Przypisy

jak mam zaszczyt — w znaczeniu: czemu zawdzięczam waszą wizytę. [przypis edytorski]

jak marzł Dawid na starość — kiedy biblijny król Dawid na starość marzł mimo okrywania go kocami, wyszukano młodą dziewczynę, aby rozgrzewała go w łożu swoim ciałem (1 Krl 1, 1–4). [przypis edytorski]

jakmiarz (daw.) — niemal, prawie. [przypis edytorski]

jakmiarz (daw.) — niemal. [przypis edytorski]

jakmiarz — prawie, niemal. [przypis edytorski]

jakmiarz — prawie. [przypis edytorski]

Jak mi nie żal ciebie, że tak (…) się (…) gryziesz ze swoim gospodarstwem (…) — list Dominika Korczyńskiego pełen jest rusycyzmów i błędów językowych; świadczy o tym, że brat Benedykta uległ w znacznym stopniu rusycyzacji. [przypis edytorski]

jak mi serce boli — dziś popr. z D.: jak mnie (…) boli. [przypis edytorski]

Jak mnie do ciebie wyjści… (białorus.) — jak mi do ciebie wyjść, do ciebie mówić, kiedy ludzie śmieją się, że mnie z tobą żyć nie pisane (dosł: mnie z tobą nie żyć). [przypis edytorski]

jak mos wole (gw.) — jeśli masz wolę; jeśli chcesz. [przypis edytorski]

jak nabił — tu: gęsto, ciasno. [przypis edytorski]

jak najlepszą — dziś raczej: jak największą. [przypis edytorski]

jak na literata przystoi — w późn. wyd. tłumaczenie poprawiono: „jak na uczonego przystoi”. [przypis edytorski]

jak naoczne świadki — dziś popr.: jak naoczni świadkowie. [przypis edytorski]

jak Napoleon po wygranej bitwie — Napoleon Bonaparte (1769–1821), wybitny francuski wódz (a następnie cesarz), zwycięzca wielu bitew. [przypis edytorski]

jak na tej fotografii — autor pisze o swojej fotografii z czasów dzieciństwa. [przypis edytorski]

Jak nietoperze pod sklepem w niesamowitej jaskini… — Odyseja XXIV 6–9, dusze zabitych przez Odyseusza zalotników, zwoływane przez Hermesa do krainy zmarłych. [przypis edytorski]

jak nigdy nic — raczej: jak gdyby nigdy nic. [przypis edytorski]

Jakób Ignaca syn Usof — napis odzwierciedla błędy ortograficzne oryginału: Якоф Игнатив Усоф (zamiast Яков Игнатьевич Усов). [przypis edytorski]

Jakób — tak w daw. pisowni (por. Jacob); dziś: Jakub. [przypis edytorski]

Jakób — z fr. Jacob; dziś popr.: Jakub. [przypis edytorski]

jak ów człowiek, który bez niczyjej wiedzy trzymał zamkniętą w butelce księżniczkę chińską — nawiązanie do opowiastki o człowieku, który wierzył, że w butelce trzyma zamkniętą chińską księżniczkę, póki przypadkiem butelka się nie stłukła. [przypis edytorski]

jako Abramowi obiecał: iż ze krwie jego królowie wychodzić mieli — Rdz 17, 6. [przypis edytorski]

jako Apostoł mówi, bo insza głowa, inaksze oko, inakszy język i zęby, inaksze uszy, inaksza ręka i noga: jednak nie dla tego ma być niezgoda, iż głowa nie jest jako oko i noga jako ręka, iż ta niżej, a ta wyższej — por. 1 Kor 12, 12–17. [przypis edytorski]

jako Arystoteles powiada — Arystoteles, Polityka, ks. I. [przypis edytorski]

jakobin — członek lewicowego, rewolucyjnego klubu politycznego działającego w okresie rewolucji francuskiej; przen.: zwolennik rewolucji. [przypis edytorski]

jakobin — członek lewicowego, rewolucyjnego klubu politycznego działającego w okresie rewolucji francuskiej. [przypis edytorski]

jakobini — członkowie republikańskiego klubu politycznego działającego w rewolucyjnej Francji, którego przywództwo objął Robespierre. [przypis edytorski]

jakobini — paryscy dominikanie, nazywani tak od nazwy siedziby zakonu: klasztoru św. Jakuba, założonego przy głównej osi miejskiej, gdzie rozpoczynał się szlak pielgrzymkowy z Paryża do grobu św. Jakuba w Santiago de Compostela. [przypis edytorski]

jakobini — republikańskie ugrupowanie polityczne działające w okresie rewolucji francuskiej, znane głównie z okresu radykalizacji i rewolucyjnej dyktatury. [przypis edytorski]

jakobinizm — radykalnie lewicowe poglądy polityczne; od nazwy francuskich „jakobinów”, tzn. członków klubu politycznego działającego w okresie rewolucji francuskiej 1789 roku. [przypis edytorski]

jakobinizm — radykalnie lewicowe poglądy polityczne; od nazwy francuskich „jakobinów”, tzn. członków klubu politycznego działającego w okresie rewolucji francuskiej. [przypis edytorski]

jakobin — tu: francuski dominikanin; od nazwy paryskiej siedziby zakonu: klasztoru św. Jakuba, założonego przy głównej osi miejskiej, gdzie rozpoczynał się szlak pielgrzymkowy z Paryża do grobu św. Jakuba w Santiago de Compostela. [przypis edytorski]

jakobin — tu: francuski dominikanin. [przypis edytorski]

