Przypisy

Witold Urbanowicz (1908–1996) — polski pilot wojskowy, od 1930 r. w Wojsku Polskim, drugi najlepszy polski as myśliwski II wojny światowej (17 zestrzeleń), w 1940 r. dowódca słynnego Dywizjonu 303, w 1943 r. gościnnie latał w dywizjonie amerykańskim, po wojnie wyemigrował do Stanów Zjednoczonych. [przypis edytorski]

Witos, Wincenty (1874–1945) — polityk ruchu ludowego, trzykrotny premier II Rzeczypospolitej, ofiara procesu brzeskiego, założyciel Polskiego Stronnictwa Ludowego. [przypis edytorski]

Witos, Wincenty (1874–1945) — przywódca ruchu ludowego, polityk; współzałożyciel PSL „Piast”, trzykrotny premier II Rzeczypospolitej; jego rząd został obalony w wyniku przewrotu majowego; przeciwnik rządów sanacji, współorganizator i jeden z przywódców Centrolewu; w 1930 aresztowany za działalność opozycyjną i więziony w Brześciu; w l. 1932–1939 na emigracji w Czechosłowacji. [przypis edytorski]

Witos, Wincenty (1874–1945) — przywódca ruchu ludowego, polityk; współzałożyciel PSL „Piast”, trzykrotny premier II Rzeczypospolitej; jego rząd został obalony w wyniku przewrotu majowego; przeciwnik rządów sanacji, współorganizator i jeden z przywódców Centrolewu; w 1930 aresztowany, oskarżony w tzw. procesie brzeskim o przygotowywanie zamachu stanu, skazany na 1,5 roku więzienia, w 1933 udał się na emigrację do Czechosłowacji. [przypis edytorski]

Witos, Wincenty (1874–1945) — założyciel stronnictwa ludowego „Piast” i jego prezes; w l. 1920–1921 premier rzeczpospolitej Polskiej, w l. 1923–1926 Prezes Rady Ministrów obalony przez zamach stanu Piłsudskiego (tzw. przewrót majowy); w 1930 r. aresztowany za działalność opozycyjną i więziony w Brześciu; w l. 1932–1939 przebywał na emigracji. [przypis edytorski]

witriol a. witriolej (łac. średniowieczna: vitriolum, od: vitrum: szkło, oleum: olej) — olej szklany, daw. nazwa stężonego kwasu siarkowego, odpowiadająca jego cechom wyglądu i konsystencji, tj. przezroczystej cieczy o oleistej konsystencji i szklistym połysku. [przypis edytorski]

witriol (daw.) — stężony kwas siarkowy. [przypis edytorski]

witriolej, a. witrol (daw.) — dawna nazwa stężonego kwasu siarkowego. [przypis edytorski]

witriol — kwas siarkowy. [przypis edytorski]

witriol — potoczna nazwa stężonego kwasu siarkowego. [przypis edytorski]

witrom (z ukr.) — wiatrem. [przypis edytorski]

witryolej (daw., łac. vitriolum) — a. witriol, stężony kwas siarkowy (jako przezroczysta ciecz o żółtawej, połyskliwej barwie i oleistej konsystencji zw. niegdyś również olejem szklanym); określenie używane także w odniesieniu do uwodnionych siarczanów różnych metali (np. miedzi, cynku, magnezu, żelaza). [przypis edytorski]

witryolej, witriol, olej szklany (daw.) — kwas siarkowy. [przypis edytorski]

Wit Stwosz (ok. 1448–1533) — niemiecki rzeźbiarz, grafik i malarz, jeden z najwybitniejszych przedstawicieli późnego gotyku w rzeźbie. Mieszkał i pracował w Krakowie w latach ok. 1477–1496. [przypis edytorski]

