Przypisy

przodem — przedtem. [przypis redakcyjny]

Przy bramie — wejście z Krakowskiego Przedmieścia na Karową prowadziło przez wielką stylową bramę (projektu Marconiego) z dwoma wodotryskami w bocznych kolumnach. Zburzono ją przy budowie hotelu „Bristol” w 1899 r. [przypis redakcyjny]

przybyły z tej strony lud dziki — Barbarzyńcy zamieszkali pod sferą północną. [przypis redakcyjny]

przybyliśmy — Werter i jego służący. [przypis redakcyjny]

Przybysze nowi (…) skarżysz sama siebie — Przez wieśniaków i cudzoziemców zwiększyła się liczba ludności, ale przybytek ten nie wyszedł na korzyść Florencji. [przypis redakcyjny]

przybysze rozpoczęli od razu kampanię (…) — Ludwik Mierosławski, Powstanie narodu polskiego w roku 1830 i 1831, Paryż, I, s. 410 i 602. [przypis redakcyjny]

przybywa-ć mu — przybywa ci mu, czyli: bogaci się. [przypis redakcyjny]

przychęcony (starop.) — zwabiony, znęcony. [przypis redakcyjny]

przychędażać (starop.) — ulepszać. [przypis redakcyjny]

Przychodzi to na króle — przydarza się to królom. [przypis redakcyjny]

przy chorągwi sześć towarzystwa a namiestnik — chorągwią dowodził zwykle zastępca rotmistrza (porucznik), który zaciągał do niej ochotników; zastępcą tymczasowym porucznika był namiestnik, jeden z towarzyszy. [przypis redakcyjny]

przycieś — podwalina drewnianej budowli oparta na podmurowaniu. [przypis redakcyjny]

przyczedł (starop.) — poczytał. [przypis redakcyjny]

przyczyną rzeczy samych w sobie rzeczywiście jest bóstwo, o ile składa się z nieskończonej ilości przymiotów — Dlaczego znane są nam tylko dwa przymioty [myślenie i rozciągłość; red. WL] wyjaśnia autor w Liście 64 (dawniej 66) § 2–4 oraz w Liście 66 (dawniej 68). [przypis redakcyjny]

przyczyna formalna — Zob. objaśnienie tego wyrazu [wyżej]. [przypis redakcyjny]

przyczyniać — dodawać. [przypis redakcyjny]

Przyczynili się do tego i „apostołowie” [Schopenhauera] — K. Fischer i Lange (Geschichte des Materialismus II, s. 2) zbyt wiele przypisują tej okoliczności. [przypis redakcyjny]

przyczynowość, która jest jedyną prawdziwą z kategorii kantowskich — zob. Wstęp. Schopenhauer nazywa resztę kategorii Kantowskich „ślepymi oknami” i stara się je sprowadzić do jednej, tzn. do przyczynowości. Charakterystycznym jest ten punkt styczny Schopenhauera z filozofami pokantowskimi, których tak nienawidził, a którzy tak samo starają się wprowadzić jedność w schemat kategorii Kanta. [przypis redakcyjny]

przyczyny — okazje do zwady. [przypis redakcyjny]

przyczyść (starop.) — poczytać. [przypis redakcyjny]

przyczytać (starop.) — przypisać. [przypis redakcyjny]

przyczytać (starop.) — przypisywać. [przypis redakcyjny]

przyczytać (starop.) — przyznać; [dziś: przypisać]. [przypis redakcyjny]

Przyczytałem — przypisałem. [przypis redakcyjny]

przydało — przydarzyło. [przypis redakcyjny]

przydało się — przydarzyło się, przytrafiło. [przypis redakcyjny]

przydawać (tu forma 2 os. lm: przydajecie) — dodawać. [przypis redakcyjny]

przydeptanym i ziewającym — zagiętym i dziurawym. [przypis redakcyjny]

przydłuższem — (przysłówek) ręka przydłuższem wązka: podłużno-wąska. [przypis redakcyjny]

przygania — przygarnąć, forma częstotliwa od przygonić, tu w sensie: iść za, iść śladem, naśladować. [przypis redakcyjny]

przygaszń a. przygasznie — obie dłonie złożone w łódeczkę do brania czegoś. [przypis redakcyjny]

przygórek (daw.) — pagórek. [przypis redakcyjny]

przygodam (starop. forma C. lm rodz. ż.) — przygodom. [przypis redakcyjny]

przygoda — przypadek. [przypis redakcyjny]

przygoda* (starop.) — złe zdarzenie, nieszczęście, nieszczęśliwy wypadek. [przypis redakcyjny]

przygoda — tu: nieszczęście. [przypis redakcyjny]

przygody — tu: przypadki. [przypis redakcyjny]

przygodzić się (starop.) — przydać [się]. [przypis redakcyjny]

