Potrzebujemy Twojej pomocy!
Na stałe wspiera nas 453 czytelników i czytelniczek.
Niestety, minimalną stabilność działania uzyskamy dopiero przy 500 regularnych darczyńców. Dorzucisz się?
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | angielski, angielskie | arabski | architektura | białoruski | biologia, biologiczny | botanika | chemiczny | dawne | dziecięcy | francuski | grecki | gwara, gwarowe | hebrajski | historia, historyczny | hiszpański | holenderski | łacina, łacińskie | literacki, literatura | liczba mnoga | medyczne | mitologia | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | niemiecki | poetyckie | pogardliwe | portugalski | potocznie | przenośnie | przestarzałe | regionalne | religijny, religioznawstwo | rosyjski | rzadki | staropolskie | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | wulgarne | żartobliwie | żeglarskie
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 7498 przypisów.
baczyć — zwracać uwagę; uważać. [przypis edytorski]
Baczyłem — zauważałem. [przypis edytorski]
baczyły — tu: zobaczyły, patrzyły na. [przypis edytorski]
Baczyński, Krzysztof Kamil (1921–1944) — jeden z czołowych poetów tworzących w czasie II wojny światowej, zginął walcząc w Powstaniu Warszawskim. [przypis edytorski]
baczy po sobie (daw.) — patrząc na siebie, zdaje sobie sprawę. [przypis redakcyjny]
Baczysz? Ratujte ludy! (ukr.) — Widzisz? Ratujcie ludzie. [przypis edytorski]
Baczyw ty? (ukr.) — Widziałeś? [przypis edytorski]
baczże — konstrukcja z partykułą wzmacniającą -że; znaczenie: uważajże; skup się na tym, by… itp. [przypis edytorski]
badać sytuacją (daw.) — dziś: badać sytuację. [przypis edytorski]
Badacze, którzy przekraczają granice sformułowań programowych, dochodzą najczęściej do definicji tak obszernych, że ogarniają one swym zasięgiem niemal całą współczesną poezję — por. np. G. Picon, Poésie contemporaine, w: Encyclopedie de la Pléiade. Histoire des littératures, t. II, Paris 1956, s. 217 (o pracy M. Raymonda, De Baudelaire au surréalisme) i R. Brinkmann, Expressionismus. Forschungsprobleme 1952–1960, Stuttgart 1961, s. 80 (o pracy W. Sokela, The Writer in Extremis). [przypis autorski]
Badacze Pisma Świętego — nazwa wspólnot religijnych należących do nurtu zapoczątkowanego nauczaniem Ch. T. Russela w 2. poł. XIX w., stawiających sobie za cel konieczność powrotu do pierwotnej wiary chrześcijańskiej i apostolskiego modelu chrześcijaństwa oraz głoszących bliskie nadejście tysiącletniego panowania Królestwa Bożego. [przypis edytorski]
badacz szwedzki Fahlbeck oblicza… — Fahlbeck, Der Ader Schwedens, Jena, 1923. [przypis autorski]
bada i umysł (starop.) — bada nawet umysł. [przypis edytorski]
Badaj go ściśle (…) — Pytania te na pozór zdają się być niepotrzebne, bowiem św. Piotr poznaje w Bogu, jak poeta wierzy, ale celem ich jest, żeby poeta odpowiadając, swoją wiarę sam w sobie i, powróciwszy na ziemię, drugich wiarę jeszcze bardziej umocnił i oświecił. [przypis redakcyjny]
badakszański, dziś badachszański — pochodzący z historycznego regionu Badachszan (dziś na terytorium płn. Afganistanu i płd. Tadżykistanu), ważnego przystanku na trasie Jedwabnego Szlaku i słynnego w średniowieczu miejsca wydobycia kamieni szlachetnych. [przypis edytorski]
Badał na ziemi naturę aniołów — Dionizjusz Areopagita, autor domniemany książki pod tytułem: De coelesti hierarchia. [przypis redakcyjny]
