Wesprzyj Wolne Lektury 1,5% podatku — to nic nie kosztuje! Wpisz KRS 00000 70056 i nazwę fundacji Wolne Lektury do deklaracji podatkowej. Masz czas tylko do końca kwietnia :)
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | anatomiczne | angielski, angielskie | architektura | astronomia | białoruski | biologia, biologiczny | czeski | dopełniacz | dawne | filozoficzny | francuski | geologia | grecki | gwara, gwarowe | handel, handlowy | hebrajski | historia, historyczny | hiszpański | łacina, łacińskie | literacki, literatura | medyczne | mitologia | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | niemiecki | poetyckie | pogardliwe | portugalski | potocznie | prawo, prawnicze | przenośnie | przestarzałe | przysłowiowy | regionalne | religijny, religioznawstwo | rodzaj nijaki | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | staropolskie | starożytny | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | żartobliwie | żeglarskie | zoologia
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 8856 przypisów.
małżonka jego, królowa — chodzi tu zapewne o Emnildę, córkę Dobromira (księcia z Moraw lub Łużyc). Bolesław Chrobry był żonaty cztery razy. Od 984 r. z córką margrabiego Miśni Rygdaga; z żoną rozwiódł się już prawdopodobnie na przełomie 985/986 r. Następnie pojął za żonę nieznaną z imienia Węgierkę (Długosz nadaje jej popularne w epoce imię Judyta, współczesne badania wskazują na siostrę Sarolty siedmiogrodzkiej, małżonki węgierskiego księcia Gejzy o prawdopodobnym imieniu Karolda); z tego małżeństwa narodził się w 986 a. 987 r. Bezprym. Trzecią żonę, Emnildę, poślubił między 987 a 989 r., miał z nią pięcioro dzieci (Mieszka II Lamberta, Ottona Bolesławica oraz trzy córki, z których znana z imienia jest tylko Regelinda) i był z nią związany do jej śmierci w 1016 a. 1017 r. Bolesław wstąpił po raz czwarty w związek małżeński z Odą, córką margrabiego miśnieńskiego Ekkeharda, 3 lutego 1018 r., w okresie Wielkiego Postu, kilka dni po zawarciu pokoju w Budziszynie i stanowił rękojmię zawartych układów; Chrobry miał z Odą jedną córkę, Matyldę, przy czym jednocześnie na dworze władcy przebywała porwana z Kijowa Przedsława. [przypis edytorski]
małżonka króla cylicyjskiego — Persowie często powierzali zarząd podbitych prowincji dotychczasowym ich królom. [przypis tłumacza]
Malabarka — mieszkanka Malabaru, regionu w płd. Indiach, obejmującego wybrzeże i rozciągające się wgłąb lądu obszary lasów tropikalnych; daw. księstwo pod panowaniem brytyjskim. [przypis edytorski]
malabarski — odnoszący się do Wybrzeża Malabarskiego a. Malabaru w płd.-zach. Indiach nad Morzem Arabskim. [przypis edytorski]
malabarski — pochodzący z Wybrzeża Malabarskiego (Malabaru), czyli południowo-zachodniego wybrzeża Indii nad Morzem Arabskim. [przypis redakcyjny]
malabatrum — rodzaj pachnidła w formie olejku. [przypis edytorski]
Malachiasz, Grotius — Traité de la verité de la Religion chrétienne, V. 14. [przypis tłumacza]
Malachiasz — Ml 2, 2. [przypis tłumacza]
malachit — ceniony kamień półszlachetny o zielonej barwie. [przypis edytorski]
malachit — minerał o barwie intensywnej zieleni. [przypis edytorski]
malachit — minerał o charakterystycznym zielonym zabarwieniu. [przypis edytorski]
malachit — minerał o charakterystycznym zielonym zabarwieniu, wykorzystywany m.in. w jubilerstwie, sztuce zdobniczej i do produkcji barwnika, tzw. zieleni malachitowej. [przypis edytorski]
