ZBIÓRKA KRYZYSOWA
Potrzebujemy 125 tys. zł do końca 2024 roku, żeby móc dalej funkcjonować. Dlaczego?
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza | przypisy tradycyjne
Według kwalifikatora: wszystkie | anatomiczne | angielski, angielskie | arabski | architektura | astronomia | białoruski | biologia, biologiczny | bez liczby pojedynczej | botanika | celtycki | chemiczny | chiński | czasownik | czeski | dopełniacz | dawne | drukarstwo, drukowany | dziecięcy | ekonomiczny | filozoficzny | fizyka | francuski | frazeologia, frazeologiczny | geografia, geograficzny | geologia | grecki | gwara, gwarowe | handel, handlowy | hebrajski | hinduski | historia, historyczny | hiszpański | holenderski | ironicznie | islandzki | japoński | język, językowy, językoznawstwo | łacina, łacińskie | literacki, literatura | liczba mnoga | matematyka | medyczne | mineralogia | mitologia | mitologia germańska | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | nieodmienny | niemiecki | norweski | obelżywie | poetyckie | pogardliwe | polski | polityczny | portugalski | pospolity | potocznie | prawo, prawnicze | przenośnie | przestarzałe | przymiotnik | przysłowiowy | przysłówek | psychologia, psychologiczny | regionalne | religijny, religioznawstwo | rodzaj męski | rodzaj nijaki | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | rzeczownik | rzymski | środowiskowy | staropolskie | starożytny | szwedzki | teatralny | techniczny | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | wulgarne | żartobliwie | zdrobnienie | żeglarskie | zoologia
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 163178 przypisów.
Almanach Gotajski — rocznik genealogiczny wydawany od 1763, zawierający informacje o europejskich rodach arystokratycznych. [przypis edytorski]
almanach — kalendarz zawierający dodatkowe informacje, między innymi przepowiednie. [przypis edytorski]
almanach — kalendarz zawierający dodatkowe informacje, zwłaszcza przepowiednie i tablice astronomiczne. [przypis edytorski]
Almanach Muz (fr. Almanach des Muses) — fr. czasopismo poetyckie założone w 1765; ukazywało się co roku, zawierało wybór najnowszej poezji, noty krytyczne i informacje o wydarzeniach literackich; publikowali w nim m.in. Wolter, Chamfort, Beaumarchais i Delille; podczas Rewolucji Francuskiej wydrukowano w nim Marsyliankę (1793); publikacji „Almanachu” zaprzestano w 1833. [przypis edytorski]
Almanach na rok 1533 — Jak wspomniano poprzednio, Rabelais ułożył cały szereg almanachów. Pracę tę, wysoko cenioną w owym czasie, powierzali mu wydawcy ze względu na rozległą wiedzę encyklopedyczną a zwłaszcza przyrodniczą pisarza. Z tych almanachów pozostało tylko kilka urywków; jeden z nich zamieszczamy tutaj, aby dać czytelnikowi obraz tego rodzaju literatury, tak rozpowszechnionej za czasów Rabelais'go. [przypis tłumacza]
almanach — publikacja zawierająca artykuły z określonej dziedziny nauki lub sztuki. [przypis edytorski]
Almanach Whitakera — coroczna publikacja informacyjna wydawana w Wielkiej Brytanii od 1868, składająca się z haseł, list i tabel dotyczących różnych tematów współczesnych. [przypis edytorski]
almanach — wydawana periodycznie publikacja informacyjna, zawierająca zebrane artykuły i informacje dotyczące jakiejś dziedziny życia, nauki, sztuki itp. [przypis edytorski]
