ZBIÓRKA KRYZYSOWA
Potrzebujemy 125 tys. zł do końca 2024 roku, żeby móc dalej funkcjonować. Dlaczego?
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza | przypisy tradycyjne
Według kwalifikatora: wszystkie | anatomiczne | angielski, angielskie | architektura | astronomia | białoruski | biologia, biologiczny | czeski | dopełniacz | dawne | filozoficzny | francuski | geologia | grecki | gwara, gwarowe | handel, handlowy | hebrajski | historia, historyczny | hiszpański | łacina, łacińskie | literacki, literatura | medyczne | mitologia | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | niemiecki | poetyckie | pogardliwe | portugalski | potocznie | prawo, prawnicze | przenośnie | przestarzałe | przysłowiowy | regionalne | religijny, religioznawstwo | rodzaj nijaki | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | staropolskie | starożytny | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | żartobliwie | żeglarskie | zoologia
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 8742 przypisów.
meritum (łac.) — istota sprawy, wątek, treść. [przypis redakcyjny]
meritum (łac.) — istotna treść. [przypis edytorski]
meritum (łac.) — treść istotna. [przypis redakcyjny]
Meriwa — w Biblii hebrajskiej nie pojawia się imię żony Izmaela. [przypis edytorski]
merizkhaneh — dom chorych. [przypis autorski]
merkantylizm — pogląd ekonomiczno-polityczny, zapoczątkowany przez Jeana Baptiste Colberta (1664) w książce O zasadach merkantylizmu, wychodzący z założenia, że bogactwo kraju uwarunkowane jest ilością posiadanego przez państwo kruszcu, a jego gromadzenie umożliwia uzyskanie dodatniego bilansu handlowego; w tym celu za konieczne uznane zostały: rozwój kolonializmu oraz stosowanie protekcjonizmu celnego. [przypis edytorski]
merkantylny — kupiecki, nastawiony na korzyści materialne. [przypis edytorski]
merkaptany — tioalkohole, pochodne węglowodorów alifatycznych, w których jeden lub więcej atomów wodoru zostało zastąpionych grupą tiolową SH; w większości są to bezbarwne ciecze o obrzydliwej woni (jeden z nich stanowi broń skunksa). [przypis edytorski]
merkaptany — związki organiczne odpowiadające co do budowy alkoholom; różnią się od nich tym, że zamiast tlenu zawierają siarkę. Są to bezbarwne ciecze o nadzwyczaj nieprzyjemnej woni. [przypis redakcyjny]
Merkawa — dzieło zawierające głębokie tajemnice ukryte w Torze. [przypis tłumacza]
merkawa — niebiański pojazd służący do komunikacji z ziemią. [przypis tłumacza]
merkuriusz (daw.) — rtęć. [przypis edytorski]
merkuriusz (daw., z łac.) — tu: rtęć. [przypis edytorski]
merkuriusz — rtęć. [przypis edytorski]
merkuriusz (z łac.) — rtęć. [przypis edytorski]
Merkury (mit. rz.) — posłaniec bogów, odpowiednik Hermesa w mit. gr.; w przedstawieniach najczęściej smukły, młodzieńczy, z nieodłącznymi skrzydlatymi sandałami, skrzydlatej czapce (zw. petasos) oraz laską (zw. kaduceuszem). [przypis edytorski]
Merkury (mit. rzym.) — bóg handlu, patron podróżnych, utożsamiany z gr. Hermesem. [przypis edytorski]
Merkury (mit. rzym.) — bóg handlu, zysku i kupiectwa; opiekun złodziei i celników, patron podróżnych, posłaniec bogów, utożsamiany z gr. Hermesem. [przypis edytorski]
