Wesprzyj Wolne Lektury 1,5% podatku — to nic nie kosztuje! Wpisz KRS 00000 70056 i nazwę fundacji Wolne Lektury do deklaracji podatkowej. Masz czas tylko do końca kwietnia :)
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | anatomiczne | angielski, angielskie | arabski | architektura | astronomia | białoruski | biologia, biologiczny | bez liczby pojedynczej | botanika | celtycki | chemiczny | chiński | czasownik | czeski | dopełniacz | dawne | drukarstwo, drukowany | dziecięcy | ekonomiczny | filozoficzny | fizyka | francuski | frazeologia, frazeologiczny | geografia, geograficzny | geologia | grecki | gwara, gwarowe | handel, handlowy | hebrajski | hinduski | historia, historyczny | hiszpański | holenderski | ironicznie | islandzki | japoński | język, językowy, językoznawstwo | łacina, łacińskie | literacki, literatura | liczba mnoga | matematyka | medyczne | mineralogia | mitologia | mitologia germańska | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | nieodmienny | niemiecki | norweski | obelżywie | poetyckie | pogardliwe | polski | polityczny | portugalski | pospolity | potocznie | prawo, prawnicze | przenośnie | przestarzałe | przymiotnik | przysłowiowy | przysłówek | psychologia, psychologiczny | regionalne | religijny, religioznawstwo | rodzaj męski | rodzaj nijaki | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | rzeczownik | rzymski | środowiskowy | staropolskie | starożytny | szwedzki | teatralny | techniczny | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | wulgarne | żartobliwie | zdrobnienie | żeglarskie | zoologia
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 161961 przypisów.
Brusque — jedno z największych miast w stanie Santa Catarina w Brazylii. [przypis edytorski]
Brussa — dziś Bursa: miasto w płn.-zach. Turcji. [przypis edytorski]
Brussa — ob. Bursa, miasto w płn.-zach. Turcji, 25 km od morza Marmara. [przypis edytorski]
Brussonatia papyrifera (łac.), pol. brusonecja chińska a. morwa papierowa (bot.) — gatunek roślin pochodzących z Azji; najstarszy z materiałów włóknistych używanych do produkcji papieru (ok. 100 n.e. w Chinach). [przypis edytorski]
Brustlatz — Kleidereinsatz, mit Bändern festgehalten. [przypis edytorski]
brus — toczydło, kamień szlifierski do ostrzenia narzędzi; por. starop. czasownik: bruszyć. [przypis edytorski]
brusznica — borówka czerwona, zimotrwała krzewinka. [przypis edytorski]
brusznica — czerwona jagoda. [przypis edytorski]
brusznica (gwar.) — borówka. [przypis redakcyjny]
brusznica — jagoda. [przypis edytorski]
brusznice — borówki. [przypis edytorski]
Bruta, co mszcząc się, rózgi ciemięzcom odbiera — mszcząc się za Lukrecję i wolność; rózgi (fasces), symbol najwyższej władzy. [przypis edytorski]
brutalna replika generała Małachowskiego — „Kiedy raz w liczniejszym zebraniu poeta wywodził, że należało raczej zagrzebać się żywcem pod murami Warszawy, niż uchodzić z życiem zagranicę, odpowiedział generał Małachowski: »Chyba dlatego tak wypadało postąpić, abyś pan miał jedną ruinę więcej, na której z boleścią mógłbyś opiewać nasz upadek«” (Kallenbach, I, 452). [przypis autorski]
brutalne postępki w roku 1815 i 1816 — tzw. biały terror, masowe wyroki śmierci i mordy dokonywane na republikanach i bonapartystach przez władze i zbrojne grupy rojalistyczne po ostatecznym upadku Napoleona, głównie na południu Francji. [przypis edytorski]
brutalstwo — dziś: brutalność. [przypis edytorski]
