Przypisy

Atrydzi — Agamemnon i Menelaos, synowie Atreusa. [przypis edytorski]

Atrydzi (mit. gr.) — Menelaos i Agamemnon, synowie Atreusza, obciążeni klątwą za zbrodnie ojca, popełnione w czasie walki o tron mykeński. Żonę Menelaosa, piękną Helenę, uwiódł i uwiózł do Troi Parys. Agamemnon został zamordowany przez niewierną żonę po powrocie z wojny trojańskiej, pomściła go córka Elektra i syn Orestes. [przypis edytorski]

Atrydzi (mit. gr.) — potomkowie Atreusa, króla Myken; ród przeklęty przez bogów z powodu bratobójstwa, którego dopuścili się Atreus i Tyestes na swym przyrodnim bracie Chryzipposie; historię rodu znaczą najokrutniejsze zbrodnie popełniane w łonie rodziny; Atrydami byli m.in. Agamemnon i Menelaos, mąż Heleny Trojańskiej. [przypis edytorski]

Atrydzi (mit. gr.) — potomkowie Atreusza (a. Atreusa), należeli do nich m.in. Agamemnon i Menelaos, mąż Heleny Trojańskiej; ród przeklęty z powodu bratobójstwa, którego dopuścili się Atreusz i Tyestes (a. Tiestes) na swym przyrodnim bracie Chrysipposie (Chryzypie); ich historię znaczą najokrutniejsze zbrodnie popełniane w łonie rodziny; Atreusz (ojciec Agamemnona i Menelaosa), będąc królem Myken, zemścił się na Tyestesie za uwiedzenie żony, podając mu w czasie uczty potrawę przygotowaną z ciał jego synów; sam zginął za to z ręki brata zamordowanych dzieci, Egista. [przypis edytorski]

Atrydzi (mit. gr.) — synowie Atreusa: Agamemnon i Menelaos. [przypis edytorski]

Atrydzi — potomkowie Atreusa, tu: jego synowie, Agamemnon i Menelaus. [przypis edytorski]

Atrydzi — potomkowie Atreusa, w tym Agamemnon, który poświęcił swoją córkę Ifigenię, by uzyskać przychylność bogów dla greckiej wyprawy przeciw Troi. Czyn ten rozpoczął serię dokonywanych z zemsty zabójstw w obrębie rodziny. [przypis edytorski]

Atrydzi — synowie Atreusa, Agamemnon i Menelaos, bohaterowie Iliady Homera. [przypis edytorski]

Atrydzi — synowie Atreusa, Agamemnon i Menelaos. [przypis edytorski]

attaché (fr.) — dyplomata, będący specjalistą w jakiejś dziedzinie. [przypis edytorski]

attaché (fr.) — przedstawiciel dyplomatyczny niskiego stopnia. [przypis edytorski]

attaché (fr.) — przywiązany, asystujący, wierny. [przypis edytorski]

attaché (fr.) — urzędnik dyplomacji, wyspecjalizowany w określonej dziedzinie. [przypis edytorski]

attakować — dziś: atakować. [przypis edytorski]

attandez (fr.) — czekajcie. [przypis edytorski]

attandrisować (neol., z fr.) — rozczulać. [przypis edytorski]

attandryssować (neol., z fr.) — wzruszać. [przypis edytorski]

attendez (fr.) — poczekaj (w grzecznościowej formie lm). [przypis edytorski]

Attendite popule mens legem meam (łac.) — słuchaj, ludu mój, nauki mojej. [przypis edytorski]

attentat (z fr.) — zamach. [przypis edytorski]

Attention, sales gamins! Ou je vais vous ficher des claques (fr) — Uważajcie, brudne dzieciaki! Albo dam wam klapsa. [przypis edytorski]

attentować od kogoś — występować w imieniu kogoś w jego sprawie w sądzie; reprezentować kogoś. [przypis edytorski]

attinet (łac.) — dotyczy. [przypis edytorski]

Attis, Attys a. Atys (mit.) — bóg wegetacji, odpowiednik syryjskiego Adonisa, ukochany bogini Kybele; jego samokastracja, śmierć i zmartwychwstanie odzwierciedlały cykliczne zmiany w przyrodzie. [przypis edytorski]