Merkury (mit. rzym.) — bóg handlu, zysku i kupiectwa; opiekun złodziei i celników, patron podróżnych, posłaniec bogów, utożsamiany z gr. Hermesem. [przypis edytorski]
Merkury (mit. rzym.) — bóg kłamców i złodziei, posłaniec bogów, utożsamiany z gr. Hermesem; umieszczenie go w wierszu zdaje się rzucać cień na reputację Glycery. [przypis edytorski]
Merkury (mit. rzym.) — bóg kłamców i złodziei, utożsamiany z gr. Hermesem. [przypis edytorski]
Merkury (mit. rzym.) — posłaniec bogów, bóg handlu, patron podróżnych; odpowiednik greckiego Hermesa. [przypis edytorski]
Merkury (mit. rzym.) — posłaniec bogów, opiekun kupców, podróżników i złodziei, odpowiednik greckiego Hermesa. [przypis edytorski]
Merkury (mit. rzym.) — posłaniec bogów, opiekun kupców, podróżników i złodziei, odpowiednik gr. Hermesa; przedstawiany w sandałach ze skrzydłami, dzięki którym szybko się przemieszczał. [przypis edytorski]
Merkury (mit. rzym.) — posłaniec bogów, opiekun kupców, podróżników i złodziei, odpowiednik gr. Hermesa. [przypis edytorski]
Merkury (mit. rzym.) — posłaniec bogów. [przypis edytorski]
Merkury (mit. rzym.) — rzymski odpowiednik greckiego boga Hermesa. [przypis edytorski]
Merkury — rzymski bóg handlu, zysku i kupiectwa; złodziei i celników, posłaniec bogów. [przypis edytorski]
Merkuryusz (mit. rzym.) — Merkury, posłaniec bogów, opiekun kupców, podróżników i złodziei. [przypis edytorski]
Merkury — w mitologii rzymskiej posłaniec bogów. [przypis edytorski]
Merkwürdig (niem.) — osobliwe. [przypis redakcyjny]
Merło, Drzypol, Janczarycha — sławne z dawnych walk. [przypis redakcyjny]
merla — cienka tkanina bawełniana. [przypis edytorski]
merlan — witlinek, morska ryba podobna do dorsza. [przypis edytorski]
merliński — od nazwy Merlo lub Merła, rzeki na Ukrainie w dorzeczu Dniepru; w tych okolicach toczono w 1646 r. walki z Tatarami. [przypis redakcyjny]
Merlin — czarodziej z legend i romansów o królu Arturze. [przypis edytorski]
Merlin — jeden z bohaterów legend arturiańskich, wielki czarodziej, wychowawca i doradca Artura. [przypis edytorski]
Merlin — postać występująca w cyklu legend arturiańskich, potężny czarodziej. [przypis edytorski]
Merlin — sławny czarodziej bretoński, założyciel zakonu „Okrągłego Stołu”, postać niezupełnie bajeczna; był to właściwie bard bretoński, żył w V i VI w. naszej ery. [przypis redakcyjny]
Mermeryda — syn Mermerosa. [przypis edytorski]
Meroe — wyspa Nilowa w górnym Egipcie. [przypis redakcyjny]
Merom — dolina z jeziorem Merom, obecnie nazywana doliną Hula, znajduje się północnej części Izraela. [przypis edytorski]
Meropa oraz Alzira — tragedie Woltera; akcja pierwszej rozgrywa się w czasach mitycznych w Mesenii na Peloponezie, zaś drugiej toczy się w Peru w czasach konkwistadorów hiszpańskich. [przypis edytorski]
merostwo — we Francji: siedziba mera, odpowiednika wójta, burmistrza lub prezydenta miasta. [przypis edytorski]
merostwo — we Francji: siedziba mera, odpowiednika wójta, burmistrza lub prezydenta miasta. [przypis edytorski]
merostwo — we Francji: siedziba mera, odpowiednika wójta, burmistrza lub prezydenta miasta. [przypis edytorski]