brutalstwo — dziś brutalność. [przypis edytorski]
brutalstwo — dziś popr.: brutalność. [przypis edytorski]
brutci tońc — Taniec panny młodej. [przypis autorski]
brut (fr.) — dziki, nieokrzesany. [przypis edytorski]
Brutowa żona — Porcia, żona Marka Brutusa, który sobie sam śmierć zadał po przegranej pod Filipami [Filippi, 42 p.n.e.]; odebrała sobie życie na wieść o śmierci małżonka. [przypis redakcyjny]
Brutti — Monsignor Brutti z kancelarii watykańskiej. [przypis redakcyjny]
Brutus is an honourable man! (ang.) — Brutus to człowiek honoru! (przemówienie Marka Antoniusza, patrz Juliusz Cezar Shakespeare'a). [przypis edytorski]
Brutus, Kasjusz — Mordercy Juliusza Cezara, których poeta za tę zbrodnię skazał do piekła (Patrz Piekło, pieśń XXXIV). [przypis redakcyjny]
Brutus — Lucjusz Juniusz (pierwszy konsul rzymski, VI w. p.n.e.) i Marek Juniusz (85–42 p.n.e.); postacie z historii starożytnego Rzymu, uważane za wzory cnót obywatelskich. [przypis redakcyjny]
Brutus, Lucjusz Juniusz — rzymski polityk, pierwszy konsul Rzymu w VI w. p.n.e. [przypis edytorski]
Brutus, Marek Juniusz (85–42 p.n.e.) — republikanin, uczestnik zamachu na życie Juliusza Cezara. [przypis edytorski]
Brutus, Marek Juniusz (85–42 p.n.e.) — rzymski polityk i dowódca wojskowy; jeden z przywódców spisku przeciwko Juliuszowi Cezarowi i zabójców dyktatora; razem z Kasjuszem, innym przywódcą spisku, zebrał wojska i opanował prowincje wschodnie; po klęsce w bitwie pod Filippi popełnił samobójstwo. [przypis edytorski]
Brutus, Marek Juniusz (85–42 p.n.e.) — rzymski polityk i dowódca wojskowy; jeden z przywódców spisku przeciwko Juliuszowi Cezarowi i zabójców dyktatora. [przypis edytorski]
Brutus, Marek Juniusz (85–42 p.n.e.) — rzymski polityk i dowódca wojskowy, zwolennik optymatów; potomek Lucjusza Juniusza Brutusa, przywódcy powstania zakończonego wypędzeniem ostatniego króla rzymskiego i ustanowieniem republiki; jeden z przywódców spisku przeciwko Juliuszowi Cezarowi i zabójców dyktatora; razem z Kasjuszem, innym przywódcą spisku, zebrał wojska i opanował prowincje wschodnie; po klęsce w bitwie pod Filippi popełnił samobójstwo. [przypis edytorski]
Brutus, Marek Juniusz (85–42 p.n.e.) — zwolennik optymatów, zaangażowany po stronie Pompejusza w walce przeciw Cezarowi, dostał się do niewoli po bitwie pod Farsalos; ułaskawiony przez Cezara w r. 48 p.n.e. otrzymał zarząd nad Galią Cisalpińską, a w r. 44 p.n.e. urząd pretora; wziął udział w zamachu na Cezara w dniu idów marcowych, 15 marca 44 p.n.e.; mowa Marka Antoniusza na pogrzebie Cezara skierowała gniew Rzymian przeciwko zamachowcom i Brutus wraz z Kasjuszem, innym przywódcą spisku, musieli ratować się ucieczką; nastepnie zebrawszy siły republikanów, dawnych stronników Pompejusza, wystąpili zbrojnie przeciw władzy triumwirów; widząc bliską klęskę w bitwie pod Filippi w Macedonii, Brutus odebrał sobie życie. [przypis edytorski]
Brutus, Marek Juniusz (85–42 p.n.e.) — zwolennik optymatów, zaangażowany po stronie Pompejusza w walce przeciw Cezarowi, dostał się do niewoli po bitwie pod Farsalos; ułaskawiony przez Cezara w r. 48 p.n.e. otrzymał zarząd nad Galią Cisalpińską, a w r. 44 p.n.e. urząd pretora; wziął udział w zamachu na Cezara w dniu idów marcowych 15 marca 44 p.n.e.; mowa Marka Antoniusza na pogrzebie Cezara skierowała gniew Rzymian przeciwko zamachowcom i Brutus wraz z Kasjuszem, innym przywódcą spisku, musieli ratować się ucieczką; nastepnie zebrawszy siły republikanów, dawnych stronników Pompejusza, wystąpili zbrojnie przeciw władzy triumwirów; widząc bliską klęskę w bitwie pod Filippi w Macedonii, Brutus odebrał sobie życie. [przypis edytorski]
