Przypisy

Juliusz Cezar (100–40 r. p.n.e.) — wódz rzymski, który doprowadził starożytne państwo rzymskie do szczytu potęgi i zginął w senacie zamordowany przez arystokratów-spiskowców, zwolenników republiki; pozostawił po sobie również teksty opisujące dokonania wojenne Rzymian, dzięki którym jest zaliczany do grona staroż. historyków. [przypis edytorski]

Juliusz Cezar a. Gajusz Juliusz Cezar (100/102–44 p.n.e.) — rzymski polityk, wódz, dyktator i pisarz. [przypis edytorski]

Juliusz Cezar a. Gajusz Juliusz Cezar (ok. 100/102–44 p.n.e.) — rzymski polityk, wódz, dyktator i pisarz. [przypis edytorski]

Juliusz Cezar — sztuka została opublikowana w roku 1623, w pierwszym, pośmiertnie wydanym zbiorze dzieł Shakespeare'a (tzw. pierwsze folio). Informacje o jej wystawianiu datują się na rok 1599. [przypis edytorski]

Juliusz della Rovere — Giuliano della Rovere, od 1503 r. papież Juliusz II. [przypis edytorski]

Juliusz II (1443–1513) — właśc. Giuliano della Rovere, papież w latach 1503–1513, poszerzył granice państwa kościelnego, był patronem sztuk pięknych. [przypis edytorski]

Juliusz III, właśc. Giovanni Maria Ciocchi del Monte (1487–1555) — papież od 1550; mecenas nauki i sztuki. [przypis edytorski]

Juliusz II, właśc. Giuliano della Rovere (1443–1513) — papież od 1503, franciszkanin; poszerzył posiadłości Państwa Kościelnego, razem z Wenecją i Hiszpanią utworzył w 1511 Ligę Świętą przeciw królowi fr. Ludwikowi XII i wyparł go z Włoch; w 1512 zwołał sobór laterański; mecenas sztuki (Bramante, Rafael, Michał Anioł, rozpoczęcie budowy Bazyliki Św. Piotra w Rzymie). [przypis edytorski]

Juliusz II, właśc. Giuliano della Rovere (1443–1513) — papież od 1503; umocnił Państwo Kościelne, m.in. przez podboje militarne i umiejętną dyplomację międzynarodową, doprowadził de facto do zjednoczenia znacznej części Włoch pod egidą papiestwa; w 1512 zwołał sobór laterański; mecenas sztuki (Bramante, Rafael, Michał Anioł, rozpoczęcie budowy Bazyliki św. Piotra w Rzymie). [przypis edytorski]

Juliusz II, właśc. Giuliano della Rovere (1443–1513) — przeciwnik papieża Aleksandra VI (Rodrigo Borgii) i prowadzonej przez niego polityki, objąwszy w 1503 r. władzę papieską zajął się z sukcesem umocnieniem Państwa Kościelnego (m.in. przez podboje militarne i umiejętną dyplomację międzynarodową) oraz poprawą jego sytuacji finansowej; doprowadził de facto do zjednoczenia znacznej części Włoch pod egidą papiestwa; był mecenasem sztuki, wspierał m.in. Michała Anioła (ufundował freski w Kaplicy Sykstyńskiej), Donato Bramantego czy Rafaela Santiego, rozpoczął budowę nowej Bazyliki św. Piotra, finansując projekt i kładąc kamień węgielny pod jej budowę. Jego córką była Felice della Rovere (1483–1536), urodzona ze związku z Lukrezią Normanni (wydaną niezwłocznie za mąż za Bernardina de Cupisa); w 1505 r. Felice poślubiła Gian Giordano Orsiniego. Istnieją trzy portrety papieża Juliusza II, jeden pędzla Rafaela (obecnie w National Gallery w Londynie), drugi pochodzący z warsztatu Rafaela (w Galerii Uffizi we Florencji) oraz przypisywany Tycjanowi portret stanowiący kopię pracy Rafaela (w Pallazzo Pitti we Florencji); przedstawiają papieża u schyłku życia, z twarzą zrezygnowaną, z siwą brodą, którą miał zapuścić na znak pokuty po utracie Bolonii, siedzącego na krześle tronowym, w purpurowym czepcu i tejże barwy nałożonej na białą szatę pelerynie, odcinającej się od szmaragdowego tła (na portrecie przypisywanym Tycjanowi kontrasty barw są znacznie stonowane), w upierścienionej dłoni trzyma chustkę; z jego postaci bije aura znużenia, smutku, pogodzenia z losem, starości. [przypis edytorski]

