Potrzebujemy Twojej pomocy!
Na stałe wspiera nas 453 czytelników i czytelniczek.
Niestety, minimalną stabilność działania uzyskamy dopiero przy 500 regularnych darczyńców. Dorzucisz się?
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | anatomiczne | angielski, angielskie | architektura | astronomia | białoruski | biologia, biologiczny | czeski | dopełniacz | dawne | filozoficzny | francuski | geologia | grecki | gwara, gwarowe | handel, handlowy | hebrajski | historia, historyczny | hiszpański | łacina, łacińskie | literacki, literatura | medyczne | mitologia | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | niemiecki | poetyckie | pogardliwe | portugalski | potocznie | prawo, prawnicze | przenośnie | przestarzałe | przysłowiowy | regionalne | religijny, religioznawstwo | rodzaj nijaki | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | staropolskie | starożytny | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | żartobliwie | żeglarskie | zoologia
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 8686 przypisów.
Μεγάλη ή άλήθεια καὶ ὐπερισχύει (gr.) — prawda jest wielka i wszechpotężna. [przypis tłumacza]
μείωσιν (gr.) — redukcja. [przypis edytorski]
μέλος (gr.) — członek: 1) część ciała, zwłaszcza kończyna; 2) osoba należąca do jakiejś grupy. [przypis edytorski]
μέρος (gr.) — część. [przypis edytorski]
μέθεξις (gr.) — uczestnictwo; w filozofii Platona dostępne zmysłowo rzeczy „uczestniczą” w nieśmiertelnych, poznawalnych tylko rozumem ideach. [przypis edytorski]
μία νύξ (gr.) — (jedna) noc. [przypis edytorski]
μικρά και μείζονα και μέγιστα μυστήρια (gr.) — małe, większe i największe misteria. [przypis tłumacza]
μισεῖν (gr.) — nienawidzić. [przypis edytorski]
Mácha, Karel Hynek (1810–1836) — czeski pisarz i poeta, najbardziej znany przedstawiciel czeskiego romantyzmu. [przypis edytorski]
mą chorobę — tj. brak pamięci. [przypis tłumacza]
mącznica — rodzaj roślin z rodziny wrzosowatych, występujących w formie zawsze zielonych krzewinek, krzewów lub małych drzewek. [przypis edytorski]
mądrą jest — dziś popr.: mądra jest. [przypis edytorski]
mądralaś — jesteś mądrala. [przypis edytorski]
mądral (daw.) — dziś popr.: mądrala (bez względu na płeć). [przypis edytorski]
mądra ona — Atena była boginią mądrości. [przypis edytorski]
Mądrej głowie dość na dwie słowie (…) — mowa tu o bliskim ślubie Poety z panną Elizą Branicką. [przypis redakcyjny]
mądrem, zbawiennem — daw. forma N. i Msc. lp przymiotników r.n.; dziś tożsama z r.m.: mądrym, zbawiennym. [przypis edytorski]
mądrocha (daw.) — spryciara. [przypis edytorski]
mądrość, która z góry jest, zowie naprzod tenże Jakub ś. wstydliwą i czystą — por. Jk 3, 17, gdzie nie występuje jednak słowo „wstydliwa”. [przypis edytorski]
mądrość od końca do końca wszytko mocnie zatrzymawa i wszytko wdzięcznie rządzi — Mdr 8, 1. [przypis edytorski]
Mądrość to świeża, wprost z igiełki, zabijająca, lecz mimo to tandetna, pociejowska — K. R. Żywicki [L. Krzywicki], Z Niemiec. Max Nordau, s. 534. [przypis autorski]
mądrość z dwugłowej wyżyny filozofii albo Parnasu początek wiodąca — Parnas, siedziba Muz w mit.gr. zwany był dwuszczytowym; z drugiej strony dwa szczyty „wyżyny filozofii” to Platon i Arystoteles. [przypis edytorski]
mądrość (…) ziemską, bydlęcą i djabelską — Jk 3, 15. [przypis edytorski]
mądrość z nieba spokojna jest — Jk 3, 17. [przypis edytorski]