Brutus, Marek Juniusz (85–42 p.n.e.) — zwolennik optymatów, zaangażowany po stronie Pompejusza w walce przeciw Cezarowi, dostał się do niewoli po bitwie pod Farsalos; ułaskawiony przez Cezara w r. 48 p.n.e. otrzymał zarząd nad Galią Cisalpińską, a w r. 44 p.n.e. urząd pretora; wziął udział w zamachu na Cezara w dniu idów marcowych 15 marca 44 p.n.e.; mowa Marka Antoniusza na pogrzebie Cezara skierowała gniew Rzymian przeciwko zamachowcom i Brutus wraz z Kasjuszem, innym przywódcą spisku, musieli ratować się ucieczką; następnie zebrawszy siły republikanów, dawnych stronników Pompejusza, wystąpili zbrojnie przeciw władzy triumwirów; widząc bliską klęskę w bitwie pod Filippi w Macedonii, Brutus odebrał sobie życie. [przypis edytorski]
Brutus (mit.) — wnuk Eneasza, według legend cyklu arturiańskiego założyciel Nowej Troi w miejscu dzisiejszego Londynu i pierwszy król Anglii (nie należy mylić z Marcusem Iuniusem Brutusem, 85–42, przybranym synem i jednym z zabójców Juliusza Cezara). [przypis edytorski]
Brutusowie — w historii rzymskiej wyróżnili się dwaj Brutusowie: Lucjusz Juniusz Brutus: przywódca powstania przeciwko królowi Tarkwiniuszowi Pysznemu, założyciel republiki rzymskiej, pierwszy konsul (509 p.n.e.) oraz Marek Juniusz Brutus, zwany Brutusem Młodszym (85–42 p.n.e.): republikanin, uczestnik zamachu na życie Juliusza Cezara. [przypis edytorski]
Brutusowi w wilią przegranej, tak Ottonowi pod Bedriakiem wieszcze znaki się objawiły — Brutus po przegranej bitwie z Markiem Antoniuszem i Oktawianem Augustem pod Filippi, 23 listopada 42 p.n.e., popełnił samobójstwo; cesarz Oton (Marcus Salvius Otho) pokonany przez Witeliusza w bitwie pod Bedriacum 14 kwietnia 69 r., popełnił samobójstwo. [przypis edytorski]
Brutus porażony — pokonany; Brutus, reprezentant cnót rzymskich, zabójca Juliusza Cezara (44 r. p.n.e.), został pokonany przez Oktawiana Augusta pod Filippi (42 r. p.n.e.). Po klęsce popełnił samobójstwo i miał wtedy powiedzieć: „O nędzna cnoto, byłaś tedy tylko słowem, a ja cię czciłem jako coś rzeczywistego, ty zaś byłaś niewolnicą Losu”. [przypis redakcyjny]
Brutus — w historii rzymskiej wyróżnili się dwaj Brutusowie: Lucjusz Juniusz Brutus: przywódca powstania przeciwko królowi Tarkwiniuszowi Pysznemu, założyciel republiki rzymskiej, pierwszy konsul (509 p.n.e.) oraz Marek Juniusz Brutus, zwany Brutusem Młodszym (85–42 p.n.e.): republikanin, uczestnik zamachu na życie Juliusza Cezara. [przypis edytorski]
Brutus — w historii rzymskiej wyróżnili się dwaj Brutusowie: Lucjusz Juniusz Brutus: założyciel republiki rzymskiej, pierwszy konsul (509 p.n.e.) oraz Marek Juniusz Brutus, zwany Brutusem Młodszym (85–42 p.n.e.): republikanin, uczestnik zamachu na życie Juliusza Cezara. [przypis edytorski]
Brutus, właśc. Marek Juniusz Brutus (85–42 p.n.e.) — rzymski polityk i dowódca wojskowy; jeden z przywódców spisku przeciwko Juliuszowi Cezarowi i zabójców dyktatora; razem z Kasjuszem, innym przywódcą spisku, zebrał wojska i opanował prowincje wschodnie; po przegranej bitwie z Markiem Antoniuszem i Oktawianem Augustem pod Filippi popełnił samobójstwo. [przypis edytorski]
Horacy, Wybrane utwory, Pieśń II, 7 (O saepe mecum tempus in ultimum...)