malachit — szarozielony minerał. [przypis edytorski]
malaciam in malitiam (łac.) — łagodność w złość. [przypis redakcyjny]
mala consilia ordinis intermedia (łac.) — złe rady pośredniego stanu; pośrednim stanem między królem a stanem rycerskim (szlachtą) jest senat. [przypis redakcyjny]
Maladetta! (wł.) — Przekleństwo! [przypis edytorski]
maladetti (z wł. maledetto) — przeklęci. [przypis edytorski]
Mala est pluralitas principum, sit ergo unus rex (łac.) — Wielość książąt jest zła, niech będzie zatem jeden król. [przypis edytorski]
malaga — gatunek słodkiego wina hiszpańskiego, produkowanego w okolicach miasta o tej samej nazwie. [przypis edytorski]
malaga — gatunek słodkiego wina hiszpańskiego. [przypis edytorski]
Malaga — miasto portowe nad M. Śródziemnym, w płd. Hiszpanii. [przypis edytorski]
Malaga — miasto w Hiszpanii, położone nad Morzem Śródziemnym. [przypis edytorski]
Malaga — miasto w południowej Hiszpanii; na początku hiszpańskiej wojny domowej port Malagi był bazą republikańskiej marynarki wojennej, blokującej nacjonalistyczne hiszpańskie Maroko; w lutym 1937 miasto zostało oblężone i zaatakowane z lądu, morza i powietrza przez wojska nacjonalistów, ekspedycyjny korpus faszystów włoskich i zbombardowane przez włoską i niemiecką marynarkę wojenną i lotnictwo; dziesiątki tysięcy cywilów, głównie starców, kobiet i dzieci, usiłowało uciec z miasta drogą wzdłuż wybrzeża do Almerii (201 km); w masakrze dokonanej 8 lutego przez frankistowskie lotnictwo, okręty, czołgi i artylerię zginęło ok. 5000 uciekających, republikańskie lotnictwo nie było w stanie powstrzymać ataków; osoby, które odmówiły ewakuacji z Malagi (ok. 4000 osób), były przez nacjonalistów systematycznie łapane, gwałcone i zabijane. [przypis edytorski]
Malagiz — Malagigi, brat Wiwiana, syn Bowa, czarodziej. [przypis redakcyjny]
Malagrida, Oldcorn, Garnet, Guignard, Gueret — jezuici skazani za uczestnictwo w spiskach mających na celu królobójstwo: Gabriel Malagrida (1689-1761) za udział w spisku na życie króla Portugalii; Edward Oldcorne (1561–1606) oraz Henry Garnet (1555–1606) za udział w spisku prochowym na parlament i króla Anglii; Jean Guignard (zm. 1595) oraz Gueret za zachęcanie Chatela, sprawcę zamachu na króla Francji. [przypis edytorski]
Malaj — członek grupy ludów austronezyjskich zamieszkujących Płw. Malajski oraz część Archipelagu Malajskiego, pomiędzy płd.-wsch. Azją a Australią. [przypis edytorski]
Malaje — nazwa stosowana do dawnych posiadłości brytyjskich na Półwyspie Malajskim, czyli w płd. części Półwyspu Indochińskiego. [przypis edytorski]
Malajowie — grupa ludów austronezyjskich zamieszkująca Płw. Malajski oraz część Archipelagu Malajskiego, pomiędzy płd.-wsch. Azją a Australią. [przypis edytorski]
Malajowie — grupa ludów zamieszkująca Półwysep Malajski oraz część Archipelagu Malajskiego, pomiędzy płd.-wsch. Azją a Australią. [przypis edytorski]
malajski amok — słowo amok pochodzi z kultury malezyjskiej, używane jest także w Indonezji, na Filipinach i w Indiach, opisuje stan silnego wzburzenia i ograniczonej świadomości, w którym człowiek (lub słoń) niszczy przedmioty i zabija ludzi. [przypis edytorski]
malakitowy — dziś: malachitowy. [przypis edytorski]
Malakka — nazwa miasta i stanu w Malezji. [przypis edytorski]
malakologia (z gr. malakós: miękki) — nauka o mięczakach. [przypis edytorski]