Wittelsbach, Elżbieta Amalia Eugenia von (1837–1898) — cesarzowa Austrii królowa Węgier od 1854 jako żona cesarza Franciszka Józefa I, znana również jako Sissi, zginęła 10 września 1898 r. w Genewie w Szwajcarii: czekając przy molu na parowiec wycieczkowy została zaatakowana przez mężczyznę, który wbił jej pilnik w serce; zamachowcem był wł. anarchista Luigiego Lucheni, którego zamiarem było zabić jakiegokolwiek władcę w celu zastraszenia znienawidzonej arystokracji. [przypis edytorski]

Wittelsbach Otto (1815–1867) — pierwszy król niepodległej Grecji 1832–1862, syn króla Bawarii Ludwika I Wittelsbacha i Teresy von Sachsen-Hildburghausen. [przypis edytorski]

Wittenberg — Arvid (a. Arfuid) Wittenberg von Debern (1606–1657), szwedzki hrabia i feldmarszałek, uczestnik wojny trzydziestoletniej i potopu szwedzkiego. [przypis edytorski]

Witte, Siergiej Juliewicz (1849–1915) — minister finansów i premier Rosji. [przypis edytorski]

Wittgenstein, Ludwig (1889–1951) — austriacki filozof, jeden z najbardziej wpływowych filozofów XX w., zajmujący się głównie logiką, filozofią języka i filozofią umysłu. [przypis edytorski]

Wittgenstein, Ludwig (1889–1951) — filozof austriacki, zajmujący się przede wszystkim językiem i logiką. [przypis edytorski]

wituszki (gw.) — zwijadło, przyrząd do zwijania nici. [przypis edytorski]

Witwicki, Stefan (1801–1847) — autor Poezji biblijnych, Wieczorów pielgrzyma; gorliwy katolik, wydał Ołtarzyk polski. Przyjaciel Mickiewicza, a antagonista Słowackiego. [przypis edytorski]

Witwicki, Stefan (1801–1847) — polski poeta okresu romantyzmu. [przypis edytorski]

witże — tu: więc. [przypis edytorski]

witzblatt (niem.) — pismo humorystyczne. [przypis edytorski]

witz (niem.) — dowcip, kawał, żart. [przypis edytorski]

witz (z niem. Witz) — żart, dowcip. [przypis edytorski]

witz (z niem.) — żart. [przypis edytorski]

wiuki (daw.) — juki, skórzane worki, w które wkłada się rzeczy przewożone na grzbietach zwierząt. [przypis edytorski]

Wiwant — właśc. vivant (łac.): niech żyją. [przypis edytorski]

wiwarium — pomieszczenie służące do hodowli i obserwacji niewielkich zwierząt lub roślin w warunkach zbliżonych do naturalnych. [przypis edytorski]

Wiwat — okrzyk radości. [przypis edytorski]

wiwatowe moździerze — służące do oddawania wystrzałów na wiwat, nie jako broń palna na polu walki. [przypis edytorski]

wiwat (z łac. vivat: niech żyje) — okrzyk na czyjąś cześć (tu: dziewcząt). [przypis edytorski]

wiwenda (daw.) — prowiant; wyżywienie na drogę a. dla wojska. [przypis edytorski]

wiwenda (daw., z łac.) — żywność, prowiant. [przypis edytorski]

wiwenda — pożywienie zabrane na drogę. [przypis edytorski]

wiwenda (z łac.) — prowiant, żywność. [przypis edytorski]

wiwenda (z łac.) — prowiant, zaopatrzenie. [przypis edytorski]

wiwisekcja — bardzo dokładna analiza (dosł. sekcja żywego organizmu). [przypis edytorski]

wiwisekcja — sekcja żywego organizmu. [przypis edytorski]

wiwisekcja (z łac. vivus: żywy, sectio: rozcięcie) — zabieg operacyjny przeprowadzany na żywym zwierzęciu w celach naukowych a. dydaktycznych. [przypis edytorski]