Jakobson, Roman (1896–1982) — rosyjski językoznawca i teoretyk literatury, jeden z twórców strukturalizmu, autor teorii funkcji aktu mowy. [przypis edytorski]

jak obszył (fraz.) — równo; akurat tyle. [przypis edytorski]

Jakob von Cahors — Name von Papst Johannes XXII. vor seiner Wahl. [przypis edytorski]

jakoby im (…) i kół nie pogorzał (starop.) — jakby się nic nie stało. [przypis edytorski]

jakoby im kół nie pogorzał (starop.) — że im to nic nie szkodzi. [przypis edytorski]

jako było w Pradze rozporządzono (daw.) — jak rozporządzono w Pradze. [przypis edytorski]

jakoby mu rogate kijce z gęby pirzchały — mówi wygrażając. [przypis edytorski]

jakobyście podobnym był — raczej: jakbyście podobni byli [panie]. [przypis edytorski]

jakoby — tu: aby. [przypis edytorski]

jakoby życzyła (starop. forma) — jakby sobie życzyła; jakby chciała. [przypis edytorski]

Jakoć polegli mocarze, którzy wybawiali lud Izraelski — 1 Mch 9, 21, ze zmianą lp na lm (w oryginale o samym Judzie Machabeuszu). [przypis edytorski]

jakoć to było — konstrukcja z partykułą ci, skróconą do -ć; inaczej: jak ci to było. [przypis edytorski]

Jak ocalenie godności ludzkiej zabrzmiał (…) głos Żelabowa — dzień po zamachu Żelabow złożył pisemną deklarację, stwierdzając, że jeśli nowy car zamierza stracić Rysakowa, to w imię sprawiedliwego traktowania powinien jego samego ukarać tak samo, gdyż on także dokonywał zamachów na Aleksandra II. [przypis edytorski]

jako chcąc — jak tylko się chce. [przypis edytorski]

Jakochmy słyszeli o Heliaszu, o Mojżeszu, o Helizeuszu i o innych — Eliasz: biblijny prorok słynący z cudów, miał zostać za życia zabrany do nieba na ognistym wozie; Mojżesz: biblijny przywódca, prorok, który wykonując rozkazy Boga, wyprowadził Izraelitów z Egiptu do Ziemi Obiecanej. Elizeusz: biblijny prorok słynący z cudów, uczeń Eliasza. [przypis edytorski]

jako Chrystus świadczy — J 3, 34. [przypis edytorski]

jako cię zową (starop.) — jak cię zwą; jak się nazywasz. [przypis edytorski]

jako (daw., gw.) — jak. [przypis edytorski]

jako (daw., gw.) — jak; że. [przypis edytorski]

jako (daw., gw.) — tu: że. [przypis edytorski]

jako (daw., gw.) — że. [przypis edytorski]

jako Dawid król i prorok święty świadczy, mówiąc — Ps. 41, 1. [przypis edytorski]

jako (daw.) — że. [przypis edytorski]

jako dziś noszą — jak się dziś nosi; tzn. według obowiązującej mody. [przypis edytorski]

jak ogarów — dziś popr.: jak ogary. [przypis edytorski]

jako (gw.) — że. [przypis edytorski]

jako hardzi pani (daw.) — jak hardzi panowie. [przypis edytorski]

jako historie rzymskie świadczą — Valerius Maximus ks. 4. De paupertate. [przypis edytorski]

Jako i Cyrus, zwyciężywszy Assyriany a wziąwszy je pod swą moc, mówi do nich. — Ksenofont, Wychowanie Cyrusa, ks. 4. [przypis edytorski]