malam (…) mortem (łac.) — „Nie śmierć złem jest, lecz owo, co po niej nastąpi” (Augustinus Aurelius, De civitate Dei, I, 11; tłum. Edmund Cięglewicz). [przypis tłumacza]
Malamokka — Malamocco, jedna z wysp na lagunach weneckich. [przypis redakcyjny]
mala nota (łac.) — zła ocena, uwaga; tu B. lp malam notam: złą ocenę. [przypis edytorski]
malaquenas — melancholijne marsze meksykańskie. [przypis autorski]
malaria — choroba pasożytnicza, objawiająca się wysoką gorączką. [przypis edytorski]
malaria — tu: żart. rzeczownik zbiorowy oznaczający malarzy. [przypis edytorski]
malaria — tu: żart. rzeczownik zbiorowy oznaczający malarzy. [przypis redakcyjny]
malarzami mniej lub więcej rozległych zatargów życiowych (…) jednostka spowiadająca się ze stanów swojego „ja” fizycznego i duchowego — K. R. Ż. [L. Krzywicki], Z Niemiec, s. 521. [przypis autorski]
malarze — ci malowali oręż. Na tarczach mieli Lacedemończycy malowane lub metalowe duże L greckie. Sykiończycy (Sykion, w północnym Peloponezie) S; Beoci mieli na tarczy maczugę lub Sfinksa, Ateńczycy sowę. Prócz tego mogły być i inne znaki. Malowano je na skórze, którą rymarz na tarczę naciągnął. [przypis tłumacza]
Malarze, którzy przestawali palić, wiedzą najlepiej, jak działa nikotyna na ich wizję koloru, a nawet na pewność rysunku. Świat staje się po prostu ścierką, a linia rysunku traci swoją absolutną pewność, tę jedyność, która jest jej najistotniejszą wartością. [przypis autorski]
malarzów (D., lp., rodz. m.) — dziś popr.: malarzy. [przypis redakcyjny]
malarzów — dziś popr. forma D. lm: malarzy. [przypis edytorski]
malarz — porównanie poezji do malarstwa, to jest do sztuki przedstawiającej, jest charakterystycznym pomysłem Horacego. [przypis edytorski]
malatura (daw.) — obraz, malunek. [przypis edytorski]
Malborga gmachy — zamek krzyżacki w Malborku; w latach 1309–1457 siedziba wielkiego mistrza krzyżackiego i stolica państwa zakonnego. [przypis edytorski]
Malborg — dziś: Malbork. [przypis edytorski]
Malborg — dziś: Malbork. [przypis edytorski]
Józef Ignacy Kraszewski, Anafielas, Anafielas. Pieśń III. Witoldowe boje
(źródło na Platformie Redakcyjnej)
Józef Ignacy Kraszewski, Anafielas, Anafielas. Pieśń III. Witoldowe boje
(źródło na Platformie Redakcyjnej)
Malburgas — kryžeivių pilis. [przypis edytorski]
Malchos — Μάλχος (Μάλιχος = Dindorf). [przypis tłumacza]
Malchus — sługa arcykapłana jerozolimskiego za czasów Jezusa Chrystusa; Ewangelia św. Jana opisuje, iż w Wielki Czwartek św. Piotr własnoręcznie odciął mu ucho. [przypis edytorski]
Malczat! (ros.) — milczeć. [przypis edytorski]
Malczeski — tak podpisuje się poeta i tutaj, i na różnych dokumentach z ostatniego okresu życia. Ale jeszcze na podaniu o dymisję z wojska (12 grudnia 1815) widnieje czytelny podpis: Antoni Malczewski; tak też pisane jest jego nazwisko na wszystkich aktach krzemienieckiego liceum, i taka właśnie pisownia jest prawidłowa. Dlatego wprowadziliśmy ją u nas, mimo tego podpisu pod listem do Niemcewicza, i mimo że na karcie tytułowej I wydania z r. 1825 czytamy również: Malczeski. [przypis redakcyjny]
Malczewski, Antoni (1793–1826) — autor powieści poetyckiej Maria, poeta romantyczny tzw. szkoły ukraińskiej, pierwszy polski zdobywca Mont Blanc. [przypis edytorski]
Malczewski, Antoni (1793–1826) — autor powieści poetyckiej Maria, poeta romantyczny tzw. szkoły ukraińskiej. [przypis edytorski]
Malczewski, Jacek (1854–1929) — malarz, najważniejszy przedstawiciel symbolizmu w Polsce. [przypis edytorski]