Attis, Attys a. Atys (mit.) — bóg wegetacji, odpowiednik syryjskiego Adonisa, ukochany bogini Kybele; jego samokastracja, śmierć i zmartwychwstanie odzwierciedlały cykliczne zmiany w przyrodzie. [przypis edytorski]

attitudes (fr.) — proporcje. [przypis edytorski]

attitudes passionnelles (fr.) — uczuciowe pozy. [przypis edytorski]

attyckie — z Attyki, krainy hist. we wsch. części Grecji, zjednoczonej przez Ateny w miasto-państwo. [przypis edytorski]

attycki — związany z Attyką, krainą hist. we wsch. części Grecji, zjednoczoną przez Ateny w miasto-państwo. [przypis edytorski]

attycyzować — od: attycyzm, styl retoryczny charakteryzujący się prostotą, jasnością i powagą. [przypis edytorski]

attyka — dekoracyjne zwieńczenie elewacji budynku w postaci ścianki lub balustrady osłaniającej dach. [przypis edytorski]

Attyka — kraina hist. we wsch. części Grecji, zjednoczona przez Ateny w miasto-państwo. [przypis edytorski]

Attyka — kraina hist. w płd.-wsch. części Grecji Środkowej. [przypis edytorski]

Attyka — kraina we wsch. części staroż. Grecji, granicząca z Beocją i Megarą, w której leżały Ateny. [przypis edytorski]

attyk — drachma attycka. [przypis edytorski]

Attyki — listy Cycerona do jego przyjaciela i wydawcy Tytusa Pomponiusza, zwanego Attykiem, powstałe w l. 68–44 p.n.e., opublikowane w 16 księgach. [przypis edytorski]

Attykus, łac. Titus Pomponius Atticus (110–32 p.n.e.) — bogaty rzymski ekwita, właściciel pracowni kopistów, bliski przyjaciel i wydawca dzieł Cycerona, adresat wielu jego listów; zwolennik filozofii epikurejskiej. [przypis edytorski]

Attyla (406–453) — władca koczowniczego ludu Hunów, twórca rozległego imperium, najpotężniejszy z władców barbarzyńskich atakujących cesarstwo rzymskie; jego imperium, sięgające od Morza Kaspijskiego po Ren, rozpadło się po jego śmierci. [przypis edytorski]

Attyla (406–453) — wódz Hunów, który walczył z Rzymianami. Jego imperium, sięgające prawdopodobnie od Morza Kaspijskiego po Ren (tj. od zach. Kazachstanu po Niemcy), rozpadło się po jego śmierci. [przypis edytorski]

Attyla (406–453) — wódz Hunów, twórca rozległego imperium, wielokrotnie najeżdżał Rzymian; ze względu na okrucieństwo zyskał przydomek „Bicza Bożego”. [przypis edytorski]

Attyla (406–453) — wódz Hunów, twórca rozległego imperium, wielokrotnie najeżdżał Rzymian. Ze względu na okrucieństwo zyskał przydomek „bicza Bożego”. Został pokonany przez wojska rzymskie wspierane przez germańskich sprzymierzeńców w wielkiej bitwie na Polach Katalaunijskich w 451 r. n.e. [przypis edytorski]

Attyla (406–453) — wódz Hunów, twórca rozległego imperium, wielokrotnie najeżdżał Rzymian. Ze względu na okrucieństwo zyskał przydomek „bicza Bożego”. Został pokonany przez wojska rzymskie wspierane przez germańskich sprzymierzeńców w wielkiej bitwie na Polach Katalaunijskich (451). Imperium Attyli rozpadło się po jego śmierci. [przypis edytorski]

Attyla (406–453) — wódz Hunów, twórca rozległego imperium, wielokrotnie najeżdżał Rzymian. Ze względu na okrucieństwo zyskał przydomek „bicza Bożego”. Został pokonany przez wojska rzymskie wspierane przez germańskich sprzymierzeńców w wielkiej bitwie na Polach Katalaunijskich (451). Imperium Attyli rozpadło się po jego śmierci. [przypis edytorski]

Attyla (406–453) – wódz Hunów, twórca rozległego imperium, wielokrotnie najeżdżał Rzymian. Ze względu na okrucieństwo zyskał przydomek „bicza Bożego”. [przypis edytorski]

Attyla (406–453) — wódz Hunów, znany z okrucieństwa, wielokrotnie atakował Cesarstwo Rzymskie, pobity przez Aecjusza na Polach Katalaunijskich. [przypis edytorski]

Attyla (ok. 406–453) — władca Hunów w latach 445–453. Razem ze swoim bratem stworzył imperium, które sięgało od Danii po Bałkany i od Renu aż do Morza Kaspijskiego; najpotężniejszy z władców barbarzyńskich atakujących cesarstwo rzymskie. [przypis edytorski]