Almansylla — może kraina starożytnych Massylów (wschodnia część Algieru). [przypis redakcyjny]
Almanzor — jeden z bohaterów mickiewiczowskiego Konrada Wallenroda, obrońca twierdzy Alpuhara przed szturmem Hiszpanów. [przypis edytorski]
Almanzor — żyjący na przełomie X i XI w. wódz i władca Al-Andalus (tj. zajmowanych przez muzułmanów terenów Półwyspu Iberyjskiego), prowadził walki z chrześcijańskimi królestwami hiszp.: Leonem, Kastylią, Barceloną (stolicę prowincji zdobył w 985 r.), Galicją (w 997 r. zdobył Santiago de Compostela) oraz Nawarrą; tytuł Al-Mansur bi-llah (Zwycięzcy z Woli Boskiej) przyjął w 981 r., pokonawszy wszystkich swych przeciwników pretendujących do władzy w kalifacie Kordoby. [przypis edytorski]
almaryjka (z łac. armarium) — szafka. [przypis edytorski]
Alma Venus — Alma przymiotnik zwykły Cybeli i Wenery, znaczy wszystkorodząca. [przypis autorski]
Almaviva — hiszpański hrabia z komedii Pierre'a Beaumarchais'go: Cyrulik sewilski (1775) oraz Wesele Figara (1792); od jego imienia obszerny kolisty płaszcz męski bez rękawów nazywano almawiwą. [przypis edytorski]
almawiwa — kolisty płaszcz męski bez rękawów; od imienia operowego bohatera, hiszp. hr. Almavivy. [przypis edytorski]
almawiwa (z hiszp.) — rodzaj szala a. peleryny. [przypis edytorski]
almeja — tancerka na Wschodzie. [przypis edytorski]
,Almen se non poss’io' — (ital.) Wenn ich nicht dem Geliebten folgen kann (aus Metastasios ,Clemenza di Tito'). [przypis edytorski]
Almen se non poss'io (wł.) — Jeśli nie mogę, przynajmniej…, kompozycja Vincenza Belliniego do anonimowych słów. [przypis edytorski]
Almerya — miasto nadmorskie w prowincji Grenada w Hiszpanii. [przypis redakcyjny]
Almesbury — właśc. Amesbury: miasto w Anglii, w hrabstwie Wiltshire; w Amesbury istniał ufundowany w X w. klasztor, rozwiązany w 1539; w legendach arturiańskich, począwszy od średnioangielskiego poematu Morte Arthur z XIV w., w tym klasztorze mieszkała przez resztę życia królowa Ginewra po śmierci króla Artura. [przypis edytorski]
Almon — itd., por. wstęp. [przypis redakcyjny]
Almontowi — tak mają wszystkie rękopisy; w oryginale jednak: a uno Amostante; ma to być wyraz arabski i znaczyć: dowódca. [przypis redakcyjny]
Almont — syn Agolanta, brat Trojana, stryj Agramanta, zabity przez młodzieńczego Orlanda pod Aspromonte. [przypis redakcyjny]
Almquist — być może chodzi o Carla Jonasa Lovego Ludviga Almquista (1793–1866), szwedzkiego poetę romantycznego, kompozytora, nauczyciela i podróżnika. [przypis edytorski]
Almus — książę węgierski, na którego przypadała dziedzicznie władza nad Chorwacją i Dalmacją, brat stryjeczny króla Kolomana; oślepiony potem z jego rozkazu. [przypis edytorski]
almužna — išmalda. [przypis edytorski]
a loci ordinario (łac.) — miejscowego biskupa. [przypis redakcyjny]
alodialny — wolny od lenna. [przypis autorski]
aloes — uprawna roślina lecznicza, używana do balsamowania ciał zmarłych; poeta odwołuje się tu właśnie do tej praktyki „unieśmiertelniania”. [przypis edytorski]
alogistyczny — dziś raczej: alogiczny. [przypis edytorski]
alogon — tu: niedorzeczność; instynkty jako to co nie-logiczne. [przypis edytorski]
