ZBIÓRKA KRYZYSOWA
Potrzebujemy 125 tys. zł do końca 2024 roku, żeby móc dalej funkcjonować. Dlaczego?
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza | przypisy tradycyjne
Według kwalifikatora: wszystkie | angielski, angielskie | architektura | białoruski | biologia, biologiczny | botanika | chemiczny | dawne | filozoficzny | francuski | frazeologia, frazeologiczny | geologia | grecki | gwara, gwarowe | hebrajski | hiszpański | język, językowy, językoznawstwo | łacina, łacińskie | literacki, literatura | liczba mnoga | matematyka | medyczne | mitologia | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | niemiecki | poetyckie | pogardliwe | polityczny | portugalski | potocznie | przestarzałe | przysłowiowy | regionalne | religijny, religioznawstwo | rodzaj nijaki | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | środowiskowy | staropolskie | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | żartobliwie | zdrobnienie | żeglarskie
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 7574 przypisów.
dok — basen portowy (służący również m.in. do budowy i remontu statków). [przypis edytorski]
do Keramejskiej Zatoki w Karii — Karia: południowo-zachodnia część Azji Mniejszej, między Jonią a Licją; Zatoka Keramejska: na południe od Halikarnasu. [przypis tłumacza]
do kierowania balonów — dziś popr.: do kierowania balonami. [przypis edytorski]
dokładać się (daw.) — radzić się. [przypis edytorski]
Dokładniej pomówię o tym w innym miejscu — patrz niżej III, X, 7. [przypis tłumacza]
Dokładniejsze na ten temat informacje można znaleźć u następujących autorów: K. W. Zawodziński, Studia z wersyfikacji polskiej, s. 148–150; M. Dłuska, Studia z historii wersyfikacji polskiej, Kraków 1948, t. I, s. 12–14; Z. Kopczyńska, Trzynastozgłoskowiec, w: Poetyka. Zarys encyklopedyczny. Dział III: Wersyfikacja. Tom III: Sylabizm, pod redakcją Z. Kopczyńskiej i M. R. Mayenowej, Wrocław 1956, s. 380–426. [przypis autorski]
Dokładność [Ausführlichkeit] oznacza jasność i dostateczność znamion; granice — ścisłość, że tych znamion nie ma więcej, niż ich trzeba do dokładnego pojęcia; zasadniczo [ursprünglich] zaś, że to określenie granic nie jest pochodnym z czegoś innego, a więc że potrzebowałoby jeszcze dowodu; co by rzekome wyjaśnienie niezdatnym uczyniło do stania na czele wszystkich sądów o jakimś przedmiocie [de-finire od finis: kres, granica]. [przypis autorski]
Dokładny opis poszczególnych części przywilejów występujących w Polsce można znaleźć w M. Juda, Przywileje drukarskie w Polsce, Lublin 1992, s. 10 i n. [przypis autorski]
Dokłady opis, na podstawie zachowanych materiałów procesowych, przedstawił A. Benis, Ochrona praw autorskich w dawnej Polsce…, s. 449. [przypis autorski]
do kluby (daw.) — do równowagi. [przypis redakcyjny]
do kochanka, męża i brata (…) wykrzyknęła — Kochankiem, mężem i bratem zarazem był [dla Helois] wspomniany już powyżej Sezak. Rozwinięta jest tu teoria wiekuistego powrotu, której głosicielem znacznie później stał się Nietzsche. [przypis redakcyjny]
dokoczyła (starop. forma) — dokuczyła. [przypis edytorski]
dokoła obegnał — otoczył wojskami. [przypis edytorski]
dokoła pod obiegającym czworobok placu korytarzem zaczynało być gwarno, porozświecały się kawiarnie i czekano muzyki przez wojskową kapelę z Czechów zwykle (w owych czasach) złożoną, wykonywanej tu w wieczór — cytat z noweli Cypriana Kamila Norwida pt. Menego. Wtrącenie w owych czasach pochodzi od Stefana Grabińskiego. [przypis edytorski]
dokoła Wosiu a. dookoła Wojtek — frazeologizm: w kółko to samo, wielokrotnie, do znudzenia. [przypis edytorski]