Juliusz Kleiner (1886–1957) — historyk literatury, edytor, profesor; autor monografii Juliusz Słowacki: dzieje twórczości. Od Balladyny do Lilli Wenedy, t. II, Kraków 1999. [przypis edytorski]

Juliusz Kunitzer (1843–1905) — łódzki przemysłowiec, zastrzelony przez działaczy PPS we wrześniu 1905 r., w odwecie za sprowadzenie wojska rosyjskiego przeciwko strajkującym robotnikom podczas powstania łódzkiego. [przypis edytorski]

Juljanna — dziś popr. pisownia: Julianna. [przypis edytorski]

Juljanna, właśc. Julianna twerska (ok. 1325–1392) — córka księcia twerskiego Aleksandra, druga żona Olgierda Giedyminowicza, matka Jagiełły. Była chrześcijanką; wg legendy ufundowała cerkiew ku czci męczenników chrześcijańskich Jana, Eustachego i Antoniego straconych w 1347 r. za przyjęcie prawosławia. [przypis edytorski]

Jumma, popr. Jamuna — rzeka w płn. Indiach, gł. dopływ Gangesu; ma źródła w Himalajach. [przypis edytorski]

jumping (z ang. balloon jumping: skakanie balonowe) — dawny sport polegający na wykonywaniu długich, stumetrowych skoków przez człowieka podwieszonego na pasach pod małym balonem; rozrywka popularna w latach 20. XX w. [przypis edytorski]

junacki — dziarski, młodzieńczy; por. junak (daw.): odważny, młody mężczyzna. [przypis edytorski]

junacki — właściwy junakowi, dzielny, śmiały. [przypis edytorski]

junacki — właściwy junakowi, dzielny, śmiały, zuchwały. [przypis edytorski]

junactwo — cechy właściwe junakom: dzielność, śmiałość, zuchwałość, hardość; por. junak: śmiałek, odważny, młody mężczyzna. [przypis edytorski]

junactwo — odwaga, dzielność. [przypis edytorski]

junak (daw.) — odważny młodzieniec. [przypis edytorski]

junak — dzielny i silny młodzieniec. [przypis edytorski]

junakeria — negatywnie o zbytecznie wzbudzanej waleczności, odwadze, skłonności do zwady, ryzyka i bijatyki. [przypis edytorski]

junakieria — śmiałość, zadziorność; por. junak: odważny, młody mężczyzna. [przypis edytorski]

junak — młody i odważny mężczyzna. [przypis edytorski]

junak — młody, odważny mężczyzna. [przypis edytorski]

junak — odważny młody mężczyzna. [przypis edytorski]

junak — odważny młodzieniec. [przypis edytorski]

junak — odważny młodzieniec, zuch, śmiałek. [przypis edytorski]

junak — śmiałek, odważny chłopak. [przypis edytorski]

junak — śmiałek, zuch. [przypis edytorski]

junak — zuch, śmiałek. [przypis edytorski]

Jundziłł, Stanisław Bonifacy (1761–1847) — szlachcic polski z Litwy, herbu Łabędź, pseudonim: Wawrzyniec Kostrzyca; ksiądz (od 1784, wcześniej w zakonie pijarów), przyrodnik, kierownik Ogrodu Botanicznego Szkoły Głównej Wileńskiej (1798–1825), członek Towarzystwa Warszawskiego Przyjaciół Nauk (od 1801), profesor historii naturalnej na Cesarskim Uniwersytecie Wileńskim (od 1824); autor pamiętników. [przypis edytorski]

Jung: beblümtes Höllenhaus / Alt: ein Drache fährt heraus (niem.) — Młoda: ukwiecone piekło, stara: wyłazi z niej potwór. [przypis edytorski]

Jung, Carl Gustav (1875–1961) — psychiatra szwajcarski, współtwórca „psychologii głębi”, w polemice z koncepcją psychoanalizy Freuda stworzył teorię tzw. psychologii analitycznej. [przypis edytorski]