przygodzić się (starop.) — przydać się. [przypis redakcyjny]

przygodzić się (starop.) — trafić [się]. [przypis redakcyjny]

przygodzić (starop.) — przydać. [przypis redakcyjny]

przygotowić (daw.) — przygotować. [przypis redakcyjny]

przyhołubić (ukr.) — przygarnąć. [przypis redakcyjny]

przyhołubić (z ukr.) — przytulić, przygarnąć. [przypis redakcyjny]

przyjaciel ludzi — człowiek humanitarny, miłujący bliźniego (franc. ami des hommes, tłum. gr. filanthropos). [przypis redakcyjny]

przyjaciel — tu w znaczeniu: dozgonny przyjaciel, mąż. [przypis redakcyjny]

przyjaciel — tu: żona. [przypis redakcyjny]

przyjadę — do Ludzimierza, gdzie do Tetmajerów wybiera się Wanda. [przypis redakcyjny]

Przyjaźń? a nasze hufy nie z sobą na sejmie — Możni panowie polscy nieraz przyprowadzali z sobą na sejmy hufce nadwornego wojska. Miecznik oczywiście swoją własną siłą zbrojną nie rozporządzał i mówiąc „nasze hufy” ma zapewne na myśli z jednej strony hufy wojewody, z drugiej zaś hufy jakiegoś możnego przeciwnika wojewody, którego sam był adherentem [adherent: zwolennik, stronnik; Red. WL]. [przypis redakcyjny]

przyjazność (propensio) (…) odraza (aversio) — W Przyp. do Tw. 15 wzruszenia te nazwane są: „sympathia” i „antypatia”. [przypis redakcyjny]

przyjdziem nad brzeg Acheronu — Rzeka, jaką spotykamy w sieni piekielnej, to Acheron. Potem koleją następują Styks, Flegeton, a na koniec Kocyt: bo Lete płynie w czyśćcu, gdzie grzechy zgładzone zupełną pokutą toną w niepamięci. Tak to Dante mitologię pogańską stosuje do piekła chrześcijańskiego. Charon przewożący blade cienie umarłych w starożytnym piekle i w Dantowskim odgrywa tą samą rolę. [przypis redakcyjny]

przyjechał (…) do obozu — 8 sierpnia. [przypis redakcyjny]

przyjechał z Jerozolimy starszy — poprawione z zaczętego słowa: młod(szy). [przypis redakcyjny]

przyjmi — dziś popr. forma trybu rozk.: przyjmij. [przypis redakcyjny]

przyjmi — starop. forma rozkaźnika z końcówką –i, częsta w zabytkach w. XIV i XV. [przypis redakcyjny]

przyjmował z niewzruszoną flegmą nowych panów, nowe rządy, nowe wiary, jakie mu po kolei narzucano — o jedynej większej akcji łotewskiej „Zemgoły” opowiada ruski latopis pod r. 1107: zwyciężyli wtedy wszystkich braci Wsiesławiczów i z drużyny ich zabili 9000 (liczba wydaje się znacznie przesadzoną). W 80 lat później, gdy biskup Meinhard i jego Liwowie gród Ikeskolę (Uexküll) murowali, napadli Zemgoły warownię i, nieświadomi murarskiego kunsztu, prostym zarzucaniem powrozów na mury kamienie ich do Dźwiny ściągnąć chcieli. Roku 1215 Estowie, wracając z wycieczki, pojmali właśnie letgolskiego Talibalda, który kryjówkę leśną przedwcześnie był opuścił, i piekli go u ognia, aby wydał pieniądze; gdy ten część tylko im wskazał, piekli go dalej, na co on: „bym wam wszystkie pieniądze, własne i synów moich, wskazał, przecież mnie zamęczycie” — więc im nic więcej nie wyjawił. I upiekli go żywcem, jak rybę. Synowie, mszcząc ojca, splądrowali wsie Estów, paląc je i piekąc żywcem wszystkich jeńców, dzieci zaś i niewiasty, bydło i konie uprowadzali; żadna kryjówka leśna nie uszła ich baczności. Niebawem sami synowie Talibalda więcej niż stu znaczniejszych Estów na pamiątkę ojca lub żywych spalili lub w inny sposób okrutnie zamęczyli; pomagała im reszta Łotwy i wyplenili ziemicę z ludzi i pokarmu. Jak na Litwie, tak i u Łotwy decydowały o wszystkim wyrocznie losów; wojnę wypowiadali rzucaniem dzid; sojusze utwierdzali na miecze; napad nieprzyjaciół udaremniali stawianiem żelaznych łapek itd. [przypis redakcyjny]

przykładać — przybijać do lądu. [przypis redakcyjny]

przykład — tu: broń, strzelby. [przypis redakcyjny]

przykłonniejszy (starop.) — [forma lm:] skłonniejsi. [przypis redakcyjny]