wiwisekcja (z łac: vivus: żywy, sectio: rozcięcie) — zabieg operacyjny przeprowadzany na żywym zwierzęciu w celach naukowych a. dydaktycznych. [przypis edytorski]

wiwisekcja (z łac.: vivus: żywy, sectio: rozcięcie) — zabieg operacyjny przeprowadzany na żywym zwierzęciu w celach naukowych albo dydaktycznych. [przypis edytorski]

wiżos (z litew.) — łapcie, buty plecione z łyka lub skóry. [przypis edytorski]

wiżos (z litew.) — obuwie. [przypis edytorski]

w izbie gaszej — mowa o megaronie, sali męskiej, gdzie przesiadywali zalotnicy. [przypis edytorski]

wizer (daw.; z fr.) — celownik, wizjer: część przyrządu służąca do celowania. [przypis edytorski]

wizerowania (daw.) — wizje, pomysły. [przypis edytorski]

wizerunek Chrystusów (daw.) — wizerunek Chrystusowy, wizerunek Chrystusa. [przypis edytorski]

Wizerunek — Mikołaj Rej, Wizerunek własny żywota człowieka poczciwego, wyd. Kraków 1558, drukarnia M. Wirzbięty. [przypis edytorski]

wizerunk — dziś popr.: wizerunek. [przypis edytorski]

wizg — przenikliwy, wysoki dźwięk. [przypis edytorski]

wizg — wysoki przenikliwy głos, pisk. [przypis edytorski]

wizować (daw.) — celować, mierzyć do celu. [przypis edytorski]

wizyj — dziś popr. forma: wizji. [przypis edytorski]

wizyj — dziś popr.: wizji [przypis edytorski]

wizykatoria — drażniący plaster używany jako środek leczniczy. [przypis edytorski]

wizykatoria — plaster sporządzony z kantarydyny (substancji chemicznej wydzielany przez niektóre chrząszcze, m.in. „hiszpańską muchę”), wywołujący pęcherze na skórze, a także przekrwienie w wyniku podrażnienia; daw. środek leczniczy. [przypis edytorski]

wizykatoria właśc. wezykatoria — plaster sporządzony z kantarydyny (toksycznej wydzieliny chrząszczy z rodziny oleicowatych), wywołujący pęcherze na skórze, używany daw. jako środek leczniczy, ze względu na działanie pobudzające na zakończenia nerwowe; kantydrynę stosowano także jako afrodyzjak, środek na pobudzenie erekcji. [przypis edytorski]

Wizytki — tu: kościół Wizytek w Warszawie, przy ulicy Krakowskie Przedmieście, barokowy, z bogatym w zdobienia wnętrzem. [przypis edytorski]

Wizytki — tu: kościół Wizytek w Warszawie, przy ulicy Krakowskie Przedmieście, barokowy, z bogatym w zdobienia wnętrzem, wraz z amboną w kształcie dzioba łodzi, wyposażoną w maszt z żaglem, sieci i kotwicę. [przypis edytorski]

w jakich to ręku — dziś popr.: w jakich to rękach. [przypis edytorski]

w jakieś Zdrowaś — po upływie czasu potrzebnego na odmówienie popularnej modlitwy zaczynającej się od słów „Zdrowaś Mario”. [przypis edytorski]

w jakieś Zdrowaś — w ciągu czasu potrzebnego na odmówienie modlitwy zaczynającej się od słów „Zdrowaś Mario”. [przypis edytorski]

w jakim stanieśmy go znaleźli — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika: w jakim stanie go znaleźliśmy. [przypis edytorski]