Merot — Μηρὼθ, LXX Μηρὼζ, מֵרוֹז (Sdz 5, 23); dziś miejscowość sporna. [przypis tłumacza]
Merowingowie (fr. Mérovingiens) — dynastia władców frankijskich w V–VIII w. [przypis edytorski]
Merowingowie, Karlowingowie, Burboni, Bonapartowie — nazwy dynastii kolejno panujących we Francji od V do XIX w. [przypis redakcyjny]
mer — przewodniczący rady miejskiej lub gminnej we Francji. [przypis edytorski]
mer — przewodniczący rady miejskiej lub rady gminy. [przypis edytorski]
Merrik (daw.) — spolszczona (dziś niepoprawna) pisownia anglosaskiego imienia Merrick. [przypis edytorski]
Merrill, Stuart Fitzrandolph (1863–1915) — poeta i tłumacz amer. piszący po francusku; teoretyk symbolizmu; w młodości, przebywając w Paryżu jako dziecko dyplomaty, miał za jednego z nauczycieli Stéphane'a Mallarmé'go; z przerwą na studia prawnicze w Stanach Zjednoczonych, związał się z artystyczną awangardą paryską, redagował tygodnik „Le fou” („Wariat”), w 1887 r. zadebiutował tomikiem Les gammes („Gamy”), zaangażował się w działania ruchów anarchistycznych oraz kampanię na rzecz uwolnienia Oscara Wilde'a skazanego za homoseksualizm; w 1890 r. opublikował tom przekładów poezji fr. pt. Pastels in prose; kolejne publikacje wydawał, osiedliwszy się na stałe w Europie: 1891 Les Fastes („Przepych”), 1895 Petits Poèmes d'Automne („Małe poematy jesienne”), 1900 Les quatre saisons („Cztery pory roku”); wybrane utwory Stuarta tłumaczyli na język polski poeci Młodej Polski: Bronisława Ostrowska i Zenon Przesmycki. [przypis edytorski]
Mersey — rzeka w zachodniej Anglii, uchodząca do Morza Irlandzkiego. [przypis edytorski]
meruerant majores nostri axioma (łac.) — wysłużyli sobie przodkowie nasi ten pewnik. [przypis redakcyjny]
meruit gratitudinis (łac.) — zasłużył wdzięczność. [przypis redakcyjny]
Meruit habere redemptorem (łac.) — Off. na Wielką Sobotę: „Zasłużył na to, aby mieć zbawcę”. [przypis tłumacza]
meruit (łac.) — zasłużyła się. [przypis redakcyjny]
meruit (łac.) — zasłużył. [przypis redakcyjny]
Meruit tam sacra membra tangere (łac.) — Off. na Wielki Piątek: „Zasłużył na to, aby dotykać się tak świętych członków”. [przypis tłumacza]
merum nomen sine re (łac.) — słowo jedynie bez odpowiednika w rzeczywistości (dosł. czyste słowo bez rzeczy); czcze słowo bez pokrycia. [przypis edytorski]
Meru — najwyższy aktywny wulkan w Afryce; stratowulkan o wys. 4567 m n.p.m. usytuowany w Tanzanii, ok. 70 km na zach. od Kilimandżaro; zdobycia szczytu dokonał jako pierwszy Fritz Jaeger w 1904 r.; ostatnia erupcja wulkanu Meru miała miejsce w 1910 r.; określenie w Nietocie Micińskiego „góra indyjska Meru” stanowi nieporozumienie. [przypis edytorski]
mer — we Francji odpowiednik burmistrza lub prezydenta miasta. [przypis edytorski]
merydyana (łac. meridiana) — linia południkowa. [przypis edytorski]
Meryjona — Merion, jeden z greckich bohaterów w wojnie trojańskiej. [przypis redakcyjny]
Meryjon — jeden ze sprzymierzonych wodzów greckich. [przypis edytorski]
merynos — daw. rodzaj tkaniny wełnianej. [przypis edytorski]
merynos — tu: rodzaj tkaniny ze szlachetnej wełny. [przypis edytorski]