Badań IMĆ Richa — aluzja do książki Memoir on the Ruins of Babylon, by Claudius James Rich, Esq., Resident for the Honourable East India Company at the Court of the Pasha of Bagdad, 1815. [przypis edytorski]
Badania nad finansami Francji — fr. Recherches et considérations sur les finances de France depuis l'année 1595 jusqu’en l'année 1721, dzieło, którego autorem jest François Véron Duverger de Forbonnais (1722–1800), opublikowane w 1758 r. [przypis edytorski]
Badania nad przewodnictwem powietrza i innych gazów, poddanych wpływowi promieni Becquerela (…) — [por.] Becquerel, „Comptes rendus”, t. CXXIV, s. 800, 1897; Kelvin. Beattie i Smolan, „Nature”, t. LVI, 1897; Beattie i Smoluchowski, „Philosophical Magazine”, t. XLIII, s. 418. [przypis autorski]
Badania (…) Rutherforda dowiodły, że promienie Becquerela nie ulegają ani prawidłowemu odbiciu, ani załamaniu, ani polaryzacji — [por.] Rutherford, „Philosophical Magazine”, styczeń 1899. [przypis autorski]
Badania w kwestii sprawiedliwości politycznej — dzieło Williama Godwina (1756–1836), angielskiego publicysty i myśliciela, opublikowane w 1793 r. [przypis edytorski]
Badaniem nowych substancji radioaktywnych raczył się zająć p. Demarçay (…) — właśnie niedawno boleśnie dotknęła nas śmierć tego tak wybitnego uczonego. Zabrała go ona w chwili, gdy w dalszym ciągu oddawał się swym pięknym poszukiwaniom nad ziemiami rzadkimi i nad analizą widmową, posługując się metodami, których doskonałość i precyzja budzą podziw. W pamięci naszej głęboko pozostanie na zawsze życzliwa skwapliwość, z jaką badacz ten zgodził się wziąć udział w naszej pracy. [przypis autorski]
badanie zbrodniarzy przez męki nie jest tak koniecznie wskazane, jak tamte rzeczy. Widzimy dzisiaj, iż naród bardzo cywilizowany odrzucił je bez szkody — Anglia. [przypis tłumacza]
badanie zbrodniarzy przez męki (…) nie jest tedy konieczne z natury — Obywateli ateńskich nie można było wydawać na męki (Lysias, Orat. in Argorat) z wyjątkiem za obrazę majestatu. Poddawano ich mękom w 30 dni po skazaniu (Curius Fortunatus, Rethor, schol., ks. II). Męki śledcze nie istniały. Co do Rzymian, prawo 3 i 4 ad leg. Juliam maiest. stwierdza, iż urodzenie, urząd, stan wojskowy zabezpieczały od tortury, z wyjątkiem wypadku obrazy majestatu. Por. roztropne ograniczenia, jakie Wizygoci czynili w tej praktyce. [przypis autorski]
badchon — rodzaj komika, występującego na żydowskiej uroczystości weselnej. [przypis edytorski]
Badecker — pot. bedeker; przewodnik dla zagranicznych turystów (od nazwiska wydawcy K. Badeckera). [przypis redakcyjny]
Badeńska Anilina — Badische Anilin und Soda Fabrik, BASF, jeden z największych koncernów chemicznych na świecie, funkcjonujący od 1865 r. [przypis edytorski]
Badenia (niem. Baden) — kraina historyczna w południowo-zachodniej części Niemiec, niegdyś samodzielne księstwo, obecnie część kraju związkowego Badenia-Wirtembergia. [przypis edytorski]
Badeni, Marcin (1751–1824) — był od r. 1820 ministrem sprawiedliwości w rządzie Królestwa Kongresowego. Słynął z dowcipu i uprzejmości („grzeczny jak Badeni”). [przypis redakcyjny]
Badeni, Stanisław Marcin (1850–1912) — właściciel ziemski, polityk; od 1883 poseł do galicyjskiego Sejmu Krajowego, marszałek Sejmu Krajowego (1895–1901, 1903–1912). [przypis edytorski]
Baden — tu: miejscowość w płn. zach. Francji, w regionie Bretania. [przypis edytorski]