Jako i Dawid pisze, iż prawda a sprawiedliwość, potkawszy się na drodze, obłapiły się i pocałowały się — por. Ps 84, 11. [przypis edytorski]

jako i inszym — tak jak i innym. [przypis edytorski]

jako i pan Chrystus poświadcza — Mt 7, 15. [przypis edytorski]

jako i wiekiem starszy, i wykształceńszy naukowo — Bolesław miał wówczas (w 1099 r.) lat 13, zaś Zbigniew ok. 27; starszy z braci kształcił się w Krakowie i za granicą w klasztorze w Saksonii. [przypis edytorski]

jak ojciec rzucił Hefajstosem, kiedy ten matki chciał bronić — por. Iliada I 586–594. [przypis edytorski]

jako jeden powiedział — Horacy, List 2: Quidquid delirant reges, plectuntur Achivi [łac. Gdy królowie szaleją, cierpią Grecy — Red.WL]. [przypis edytorski]

jako jeden powiedział — Owidiusz, Ars Amatoria. [przypis edytorski]

jako jest w Objawieniu, bluźnią przybytek Boży, to jest ś. kościół jego i sługi święte jego, którzy w niebie mieszkają — Ap 13, 6. [przypis edytorski]

jakokolwiek (starop. forma) — jakkolwiek. [przypis edytorski]

jakolichmy skryślali (starop. forma) — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika oraz partykułą wzmacniającą -li-; znaczenie: jako też skryślalichmy, jak też przemierzaliśmy. [przypis edytorski]

Jako lwi ryk, tak postrach królewski — Jako ryk lwi, tak i gniew królewski Prz 19,12 (Biblia Wujka). [przypis edytorski]

jakom powiedział — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; znaczenie: jak powiedziałem. [przypis edytorski]

jakom wyżej napisał — chodzi o obietnicę złożoną przez Jana Chryzostoma Paska podczas jego pobytu w Danii pannie Eleonorze Dywarne. [przypis edytorski]

jakom znakiem krzyża świętego sam poświadczył — znak krzyża stawiały na dokumentach osoby nieumiejące pisać. [przypis edytorski]

jakom zwykł — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; znaczenie: jak zwykłem. [przypis edytorski]

jako nabliżej (starop. forma) — dziś: jak najbliżej. [przypis edytorski]

jako na kuczkę przy winnicy — Iz 1, 8. [przypis edytorski]

jako napręcej (starop.) — jak najprędzej. [przypis edytorski]

jako na wojnę jechać winien — rozumie tu autor o popisach, które dawnych czasów były we zwyczaju, jako jest widzieć u Ładowskiego tit. Okazowanie; z czasem potem zaniedbane, wskrzeszone widzieliśmy za panowania tegoż monarchy. [przypis edytorski]

Jako Niniwczykowie od zapadnienia [się wyprosili] — zob. Jon 3, 4–10. [przypis edytorski]

jako nowatora — tj. jako człowieka dążącego do zaprowadzenia nowego, zmienionego ustroju, buntownika. [przypis edytorski]

Jako obraz bólu, oblicze bez serca — Hamlet, akt IV, scena 7 (Król do Laertesa). [przypis edytorski]

jako ogień górolotny rące (starop.) — rączo jak górnolotny [górą lecący] ogień. [przypis edytorski]

jako o pełnym nadziei uczniu — właśc. jako o uczniu budzącym wielkie nadzieje. [przypis edytorski]

jako osieł do lutnie przystawieni. — łacińska przypowieść Asinus ad lyram o kimś nikczemnym, co się do zacnej rzeczy nie godzi. [przypis edytorski]

jako Pan nasz nauczyć raczył: abyśmy nikogoż nie oszukiwali, jako prości i uprzejmi, a sami się też oszukać nie dali, jako mądrzy i ostrożni — rozwinięcie tematu Mt 10, 16 (w tłum. Wujka: „Oto ja was posyłam jako owce między wilki. Bądźcież tedy mądremi jako wężowie, a prostemi jako gołębice”). [przypis edytorski]

jako Paweł naucza — Rz 12, 15. [przypis edytorski]

jako Paweł, on niebieskiej nauki opowiadacz i pisarz napisał — Rz 2, 15. [przypis edytorski]

jako Paweł powiada — Kor 15, 41. [przypis edytorski]

jako Paweł powiada — Rz 13, 2. [przypis edytorski]

jako Paweł świadczy — 1 Tm 2, 14. [przypis edytorski]

jako pisze Statius — Statius, Achilleis, ks. 2. [przypis edytorski]

jako pościelesz duszy swojej** — tu kończy się obcy wtręt, zaczynający się od słów: „Ale nie wiedziałeś (…)”, odznaczony w tekście głównym dwoma gwiazdkami **, zawierający paszkwil na Prażmowskiego pisany wg Brücknera inną ręką. [przypis edytorski]

jako powiada on orator, filozof, senator i hetman — Cyceron, O powinnościach, ks. 2. [przypis edytorski]

jako powiada Paweł — 1. Tm 1, 9. [przypis edytorski]

jako powiada Paweł — Kor 13, 5. [przypis edytorski]

jako prawdziwi Normandowie, mieli nabitą głowę podbojem Anglii — rycerze z księstwa Normandii, w płn.-zach. Francji, pod wodzą Wilhelma Zdobywcy w 1066 podbili Anglię. [przypis edytorski]