(źródło na Platformie Redakcyjnej)
Brutus, właśc. Marek Juniusz Brutus (85–42 p.n.e.) — rzymski polityk i dowódca wojskowy; jeden z przywódców spisku przeciwko Juliuszowi Cezarowi i zabójców dyktatora; razem z Kasjuszem, innym przywódcą spisku, zebrał wojska i opanował prowincje wschodnie; po klęsce w bitwie pod Filippi popełnił samobójstwo. [przypis edytorski]
bruździć komuś — przeciwstawiać się komuś, działać przeciw komuś. [przypis edytorski]
bruździć — szkodzić, przeszkadzać. [przypis edytorski]
bruździć — tu: (pot.) przeszkadzać. [przypis edytorski]
bruździć — tu: robić bruzdy, marszczyć wodę. [przypis edytorski]
bruzda — podłużny rowek wykonany w ziemi pługiem lub innym narzędziem rolniczym. [przypis edytorski]
brwie (daw., gw.) — brwi (forma M. i B. lm). [przypis edytorski]
brwie (daw., gw.) — brwi (M.lm). [przypis edytorski]
brwie — dziś popr. forma M.lm: brwi. [przypis edytorski]
Bryaka — miasto nadmorskie Saint-Brieuc w departamencie Côtes du Nord we Francji. [przypis redakcyjny]
Bryant, Jacob (1715–1804) — autor książki o wojnie trojańskiej. [przypis edytorski]
Bryant, Jacob (1715–1804) — brytyjski pisarz, mitograf i znawca starożytności. [przypis edytorski]
Bryareus — jeden z trzech mitologicznych olbrzymów, mających po 100 rąk i 50 głów. [przypis redakcyjny]
bryczesy — spodnie do jazdy konnej. [przypis edytorski]
brydnia — dziś popr.: brednia. [przypis redakcyjny]
brydy (daw.) — wstęgi lub pasy do wiązania kapelusza damskiego, przechodzące po bokach głowy i zawiązywane pod brodą. [przypis edytorski]
bryftrygier (z niem.) — listonosz. [przypis edytorski]
bryftrygier (z niem.) — listonosz. [przypis redakcyjny]
brygada — Brygada Szturmowa SS „Dirlewanger” (SS-Sturmbrigade Dirlewanger), utworzona w 1940 jako pluton złożony z kłusowników, a z czasem stopniowo rozbudowywana, brała udział w wyjątkowo okrutnych represjach wobec ludności cywilnej na okupowanych terenach Polski i Białorusi. W Warszawie znalazła się 4 sierpnia 1944 roku. W tym czasie większość jej personelu stanowili zwolnieni z więzień i obozów mordercy, gwałciciele, podpalacze i włamywacze. Brygada Dirlewangera poniosła ciężkie straty w walce z Armią Krajową, a jej zapał bojowy i skuteczność były poddawane w wątpliwość przez samych Niemców. Dużą aktywność wykazała natomiast na polu represji wobec ludności cywilnej Warszawy, którą w sadystyczny sposób mordowano, gwałcono i ograbiano. [przypis edytorski]
Brygada Świętokrzyska — Brygada Świętokrzyska NSZ, oddział zbrojny Narodowych Sił Zbrojnych, działający od połowy sierpnia 1944 do połowy sierpnia 1945 r. [przypis edytorski]
brygada świętokrzyska — oddział zbrojny Narodowych Sił Zbrojnych, który nie podporządkowawszy się rozkazowi scalenia z Armią Krajową, działał od 10. sierpnia 1944 do poł. sierpnia 1945 na Kielecczyźnie; nękała ludność wiejską rekwizycjami, wywiad AK notował notoryczną współpracę brygady z Niemcami, niekiedy również z Gestapo. [przypis edytorski]
