ZBIÓRKA KRYZYSOWA
Potrzebujemy 125 tys. zł do końca 2024 roku, żeby móc dalej funkcjonować. Dlaczego?
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza | przypisy tradycyjne
Według kwalifikatora: wszystkie | anatomiczne | angielski, angielskie | architektura | astronomia | białoruski | biologia, biologiczny | czeski | dopełniacz | dawne | filozoficzny | francuski | geologia | grecki | gwara, gwarowe | handel, handlowy | hebrajski | historia, historyczny | hiszpański | łacina, łacińskie | literacki, literatura | medyczne | mitologia | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | niemiecki | poetyckie | pogardliwe | portugalski | potocznie | prawo, prawnicze | przenośnie | przestarzałe | przysłowiowy | regionalne | religijny, religioznawstwo | rodzaj nijaki | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | staropolskie | starożytny | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | żartobliwie | żeglarskie | zoologia
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 8742 przypisów.
„Marsz Rakoczego” — narodowy marsz węgierski, skomponowany w połowie XVII w. dla księcia siedmiogrodzkiego, Franciszka II Rakoczego. [przypis redakcyjny]
marszruta — tu: rozkaz wymarszu. [przypis edytorski]
Marsz Żuawów — pieśń Włodzimierza Wolskiego o Pułku Żuawów Śmierci, doborowym oddziale wojskowym powstania styczniowego. [przypis edytorski]
Martainville, Auger, Destains — Alphonse Martainville (1776–1830): francuski dziennikarz polityczny i dramaturg, redaktor „Białego Sztandaru”; Luis Simon Auger (1772–1829): francuski dziennikarz, krytyk literacki i dramaturg, przeciwnik romantyzmu, w czasach Restauracji współpracownik pism rojalistycznych i cenzor królewski; Eugène Destains (1793–1830): francuski pisarz i dziennikarz. [przypis edytorski]
Martan — gach Orygilli. [przypis redakcyjny]
martauz (daw.) — zbój, handlarz niewolników. [przypis redakcyjny]
Martensen, Hans Lassen (1808–1884) — duński uczony i biskup luterański. [przypis edytorski]
marter (z łac.) — świadek, męczennik. [przypis redakcyjny]
Marthe (fr.) — Marta. [przypis edytorski]
(…) — Martialis, Epigrammata, II, 80, 2. [przypis tłumacza]
Martialis opowiada, jak w jednej z popularnych w Rzymie sztuk widział… — Helbing-Bauer, op. cit., s. 44. [przypis autorski]
Martianus Capella — Rzymski powieściopisarz z V stulecia. [przypis tłumacza]
martichoras, częściej: mantykora — legendarny potwór perski mający ciało czerwonego lwa i ludzką głowę z trzema rzędami zębów; opisywany przez staroż. autorów greckich. [przypis edytorski]
Mar[tii] 8 (łac.) — 8 marca. [przypis edytorski]
Martii (łac.) — marca. [przypis redakcyjny]
Martineau, Harriet (1802–1876) — brytyjska socjolożka i feministka. [przypis edytorski]
Martineau, Harriet (1802–1876) — pisarka, dziennikarka i filozofka brytyjska. [przypis edytorski]
Martineau, Henri (1882–1958) — fr. krytyk literacki, dziennikarz. [przypis edytorski]
Martineau, James (1805–1900) — filozof brytyjski. [przypis edytorski]
Martinez — w tej epoce takie nazwisko nosiło kilku autorów, tu być może: Gregorio Martinez (1575–1637), hiszpański franciszkanin z Kordoby, lub też Juan Martinez de Ripalda (1586–1648), hiszpański jezuita wykładający teologię w Salamance i teologię moralną w Madrycie. [przypis edytorski]