Aloidzi — synowie Neptuna, olbrzymi. [przypis tłumacza]
a longe, cum irreparabili (…) (łac.) — od dawna z niepowetowaną… klęską. [przypis redakcyjny]
alors (fr.) — a więc. [przypis edytorski]
Alors, on est foutu (fr.) — No to mamy przerąbane. [przypis edytorski]
Alors tous les blessés, les souffrants, les vaincus (…) Vers bon Nirvana, où l'on ne reve plus… — fragm. Chanson de Nirvanâ (w: Adolphe Retté, Cloches en la nuit). [przypis edytorski]
alor (zniekszt fr. alors) — zatem, a więc. [przypis edytorski]
alpaka — lekka tkanina z wełny alpak, peruwiańskich zwierząt podobnych do lam, popularna od poł. XIX w., używana gł. do wyrobu mundurów i wierzchnich ubiorów męskich. [przypis edytorski]
alpakowy — zrobiony z lekkiej tkaniny z wełny alpak, peruwiańskich zwierząt podobnych do lam. [przypis edytorski]
alpakowy — zrobiony z wełny alpaki, czyli ssaka z rodziny wielbłądowatych. [przypis edytorski]
Alpar, Gitta, właśc. Kalisch, Regina (1903–1991) — urodzona na Węgrzech słynna śpiewaczka operowa i gwiazda operetki. W 1933 r. wyemigrowała z Niemiec. Od 1939 r. mieszkała w Stanach Zjednoczonych. [przypis edytorski]
al pari (wł.: na równi, na tym samym poziomie) — kurs walut zgodny z ich wartością nominalną. [przypis edytorski]
Alpes — Alpy. [przypis redakcyjny]
Alphonse de Lamartine (1790–1869) — fr. poeta i polityk. [przypis edytorski]
Alphonse de Lamartine (1790–1869) — fr. polityk i pisarz, tradycyjnie uważany za pierwszego twórcę fr. romantyzmu. [przypis edytorski]
Alpów (daw.) — dawna forma dopełniacza, dziś: Alp. [przypis edytorski]
Alpów — dziś popr. forma D.: Alp. [przypis edytorski]
Alpuhara (hiszp. Las Alpujarras) — górzysty region w płd. Hiszpanii (część Andaluzji), oddzielony od Morza Śródziemnego łańcuchem górskim Sierra de Contraviesa, zaś od Grenady i reszty Półwyspu Iberyjskiego potężnymi pasmami Sierra Nevada i Sierra Lújar; dzięki tej naturalnej izolacji w czasie rekonkwisty hiszp. (walk chrześcijan o wyparcie ludności muzułmańskiej z półwyspu trwających od VIII do XV w.) Alpuhara stanowiła ostatni bastion oporu Maurów, którzy jeszcze po upadku Grenady w 1492 r. schronili się przed prześladowaniami w górach i prowadzili walkę partyzancką aż do 1570 r. Mickiewicz, opisując zmagania Maurów z przeważającymi siłami rekonkwisty, najwyraźniej mylnie uważał Alpuharę za pojedynczą twierdzę. [przypis edytorski]
Alp — wywodzący się z mitologii germańskiej potwór, rodzaj wampira atakujący w pełni śpiących ludzi. [przypis edytorski]
Alpy — najwyższy łańcuch górski Europy, ciągnący się od Morza Śródziemnego po okolice Wiednia. [przypis edytorski]
Alpy — najwyższy łańcuch górski Europy, ciągnący się od Morza Śródziemnego w okolicy Savony po dolinę Dunaju w okolicach Wiednia. [przypis edytorski]
Alpy — najwyższy łańcuch górski Europy, ciągnący się od Savony do Wiednia. [przypis edytorski]
Alpy — najwyższy łańcuch górski Europy Zachodniej. [przypis edytorski]
Alpy — (niem.) Die Alpen, utwór poetycki Albrechta von Hallera (1708–1777), opublikowany w 1729 r. [przypis edytorski]
Alraszyd — właśc. Harun al-Raszid, władca muzułmański, bohater „Księgi z tysiąca i jednej nocy”. [przypis edytorski]
alrauna (z niem.) — korzeń mandragory. [przypis edytorski]