Brygada Strzelców Podhalańskich — właściwie Samodzielna Brygada Strzelców Podhalańskich (SBSP), jednostka piechoty Wojska Polskiego we Francji, utworzona w styczniu 1940 roku. Żołnierzami byli przede wszystkim emigranci zarobkowi i weterani wojny domowej w Hiszpanii, którzy walczyli po stronie republikańskiej. [przypis edytorski]
brygadier — stopień pośredni między pułkownikiem a generałem. [przypis redakcyjny]
brygadier — stopień w armii carskiej pomiędzy pułkownikiem a generałem, istniejący do końca XVIII w. [przypis edytorski]
Brygady Spadochronowej — 1. Samodzielna Brygada Spadochronowa, dowodzona przez gen. Stanisława Sosabowskiego, została utworzona w 1941 r. na terenie Wielkiej Brytanii przez rząd polski na uchodźstwie z myślą o wsparciu powszechnego powstania w Polsce z chwilą załamania wojsk niemieckich. Plan zakładał przerzut brygady drogą lotniczą na pokładach samolotów dostarczonych przez zachodnich sojuszników. W istniejących w 1944 roku realiach politycznych było to jednak niemożliwe. Wielka Brytania i Stany Zjednoczone nie były zainteresowane realizacją tego planu i wywierały nacisk na rząd polski, aby wyraził on zgodę na użycie brygady na froncie zachodnim, do czego ostatecznie doszło we wrześniu 1944 r. pod Arnhem. [przypis edytorski]
Brygady SS RONA — Rosyjska Wyzwoleńcza Armia Ludowa, formacja kolaboracyjna w służbie niemieckiej złożona z Rosjan. Jej dowódcą był Waffen SS-Brigadefuhrer Bronisław Kamiński. W czasie powstania warszawskiego Brygada Szturmowa SS „RONA” stacjonowała do 26 sierpnia na Ochocie i w Śródmieściu, gdzie dopuściła się licznych zbrodni. Jej wartość bojowa była niewielka. Mimo to pod koniec 1944 r. Niemcy podjęli się rozbudowania jej do rozmiarów dywizji, czego jednak ostatecznie do końca wojny nie zdołano zrealizować. [przypis edytorski]
brygant (daw.) — zbójca, bandyta. [przypis edytorski]
brygantyna — typ dwumasztowego żaglowca, posiadający na przednim maszcie ożaglowanie rejowe, a na tylnym ożaglowanie skośne. [przypis edytorski]
brygant (z wł. brigante) — rozbójnik, bandyta. [przypis edytorski]
bryg — typ dwumasztowego żaglowca z ożaglowaniem rejowym na obu masztach; szybki i zwrotny, był popularny w XVIII i XIX w. jako statek handlowy i wojenny. [przypis edytorski]
bryg — typ dwumasztowego żaglowca z ożaglowaniem rejowym na obu masztach; szybki i zwrotny, popularny w XVIII i XIX w. jako statek handlowy i wojenny. [przypis edytorski]
Bryjareus — mityczny sturęki olbrzym. [przypis edytorski]
bryka — odkryty powóz konny. [przypis edytorski]
brykla (daw.) — stalowa lub fiszbinowa listewka w gorsecie. [przypis edytorski]
brykla (z niem.) — rodzaj stalowej taśmy wszywanej w gorset. [przypis edytorski]
bryknąć — uciec. [przypis edytorski]
brylanta — dziś popr. forma D. lp: brylantu. [przypis edytorski]
brylant gruen, spolszczone niem. brillant grün (chem.) — zieleń brylantowa, organiczny związek chemiczny używany do barwienia wełny i jedwabiu; w ZSRR powszechnie stosowany także w lecznictwie, jako środek antyseptyczny do dezynfekcji skóry i ran, pot. nazywany „zielonką” (ros. зелёнка). [przypis edytorski]