Martini-Henry — brytyjski karabin jednostrzałowy wprowadzony do uzbrojenia w drugiej połowie XIX w., łączący zamek skonstruowany przez Friedricha von Martiniego z lufą konstrukcji Alexandra Henry'ego. [przypis edytorski]
Martini — tu: marka broni palnej. [przypis edytorski]
Martin, Leonard Cyril (1886–1976) — profesor literatury angielskiej na Uniwersytecie Liverpoolskim. [przypis edytorski]
Martis arenam (łac.) — Marsowe pole. [przypis redakcyjny]
Martschenko, Mitrofan Konstantinovich (1866–1932) — carski rosyjski oficer, radca wojskowy w Wiedniu. Uważa się go za osobę, która zwerbowała do rosyjskiej służby wywiadowczej Alfreda Redla. [przypis edytorski]
Martusia, właśc. Towa Fuchs — członkini żydowskiego ruchu oporu; zginęła w czasie wojny. [przypis edytorski]
martwa ręka (daw. termin prawny) — w średniowieczu: osoba, która nie może dysponować swoim majątkiem, ponieważ formalnie należy on do jej suwerena; w epoce nowożytnej: dobra kościelne, niezbywalne i nieopodatkowane (lub bardzo nisko opodatkowane). [przypis edytorski]
martwa upadła — faktycznie Maria Olgierdówna po śmierci Wojdyłły wyszła za mąż za księcia Dawida horodeckiego. [przypis edytorski]
martwa woda — część morza, oddzielona namuliskiem, tak, że woda morska nie dochodzi; tu okolica miasta Aignes-Martes w południowej Francji. [przypis redakcyjny]
martwe Litwiny — dzoś popr. forma M.lm: martwi Litwini. [przypis edytorski]
martwe zwłoki przyjaciela — mowa o Patroklesie, który ubrany w zbroję Achillesa zginął podczas bitwy pod Troją. Stało się tak, ponieważ Achilles, największy spośród greckich wojowników, odmówił dalszej walki po tym, jak Agamemnon zabrał mu jego niewolnicę Bryzeidę. [przypis edytorski]
martwica — tu: śmierć, upiór. [przypis edytorski]
martwica — widmo kobiece. [przypis edytorski]
martwich — trup. [przypis edytorski]
martwic — trup. [przypis edytorski]
martwiec (daw.) — trup, umarły. [przypis edytorski]
martwy jak ćwiek w drzwiach — przysłowie angielskie: „Dead as a door-nail”. [przypis redakcyjny]
martwy język — mowa, która nie jest już używana na co dzień jako środek komunikacji. [przypis edytorski]
martyrolog — tu martyrologium, spis męczenników. [przypis edytorski]
Martyr — wzgórze Montmatre pod Paryżem. [przypis redakcyjny]
maruder (z fr. marauder: włóczęga, rabuś) — cywilna osoba idąca za oddziałem wojska (dla handlu lub zdobyczy np. na polach bitwy) lub żołnierz pozostający na tyłach kolumny wojsk, nienadążający za oddziałem; także: osoba ociągająca się, niechętnie włączająca w działania. [przypis edytorski]
Marull — Michele Marullo Tarcagnota, z pochodzenia Grek, układał epigramy łacińskie na wzór Marcjalisowych, zm. 1500. [przypis redakcyjny]
Marullus — Gaius Epidius Marcellus, trybun ludowy. [przypis edytorski]
Maruna a. Marzanna (mit. słow.) — bogini związana z zimą, śmiercią, zaświatami, a także odnawiającym się życiem i wiosennym urodzajem; wspominana w kronice Długosza. [przypis edytorski]
marunkowy — maruna matricaria [rumianek] z wonnym liściem, wszakże ta nie z pestek się rozmnaża [Rej pod tą nazwą rozumie jednakże gatunek śliwki; red. WL]. [przypis redakcyjny]
maruzela, marmuzela a. mamzela (daw. pot., z fr. madmoiselle: panna) — panienka, elegantka, damulka; dziewczyna biorąca udział w życiu nocnym, prostytutka. [przypis edytorski]
Marya — dziś popr. pisownia: Maria. [przypis edytorski]