merynos — tu: tkanina wełniana z runa owiec merynosów. [przypis edytorski]
merynosy — rasa owiec. [przypis edytorski]
meryt (daw., łac.) — zasługa. [przypis edytorski]
mer (z łac. maior: większy) — przewodniczący rady miejskiej lub gminnej we Francji. [przypis edytorski]
mesa — duże pomieszczenie na statku służące jako jadalnia, miejsce zebrań załogi itp. [przypis edytorski]
mesa grande (hiszp.) — wielki stół. [przypis edytorski]
Mesalina (I wiek n.e.) — żona cesarza rzymskiego Klaudiusza, słynna z rozwiązłości. [przypis redakcyjny]
Mesalina — słynna z rozpusty żona cesarza rzymskiego Klaudiusza, „dla niepowściągnionej rozwiązłości śmiercią ukarana od męża swego”. (Zbiór potrzebnych wiadomości). [przypis redakcyjny]
Mesdames, vous êtes servies! (…) J'ai bien faim, moi! (fr.) — Panie, podano do stołu! (…) Jestem bardzo głodna! [przypis edytorski]
Mesdemoiselles Margueritte et Mary (fr.) — panny Małgorzata i Maria. [przypis edytorski]
Meseńczycy — ludność płd.-zach. części Peloponezu, ujarzmiona przez Lacedemon, wielokrotnie powstawała; przeciwnicy Sparty korzystali z tej bolączki: Epaminondas, Filip. [przypis tłumacza]
mes enfants (fr.) — moje dzieci. [przypis edytorski]
Mesenia — kraina historyczna w staroż. Grecji, w płd.-zach. części Peloponezu. [przypis edytorski]
Mesenia — kraina w płd.-zach. Peloponezie, zdobyta w VIII w. przed Chr. przez Spartan, próbowała trzykrotnie w krwawych wałkach zrzucić jarzmo najeźdźców. Szczególnie długa i zawzięta była walka około twierdzy Itome w trzecim powstaniu. Spartanom przyszli w 462 r. na pomoc Ateńczycy pod Kimonem. Po bitwie pod Leuktrami (371), więc w r. 370/69, założył Epaminondas miasto Messene naokoło Itome jako akropoli (warownego zamku) i przywrócił Meseńczykom wolność. Z tym stanem rzeczy Sparta nie pogodziła się nigdy. [przypis tłumacza]
Mesjasz (z hebr.), pol.: Pomazaniec a. Namaszczony — w judaizmie pierwotnie religijny tytuł królów, kapłanów i proroków, namaszczanych (pomazywanych) poświęconym olejem, później określenie zapowiedzianego przez Boga Wyzwoliciela mającego przywrócić królestwo Izraela, zgromadzić w nim wszystkich Żydów i zaprowadzić powszechny pokój; tutaj Skarga ma na myśli Jezusa Chrystusa (gr. christos: pomazaniec), uznawanego w chrześcijaństwie za zapowiedzianego Mesjasza. [przypis edytorski]
meskalina — silnie psychoaktywny związek chem. o właściwościach halucynogennych, występujący naturalnie w niektórych kaktusach; dawniej używana w formie ekstraktu z pejotlu, otrzymywana syntetycznie od 1919. [przypis edytorski]
meskineria (z fr., przest.) — małostkowość. [przypis edytorski]
meskineria (z fr.) — ubóstwo duchowe, małostkowość. [przypis edytorski]
meskolancja (z wł.) — mieszanina. [przypis edytorski]
Mesmera magnetyzm zwierzęcy — teoria Franza Antona Mesmera (1734–1815) postulująca istnienie subtelnej materii, fluidu w ciałach wszystkich istot żywych; porządkowanie krążenia tegoż fluidu, metodami na pograniczu sugestii, hipnozy i bioenergoterapii miało stanowić metodę leczenia wszelkich schorzeń, psychicznych (duchowych) i fizycznych. [przypis edytorski]