do kolegium jezuickiego zwanego — zapewne mowa o budynku dawnego kolegium jezuitów na ul. Jezuickiej na Starym Mieście; w lipcu 1773 decyzją papieską zakon jezuitów został rozwiązany; w Rzeczpospolitej celem sprzedaży majątku pojezuickiego decyzją sejmu powołano dwie komisje rozdawnicze: koronną oraz litewską, działające 1774–1796. [przypis edytorski]
do Kolna — do Kolonii: humanistyczna drwina z średniowiecznej wiary w relikwie: w Kolonii pokazywano kości jedenastu tysięcy dziewic, towarzyszek św. Urszuli, rzekomo wymordowanych przez Hunów. [przypis redakcyjny]
dokolny — dziś: dookolny; znajdujący się dookoła, rozciągający się wokół. [przypis edytorski]
dokolny (rzad.) — otaczający. [przypis edytorski]
do końca spieszącego roku — początek roku kalendarzowego w Beocji przypadał w zimie; w różnych miasta-państwach greckich przyjmowano różny termin, w wielu w środku lata, jak w Atenach, albo też jesienią, jak na wyspie Rodos. [przypis edytorski]
dokończę cię (gw.) — pot.: wykończę cię, zniszczę cię. [przypis edytorski]
dokończenie (starop.) — śmierć, zgon. [przypis edytorski]
dokończenie (starop.) — [tu:] koniec żywota. [przypis redakcyjny]
dokończyć — tu: wykończyć. [przypis edytorski]
dokonać* (daw.) — położyć kres. [przypis redakcyjny]
dokonać (starop.) — dobić, zabić (por. pokrewne: konać; dokonać żywota). [przypis redakcyjny]
dokonać — tu: wykończyć, dać czemuś koniec; unicestwić. [przypis edytorski]
dokonanie (starop.) — skonanie; zgon. [przypis edytorski]
dokonano — łac. zwrot: peractum est! [przypis redakcyjny]
dokonany — dziś raczej (o czepku): wykonany; czasownik dokonać odnosi się do działań o doniosłym znaczeniu, do czynów, a nie zwykłych czynności i dlatego w tym kontekście nadaje powszednim sprawom niepotrzebnie cech wzniosłości zmieniającej się nieuchronnie w śmieszność. [przypis edytorski]
dokonasz pięknych i wspaniałych czynów, a ja okażę się jeszcze o wiele więcej poważana i wspanialsza z powodu mych darów — sława twych czynów i mnie, twą opiekunkę, swym blaskiem opromieni, doda mi powagi i znaczenia. [przypis tłumacza]
Dokonawszy samorzutnie odkrycia polonu i aktynu — aktyn nie został odkryty przez Marię Skłodowską-Curie, lecz przez przyjaciela i współpracownika Marii i Pierre'a Curie, André-Louis Debierne, który w 1899 wykrył go w otrzymanych od nich w przesączach. [przypis edytorski]
do konfesjonałów — do spowiadania. [przypis redakcyjny]
dokonywać — dziś: dokonuje. [przypis edytorski]
dokonywać (starop.) — tu: konać; umierać. [przypis edytorski]
dokonywa — dziś: dokonuje. [przypis edytorski]
dokonywa — dziś popr.: dokonuje. [przypis edytorski]
dokonywa — dziś popr.: dokonuje; tu: kończy, dopełnia. [przypis edytorski]
dokonywa — dziś powszechna forma 3 os. lp. cz. ter.: dokonuje. [przypis edytorski]
dokonywa — dziś raczej popr. forma: dokonuje. [przypis edytorski]
dokonywają — dziś częściej: dokonują. [przypis edytorski]
dokonywa się — dziś: dokonuje się. [przypis edytorski]
dokonywa się — dziś raczej: dokonuje się. [przypis edytorski]
do kordygardy — do strażnicy, na odwach. [przypis redakcyjny]
do krainy ich przed wielkopościem wkroczył, w niej też większą część postu strawił — w 1091 r. post przypadał między 25 lutego a 12 kwietnia. [przypis edytorski]
do Krezusa, króla Lidyjczyków — po upadku Asyrii istniały na Wschodzie cztery wielkie monarchie: egipska, medyjska, chaldejska, czyli nowobabilońska, oraz lidyjska, w zachodniej części Azji Mniejszej (z najeźdźczym, dzikim ludem Kimmerów walczą królowie Gyges, 662 r., Ardys, 646 r., Sadyattes. Syn jego Alyattes (617–560) wypędził Kimmerów zupełnie i opanował przednią część Azji Mniejszej. W 590 r. wybuchła wojna z Kyaksaresem medyjskim. Bitwa z 28 maja 585, nierozstrzygnięta, doprowadziła do uznania rzeki Halys jako granicy między Lidią a Medią. Za syna Alyattesa, Krezusa, 560–546, stoi Lidia u szczytu potęgi). [przypis tłumacza]