Marya. — popr.: Maria. [przypis edytorski]
maryasz — mariaż; małżeństwo. [przypis edytorski]
Maryjej (starop. forma) — dziś D.lp: Maryi (lit.), Marii. [przypis edytorski]
Maryjusze — nawiązanie do postaci konsula rzym. Gajusza Mariusza (156 p.n.e.–86 p.n.e.), reformatora armii rzym., wybitnego wodza; kiedy w roku 87 p.n.e. wybuchła w Rzymie walka między stronnictwem optymatów i popularów, tzw. pierwsza wojna domowa, Mariusz wprowadził terror w mieście, skazując na śmierć wielu swych przeciwników polit. spośród optymatów; wówczas został ostatni, siódmy raz wybrany konsulem w 86 p.n.e. [przypis edytorski]
Maryla Rodowicz (ur. 1945 r.) — polska piosenkarka i aktorka, nieprzerwanie czynna artystycznie od początku lat 60. XX w. po dzień dzisiejszy. W 2017 r. obchodziła 50-lecie pracy scenicznej. [przypis edytorski]
Marylebone Parish Church — XIX-wieczny kościół anglikański przy ulicy Marylebone w Londynie. [przypis edytorski]
marymontczyk — nowoczesny rolnik, wychowanek szkoły rolniczej we wsi Marymont koło Warszawy, założonej w 1816, pierwszej wyższej szkoły rolniczej na ziemiach polskich i jednej z pierwszych w Europie. [przypis edytorski]
Maryna Mnich (V w.) — chrześcijańska święta z azjatyckiej części państwa rzymskiego; kiedy jej ojciec chciał wydać ją za mąż i osiąść na starość w klasztorze, ogoliła głowę, przebrała się w męskie ubranie i żyła razem z nim jako mnich we wspólnocie klasztornej, ukrywając swoją płeć aż do śmierci. [przypis edytorski]
marynarki w Montevideo, pozostającej wówczas pod wodzą Garibaldiego — od 1841 Garibaldi mieszkał w Montevideo w Urugwaju, gdzie wziął ślub i pracował jako marynarz i nauczyciel; po wybuchu w 1842 wojny domowej w Urugwaju między konserwatystami a liberałami objął dowodzenie nad niewielką flotą urugwajską i powołał do życia Legion Włoski (tzw. Czerwone Koszule), złożony z licznych emigrantów z Włoch. W l. 1842–1848 Garibaldi skutecznie bronił Montevideo przed wojskami argentyńskiego dyktatora Juana Manuela de Rosasa dowodzonymi przez byłego dyktatora Urugwaju Manuela Oribe. Obrońców wspierały wówczas floty Wielkiej Brytanii i Francji. [przypis edytorski]
marynarz — żeglarz. [przypis redakcyjny]
Marynia Plewińska — Markiewiczówna, siostra Stanisława i Seweryna. [przypis redakcyjny]
Marynia Połaniecka — główna bohaterka powieści Sienkiewicza Rodzina Połanieckich (1894). [przypis edytorski]
Marynia Ros… — z Glogerów Rostworowska, siostrzenica Narcyzy. [przypis redakcyjny]
Marynka — mowa o powieści Kasia i Marynka. [przypis redakcyjny]
mary — nosze do przenoszenia zmarłego; podwyższenie, na którym stawia się trumnę. [przypis edytorski]
mary — nosze do przenoszenia zmarłego. [przypis edytorski]
mary — podwyższenie, na którym stawia się trumnę. [przypis edytorski]
Marysia, właśc. Minka Brenner — członkini żydowskiego ruchu oporu; zginęła w czasie wojny. [przypis edytorski]
mary — tu: miejsce, w którym kładzie się zmarłych, katafalk. [przypis edytorski]
Maryusz — [Mariusz] syn chłopa spod Arpinum, dostąpił najwyższych godności w Rzymie; zm. 86 przed Chr. [przypis redakcyjny]
Maryusz — syn chłopa spod Arpinum, dostąpił najwyższych godności w Rzymie; 86 r. przed Chr. [przypis redakcyjny]
mary — widziadła. [przypis edytorski]
marywodaż — marivaudage, miłosna intryga przekomarzania się kochanków, flirt w stylu wyszukanym i przesadnym jednego z koryfeuszów teatru francuskiego z XVIII wieku, Piotra Marivaux. [przypis tłumacza]