Badinguet — Ludwik Napoleon Bonaparte uciekł z twierdzy Ham (w r. 1846) pod przybranym nazwiskiem Badingueta, murarza. [przypis redakcyjny]
badlandy (z ang. badlands, dosł.: złe ziemie) — suche obszary o ubogiej roślinności, silnie zniszczone przez wiatr i wodę, pokryte siecią wąwozów, występujące np. w amerykańskim stanie Dakota Południowa, gdzie znaczną ich część objęto ochroną jako park narodowy. [przypis edytorski]
bad (niem.) — geogr. turyst.: zdrój, miejscowość uzdrowiskowa. [przypis edytorski]
Badoglio, Pietro (1871–1956) — włoski dowódca wojskowy i polityk; od października 1935 głównodowodzący włoskich wojsk inwazyjnych podczas agresji na Etiopię, używał broni chemicznej do niszczenia wojsk etiopskich, zajął Addis Abebę; po kampanii otrzymał od króla Wiktora Emanuela III tytuł księcia Addis Abeby i został mianowany generalnym gubernatorem i wicekrólem Etiopii. [przypis edytorski]
Badrul Budur, właśc. Badr al-Budur — postać literacka, księżniczka, która poślubił Aladyn, bohater jednej z opowieści Księgi tysiąca i jednej nocy. [przypis edytorski]
Bad Wimpfen — miasto w Niemczech, w Badenii-Wirtembergii. [przypis edytorski]
badylarz — nieco pejoratywne określenie osoby uprawiającej warzywa, czasem kwiaty, na niewielką skalę, przeznaczone najczęściej na sprzedaż w pobliskim mieście. [przypis edytorski]
Badża (fr. Béja) — miasto w płn. Tunezji, ok. 100 km na zach. od Tunisu. [przypis edytorski]
bad (z niem.: Bad) — miejscowość kąpielowa, uzdrowisko. [przypis redakcyjny]
Bädecker — popularny przewodnik turystyczny wydawany przez niemieckie wydawnictwo Karla Baedekera. [przypis edytorski]
Bärenhäuter — Faulpelz. [przypis edytorski]
Bäuerinnen (niem.) — wieśniaczki. [przypis edytorski]
baedecker a. bedeker, a. baedeker — przewodnik turystyczny. [przypis edytorski]
Baedecker — nazwisko księgarza niemieckiego Karla Baedekera, znanego ze swoich przewodników turystycznych; jako rzeczownik pospolity: przewodnik turystyczny. [przypis edytorski]
Baedecker, popr. Baedeker — renomowane wydawnictwo niem., założone przez Karla Baedekera (1801–1859), które jako pierwsze oferowało nowoczesne przewodniki turystyczne (stąd bedeker jako synonim przewodnika). [przypis edytorski]
baedeker a. bedeker — przewodnik turystyczny. [przypis edytorski]
Baedeker Karl (1801–1859) — księgarz niemiecki, wydawca słynnych przewodników turystycznych. [przypis redakcyjny]
Baedeker — nazwisko księgarza niemieckiego Karla Baedekera, znanego ze swoich przewodników turystycznych; jako rzeczownik pospolity: przewodnik turystyczny. [przypis edytorski]
Baedeker — renomowane wydawnictwo niemieckie, założone przez Karla Baedekera (1801–1859), które jako pierwsze oferowało nowoczesne przewodniki turystyczne; jako rzeczownik pospolity: przewodnik turystyczny. [przypis edytorski]
Baer, Karl Ernst, von (1792–1876) — estoński przyrodnik i geograf, twórca embriologii. [przypis edytorski]
Baer, Karl Ernst von (1792–1876) — niemiecki przyrodnik, twórca embriologii. [przypis edytorski]
Baer, Karol Ernest von (1792–1876) — niemiecki przyrodnik, twórca embriologii (w 1827 odkrył komórkę jajową u ssaków); absolwent medycyny na Uniwersytecie w Dorpacie (1810–1814), uzupełniał studia w Wiedniu i Würzburgu, wykładał zoologię i anatomię na Uniwersytecie Albrechta w Królewcu; członek Petersburskiej Akademii Nauk (od 1826), profesor Akademii Medyczno-Chirurgicznej w Petersburgu (1841–1852); jeden z założycieli Rosyjskiego Towarzystwa Geograficznego, w 1937 badał wieczną zmarzlinę na rosyjskim archipelagu Nowa Ziemia. [przypis edytorski]