do królewskiego… dachu — do pałacu. [przypis edytorski]
do królowej Krystyny szwedzkiej — ten wiersz do Krystyny jednak niektórzy przypisują nie Miltonowi, lecz współczesnemu poecie Andrzejowi Marvellowi, o którym poniżej. [przypis autorski]
do krzty — całkowicie. [przypis edytorski]
do krzty (gw., daw.) — w zupełności; do izna; [do ostatka, całkiem; WL]. [przypis autorski]
do książeczki się dochrapała — została zarejestrowana jako prostytutka. [przypis edytorski]
Doksologia — modlitwa pochwalna; formuła wyznania chwały Boga. [przypis edytorski]
Dokszyce — miasteczko u źródeł Berezyny. [przypis redakcyjny]
doktór — dziś: doktor. [przypis edytorski]
doktór — dziś popr.: doktor. [przypis edytorski]
doktór — dziś popr. forma: doktor. [przypis edytorski]
do któregobyś (…) bieżeć miała (starop.) — konstrukcja z przestawną końcówką formy trybu przypuszczającego czasownika; inaczej: do którego miałabyś bieżeć (tj. iść, pójść). [przypis edytorski]
do któregośmy się zbliżali — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika: do którego zbliżaliśmy się. [przypis edytorski]
do którejśmy dobili — inaczej: do której dobiliśmy (konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika). [przypis edytorski]
do których niełatwo dostać się było można — w oryginale niem. użyto czasownika aufzufinden: znaleźć; które niełatwo można było znaleźć. [przypis edytorski]
Doktór zaraz wziął trzy ruble i kazał go moczyć w kuble — mowa o popularnym wówczas wodolecznictwie (hydroterapii). [przypis edytorski]
doktoratka — biret. [przypis edytorski]
doktor Bartolo — postać ze sztuki Pierre'a Beaumarchais (1732–1799) Cyrulik sewilski, będącej kanwą dla librett oper Giovanniego Paisella oraz Gioacchina Rossiniego (sławniejszej wersji z 1816 r.). Pilnie strzeżoną i więzioną w domu wychowanką doktora Bartola jest Rozyna, której pomaga w romansie Figaro, tytułowy cyrulik (pełniący funkcje golibrody, fryzjera i inne). [przypis edytorski]
doktor, co zdjął pierwszy kajdany z nóg i rąk obłąkanych — mowa o fr. lekarzu psychiatrze Filipie Pinel (1745–1826), który wszczął kampanię przeciwko nieludzkiemu traktowaniu obłąkanych. [przypis redakcyjny]
Doktor Halski — Doktor Halensis napisał siedem tomow in folio o siedmiu piórach Herubinów. [przypis autorski]
doktor Judym — Tomasz Judym, główny bohater powieści Stefana Żeromskiego Ludzie bezdomni; sam pochodzący z nizin społecznych, dzięki szczęśliwemu zrządzeniu losu oraz własnym zdolnościom i ciężkiej pracy uzyskał świetne wykształcenie: ukończył studia medyczne na Sorbonie w Paryżu; jednak nie uległ pokusie konsumowania swojego sukcesu i nie zajął się np. leczeniem zamożnych pacjentów, lecz, kierując się ideami altruizmu, organicyzmu oraz pracy u podstaw, poświęcił się ostatecznie działaniu na rzecz podniesienia warunków życia ludzi ubogich i najbardziej potrzebujących pomocy lekarskich, jak robotnicy w Zagłębiu Dąbrowskim; aby realizować ten wzniosły cel, idąc za głosem wewnętrznym, zdecydował się nie zakładać własnej rodziny, poświęcił osobiste szczęście i zerwał narzeczeństwo z pokrewną mu duchowo kobietą, Joanną Podborską. [przypis edytorski]
doktor Kościoła (z łac. doctor: nauczyciel) — tytuł nadawany przez Kościół katolicki świętym, którzy swoimi pismami wnieśli szczególny wkład do teologii lub doktryny; tu ogólnie o dawnych teologach chrześcijańskich, gdyż Justyn nie jest zaliczany do doktorów. [przypis edytorski]
doktor Livingstone — David Livingstone, znany dziewiętnastowieczny lekarz, misjonarz i podróżnik, odkrywca wielu niezbadanych terenów Afryki. [przypis edytorski]
doktor — najwyższy tytuł naukowy. W zakonach uwalniał od cięższych obowiązków zakonnych i pozwalał na wygodniejsze życie. [przypis redakcyjny]