Alraune — niemiecki niemy film grozy z r. 1928 w reż. Henrika Galeena na motywach powieści Hannsa Heinza Ewersa; Brygitte Helm grała w nim tytułową rolę powstałej w wyniku eksperymentu pięknej, lecz bezdusznej kobiety. [przypis edytorski]
Already Dr. C. G. Seligman has noticed that there are people of an outstanding fine physical type among the Northern Massim, of whom the Trobrianders form the Western section, people who are „generally taller (often very notably so) than the individuals of the short-faced, broad-nosed type, in whom the bridge of the nose is very low”. Op. cit., p. 8. [przypis autorski]
Alrun — Adalruna, germańskie imię żeńskie o znaczeniu nawiązującym do szlachetności i tajemnicy; tu: daw. niem. wieszczka, wizjonerka. [przypis edytorski]
Alrun — tytuł pierwszej części poematu dramatycznego Aleksandra Świętochowskiego, Duchy (1895–1900), uważanego za pozytywistyczną odpowiedź na Króla-Ducha Juliusza Słowackiego. W utworze zdarzenia społeczne i historyczne, przynoszące często cierpienie, uzasadnione zostały ideą postępu ludzkości i walką z zacofaniem; postęp ów reprezentują Arios i Orla; bohaterowie jednak ponoszą śmierć w walce z nieoświeconym, okrutnym tłumem, lecz pozostaje po nich wiara w ideę sprawiedliwości i wolności. Imię Alruna pseudonimuje u Brzozowskiego samego Świętochowskiego, ale też idee, którym patronował. [przypis edytorski]
Al. Św., własc. Alina Świderska (1875–1963) — pisarka i tłumaczka, autorka m.in. powieści biograficznych o Mickiewiczu i Krasińskim oraz powieści Trudno inaczej…. [przypis edytorski]
als — also. [przypis edytorski]
Alsen — wyspa Als przedzielona od Szlezwiku Małym Bełtem; zdobył ją Czarniecki już w grudniu 1658 roku, o czym tu Pasek nie pamięta. [przypis redakcyjny]
alsinimas — varginimas. [przypis edytorski]
Also in the before quoted article in the „Economic Journal”, March, 1921. [przypis autorski]
Also loos! (niem.) — więc śmiało! [przypis edytorski]
Also, mein lieber (niem.) — A więc, mój drogi. [przypis edytorski]
also (niem.) — a więc, zatem. [przypis edytorski]
Also sprach der Zarathustra — właśc.: Also sprach Zarathustra (Tako rzecze Zaratustra) (1883–85), filozoficzna powieść niem. filozofa i pisarza Friedricha Nietzschego (1844–1900), najbardziej znane jego dzieło, zawierające główne idee jego światopoglądu: śmierć Boga, wolę mocy, koncepcję nadczłowieka. [przypis edytorski]
also wie gesagt (niem.) — więc, jak to mówią. [przypis edytorski]
als solches (niem.) — jako takiego. [przypis edytorski]
als späte Entlehnungen anzusehen und waren sicherlich zu keiner Zeit volkstümlich (niem.) — winny być traktowane jak późne pożyczki, i nie uznawane za popularne w żadnym momencie. [przypis edytorski]
Al suo adorato sposo, Don Antonio de Orpega, spento nel supremo piacere, la moglie (wł.) — Swemu uwielbianemu małżonkowi, Don Antoniowi de Orpega, zgasłemu w najwyższej rozkoszy, żona. [przypis autorski]