Attyla (zm. 453) — wódz Hunów od 434 r., najpotężniejszy z władców barbarzyńskich atakujących cesarstwo rzymskie. [przypis edytorski]

Attyla (zm. 453) — wódz Hunów, twórca imperium, najgroźniejszy z przeciwników cesarstwa rzymskiego swojej epoki. [przypis edytorski]

Atum — bóg stwórca, jako bóstwo solarne (słoneczne) powiązany z Re. Jedno z najstarszych i najważniejszych bóstw Egiptu. Przedstawiany jako król w koronie Górnego i Dolnego Egiptu. [przypis edytorski]

Atum-Re (mit.) — egipski bóg słońca, stworzyciel świata. [przypis edytorski]

a tu ta na schodku godzina — szyk przestawny: a tu ta godzina na schodku. [przypis edytorski]

a tut takoj syn (ros.) — a tu taki syn. [przypis edytorski]

A twoja swynia, chazer, łutsze — a twoja świnia, Chazarze, lepsza? [przypis edytorski]

a ty coś myślał — dziś: a ty co myślałeś. [przypis edytorski]

Atylla — popr.: Attyla (406–453), wódz Hunów, znany z okrucieństwa, wielokrotnie atakował Cesarstwo Rzymskie. [przypis edytorski]

A ty na luptowsku stronu zaczem chodził? (z ros.) — A ty na luptowską stronę po co chodziłeś? [przypis edytorski]

Atyna — miasto Wolsków we wschodniej części Lacjum. [przypis edytorski]

A ty odlitaj, Laszku, od kolaski, koły step baczysz (ukr.) — Odlatuj, Polaczku, od kolaski, kiedy widzisz step. [przypis edytorski]

Auber, Daniel (1782–1871) — francuski kompozytor, twórca licznych oper, m.in. Les diamants de la couronne (Diamenty korony, 1841). [przypis edytorski]

Au bon Marché a. Le Bon Marché (fr. na dobrym targu, dobry targ) — dom towarowy w Paryżu, zał. w 1838 r. (miał wówczas 4 działy obsługiwane przez 12 sprzedawców i umiejscowione na 100 m² powierzchni sprzedażowej; oferował parasole, sznurówki, wstążki, guziki, pościel, materace i inne poklasyfikowane towary); w 1852 r. przearanżowany przez Aristide'a Boucicaut (współwłaściciela), dzięki czemu zaczął się rozwijać i powiększać; w 1869 dom towarowy przeniesiono do znacznie większego budynku przy rue de Sèvres 24 na lewym brzegu Tamizy, powiększonego ponownie w 1872 przy pomocy firmy architektonicznej Gustave'a Eiffela. [przypis edytorski]

Auckland — największe miasto Nowej Zelandii, położone w płn. części North Island. [przypis edytorski]

Auclerc, Hubertine (1848–1914) — feministka i sufrażystka francuska; dopominała się nie tylko o prawo wyborcze dla kobiet, ale również o dopuszczenie ich do stanowisk w administracji państwowej, w 1876 założyła Société de droit des femmes (Stowarzyszenie dla Praw Kobiet, od 1883 działające pod nazwą Société de suffrage des femmes, czyli Stowarzyszenie dla Praw Wyborczych Kobiet), w 1880 r. wezwała Francuzki do bojkotu podatków, ponieważ osoby pozbawione praw publicznych nie powinny płacić podatków; w 1881 r. założyła miesięcznik feministyczny „La Citoyenne” (Obywatelka); w 1900 utworzyła Narodową Radę Kobiet Francuskich, zrzeszającą wszystkie fr. organizacje feministyczne w celu poparcia dla prawa wyborczego dla kobiet, w 1908 r. na znak protestu symbolicznie rozbiła urnę wyborczą; w 1910 wraz Hubertine Auclerc z Marguerite Durand prowokacyjnie zgłosiły się jako kandydatki na posłów do parlamentu. [przypis edytorski]

au commencement (…) était (fr.) — na początku był; w całym zwrocie: au commencement Bythos était słowo Bythos stanowi wtrącenie i jest złożone z pol. wyrazu byt, przydechu przy t oraz gr. końcówki -os (por. gr. ón, óntos: byt). [przypis edytorski]

au courant (fr.) — na bieżąco. [przypis edytorski]

au courant (fr.) — świadoma. [przypis edytorski]

auctor — sprawca, autor, twórca. [przypis edytorski]

auctor unius libri (łac.) — autor jednej książki (jednego dzieła). [przypis edytorski]

auctor unius libri (łac.) — autor jednej książki. [przypis edytorski]