Mądrością niebo poruszają trzecie — Od tego wiersza: Voi che intentendo il terzo ciel movete zaczyna się pierwsza pieśń z Convicio Amoroso Dantego. Aniołowie uznają wolę bożą i dlatego swoimi wpływami prowadzą gwiazdy. Stąd w języku scholastycznej teologii nazywają się inteligencją, mądrością. [przypis redakcyjny]
mądrości, która z góry jest, iż jest bez obłudności — w Jk 3, 17. [przypis edytorski]
mądry człowiek — starożytny poeta grecki jest „mądry” (po łacinie: „uczony”). Prócz obszernej znajomości geografii, historii, genealogii, mitologii, muzyki, metryki (sztuki rytmotwórczej), języków literackich (każdy literacki gatunek ma swój odrębny język), posiadają poeci bogaty zasób doświadczenia życiowego, obserwacji i głębokiej wiedzy z różnych dziedzin (np. z medycyny, przyrody). Są oni nauczycielami swego narodu. [przypis tłumacza]
mądrym się mniemasz — mniemasz, że jesteś mądry; uważasz, że jesteś mądry. [przypis edytorski]
Mądry powieści mężów znacznych chować będzie i dla nich i cudze ziemie zbiega — por. Syr 39, 2–4. [przypis edytorski]
Mądry pyta się i szuka mądrości starowiecznych — Syr 39, 1. [przypis edytorski]
mądryś — jesteś mądry; tu ironicznie: udajesz mądrego. [przypis edytorski]
Mądry serce swoje podał na rane wstawanie do Pana Boga, który go stworzył… — Syr 39, 6–10 wg Wulgaty. [przypis edytorski]
Mądry w miłości, mówisz, jakby książka — w późn. wyd. te słowa Rozaliny mówi Maria. [przypis edytorski]
mądry wróż — Kalchas, wróżbita grecki towarzyszący wyprawie na Troję. [przypis edytorski]
mądrze i wesoło (…) że Ty nie błądzisz — cytaty Wielkiej improwizacji z Dziadów cz. III Adama Mickiewicza (słowa te kieruje Konrad jako zarzut przeciw nieczułości Boga na nieszczęścia świata). [przypis edytorski]
mâitresse (fr.) — nauczycielka; kochanka; faworyta, utrzymanka królewska lub szlachecka; pierwotnie: pani, mistrzyni. [przypis edytorski]
mąkę siać — przesiewać mąkę. [przypis edytorski]
mą klientkę — klientem nazywał się w Rzymie mieszkaniec niemający pełnych praw obywatelskich i dlatego zostający (wobec władz rzymskich) pod opieką jakiegoś obywatela, który był jego „patronem” (patronus). [przypis tłumacza]
mâle (fr.) — mężczyzna; samiec. [przypis tłumacza]
Mą o węgorzach przypowieść — Rycerze, w. 864 i nast. [przypis tłumacza]
mąsie, bążur, lendi — wyrazy francuskie: pan, dzień dobry, poniedziałek, napisane w zniekształconej przez służącego wymowie. [przypis redakcyjny]
mątewka a. mątew — drewniane narzędzie do mieszania. [przypis redakcyjny]
mąt (gw.) — mgła, szaruga. [przypis edytorski]
Mátra — pasmo górskie na Węgrzech w Karpatach Zachodnich (zatem nie do końca mówić można o „geografii miejscowej”). [przypis edytorski]
mątwa a. sepia — drapieżny głowonóg żyjący w Oceanie Atlantyckim i Morzu Śródziemnym, posiadający owalne ciało o dł. do 30 cm, dwie płetwy wzdłuż worka trzewiowego oraz dziesięć ramion, w tym dwa długie, chwytne (oraz, u samców, jedno dodatkowe przekształcone w narząd kopulacyjny, hektokotylus); mątwy potrafią zmieniać ubarwienie, a w sytuacji zagrożenia wydzielają z worka czernidłowego ciemnobrązowy płyn (tzw. sepię, daw. wykorzystywaną do wyrobu atramentu i farb), tworząc wokół siebie ciemną zasłonę służącą dezorientacji przeciwnika. [przypis edytorski]
mątwa (gw.) — zmierzwione badyle. [przypis autorski]
mątwy (biol.) — rząd drapieżnych głowonogów dziesięcioramiennych; tu użyte jak synonimiczna nazwa członków gromady Cephalopoda, tj. głowonogów. [przypis edytorski]
Mátyás, Karol (1866–1917) — polski etnograf i folklorysta, autor wielu prac publikowanych w czasopismach naukowych i ogólnych; komisarz starosty starostwa w Tarnobrzegu (1900–1901). [przypis edytorski]