Bafomet a. Baphomet — synkretyczne, okultystyczne bóstwo, czczone m.in. przez templariuszy. [przypis edytorski]
Bafomet — bóstwo, które rzekomo mieli czcić templariusze w stosownych świątyniach (bafomeriach); jego znany opis i wizerunek pochodzi od Eliphasa Léviego (1810–1875), okultystę, masona, autora dzieł na temat magii, który przedstawił Bafometa (w Dogme et Rituel de la Haute Magie, 1855) jako kozła z potężnymi rogami i pentagramem na czole, z drobnymi kobiecymi piersiami, na brzuchu mającego rodzaj pokrytej łuską tarczy z kaduceuszem ( w mit. gr. symbolem uśmierzania sporów, tu: symbolem poznania dobra i zła oraz dualizmu wszechrzeczy), z ciemnymi skrzydłami na plecach, siedzącego ze skrzyżowanymi kopytami na ujarzmionym ziemskim globie, z wzniesioną ku górze prawą ręką z napisem „solve” („rozwiąż”) oraz wyciągniętą ku dołowi lewą ręką z napisem „coagula” („zwiąż”); na górze i na dole znajdują się półksiężyce wskazywane dłońmi o skrzyżowanych palcach, dolny księżyc jest ciemny, górny jasny. Z zeznań templariuszy wynikało, że mogli oddawać cześć wizerunkowi głowy Jana Chrzciciela na tacy a. głowie Chrystusa na Całunie Turyńskim. [przypis edytorski]
Bagadatesa — Βαγαδάτου (N), Βαμάτου (D). [przypis tłumacza]
bagadyr (z tur.) — bohater, wielki wojownik. [przypis edytorski]
bagadyr (z tur.) — bohater, w odniesieniu do Słowian. [przypis edytorski]
Bagamoyo — miasto w Tanzanii, nad Oceanem Indyjskim; do 1890 stolica Niemieckiej Afryki Wschodniej (1885–1918). [przypis edytorski]
Bagard, César (1620–1709) — francuski rzeźbiarz w drewnie i dekorator. [przypis edytorski]
Bagatela — drobnostka [przypis edytorski]
Bagatela — krakowski teatr u zbiegu ulic Karmelickiej i Krupnicznej, obecnie noszący imię Tadeusza Boya-Żeleńskiego; wybudowany z inicjatywy Mariana Dąbrowskiego, według projektu Janusza Zarzeckiego i Henryka Uziembły; od 1919 grano tam współczesne sztuki polskie i zachodnie komedie; w 1926 przekształcony na kino; po II wojnie światowej funkcjonował jako Teatr Kameralny, później Państwowy Teatr Młodego Widza, Teatr Rozmaitości, w 1970 r. przywrócono mu nazwę Bagatela, którą, jak głosi anegdota, wymyślił przez przypadek Boy. [przypis edytorski]
bagatela — tu: nic ważnego. [przypis edytorski]
Bagdad — dziś: stolica Iraku. [przypis edytorski]
Bagdad — ob. stolica Iraku; miejsce akcji wielu opowieści z Księgi tysiąca i jednej nocy. [przypis edytorski]
Bagera — w oryg. Bagheera. [przypis edytorski]
bagh-ban — ogrodnik. [przypis autorski]
baghban — ogrodnik. [przypis autorski]
bagier (daw.) — pogłębiarka. [przypis edytorski]
bagier — pogłębiarka. [przypis edytorski]
bagna ryzoforowe — dziś popr.: bagna namorzynowe a. mangrowe, tropikalne przybrzeżne płycizny morskie porośnięte krzewami i drzewami, zwykle mającymi charakterystyczne, szczudlaste korzenie podporowe, które stabilizują rośliny w grząskim podłożu; typowym składnikiem lasów namorzynowych są rośliny z rodzaju korzeniara (łac. Rhizophora). [przypis edytorski]
bagna Warega (…) — okolice przyległe morzu Wariagskiemu czyli Normandzkiemu, dzisiejszemu Bałtykowi. Polityką było z dawna wielkich książąt litewskich rozsadzać swoich krewnych prawem lennem w ziemiach na nieprzyjacielu zdobytych. Montwił, Mendog, Giedymin dali tego przykład. [przypis autorski]