brylant — oszlifowany diament, mający formę symetrycznego wielościanu zbliżonego do stożka, z wieloma ściankami (fasetkami). [przypis edytorski]
brylantowany — imitujący brylant dzięki odpowiedniej obróbce szlifierskiej. [przypis redakcyjny]
brylantowany — oszlifowany na brylant; tu przen.: rzucający blaski, lśniący jak brylanty. [przypis edytorski]
Bryll, Ernest (ur. 1935) — poeta oraz autor tekstów piosenek, jak również dziennikarz, tłumacz i dyplomata. W swoich tekstach poetyckich często odnosił się do historii Polski, posługując się przy tym stylizowanym, archaicznym językiem. [przypis edytorski]
bryndza (gw. warsz.) — bieda. [przypis edytorski]
Bryniol — Miasteczko w Prowancji. Cała ta anegedota nie jest wymysłu Rabelais'go, ale już tradycyjna. [przypis tłumacza]
bryś — brytan, pies. [przypis edytorski]
brys (hebr. brit: przymierze, obrzezanie) — żydowska ceremonia obrzezania niemowlęcia płci męskiej w ósmym dniu jego życia. Jest to chwila przystąpienia człowieka do przymierza, zawartego — według wierzeń religijnych — między Bogiem a praojcem Abrahamem. [przypis tłumacza]
brysnąć — przeskoczyć. [przypis autorski]
Brytańska Kolumbia — dziś popr.: Kolumbia Brytyjska, prowincja Kanady obejmująca tereny nad Pacyfikiem, w płd.-zach. części kraju. [przypis edytorski]
brytański (daw.) — dziś: brytyjski. [przypis edytorski]
brytan — duży i silny pies. [przypis edytorski]
brytan — duży pies, używany dawniej do walk. [przypis edytorski]
brytan — duży, silny pies. [przypis edytorski]
Brytania mniejsza — Szkocja. [przypis redakcyjny]
brytan — tu ogólnie: duży, silny pies pilnujący domu. [przypis edytorski]
Brytany — mieszkańcy Wielkiej Brytanii. [przypis edytorski]
Brytan z Werukio — Stary pies z Werukio (tak się nazywał zamek w okolicy miasta Rimini) jest to Malatesta, tyran Rimini, jego szczenię to syn jego, Malatestino, Montagna, naczelnik stronnictwa gibelinów w Rimini, którego syn Malatesty skazał na śmierć. Malatesta był ojcem, a Malatestino bratem Jana Malatesty, męża, i Pawła Malatesty, kochanka Franczeski z Rimini (Pieśń V). [przypis redakcyjny]
Brytonowie — Bretonowie, mieszkańcy Bretanii (Bretagne) we Francji. [przypis redakcyjny]
Brytowie — zbiorcza nazwa plemion celtyckich zamieszkujących Wielką Brytanię w starożytności i w średniowieczu, mówiących wymarłym obecnie językiem brytyjskim; w I w. n.e. podbici przez Rzymian, zostali częściowo zromanizowani i schrystianizowani, wytworzyła się kultura rzymsko-brytyjska; po wycofaniu się legionów i administracji rzymskiej (ok. 410) w poł. V w. wsch. i płd. Brytania stała się celem najazdu i osadnictwa germańskich plemion Anglów, Sasów i Jutów, wskutek czego kultura i język Brytów uległy fragmentacji, a znaczna część ich terytoriów stopniowo stała się anglosaska; utrzymali się w Szkocji (Piktowie), Walii, Kornwalii i Bretanii (w której osiedlili się, uciekając przez inwazją). [przypis edytorski]
bryt — pas tkaniny lub klin; z brytów zszywa się np. spódnice. [przypis edytorski]
bryt — szew. [przypis edytorski]
bryt — szmata. [przypis redakcyjny]
