Przypisy

myśli obrzydliwe — o samobójstwie. [przypis redakcyjny]

Myśliwy czarny — wyobraża złego ducha. W operze romantycznej tego okresu (1821) Wolny strzelec K. M. Webera występuje Samiel, zły duch, zwany Czarnym Myśliwym. [przypis redakcyjny]

(…) myśl wzięła tańcować (…) — wzięła (lud.): zaczęła. [przypis redakcyjny]

My się mściemy, on karze. — miecz jest tu narzędziem kary, a młot zemsty. [przypis redakcyjny]

My stałych tutaj miejsc nie mamy — Ci, którzy żal i pokutę za grzechy odłożyli na kres swój ostateczny, a z przyczyn przygodnych nie otrzymali dostatecznego przebaczenia win swoich przez żal i pokutę, błądzą bez stałego miejsca pobytu wokół bramy czyśćcowej. [przypis redakcyjny]

myszek na szałwijej — zapewne ciastka osmalane z szałwią dla zapachu. [przypis redakcyjny]

myszka — koń myszaty, koloru myszy. [przypis redakcyjny]

Myszkowski — biskup Piotr Myszkowski, przyjaciel i protektor Kochanowskiego wymieniony tu jest w miejsce Mecenasa. [przypis redakcyjny]

Myszkowski — biskup Piotr Myszkowski, przyjaciel i protektor Kochanowskiego wymieniony tu jest w miejsce Mecenasa. [przypis redakcyjny]

Myszkowski, Jan Aleksander — kasztelan bełski, starosta tyszowiecki, pułkownik, brat zmarłego Franciszka, ordynata, opiekun jego synów Stanisława Kazimierza i Józefa. Władysława. [przypis redakcyjny]

Myszkowski, Józef — Władysław ożeniony z Anną Mohilanką, wdową po Czarnkowskim. [przypis redakcyjny]

mytnik (starop.) — cło pobierający. [przypis redakcyjny]

myto — opłata, podatek. [przypis redakcyjny]

myto (starop.) — cło, często zapłata sług. [przypis redakcyjny]

myto (starop.) — zapłata. [przypis redakcyjny]

Mytyleński mieszkaniec — chodzi o Alkajosa z Mytyleny, poetę gr. żyjącego w VII w. p.n.e. [przypis redakcyjny]

na bajki poszły (daw.) — [tu:] były podobne do bajek, wyglądały jak bajki. [przypis redakcyjny]

nabatejskie królewstwo — Arabia skalista. [przypis redakcyjny]

nabatejski — właściwie arabski; Ariost używa jednak tego wyrazu w znaczeniu ogólniejszym: wschodni. [przypis redakcyjny]

nabezpieczniej (starop.) — najśmielej. [przypis redakcyjny]

na bezrok — r. 1622. [przypis redakcyjny]

nabicie — nabój. [przypis redakcyjny]

na Boga wkładaj — powierzaj Bogu. [przypis redakcyjny]

na bożym urzędzie wróg jego jawny i skryty zasiędzie — Papież Klemens V, rodem Francuz, który jawnie i skrycie działał przeciw Henrykowi VII, wspierając stronnictwo gwelfów włoskich. Umarł w r. 1314, a zatem wkrótce po śmierci swojego przeciwnika Henryka VII. [przypis redakcyjny]

Na broń… — pierwodruk tego utworu mieści się w lwowskim tygodniku „Placówka” 1919 r. w Nr. 22 (29 czerwca) i 23 (6 lipca). Stamtąd był on — cały lub częściowo — przedrukowany przez kilka dzienników („Gazetę Polską” w Warszawie w Nr. 262, „Nową Reformę” w Krakowie w Nr. 297–298, „Nasz Kraj” w Wilnie w Nr. 68). Między innemi krakowski „Ilustrowany Kuryer Codzienny” (1919 r., Nr. 298) powtórzył początkową jego część pod zmienionym tytułem: Wiarą, bronią i cudem; jako osobną pozycję bibljograficzną wymieniają ten przedruk p. Stefan Vrtel-Wierczyński w Bibljografji literatury polskiej za rok 1919 (Lwów, 1926, str. 128) i p. Kazimierz Czachowski w „Gazecie Literackiej” (1927 r., Nr. 2: Stefan Żeromski. Pisma ogłoszone przez Żeromskiego i nie objęte wydaniami książkowemi. Uzupełnienia). [przypis redakcyjny]

na brzegu Ady — w oryg. ogólnikowo: „gdzie kapał starożytny bursztyn” (Il fiume ove sudar gli antichi elettri, tj. Pad, nie Adda). [przypis redakcyjny]

nacechowali — naznaczyli, skaleczyli. [przypis redakcyjny]

