeszkoda, zwłoka. [przypis edytorski]

mitręga — zbędny wysiłek. [przypis edytorski]

mitręga — zwłoka. [przypis edytorski]

mitrężny — trudny, męczący; powolny, marudny. [przypis edytorski]

mitrężny — wykonywany na marne, nieprzynoszący rezultatu; od: mitrężyć: marnować. [przypis edytorski]

mitrężyć — marnować czas. [przypis edytorski]

mitrężyć — marnować. [przypis edytorski]

mitrężyć — męczyć; marnować czas, marudzić. [przypis edytorski]

Mitridates a. Mitrydates (132–63 p.n.e.) — Mitrydates VI Eupator, król Pontu z dynastii Mitrydatydów, znany ze swych podbojów. [przypis edytorski]

Mitrydates VI Eupator (132–63 p.n.e.) — król Pontu, władca Bosporu, jeden z groźniejszych wrogów Rzymu; oblężony podczas buntu poddanych, popełnił samobójstwo; w sierpniu 1820 Puszkin zwiedzał Wzgórze Mitrydatesa w Kerczu na Krymie, z ruinami na szczycie. [przypis edytorski]

Mitrydates z Pergamonu (zm. 46 p.n.e.) — nieślubny syn Mitrydatesa VI, wychowany w mieście Pergamon, gdzie osiągnął wysoką pozycję; podczas wojny aleksandryjskiej (48 p.n.e.) wysłany przez Cezara po posiłki z Syrii i Cylicji, zebrał armię i przybył mu z odsieczą; za lojalność został ustanowiony królem bosporańskim. [przypis edytorski]

Mitrydat, właśc. Mitrydates VI Eupator (132–63 p.n.e.) — król Pontu, władca Bosporu, jeden z groźniejszych wrogów Rzymu; oblężony podczas buntu poddanych, popełnił samobójstwo. [przypis edytorski]

Mitteleuropa (niem.) — Europa środkowa; w spisie treści wiersz występuje pod tytułem pół księżyca. [przypis edytorski]

Mit wendender Post (niem.) — z powrotną pocztą. [przypis edytorski]

Mit XX wieku — książka Rosenberga na temat narodowego socjalizmu, opublikowana w 1930 r. [przypis edytorski]

mitygować — hamować, odwodzić od gwałtownego zachowania. [przypis edytorski]

mitygować — hamować zapalczywe zachowanie. [przypis edytorski]

mitygować kogoś — strofować, upominać kogoś; powstrzymywać kogoś od zbyt gwałtownego zachowania. [przypis edytorski]

mitygować — łagodzić. [przypis edytorski]