W jakiś czas potem pojawiły się jego „Dialogi Focjona” — Entretiens de Phocion sur le rapport de la morale avec la politique (Rozmowy Focjona o związku obyczajności z polityką) ukazały się w roku 1763. [przypis edytorski]

w jałowcach — w oryginale niem. Gebäude, tj. w budynkach. [przypis edytorski]

w jambach i heksametrach — jamb: w metryce iloczasowej: stopa (sekwencja sylab) złożona z dwóch sylab: krótkiej i długiej; heksametr: miara antycznego wiersza bohaterskiego, składająca się z sześciu stóp; heksametrem są napisane eposy Homera. [przypis edytorski]

w jasyr (daw.) — niewola. [przypis edytorski]

wjazd do Krakowa Władysława Jagiełły — 12 lutego 1386, na ślub z Jadwigą i koronację na króla Polski. [przypis edytorski]

wjazd Najjaśniejszego Pana — chodzi o cara Mikołaja I. [przypis edytorski]

w języku starochaldejskim — tj. akadyjskim, używanym przez lud Chaldejczyków, którzy w VII w. p.n.e. stworzyli państwo nowobabilońskie. [przypis edytorski]

w języku syriańskim — nie ma takiego języka, w Syrii mówi się po arabsku. [przypis edytorski]

w jedle (starop.) — w jedzeniu. [przypis edytorski]

w jednej dobie (daw.) — w jednej chwili. [przypis edytorski]

w jednej dobie (daw.) — w tym samym czasie. [przypis edytorski]

w jednej gazecie pisało — dziś popr. forma: w jednej gazecie było napisane. [przypis edytorski]

w jednej ze swoich poezji — zapewne chodzi o utwór Bogowie Grecji autorstwa Friedricha Schillera (1759–1805). [przypis edytorski]

w jednych ręku (daw.) — dziś: w jednym ręku. [przypis edytorski]

W jedym domu wszytkim się i w jednej owczarni, i pod jednym pasterzem — J 10, 16. [przypis edytorski]

w jedyności Bóstwa społecznego zawżdy był — zawsze był jedynym Bogiem w trzech osobach. [przypis edytorski]

w jego książce o Męczeństwie wiary — Thomas Hurtado, Theologia antiqua. De veri martyrii adeaquate sumpti notione, 1656. [przypis edytorski]

w jej postawie (starop.) — we własnej osobie. [przypis edytorski]

w Jelidocni — w Laodycei; św. Aleksy miał przebywać w Edessie w Syrii (obecnie: w Turcji). [przypis edytorski]

w Jerycho — dziś popr. forma odmienna: w Jerychu. [przypis edytorski]

w jesieni (rzad.) — dziś raczej: jesienią, na jesieni. [przypis edytorski]

w jesieni (starop.) — jesienią. [przypis edytorski]

Wjeżdżając tedy Czarniecki (…), wyszli przeciwko niemu — dziś błąd logiczny (niezgodność podmiotów); powinno być: „Kiedy wjeżdżał (…) wyszli”. [przypis edytorski]

wjezdżają (starop forma.) — dziś: wjeżdżają. [przypis edytorski]

wkanić — najwyraźniej: włożyć, wetknąć. [przypis edytorski]

w kapelusie (gw.) — w kapeluszu. [przypis edytorski]

w Karbali, na terytorium tureckim — obecnie Karbala znajduje się na terytorium Iraku, w jego środkowej części. [przypis edytorski]

wkarbować (starop.) — wyciąć, wyrżnąć. [przypis edytorski]

w karze (daw.) — w cuglach. [przypis edytorski]

w każdej z dziesięciu grup obywateli ateńskich — w wyniku reform Klejstenesa (508/507 p.n.e.) obywateli miasta-państwa ateńskiego podzielono na 10 fyl; każda fyle obejmowała część miasta, część wybrzeża i część wnętrza kraju, grupując mieszkańców o odmiennych interesach. [przypis edytorski]

w każdey dobie (starop.) — tu: w każdej chwili, w każdym momencie. [przypis edytorski]

w każdym bądź razie — obecnie konstrukcja ta uchodzi za błędną, poprawnie: w każdym razie. [przypis edytorski]

wkiedy (gw.) — kiedy. [przypis edytorski]

wkiedy (gw.) — kiedyś, czasem. [przypis edytorski]