Nachteoretische Thaten — czyny po-teoretyczne. [przypis redakcyjny]

nachyły (starop.) — nachylony ku ucieczce, zmieszany. [przypis redakcyjny]

nachyły (starop.) — podeszły. [przypis redakcyjny]

nachylił się burtem — dziś tylko rodz. ż.: burta; w komendach żeglarskich występuje jednak w rodz. m., np.: „prawo na burt”. [przypis redakcyjny]

nachylony (starop.) — nachylony ku ucieczce, zmieszany [w szyku]. [przypis redakcyjny]

nachynąć (daw.) — skłonić się, nachylić. [przypis redakcyjny]

nachytrszy (daw. forma) — najbardziej chytry. [przypis redakcyjny]

na Cię pomniemy — pamiętamy o Tobie. [przypis redakcyjny]

nacisk — natłok, ciżba. [przypis redakcyjny]

nacją (starop.) — naród. [przypis redakcyjny]

na co by bezpiecznie (…) mógł kazać — na czym mógłby polegać bez zastrzeżeń. [przypis redakcyjny]

na czas — czasowo, na pewien czas. [przypis redakcyjny]

na czasie — (dla rymu w rękopisie: na czasie), w samą porę. [przypis redakcyjny]

na czas — niekiedy, czasem. [przypis redakcyjny]

na czas — niekiedy. [przypis redakcyjny]

na czas (starop.) — na pewien czas, na chwilę, tymczasowo. [przypis redakcyjny]

nacz ćwiczy się (starop.) — do czego [się] sposobi. [przypis redakcyjny]

na czele Ligi — „Liga Polska” w Poznańskiem, zawiązana dzięki inicjatywie Cieszkowskiego. [przypis redakcyjny]

naczelnik powiatu — zwierzchnik administracyjny powiatu w zaborze rosyjskim. [przypis redakcyjny]

na czoło — naprzeciw. [przypis redakcyjny]

nacz (starop.) — do czego. [przypis redakcyjny]

nacz (starop.) — na co. [przypis redakcyjny]

nadać się (starop.) — [tu: nadarzyć się, przydarzyć się]; skoroć się nada : [jeśli się] nadarzy sposobność. [przypis redakcyjny]

nadany (starop.) — obdarzony. [przypis redakcyjny]

nadbladło (…) żołnierzom (starop.) — [żołnierze] zbledli nieco ze strachu. [przypis redakcyjny]

nad Bosforem — tj. w Konstantynopolu, u sułtana tureckiego, który jako zwierzchnik i obrońca mahometan całego świata nosił tytuł kalifa, tj. „następcy” Mahometa. [przypis redakcyjny]

nad chłopy (daw.) — dziś popr. forma N. lm: nad chłopami. [przypis redakcyjny]

nadczłowiek nie mógł żyć taką etyką — egoistyczne następstwa etyki Schopenhauera wyprowadził już Stirner, bezpośredni poprzednik Nietzschego (D. Einzige u. sein Eigentum Reclam). Por. Lange, Geschichte d. Materialismus, II, s. 81. [przypis redakcyjny]

nadczłowiek — zarodki koncepcji „nadczłowieka” można także znaleźć u Schopenhauera, który ludzi, wyjąwszy geniuszów i świętych, nazywa „fabrycznym towarem przyrody”. [przypis redakcyjny]

nadeprzod mieć (starop.) — [mieć] pierwszeństwo, przewagę. [przypis redakcyjny]

nadeszle — dziś popr. forma: nadeśle. [przypis redakcyjny]

na dewocji siedzieć — potocznie: mieszkać w klasztorze bez składania ślubów zakonnych. [przypis redakcyjny]

nad Kocytem, nad Acherontu wodami — Kocyt i Acheron to rzeki w krainie zmarłych. [przypis redakcyjny]

nad lądami — u brzegów, gdzie można lądować. [przypis redakcyjny]

Nad Montemalo (…) Ucellatoja wzniosła się — Montemalo, dziś Montemario, to góra blisko Rzymu, idąc do Witerbo. Uceellatoio: góra przy Florencji, idąc do Bolonii. Z jednej i drugiej góry widok miast sąsiednich rozwija się w całej ich rozciągłości. [przypis redakcyjny]

nad morzem w miejscu, gdzie (…) staje się słona fala Tybru — Port Ostia blisko Rzymu. [przypis redakcyjny]