mąt — zamęt. [przypis edytorski]
mąż, co lwom targał paszczęki i mieczem swym ściął hydrze siedem głów — mowa o Heraklesie. [przypis edytorski]
mąż, co lwom targał paszczęki i mieczem swym ściął hydrze siedem głów — mowa o Heraklesie. [przypis edytorski]
mąż, co w sławie chadza — ironizując, posługuje się wyrazami nieużywanymi w prozie attyckiej. [przypis tłumacza]
mąż jej pierwszy — Józef. [przypis tłumacza]
Mąż, który umie kurować, wart tyle, co moc ludzi innych — Homer, Iliada XI 514. [przypis edytorski]
Mąż lekki w pychę się podnosi i jako źrzebię u osła mniema, że się wolnym urodził — Hi 11, 12 wg Wulgaty, por. tłum. Wujka; werset różnie interpretowany. [przypis edytorski]
Mąż może ciągnąć korzyść ze swojej żony wedle Moliny (…) przeciwna racja Lezjusza jest również racjonalna — Aluzja do ustępu z Escobara. [przypis tłumacza]
mąż — Mynes, zabity przez Achillesa. [przypis edytorski]
Mąż niechaj się wojną para! — cytat z Homera Iliada VI, w. 492 (Hektor do Andromachy) πόλεμος δ᾽ άνδρεσσι μελήσει. Homera cytowano jako powagę i to rozstrzygającą. [przypis tłumacza]
mąż — podniośle, uroczyście o mężczyźnie godnym szacunku. [przypis edytorski]
Mąż prosty i prawy, i Boga się bojący, a od złego odstępujący — Hi 1, 1. [przypis edytorski]
mąż — tu: mężczyzna godny szacunku. [przypis edytorski]
mąż — tu: mężczyzna. [przypis edytorski]
mąż — tu w daw. znaczeniu: mężczyzna. [przypis edytorski]
mąż z kamienia — postać wspomniana w podtytule sztuki Moliére'a; jest to nagrobny posąg Komandora, zabitego przez Don Juana ojca jednej z jego kochanek, Donny Anny; posąg, wezwany dla żartu przez Don Juana na ucztę, przybywa na nią i jest symbolem ścigającej uwodziciela sprawiedliwej kary z zaświatów. [przypis edytorski]
Mąż zwoływał krewnych żony i sądził ją w ich obecności — Okazuje się z Dionizego z Halikarnasu, ks. II, że wedle ustawy Romulusa w zwyczajnych wypadkach mąż sądził sam, w obecności krewnych żony; w razie zaś wielkich zbrodni sądził wraz z pięcioma spomiędzy nich. Toteż Ulpian, tit. 6, § 9, 12, 13, odróżnia w sądzie obyczajów wypadki, które nazywa poważnymi, od innych, lżejszych: Mores graviores, mores leviores. [przypis autorski]
Maarat hamachpela — „Podwójna grota” — miejsce spoczynku patriarchów biblijnych. [przypis tłumacza]
maariw — dosł.: zmierzch; nazwa modlitwy wieczornej. [przypis edytorski]
maariw — dosł.: „zmierzch”; nazwa modlitwy wieczornej. [przypis tłumacza]
maariw — modlitwa wieczorna. [przypis edytorski]
Maariw — modlitwa wieczorna. [przypis tłumacza]
Maase-merkawa — tajemna nauka o boskości, dosłownie „Historia ognistej karety, na której prorok Eliasz wjechał do nieba” [(z hebr. dzieło rydwanu; misteria niebiańskie); synonim mistycznego wtajemniczenia dotyczącego boskiego Tronu Chwały; red. WL]. [przypis tłumacza]
maaser — dziesięcina; podatek płacony zwierzchnictwu duchowemu; maaser płaci się w naturze, więc jest to dziesiąta część plonów (Pwt 14,22–27). [przypis tłumacza]
Maas lub Maes, Nicolaes (1634–1693) — holenderski malarz okresu baroku, uczeń Rembrandta. [przypis edytorski]
Maasyja — postać o takim imieniu nie występuje w Biblii. [przypis edytorski]
ma barek we łbie — ma bzika, popadł w obłęd. [przypis autorski]
Mabarta — Μαβαρθὰ (N), Μαβορθὰ (D); Pliniusz, Historia naturalna, V, 14: Neapolis, quod antea Mamortha dicebatur. [przypis tłumacza]
Mabille — miejsce w XIX-wiecznym Paryżu, gdzie odbywały się zabawy taneczne. [przypis edytorski]