Mesmer, Franz Anton (1734–1815) — niem. lekarz i magnetyzer, w latach 1778–84 działał we Francji, znajdując wielu wyznawców swojej teorii magnetyzmu zwierzęcego, według której o zdrowiu organizmów zwierzęcych, jak również ludzkiego, decyduje harmonijny przepływ „fluidu” (energii opisywanej jako subtelna materia), zaburzenia zaś jego przepływu powodują choroby; kuracja Mesmera (mesmeryzm) polegała na porządkowaniu krążenia fluidu wzdłuż pasów wyznaczonych na ciele ludzkim poprzez zbliżenie i przesuwanie rąk terapeuty; powołana przez króla Ludwika XVI specjalna komisja orzekła, że mesmeryzm jest naukowo nieuzasadniony i z uwagi na względy obyczajowe (Mesmer leczył pacjentki na osobnych seansach, zajmując się najczęściej dolegliwościami nerwowymi) został wydalony z Francji; jego zwolennicy rozwijali dalej teorię i praktykę jeszcze niemal do końca wieku XIX. [przypis edytorski]
mesmerysta — wyznawca teorii magnetyzmu zwierzęcego, sformułowanej przez Franza Mesmera (1734–1815). Mesmer interesował się przepływem energii w organizmie pacjenta. W latach 1778–1784 przebywał w Paryżu. W 1784 r. komisja powołana przez Ludwika XIV wykazała, że zabiegi stosowane przez mesmerystów nie mają podstaw naukowych. [przypis edytorski]
mesmeryzm a. kuracja Mesmera — metoda leczenia oparta na porządkowaniu krążenia fluidu, występującej w teorii magnetyzmu zwierzęcego Franza Antona Mesmera (1734–1815) hipotetycznej subtelnej materii istniejącej w ciałach istot żywych. [przypis edytorski]
mesmeryzm — osiemnastowieczna teoria Franza Antona Mesmera, zakładająca wykorzystanie w celu uzdrawiającym działania przekazywanej przez dotyk siły magnetycznej istniejącej w każdym organizmie ludzkim i zwierzęcym. [przypis edytorski]
mesmeryzm — zjawiska, które dzisiaj znane są pod nazwą hipnozy, w XIX w. określano jako mesmeryzm (od nazwiska Franza Antona Mesmera, 1734–1815) lub magnetyzm. [przypis edytorski]
mes oeuvres (fr.) — moje dzieła. [przypis edytorski]
Mespila — miasto identyfikowane z Niniwą w płn. Mezopotamii, od VII w. p.n.e. stolicą imperium asyryjskiego, w 612 p.n.e. zdobytą i zniszczoną przez Medów i Babilończyków. [przypis edytorski]
messagero dell'amore (wł.) — posłaniec miłości. [przypis edytorski]
Messala, właśc. Marcus Valerius Messala Corvinus (ok. 70–3 p.n.e) — rzymski polityk, mówca, mecenas literatów; podczas wojny domowej stanął po stronie republikańskiej, po bitwie pod Filippi przystał do Antoniusza, następnie, przewidując jego porażkę, przyłączył się do Oktawiana. [przypis edytorski]
Messala w Tacycie skarży się na wąski krój odzieży (…) i na kształt ławek — Tacyt, Dialog o mówcach, 29; Messala nie skarżył się na kształt ławek, lecz na prowadzenie procesów sądowych w zamkniętych salach i według ustalonego porządku, przez co mówcom brakuje żywiołowej reakcji tłumów. [przypis edytorski]
messalianie (euchici) — dosł.: „ludzie modlitwy”, chrześcijańska grupa religijna powstała w 2 poł. IV w. w Syrii, głosząca, że stan doskonałości, uwolnienie od wpływu zła na duszę można osiągnąć tylko przez modlitwę. [przypis edytorski]
Messalina a. Valeria Messalina (ok. 17–48) — cesarzowa rzymska, małżonka Klaudiusza, znana nimfomanka. [przypis edytorski]