przykłonny (starop.) — skłonny. [przypis redakcyjny]

przyklęknął, chwycił w dłoń piasku — zwyczaj ludowy kazał przysięgać w ten właśnie sposób. [przypis redakcyjny]

przykop (daw.) — rów biegnący wzdłuż czegoś, tutaj: grządek. [przypis redakcyjny]

przykrszy (daw. forma) — bardziej przykry. [przypis redakcyjny]

przykrszy (starop. forma) — przykrzejszy. [przypis redakcyjny]

przykrszy (starop. forma) — stopień wyższy od przykry, zamiast: przykrzejszy. [przypis redakcyjny]

przyłóg — rola odłogiem leżąca. [przypis redakcyjny]

przyłomione — złamane. [przypis redakcyjny]

przylutowane — przymocowane. [przypis redakcyjny]

przym — dziś popr.: przyjm, przyjmij. [przypis redakcyjny]

przymiotek (starop.) — wada. [przypis redakcyjny]

przymioty — cechy, właściwości, oznaki. [przypis redakcyjny]

przymkni sie (starop.) — przybliż się. [przypis redakcyjny]

przy mnie święta niewiasta stanęła — Tu prawda w postaci świętej niewiasty przemawia do Wirgiliusza, to jest do rozumu, ażeby go objaśnić, jakie jest fałszywe szczęście: i obnażając w oczach jego larwę kłamstwa, pokazuje mu ją w rzeczywistej jej postaci. [przypis redakcyjny]

przymnożyć (starop.) — sprawić, by ktoś miał czegoś więcej. [przypis redakcyjny]

przymówki kapturu — wstydu. [przypis redakcyjny]

przy możliwych wyborach do rady miejskiej — miasta w Królestwie, poza krótkim okresem rządów Wielopolskiego, nie posiadały samorządu. [przypis redakcyjny]

przynamniej (starop.) — przynajmniej. [przypis redakcyjny]

przynuka (daw., reg.) — zachęta. [przypis redakcyjny]

przynuka (daw., reg.) — zachęta. [przypis redakcyjny]

przynuka (reg.) — zachęta. [przypis redakcyjny]

przynuka (z rus.) — zachęta, przynaglanie. [przypis redakcyjny]

przypada* — przychodzi. [przypis redakcyjny]

przypadku złego — od złego przypadku. [przypis redakcyjny]

przypadłości (starop.) — przedmioty, rzeczy. [przypis redakcyjny]

przypadną na lewe skrzydło — bitwa ta, niepomyślna dla sprzymierzonych Holendrów i Duńczyków, została stoczona 23 lipca 1659. [przypis redakcyjny]

przypadnie — pokryje się. [przypis redakcyjny]

przypadnie — stanie się, zdarzy się. [przypis redakcyjny]

przypadnie — wypadnie. [przypis redakcyjny]

przypaść na co (starop.) — zgodzić się [na co], podjąć się [czego]. [przypis redakcyjny]

przypasany do miecza rycerz — Kochanowski brał udział w wyprawie inflanckiej z r. 1568 (por. Pieśni, I 13); tutaj powtarza żart Cycerona o wojowniku małego wzrostu. [przypis redakcyjny]

przypatrować (starop.) — przyciągać. [przypis redakcyjny]

przypiąć (starop.) — dokuczyć; [por.] głód przypnie. [przypis redakcyjny]

przypiec grzanki — tu ironicznie: dogodzić, sprawić przyjemność. [przypis redakcyjny]

przypij każdy swemu — w domyśle: sąsiadowi. [przypis redakcyjny]

Przypisek ten pochodzi nie od Wertera, lecz, jak i poprzednie — od wydawcy. „Teraz” mówi wydawca, bo między rokiem 1771, t.j. data listu Wertera, a rokiem wydania dzieła (1774) ukazały się kazania Lavatera, zawierające także kazanie na wspomniany temat. Lavater, Jan Kasper (1741–1801), autor dzieła Physiognomische Fragmente zur Beforderung der Menschenkentniss und Menschenliebe (1775–1778), w którym propagował myśl poznawania charakterów ludzkich z fizjonomii. Lavater był także autorem wielu pieśni religijnych i świeckich, kazań i rozpraw. [przypis redakcyjny]

przypisny — poddany właściciela wsi, który mu pozwolił wyuczyć się rzemiosła. [przypis redakcyjny]

[przypis redakcyjny]

przypławiony — przywieziony wodą. [przypis redakcyjny]

przy podatkach i przy wielu innych najużyteczniejszych krajowi ustawach — przy sposobności rozpraw o przeznaczeniu dóbr Kawalerów Maltańskich (zob. dalej), których Poniński był przeorem. [przypis redakcyjny]

przypodobnić (starop.) — stać się podobnym. [przypis redakcyjny]