Malczewski, Jacek (1854–1929) — polski malarz, symbolista, autor cyklu obrazów Thanatos (1898–1899), Zatruta studnia (1905–1906), Polonia (1914–1918). [przypis edytorski]
Malczewski, Jacek (1854–1929) — wybitny malarz-symbolista, profesor krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych. [przypis edytorski]
Malczewski, Jacek (1854–1929) — wybitny malarz-symbolista, profesor krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych. [przypis edytorski]
Malczewski, Jacek (1855–1929) — malarz, początkowo autor obrazów realistycznych o treści patriotycznej, później obrazów fantastyczno-symbolicznych. [przypis edytorski]
Malczewski — les Polonais prononcent Maltcheski [le poète écrivait son nom tantôt Malczewski, tantôt Malczeski; Red. WL]. [przypis tłumacza]
Malczewski naszej literaturze dał (…) pierwszą prawdziwą (…) postać kobiecą i pierwszy też prawdziwie poetyczny (…) miłosny dialog — Zwrócił na to pierwszy uwagę Stanisław Tarnowski w Historii literatury polskiej, IV, 300. [przypis redakcyjny]
malczugany (z ros.) — malcy [przypis autorski]
malczyk (z ros.) — chłopak. [przypis edytorski]
mal de pintos — rodzaj trądu. [przypis autorski]
maldonne (fr.) — źle rozdane karty; przen.: omyłka. [przypis edytorski]
mal du pays (fr.) — tęsknota za ojczyzną. [przypis edytorski]
malédiction (fr.) — przekleństwo. [przypis edytorski]
Malea — niebezpieczny dla żeglarzy przylądek u wschodniego cypla Peloponezu. [przypis redakcyjny]
Malebranche Mikołaj — ur. 1638 r. w Paryżu; należał do kongregacji Ojców Oratorium Chrystusa, której celem było naukowe opracowanie nauki kościelnej; um. 1715 r. Teorie swe, dążące do zjednoczenia religii i filozofii, metafizyki i chrześcijaństwa, wyłożył Malebranche głównie w dziele: De la recherche de la vérité. [przypis autorski]
Malebranche Mikołaj — ur. w Paryżu w r. 1638, zapoznał się z dziełami Kartezjusza, które go pozyskały dla filozofii. Zm. w r. 1715. Dzieła główne: De la recherche de la vérite…, 1675; Traité de la nature et de la grace, 1680; Méditations metaphysiques et chretiennes. Dzieła wydał J. Simon, Paryż 1871. Malebranche, opierając się na filozofii Kartezjusza, wychodząc z jej założenia ścisłego dualizmu między duszą a ciałem, stara się go przezwyciężyć. Pomaga mu w tym Bóg, który według niego jest właśnie tym wyższym pośrednikiem między jaźnią człowieka a światem zewnętrznym. Wszystkie rzeczy widzimy i poznajemy w Bogu. Przepaść między ciałem a duszą nie daje się przekroczyć. Musi zatem istnieć coś trzeciego poza nimi, co to przeciwieństwo wyrównywa, w czym dusza ogląda rzeczy. Tym trzecim jest Bóg, bezwzględna substancja, bezwzględna idealność, uduchowiająca wszystkie rzeczy. Zapatrywanie Schopenhauera, podane we Wstępie, należy o tyle sprostować, że, biorąc rzecz chronologicznie, właściwie nie Malebranche, lecz Qeulincx (wym. Gelinks), wcześniejszy przedstawiciel okazjonalizmu, był owym bezpośrednim następcą Kartezjusza, a poprzednikiem Spinozy, a także Malebranche'a, który poglądy swe ogłosił później, niż powstała etyka Spinozy. [przypis tłumacza]
Malebranche, Nicholas (1638–1715) — francuski filozof i teolog; inspirowany poglądami Kartezjusza, poszerzył je o doktrynę okazjonalizmu. [przypis edytorski]
Malebranche, Nicholas (1638–1715) — fr. filozof i teolog; inspirowany poglądami Kartezjusza, poszerzył je o doktrynę okazjonalizmu. [przypis edytorski]