Nad nami nie przewiodą ani ich z to będzie — nam nie narzucą i na to się nie zdobędą. [przypis redakcyjny]

nadobna pani nasza — Artemis. [przypis redakcyjny]

na Dolinie Józefata — tj. na Sądzie Ostatecznym, gdzie mają się zebrać wszyscy ludzie, jacy kiedykolwiek żyli. [przypis redakcyjny]

nadplenić — nadpsuć, zmniejszyć. [przypis redakcyjny]

nad przepych świata (…) widniejsze — oczywiście widniejsze [bardziej widoczne lub: bardziej jaśniejące; Red. WL] niebu czy Bogu; do nieba związane zam. przywiązane, lub też związane z niebem; drży nić: drga głębokie uczucie religijne. [przypis redakcyjny]

Nad Renem pełno tego… — z przeszłością zamków nadreńskich łączy się wiele legend niemieckich. [przypis redakcyjny]

Nadrowi — „Narowa” wymienione w kronice Nestora między ludami litewskimi; „Litwa, Żimiegoła, Korś, Norwa, Lib” nie jest Narwą i jak jej tam nie tłumaczono dotąd (są całe o tym rozprawki, np. Bergholza w „Magazin der lettischen Gesellschaft”), lecz jak z odmianek rękopiśmiennych wynika, są to nasi Nadrowi! [przypis redakcyjny]

Nad rzeką Trajanową — był to odnowiony przez Trajana kanał, łączący Nil z Morzem Czerwonym, odnowione dawne dzieło króla egipskiego Necho. [przypis redakcyjny]

Nad słowami Anioła Stróża w wyd. I i II znajduje, się epigraf: „De toutes les bouffonneries la plus sérieuse est le mariage”. Figaro. (”Ze wszystkich błazeństw najpoważniejszym jest małżeństwo”. Beaumarchais, Wesele Figara). [przypis redakcyjny]

nad stady chodzić — chodzić za stadami, pasąc je. [przypis redakcyjny]

nadstawia się — pyszni się, wywyższa. [przypis redakcyjny]

nad wolą* (starop.) — wbrew woli. [przypis redakcyjny]

na dworze młodego króla — Ludwika XIV. [przypis redakcyjny]

Na dworze niebios — Poeta wyobrażając Boga jako króla niebios, błogosławionych często dworem Jego nazywa. [przypis redakcyjny]

nad wszystki nieba — czyli do najwyższego nieba: Kochanowski odwołuje się tu do ówczesnych wyobrażeń, zgodnie z którymi kosmos składa się z dziesięciu nieb (sfer niebieskich), nad którymi znajduje się mieszkanie Boga, aniołów i wybranych. [przypis redakcyjny]

nadwyżka jednego szylinga — gwinea od r. 1717 miała wartość 21 szylingów. [przypis redakcyjny]

na dycht — gęsto. [przypis redakcyjny]

nadymał — był natchnieniem. [przypis redakcyjny]

nad zamiar — nadspodziewanie (dużo). [przypis redakcyjny]

nadziak — broń o kształcie zaostrzonego młotka, służąca w bitwie do rozbijania zbroi przeciwnika. [przypis redakcyjny]

nadziak (z tur.) — czekan, obuch, rodzaj broni ręcznej. [przypis redakcyjny]

Nadzieja… itd. (w. 19-22) — motywy horacjańskie (Carmina II 10). [przypis redakcyjny]

nadzieje (starop. forma D. lp rodz. ż.) — nadziei. [przypis redakcyjny]

nadziemską — w pierwodruku: nieziemską. [przypis redakcyjny]

na dzień — w dzień. [przypis redakcyjny]

nadziewać się (starop.) — spodziewać się. [przypis redakcyjny]

nadziewać się (starop.) — spodziewać [się]. [przypis redakcyjny]

nadziewać się (starop.) — spodziewać [się; tu: korzyści]. [przypis redakcyjny]

nadziewając się (starop.) — spodziewając się. [przypis redakcyjny]

na dziwy — na widowisko. [przypis redakcyjny]

na dziwy — przypatrywać się. [przypis redakcyjny]

nadzwyczajnej mojej przychylności — w wyd. z r. 1870 brak ostatnich trzech słów. [przypis redakcyjny]

nad zwyczaj tych czasów — inaczej niż zwykle (bywa) w tych czasach. [przypis redakcyjny]

na egzekucji — na wykonaniu wyroku, tutaj: na ściągnięciu podatków. [przypis redakcyjny]

na fanty — w zastaw. [przypis redakcyjny]

na fason — na wzór. [przypis redakcyjny]

nafasować — nabić. [przypis redakcyjny]