bagne (fr.) — ciężkie więzienie, galery, kolonia karna. [przypis edytorski]
bagno — cesarz August podjął próbę osuszenia bagien w Lacjum. [przypis edytorski]
Bagnokawallo i Kastokaro — miasta romańskie. [przypis redakcyjny]
bagpiper (ang.) — osoba grająca na dudach szkockich, dudziarz. [przypis edytorski]
Bagrada — rzeka w płn. Afryce, przepływająca przez Algierię i Tunezję; ob. Wadi Madżarda. [przypis edytorski]
bagrownica — pogłębiarka. [przypis edytorski]
bagu-assu (łac. Mimosa pudica) — mimoza wstydliwa, czułek wstydliwy, gatunek rośliny tropikalnej. [przypis edytorski]
bahaćko Lachiw (z daw. ukr.) — dużo Polaków. [przypis redakcyjny]
Bahama — tysiącmilowa mielizna na Atlantyku. [przypis autorski]
bahato (ukr.) — dużo. [przypis edytorski]
Bahato utikło, bahato zabyły (z ukr.) — dużo uciekło, dużo zabili. [przypis redakcyjny]
Bahia — dawna pot. nazwa miasta São Salvador da Bahia de Todos os Santos (Święty Zbawiciel z Zatoki Wszystkich Świętych), położonego we wsch. Brazylii, nad Oceanem Atlantyckim; ob. nosi ono nazwę Salvador i jest stolicą stanu o nazwie Bahia (w dawnej pisowni port.: zatoka). [przypis edytorski]
Bahia — tu zapewne: meksykańska zatoka o nazwie Bahía de Todos Santos (Zatoka Wszystkich Świętych), na zach. wybrzeżu Płw. Kalifornijskiego, z portem Ensenada; albo też: Bahia de Todos os Santos w Brazylii, nad którą leży stolica stanu Bahia, Salvador. [przypis edytorski]
Bahr, Herman (1863–1934) — austriacki krytyk literacki (Zur Kritik der Moderne 1890, Die Überwindung des Naturalismus 1891) oraz pisarz (dramat Die Mutter, powieść Himmelfahrt), stylistycznie eksperymentujący zarówno z naturalizmem i ekspresjonizmu, jak i sięgający po środki impresjonistyczne. [przypis edytorski]
Bahr, Hermann (1863–1934) — austriacki dramaturg, krytyk literacki i autor opowiadań; w swojej twórczości przechodził przez różne etapy, m.in. naturalizm, symbolizm i ekspresjonizm. Uważa się, że jako pierwszy odniósł termin modernizm do literatury. [przypis edytorski]
Bahr, Hermann (1863–1934) — dramaturg wiedeński, debiutujący pod hasłami naturalizmu, twórca wiedeńskiej secesji. [przypis edytorski]
Baidarai — graži pakalnė, kuriąja važiuojama linkon pietinio Krymo kranto. [przypis redakcyjny]
baidyklė — šmėkla. [przypis edytorski]
baidyklių — šmėklų. [przypis edytorski]
Bailey — tu: właśc. Holy Sepulchre a. Saint Sepulchre-without-Newgate, największy anglikański kościół parafialny w londyńskim City; znajduje się w pobliżu historycznego sądu Old Bailey. [przypis edytorski]
baillez moi (fr.) — proszę mi podać (książkowe). [przypis edytorski]
Baillie, Matthew (1761–1823) — anatom, lekarz Byrona. [przypis edytorski]
Bain, Alexander (1818–1903) — szkocki filozof i psycholog; przedstawiciel empiryzmu. [przypis edytorski]
Baird, John Logie (1888–1946) — inżynier szkocki, jeden z twórców podstaw telewizji, wynalazca pierwszego działającego systemu telewizyjnego: w 1927 przesłał przewodami telefonicznymi obrazy telewizyjne z Londynu do Glasgow; w 1928 przeprowadził drogą radiową transmisję obrazu telewizyjnego z Europy do USA; prowadził pionierskie prace nad telewizją kolorową. [przypis edytorski]
baise moi ma mignonne (fr.) — całuj mnie, mój słodki. [przypis edytorski]
baissa — bessa, spadek wartości akcji. [przypis edytorski]
Baitoro — Βαιθωρώ, LXX Βαιθωρών, בֵּית חוֹרוֹן (Joz 16, 3 etc.), odpowiadałoby polskiemu: Wąwozów. [przypis tłumacza]
bajać (daw.) — kłamać. [przypis edytorski]