A uczesany już podług Chowanny — aluzja do dzieła B. Trentowskiego pt. Chowanna czyli system pedagogiki narodowej (1842). [przypis edytorski]

audacem fortuna juwat (z łac.) — odważnym los sprzyja. [przypis edytorski]

Audaces fortuna iuvat (łac., przysł.) — śmiałym szczęście sprzyja. [przypis edytorski]

Audaces fortuna iuvat, timidosque repellit (łac.) — Fortuna sprzyja śmiałym, bojaźliwych odtrąca. [przypis edytorski]

audaces fortuna juvat (łac.) — odważnym los sprzyja. [przypis edytorski]

au-delà (fr.) — poza, oprócz; dodatki. [przypis edytorski]

au dessus des trésors (fr.) — ponad skarby. [przypis edytorski]

audianie a. antropomorfici — wyznawcy poglądów Audiusa, występujący w IV w. w Syrii i Scytii, dosłownie odczytujący biblijne zdanie, że Bóg stworzył ludzi na swoje podobieństwo. [przypis edytorski]

audiatur et altera pars (łac.) — należy wysłuchać również drugiej strony. [przypis edytorski]

audiatur et altera pars (łac.) — wysłuchajmy i drugiej strony. [przypis edytorski]

audiatur et altera pars! (łac.) — wysłuchaj też drugiej strony; zasada z prawa rzymskiego. [przypis edytorski]

audiencją — dziś popr. forma B.lp: audiencję. [przypis edytorski]

audio, audire (łac.) — słyszeć; słuchać (IV koniugacja). [przypis edytorski]

audycja — tu z fr.: seans muzyczny, przesłuchanie utworu muzycznego. [przypis edytorski]

audytor — sędzia przygotowujący materiał procesowy w sądzie kościelnym. [przypis edytorski]

audytor — tu zapewne w znaczeniu: członek sądu wojskowego. [przypis edytorski]

Auerbach, Berthold (1812–1882) — pisarz niem., autor poczytnej w XIX w. prozy o tematyce wiejskiej (m.in. Schwarzwälder Dorfgeschichten, tj. „Wiejskie opowieści ze Schwarzwaldu”, zbiór 27 nowel drukowanych w l. 1843–1880). [przypis edytorski]

Auer, Ignaz (1846–1907) — jeden z prawicowych przywódców niemieckiej socjaldemokracji. Kilkakrotny poseł do Reichstagu. [przypis edytorski]

Auf das gewesene gibt der Jude nichts (niem., przysł.) — za to, co było, Żyd nie daje nic. [przypis edytorski]

auf die Knie (niem.) — na kolana. [przypis edytorski]

Auf die Seite. Los (niem.) — Na bok. Dalej (tryb rozk. czas.). [przypis edytorski]

Auf die Seite, weg! Rechts halten, rechts halten (niem.) — Na bok, z drogi! Trzymać się prawej. [przypis edytorski]

Auf die Seite, weg, weg! Rechts halten, rechts halten (niem.) — Na bok, z drogi! Trzymać się prawej. [przypis edytorski]

Auf die Strasse raus! Schnell, Jude, herunter Schwein. Aber los! Los (niem.) — Wynocha na jezdnię! Szybciej, Żydzie, zejdź, świnio. Ale już! Dalej no. [przypis edytorski]

auf Ehre (niem.) — na honor. [przypis edytorski]

Auffenberg, Mortiz (1852–1928) — generał piechoty cesarskiej i królewskiej Armii, jeden z najzdolniejszych oficerów sztabowych Austro-Węgier, minister wojny Austro-Węgier. [przypis edytorski]

Auf Freiheit ist sie gegründet, und wie reich ist sie durch Freiheit! (niem.) — Na wolności oparta jak na swej podstawie. A jak ona jest swoją wolnością bogata! (Fryderyk Schiller, Don Carlos, akt III, scena 10, tłum. K. Goniewski; rozmowa markiza Pozy z królem Filipem). [przypis edytorski]

Aufidus — dawna nazwa rzeki Ofanto w południowej Italii. [przypis edytorski]

Aufidus — rzeka w płd. Włoszech, obecnie nazywana Ofanto. [przypis edytorski]

Aufklärungsdrama (niem.) — dramat oświeceniowy. [przypis edytorski]

auf (niem.) — tu: do góry, wstawaj. [przypis edytorski]

au fond (fr.) — u źródeł, u podstaw. [przypis edytorski]