Mably, Gabriel Bonnot de (1709–1785) — fr. filozof i polityk; brat filozofa Étienne de Condillaca, autor m.in. dzieła o rządach i prawie w Polsce (Du gouvernement et des lois en Pologne, 1781); pisał prace historyczno-polityczne o staroż. Grecji, Rzymie i współczesnej Francji oraz Stanach Zjednoczonych Ameryki Północnej. [przypis edytorski]
Mably, Gabriel Bonnot de, zw. księdzem de Mably (1709–1785) — francuski myśliciel społeczny, teoretyk państwa i prawa, dyplomata; brat filozofa Étienne de Condillaca, autor prac historyczno-politycznych, które przyczyniły się do późniejszych koncepcji republikanizmu, a także komunizmu; napisał m.in. Rozmowy Focjona o związku obyczajności z polityką (1763), O prawodawstwie, czyli o pierwszych zasadach praw (1776) oraz O prawach i obowiązkach obywatela (1789). [przypis edytorski]
Ma boîte! Ma boîte! (fr.) — Moje pudełko! Moje pudełko! [przypis edytorski]
ma być dano (daw.) — ma być dane. [przypis edytorski]
ma być zwołana generalna kapituła latarneńska — Aluzja do soboru lateraneńskiego albo do zbierającego się wówczas soboru trydenckiego. [przypis tłumacza]
mać (daw., gw.) — matka. [przypis edytorski]
mać (daw.) — matka. [przypis edytorski]
Maćków (daw.) — Maćka, Maćkowy. [przypis edytorski]
maćkowe grusze — grusze rosnące na miedzy, na granicy dwóch gospodarstw, stanowiące często przedmiot sporów sąsiedzkich. [przypis edytorski]
mać (starop.) — matka. [przypis edytorski]
mać uboga (starop.) — biedna, nieszczęśliwa matka. [przypis redakcyjny]
macać (daw.) — tu: próbować, sprawdzać. [przypis edytorski]
maca — cienkie, przaśne placki, które Żydzi spożywają w święta wielkanocne zamiast chleba, na tę pamiątkę, iż gdy uciekali z niewoli egipskiej, nie zdążyli upiec sobie chleba na drogę, a ciasto bez drożdży, które z sobą zabrali, upiekło się na słońcu. [przypis tłumacza]
Macaire, Robert — przestępca; wg śrdw. legend morderca, którego zidentyfikował i pokonał w pojedynku (!) pies ofiary; później postać teatralna. [przypis edytorski]
macał głowę twoją, i wyrzekł, że masz zdatność do nauk ścisłych — W XIX w. cieszyła się popularnością teoria F. Galla (1758–1828), według której istnieje związek między kształtem ludzkiej czaszki a zdolnościami, cechami intelektualnymi człowieka. Teoria ta, mająca charakter pseudonaukowy, nazywała się frenologią. [przypis redakcyjny]
macamy, gdzie miękcej w rzeczy, a ono… — macamy (dotykamy), gdzie rzekomo jest bardziej miękko, a tymczasem… [przypis redakcyjny]
maca pesachowa — placek, niekwaszony chleb spożywany w święto Pesach, kiedy jedzenie zwykłego chleba jest zabronione. [przypis tłumacza]
maca — [tu:] obala i tłucze. [przypis redakcyjny]
Macaulay's speeches on copyright, Lincoln's Cooper Institute address; (1915), https://archive.org/details/macaulaysspeeche00maca, (dostęp 15.02.2013), s. 3. [przypis autorski]
Macaulay, Thomas Babington (1800–1859) – brytyjski historyk, pisarz, polityk; jego najważniejsze dzieło to pięciotomowa praca Dzieje Anglii od wstąpienia na tron Jakuba II (1800–1859). [przypis edytorski]
Macaulay, Thomas Babington (1800–1859) — brytyjski historyk, pisarz, polityk; najważniejsze dzieło — Dzieje Anglii od wstąpienia na tron Jakuba II. [przypis edytorski]
Macaulay, Thomas Babington (1800–1859) — brytyjski pisarz, historyk i polityk. [przypis edytorski]
Macedończyk — wg popularnej anegdoty Filip Macedoński mawiał, że nie ma muru tak wysokiego, by nie przeskoczył go osioł objuczony złotem. [przypis redakcyjny]