Jungfrau… mgławy włos swój czesze — nazwa szczytu znaczy: Młoda Kobieta; góra uosobiona jest tutaj właśnie jako rozczesująca swe włosy z mgieł kobieca piękność. Był to obiegowy motyw w romantyzmie. [przypis edytorski]

Jungfrau (niem.) — szczyt w Alpach Szwajcarskich; dosł. panna. [przypis edytorski]

Jungfrau — szczyt w Alpach Szwajcarskich; niem. dosł.: panna. [przypis edytorski]

Jung, Karl Gustav 1875–1961) — szwajcarski psycholog i psychiatra, na początku XX w. uczeń Freuda, potem twórca własnych koncepcji psychologicznych. Jeden z twórców psychologii głębi, zakładał m. in. istnienie kolektywnej podświadomości, zawierającej wspólne dla wszystkich ludzi archetypy. [przypis edytorski]

Jung, Karl Gustaw (1875–1961) — psychiatra szwajcarski, współtwórca psychologii głębi, w polemice z koncepcją psychoanalizy Freuda stworzył teorię tzw. psychologii analitycznej. [przypis edytorski]

Jungken, Johann Helfrich (1648–1726) — niemiecki lekarz, autor wielu książek medycznych. [przypis edytorski]

Jungmann, Antonin (1775–1854) — czeski lekarz-położnik, od 1839 rektor Uniwersytetu Karola w Pradze; autor napisanych po niemiecku książek: Lehrbuch der Geburtshülfe (Podręcznik położnictwa, 1812) oraz Das Technische der Geburtshülfe, zum Gebrauche bei Vorlesungen über Operationen, für Mediciner und Wundärzte (Położnictwo techniczne, do użytku na wykładach z chirurgii dla studentów medycyny i chirurgów, 1824). [przypis edytorski]

Jung-Stilling, właśc. Jung, Johann Heinrich (1740–1817) — pisarz niem., profesor nauk ekonomicznych. [przypis edytorski]

Jung — własc. Young, Edward (1681–1765), poeta angielski, autor poematów białym wierszem Night-Thoughts, opisujących rozważania na temat życia, śmierci i nieśmiertelności. [przypis edytorski]

Junin — zapewne ob. wieś Junino (ros. Юнино), ok. 160 km na zach. od Omska, przy ob. granicy Rosji z Kazachstanem; licząca obecnie ok. 100 mieszkańców. [przypis edytorski]

junji — czerwca. [przypis edytorski]

Junkermoral (niem.) — moralność junkrów, tj. pruskich wielkich właścicieli ziemskich. [przypis edytorski]

junkers — niemiecki samolot bombowy produkowany przez przedsiębiorstwo założone przez inżyniera Hugona Junkersa (1859–1935), po jego śmierci przejęte przez Ministerstwo Lotnictwa Rzeszy. [przypis edytorski]

Junkers — tu: samolot niemieckiej firmy założonej przez inżyniera Hugona Junkersa (1859–1935). [przypis edytorski]

junkers — tu: samolot niemieckiej firmy założonej przez inżyniera Hugona Junkersa (1859–1935). [przypis edytorski]

junkier (daw.) — właściciel ziemski, szlachcic pruski. [przypis edytorski]

junkier — pruski szlachcic, właściciel majątku ziemskiego służący jako oficer w armii pruskiej. [przypis edytorski]

junkier — pruski wielki właściciel ziemski; junkrzy byli przeciwnikami liberalizmu i często zostawali oficerami w armii. [przypis edytorski]

junkier — pruski wielki właściciel ziemski. [przypis edytorski]

junkier — pruski właściciel ziemski. [przypis edytorski]

junkierskie (daw.) — tu: młodzieńcze. [przypis edytorski]

junkier — stopień podoficerski w dawnej armii rosyjskiej, nadawany majętnym szlachcicom oraz słuchaczom szkół wojskowych, odpowiednik podchorążego w polskim wojsku. [przypis edytorski]

junkier — szlachcic pruski. [przypis edytorski]

junkier — tu: młodszy syn rodziny szlacheckiej. [przypis edytorski]

junkier — w Rosji: stopień wojskowy w carskiej szkole oficerskiej, odpowiednik podchorążego. [przypis edytorski]