Marzą pod czarem boskim, Samotnią górską przejęte… Opadły z nich wszystkie troski, Jak z sosen igły strząśnięte — fragment wiersza Dickens In Camp, którego autorem był Francis Bret Harte (1836–1902). [przypis edytorski]
marzanka — roślina zielna o drobnych, różowawych lub białych kwiatach i wąskich liściach. [przypis edytorski]
marzec — przysł.: w marcu giną starcy. [przypis redakcyjny]
marzenia eschatologiczne, każące poecie snuć fantazje na temat zderzenia ziemi z kometą — Z. Krasiński, Pisma, Kraków 1912, VIII (cz. 2), s. 184–192 (Sen). [przypis autorski]
marzenia futurystyczne — futuryzm: awangardowy kierunek artystyczny; zrywając gwałtownie z tradycją dążył do odtworzenia w sztuce dynamizmu życia nowoczesnego. Twórczość futurystów cechował m.in. kult nowoczesnej techniki i zainteresowanie jej perspektywami rozwojowymi. (Do tego rysu nawiązuje określenie Żeromskiego). [przypis redakcyjny]
marznął — dziś popr.: marzł. [przypis edytorski]
marzony — taki, o którym się marzy; dziś: wymarzony. [przypis edytorski]
marzy im się, że należałoby celem krzewienia anarchizmu wstępować do seminariów duchownych, bo nikt takiego jak ksiądz nie posiada wpływu na lud — S. Przybyszewski, Dzieci szatana, s. 106. [przypis autorski]
Marzyła dusza. Ileż razy w spieki ścigałem w stepach znikome obrazy — Juliusz Słowacki, Mnich. Powieść wschodnia. [przypis edytorski]
marzyłem — w pierwodruku: mrzyłem. [przypis redakcyjny]
maść — barwa sierści i grzywy konia. [przypis edytorski]
maść — barwa sierści zwierzęcia. [przypis edytorski]
maść — tu: barwa sierści zwierzęcia; inaczej: umaszczenie. [przypis edytorski]
maść — tu: kolor skóry. [przypis edytorski]
maść Wilkinsona — preparat stosowany głównie w leczeniu świerzbu i łuszczycy. [przypis edytorski]
maścić (gw.) — dodawać do potrawy coś tłustego (omastę); niekiedy w szerszym znaczeniu: dodawać coś do prostej potrawy w celu jej ulepszenia. [przypis edytorski]
maścić — namaszczać, smarować maścią. [przypis edytorski]
maścić — smarować, nacierać. [przypis edytorski]
maście — dziś popr. M.lm: maści. [przypis edytorski]
maślacz — gatunek słodkiego wina węgierskiego. [przypis redakcyjny]
maślacz — gatunek wina węgierskiego. [przypis edytorski]
maślacz — rodzaj słodkiego wina węgierskiego. [przypis edytorski]
maślacz — wino węgierskie z gatunku tokajów. [przypis edytorski]
maślanica — maslenica, prawosławny odpowiednik ostatków, tygodniowe święto zabawy i ucztowania, obchodzone w Rosji w tygodniu poprzedzającym Wielki Post; w czasach pogańskich kojarzona z pożegnaniem zimy i powitaniem wiosny; podczas maslenicy spożywa się bliny, których kształt przypomina słońce. [przypis edytorski]
maśny a. mastny (gw.) — tłusty; tu: dochodowy, pozwalający na wystawne życie. [przypis edytorski]
Ma świat z dziwactwa twego widowisko — w innym wyd.: „Masz świat, dziwactwa twego widowisko”. [przypis edytorski]
Masada — Μασάδα, nad Morzem Martwym, dziś es-Sebbe; hebr. מצדה znaczy twierdza. [przypis tłumacza]
Masada — p. I, XII, 2, uwaga. [przypis tłumacza]
Masaniello (1620–1647)— rybak, który stanął na czele rewolucji przeciwko panowaniu Habsburgów w 1647 r. [przypis edytorski]
masa (spadkowa) — całość majątku pozostałego po zmarłym. [przypis redakcyjny]