Alsyrat, podług mitologii wschodniej, jest to most, tak wąski jak nitka pajęcza; na tym moście będą musieli Turcy przechodzić do raju; zamiast rzeki, ciągnie się u spodu przepaść piekielna. Do tego przejścia można by zastosować ów Wirgiliusza facilis descensus awerni. Pod tym mostem pajęczym, ma być drugi jeszcze węższy, dla chrześcian i żydów. Persowie szczególnie boją się owego mostu: „Jeżeli biedny Pers (powiada Chardin) poniesie krzywdę której dochodzić na tym świecie nie widzi sposobu, wtenczas appelluje ciemiężyciela na sąd straszny; odpłacisz ty, woła, na moście Pal Serho; tam ci podstawię nogę, albo uczepię się do poły twoich sukien. Widziałem nie raz, że ciemiężyciel lękając się takiego aresztu, przepraszał pokrzywdzonego; i sam nie raz używałem skutecznie podobnej groźby, etc.” [przypis autorski]
alszbant (daw., z niem. Halsband) — naszyjnik. [przypis edytorski]
alszbant (daw., z niem.) — naszyjnik. [przypis edytorski]
alszbant (z niem.) — naszyjnik, taśma ozdobiona klejnotami a. naszywany klejnotami gorset kobiecy. [przypis edytorski]
Altama — rzeka w południowey Ameryce. [przypis autorski]
Altamor — bohater egipski. [przypis redakcyjny]
Altare — Schlachtfeld. [przypis edytorski]
altarie, kanonie i doktory — tu: uposażenie altarysty, kanonika i doktora teologii. [przypis redakcyjny]
altarista — kunigas dėl amžiaus ar sveikatos atleistas iš pareigų. [przypis edytorski]
altarysta — tu: sługa kościelny zajmujący się ołtarzem w kościele; zakrystian. [przypis edytorski]
altarysta (z łac.) — ksiądz, opłacany z zapisu na utrzymanie ołtarza, pomocnik plebana. [przypis redakcyjny]
Altarywa — zamek Hauterive we Francji. [przypis redakcyjny]
altarzysta a. altarysta — ksiądz pobierający prebendę (pensję) za opiekę nad jednym z ołtarzy w dużym kościele. [przypis edytorski]
Alta (ukr. Ільтиця, daw. Альта) — rzeka w środkowo-wsch. części Ukrainy; także imię kobiece. [przypis edytorski]
Altdorf, Neustadt — nazwy miejscowości w południowych Niemczech użyte na oznaczenie zapadłej prowincji niemieckiej. [przypis redakcyjny]
altération de la personnalié (fr.) — upośledzenie (uszkodzenie) osobowości. [przypis edytorski]
Altea (…) porodziła głownię (mit. gr.) — Altea, królowa kalidońska, otrzymała we śnie proroctwo, według którego jej nowonarodzony syn, Meleager, miał żyć tak długo, póki nie spali się głownia, płonąca wówczas w domowym ognisku. Altea schowała więc głownię, ale kiedy po latach Meleager wdał się w spór z jej bratem, włożyła żagiew w ogień, powodując śmierć syna, po czym popełniła samobójstwo. Proroczy sen o urodzeniu płonącej głowni miała natomiast Hekabe, królowa Troi, w związku z czym swojego syna, Parysa-Aleksandra, kazała porzucić na pustkowiu. Wychowany przez pasterzy, Parys przyczynił się potem rzeczywiście do upadku Troi, porywając Helenę. [przypis edytorski]
alte bobe (jid.) — prababka. [przypis edytorski]
alteja — malwa. [przypis edytorski]
altembas — jedwabna tkanina przetykana nićmi ze złota. [przypis edytorski]
altembas — kosztowna tkanina z wypukłymi wzorami, przetykana złotymi nićmi, rodzaj brokatu aksamitnego. [przypis edytorski]
altembas — kosztowna tkanina z wypukłymi wzorami, przetykana złotymi nićmi, rodzaj brokatu aksamitnego. [przypis redakcyjny]
altembasowy — z jedwabiu przetykanego złotem. [przypis edytorski]
altembas (starop.) — materia jedwabna grubo tkana ze złotem; [złotogłów]. [przypis redakcyjny]
altembas — złotogłów, jedwabna tkanina przetykana nićmi ze złota. [przypis edytorski]
altembas (z tur.) — złotogłów, jedwabna tkanina przetykana nićmi ze złota. [przypis edytorski]