Juno a. Junona (mit. rzym.) — bogini kobiet, małżeństwa i macierzyństwa, utożsamiana z gr. Herą. [przypis edytorski]

Junona (mit. rzym.) — bogini kobiet, małżeństwa i macierzyństwa, utożsamiana z grecką Herą. [przypis edytorski]

Junona (mit. rzym.) — bogini kobiet, małżeństwa i macierzyństwa, utożsamiana z gr. Herą. [przypis edytorski]

Junona (mit. rzym.) — bogini kobiet, małżeństwa i macierzyństwa, żona Jowisza; jej świętym ptakiem był paw. [przypis edytorski]

Junona (mit. rzym.) — bogini kobiet, małżeństwa i macierzyństwa, żona Jowisza. [przypis edytorski]

Junona (mit. rzym.) — bogini kobiet, małżeństwa i macierzyństwa, żona Jowisza. [przypis edytorski]

Junona (mit. rzym.) —bogini kobiet, małżeństwa i macierzyństwa, żona Jowisza. [przypis edytorski]

Junona (mit. rzym.) — bogini kobiet, małżeństwa i macierzyństwa, żona Jowisza, utożsamiana z grecką Herą. [przypis edytorski]

Junona (mit. rzym.) — bogini kobiet, małżeństwa i macierzyństwa, żona władcy bogów Jowisza, utożsamiana z grecką Herą. [przypis edytorski]

Junona (mit. rzym.) — bogini, małżonka Jowisza. [przypis edytorski]

Junon, dévorée par la jalousie, épiait Jupiter (fr.) — Junona, pochłonięta zazdrością, śledziła Jowisza. [przypis edytorski]

Junonia — wg geografii Pliniusza jedna z Wysp Szczęśliwych (Wysp Kanaryjskich na Atlantyku), zapewne La Palma. [przypis edytorski]

junoniczna postać — taka, jak na wizerunkach Junony, rzymskiej bogini kobiet, małżeństwa i macierzyństwa, żony Jowisza. [przypis edytorski]

Juno stolata (łac.) — Junona w stoli (tradycyjnej szacie kobiet rzymskich, spinanej na ramionach, przewiązywanej pod biustem, obficie fałdowanej). Junona to rzymska bogini kobiet, małżeństwa i macierzyństwa, żona Jowisza, władcy bogów. [przypis edytorski]

junosza (daw.) — młodzieniec. [przypis edytorski]

junosza — młodzieniec. [przypis edytorski]

junosza (reg.) — młodzieniec. [przypis edytorski]

Junta de Defensa de Madrid (hiszp.) — Rada Obrony Madrytu, doraźny organ, który przez pół roku kierował Madrytem podczas hiszpańskiej wojny domowej, powstały w listopadzie 1936 roku po ucieczce hiszpańskiego rządu republikańskiego do Walencji, gdy siły gen. Franco nacierały na Madryt. [przypis edytorski]

junta (hiszp.) — dosł.: rada. [przypis edytorski]

junta (hiszp.) — rada. [przypis edytorski]

junta (hiszp.) — związek, rada; dziś najczęściej: sprawująca władzę rada złożona z wojskowych. [przypis edytorski]

Jun-ys — Junczys, został pierwszym polskim naczelnikiem więzienia w Łomży. [przypis edytorski]

jupica — prawdopodobnie żartobliwe określenie chałatu (od fr. jupe — spódnica). [przypis edytorski]

Jupiter a. Jowisz (mit. rzym.) — bóg nieba i burzy, władający piorunami, najważniejszy z rzymskich bogów, odpowiednik gr. Zeusa. [przypis edytorski]

Jupiter a. Jowisz (mit. rzym.) — najważniejszy bóg rzymskiego panteonu, odpowiednik gr. Zeusa. [przypis edytorski]

Jupiter a. Jowisz (mit. rzym.) — najważniejszy z rzymskich bogów, odpowiednik gr. Zeusa. [przypis edytorski]

Jupiter a. Jowisz (mit. rzym.) — najwyższe bóstwo rzymskiego panteonu, bóg nieba i burzy, odpowiednik greckiego Zeusa. [przypis edytorski]