Malebranche, [Nicolas] (1638–1715) — filozof francuski, ksiądz z kongregacji oratorianów. [przypis tłumacza]
Malebranche, Nicolas (1638–1715) — francuski filozof związany z myślą kartezjańską, przedstawiciel okazjonalizmu. [przypis edytorski]
Malebranche, Nicolas (1638–1715) — fr. filozof ze szkoły kartezjańskiej, po wstępnych studiach filozoficznych i teologicznych na Sorbonie w Paryżu, wstąpił w 1660 r. do zakonu oratorianów, zajmował się myślą św. Augustyna, ale także Euzebiusza z Cezarei, Sokratesa; zetknąwszy się przypadkowo w 1664 r. z Traktatem o człowieku, zajął się dalszym szczegółowym badaniem filozofii Kartezjusza, czego owocem było jego opus vitae: De la recherche de la verité (W poszukiwaniu prawdy), w którym zajmował się rozmyślaniami o źródłach błędów w zmysłach, wyobraźni, rozumie, skłonnościach i namiętnościach oraz o metodzie poznania prawdy (rozwijając teorię Arnolda Geulincxa Malebranche stał się jednym z twórców okazjonalizmu); od 1699 r. honorowy członek Francuskiej Akademii Nauk. [przypis edytorski]
male cohaerens corpori suo caput (łac.) — głowa źle przylegająca do ciała. [przypis redakcyjny]
maledetto (wł.) — przeklęty. [przypis redakcyjny]
Maledicatur autem Satanas, creatura Gehennae (łac.) — Zelżony zaś niech będzie szatan, nędzny pomiot piekła. [przypis redakcyjny]
maleficium taciturnitatis (łac.) — występek (grzech) małomówności. [przypis edytorski]
Malega — miasto Malaga w Hiszpanii. [przypis redakcyjny]
male … habuit senatum (łac.) — źle usposobiła senat. [przypis redakcyjny]
Male (…) Impetus — Statius, Thebaid, X, 704. [przypis tłumacza]
maleita — pospolita nazwa malarii. [przypis autorski]
Maleja — dziś: Malia, przylądek na południowym wschodzie Lakonii na Peloponezie, niebezpieczny dla żeglarzy. [przypis edytorski]
male menmale szuma — co moje, to twoje. [przypis autorski]
maleńcy wróblowie — dziś popr. forma M. lm: maleńkie wróble. [przypis edytorski]
Maleńkaja, czornieńkaja, wsiu kołodu woroczaje (białorus.) — malutka, czarniutka, całą kłodę wywraca. [przypis edytorski]
maleńki — rymuje się z ręki stosownie do stałej wymowy Mickiewicza: panięka, skączyłem. [przypis redakcyjny]
maleństwo — βρέφος, infans, Knablein (Cl.), [pominięto tłum. na rosyjski]. Pape: das Junge (das Kind solange es an der Mutterbrust ist = niemowlę). [przypis tłumacza]
male olentem (łac.) — cuchnące. [przypis redakcyjny]
male parta idzie do czarta — od łac. przysłowia male parta male dilabuntur: co źle nabyte ginie. [przypis edytorski]
male parta (łac.) — źle nabyte. [przypis edytorski]
maleparta — właśc. male parta (łac.): źle nabyte; część łac. przysłowia: male parta male dilabuntur, czyli: źle nabyte marnieje; pol. popularne porzekadło: male parta do czarta. [przypis edytorski]
Malesherbes, Guillaume-Chrétien de Lamoignon (1721–1794) — francuski polityk piastujący funkcję królewskiego cenzora. [przypis edytorski]
Malesherbes, [Guillaume-Chrétien de Lamoignon de] (1721–1794) — jedna z najczystszych i najpiękniejszych postaci XVIII w. Nieskazitelny urzędnik, na stanowisku cenzora sprzyjający wolnej myśli i światłu, później w czasie procesu Ludwika XVI, zakończonego straceniem króla, nieustraszony jego obrońca; sam w czasie terroru znalazł w końcu śmierć na szafocie. [przypis tłumacza]
Malesherbes — zob. przypis w księdze VIII. [przypis edytorski]
maletilla (hiszp.) — początkujący torreador (dalej w wierszu jako zakąska pojawiają się byczki w tomacie). [przypis edytorski]