doktor nawarski — tj. doktor Kolegium Nawarskiego w Paryżu. [przypis tłumacza]
doktorostwo — daw. określenie używane w odniesieniu do małżeństwa: doktor z żoną. [przypis edytorski]
doktor Ralf — jest oczywiście fikcyjną osobistością. Wolter wydawał wszystkie swoje pisma filozoficzne bezimiennie, aby uniknąć prześladowań. Że ostrożność ta była usprawiedliwiona, dowodzi, iż w tymże samym roku 1759 Kandyd został spalony w Genewie na rozkaz Rady, ręką kata. [przypis tłumacza]
doktor Savioli, młody lekarz niemiecki — dalej mówi się o nim jako o Włochu. [przypis edytorski]
doktor Sorbony — Mistrz Jehan Michel, zmarły w 1493 r. [przypis tłumacza]
doktor stojąc w możderz tłucze — daw. lekarz posiadał również umiejętności aptekarskie i przyrządzał sam lekarstwa. [przypis edytorski]
doktor — tu: osoba wykształcona. [przypis edytorski]
doktor — tu: teolog. [przypis edytorski]
doktor Watts — właśc. Isaac Watts (1674–1748), pastor anglikański, teolog, pisarz, autor podręcznika logiki oraz ok. 750 hymnów, które zyskały sobie znaczną popularność; obfita twórczość w tym zakresie stanowiła pole ewangelizacji i była istotną częścią jego pracy duszpasterskiej; zyskał sobie przydomek „Ojca Hymnodii Angielskiej”. [przypis edytorski]
doktor — w zakonach tytuł naukowy doktora uwalniał od obowiązku wykonywania cięższych prac. [przypis edytorski]
Doktorzy włoscy zanieśli prawo Justyniana do Francji, gdzie znany był jedynie Kodeks Teodozjański — We Włoszech trzymano się kodeksu Justyniana. I dlatego papież Jan VIII w ustawie swojej wydanej po soborze w Troyes mówi o tym kodeksie, nie dlatego że był znany we Francji, ale dlatego że znał go on sam; i ustawa jego była powszechna. [przypis redakcyjny]
Doktrynal — wierszowana gramatyka łacińska dla początkujących, rozpowszechniona między XIII a XVI w. w całej Europie. [przypis tłumacza]
doktryna praskich strukturalistów — por. Praska szkoła strukturalna w latach 1926–1948. Wybór materiałów, Warszawa 1966. Seria: U źródeł współczesnej stylistyki, 4. [przypis autorski]
doktryna (z łac. docere: nauczać) — oznacza tu naukę stosowaną, zawierającą prawidła użycia pewnych wiadomości, pewnych zasad w poszczególnych wypadkach czy to w rozwinięciu myśli, czy też w życiu praktycznym. W dalszym ciągu będę ten wyraz wprost przez wyraz „nauka” przekładał, rozumiejąc przez nią zawsze naukę stosowaną; gdyż dla teoretycznej zachowuję wyraz „umiejętność” (die Wissenschaft). [przypis tłumacza]
doktryner — wyznawca jakiejś teorii, w jej stosowaniu nieliczący się z rzeczywistością, jednostronny i ciasny. [przypis redakcyjny]
doktrynerzy — tak w kręgach rojalistycznych nazywano opozycję liberalną. [przypis edytorski]
dokument 0.16 — w druku fragment od słów czarno-biała platynowa jest złożony nieco mniejszą czcionką niż wiersz i umieszczony w równoległej do niego kolumnie po prawej. [przypis edytorski]
dokumenta (daw.) — dziś: dokumenty. [przypis edytorski]
dokumenta — dziś popr.: dokumenty. [przypis edytorski]
dokumenta — dziś popr. forma: dokumenty. [przypis edytorski]
dokumenta — dziś popr. forma lm: dokumenty. [przypis edytorski]
dokumenta — dziś popr. forma M.lm: dokumenty. [przypis edytorski]
dokumentnie — dokładnie; daw.: niewątpliwie. [przypis edytorski]
dokumentnie — dokładnie. [przypis autorski]
dokumentnie — dokładnie. [przypis edytorski]
dokumentnie (przestarz.) — niewątpliwie. [przypis edytorski]
do kupy (starop.) — tu: razem. [przypis edytorski]
do kwadry — do miary. [przypis redakcyjny]
do kwartału — w ciągu trzech miesięcy. [przypis edytorski]
dołączał do swych sił napotykane oddziały — wyżej wspomniane kontyngenty eolskie i jońskie, które szły na południe do Efezu. [przypis tłumacza]
dołapić — przyłapać. [przypis autorski]
