Dzisiaj aż 13,496 dzieciaków dzięki wsparciu osób takich jak Ty znajdzie darmowe książki na Wolnych Lekturach.
Dołącz do Przyjaciół Wolnych Lektur i zapewnij darmowy dostęp do książek milionom uczennic i uczniów dzisiaj i każdego dnia!
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | angielski, angielskie | arabski | architektura | białoruski | biologia, biologiczny | botanika | chemiczny | dawne | dziecięcy | francuski | grecki | gwara, gwarowe | hebrajski | historia, historyczny | hiszpański | holenderski | łacina, łacińskie | literacki, literatura | liczba mnoga | medyczne | mitologia | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | niemiecki | poetyckie | pogardliwe | portugalski | potocznie | przenośnie | przestarzałe | regionalne | religijny, religioznawstwo | rosyjski | rzadki | staropolskie | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | wulgarne | żartobliwie | żeglarskie
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 7498 przypisów.
Bantamu, dziś Banten — miasto portowe i prowincja w Indonezji, obiekt częstych walk między państwami kolonialnymi. [przypis edytorski]
bant (daw.) — belka wzmacniająca krokiew. [przypis edytorski]
bant — tu: wspornik zwiększający wytrzymałość półek. [przypis edytorski]
bant — wspornik. [przypis edytorski]
banuję (gw.) — żałować, tęsknić. [przypis edytorski]
banyan (ang.) — banian, figowiec bengalski, gatunek potężnego drzewa figowego o bardzo rozłożystej koronie; narodowe drzewo Indii, w religiach indyjskich uważane za święte. [przypis edytorski]
Banyana — popr. banyan; nie jest to jednak nazwa ludu czy plemienia, ale używane na zachodnich wybrzeżach Oceanu Indyjskiego określenie kupców z Indii, wyróżniających się strojem, obyczajami i religią. [przypis edytorski]
banzaj — japońskie życzenia długiego życia. [przypis edytorski]
baobab — drzewo rosnące w Afryce; występuje w powieści W pustyni i w puszczy Henryka Sienkiewicza. [przypis edytorski]
baon — skrót od „batalion”, jednostka organizacyjna wojska licząca ok. 700 żołnierzy, złożona z kilku kompanii. [przypis edytorski]
baon (wojsk.) — nazwa skrócona batalionu, jednostki organizacyjnej wojska liczącej ok. 300–700 żołnierzy. [przypis edytorski]
Bapaume — miejscowość ok. 20 km na płd. od Arras. [przypis edytorski]
Baphomet — bóstwo rzekomo czczone przez zakon templariuszy wedle niechętnej im propagandy. [przypis edytorski]
baptyści — protestancka grupa wyznaniowa powstała na pocz. XVII w., akcentująca indywidualizm w relacji do Boga, uznająca Biblię za jedyny autorytet w sprawach wiary i ograniczająca praktykę chrztu (gr. baptismos) do osób świadomych tego aktu. [przypis edytorski]
Baptysta Fulgozjusz — doża wenecki (1478–1483), napisał księgę o niezwykłych wypadkach śmierci. [przypis tłumacza]
baptysterium (archit.) — chrzcielnica, budowla przeznaczona do wykonywania obrzędu chrztu. [przypis edytorski]
barabański — sumiasty. [przypis edytorski]
Barabasz, Iwan (zm. 1648) — pułkownik czerkaski wojsk zaporoskich; uczestnik wojen polsko-tureckich, walczył pod Cecorą (1620) i pod Chocimiem (1621). [przypis edytorski]
Barabasz — w księgach Nowego Testamentu: przestępca winny ciężkiej zbrodni, współwięzień Jezusa, głosem ludu uwolniony od kary ukrzyżowania. [przypis edytorski]
Barabasz — w Nowym Testamencie współwięzień Jezusa, głosem ludu uwolniony od kary ukrzyżowania. [przypis edytorski]
Barachan i Surachan — właściwie Bałachany i Surachany, miejscowości na Półwyspie Apszerońskim, gdzie znajdują się bogate złoża naftowe. Świątynia czcicieli ognia, w której wieczny ogień utrzymywany był dzięki gazom palnym wydobywającym się z ziemi, znajdowała się w Surachanach (na początku XX w. już opuszczona). [przypis redakcyjny]
Bar, Adam (1895–1955) — historyk literatury polskiej, bibliograf. [przypis edytorski]
baraka (z fr. baraque) — szopa, barak, prowizoryczny budynek. [przypis edytorski]
Barak — starotestamentowy izraelski przywódca wojskowy. Za namową Debory, poprowadził wojska izraelskie przeciw wojskom Jabina, dowodzonym przez Siserę. Potyczka zakończyła się zwycięstwem wojsk Baraka (Sdz 4,6–16). Tutaj posłużono się znanym z Księgi Sędziów imieniem Baraka kojarzonego z Deborą, jednak najwyraźniej, przedstawiona postać, poza imieniem, nie ma nic wspólnego z biblijnym Barakiem. [przypis edytorski]
baralipton — jedna z formułek sylogizmów scholastycznych. [przypis tłumacza]
Barańczak, Stanisław (1946–2014) — poeta, krytyk literacki, tłumacz (zwł. literatury anglosaskiej) i teoretyk przekładu, przedstawiciel tzw. Nowej Fali. [przypis edytorski]
baranek boży — przen. Jezus Chrystus. [przypis edytorski]
baranek egipski (daw. reg.) — wesz. [przypis edytorski]
barania (…) czapka (…) miga (…) czerwonym płomieniem — czapki kozackie miały zwisające dno z czerwonego sukna. [przypis redakcyjny]
baranica — czapka ze skóry baraniej. [przypis edytorski]
barani comber — Te realistyczne szczegóły życiowe, dziś tak naturalne, były wówczas w literackiej komedii czymś zupełnie nowym, śmiałością sceniczną, urażającą konwencje, niemal obyczajność. Słynne „ciastko ze śmietaną” (tarte à la crême) w Szkole żon wywołało istną burzę. [przypis tłumacza]
baranie flaki rozdrażnić — zagrać na skrzypcach. [przypis redakcyjny]
baranki — fr. słowo le mouton oznacza barana i (w języku potocznym) szpiega, prowokatora. [przypis edytorski]
Baranki nie mażą grzechów świata, ale ja jestem baranek, który maże grzechy — J 1, 29. [przypis tłumacza]
Baranowski-Dante (1882–1925) — aktor. [przypis edytorski]
Baranowski Ignacy (1833–1919) — warszawski lekarz i działacz społeczny, zwolennik polityki ugodowej. [przypis redakcyjny]
Baran — wieś w woj. małopolskim, w pow. krakowskim, w gminie Kocmyrzów-Luborzyca. [przypis edytorski]
baraszki — fraszki, żarty. [przypis edytorski]
baratron (gr.) — przepaść, do której wrzucano skazanych na śmierć złoczyńców, a także słabowite bądź kalekie dzieci. [przypis edytorski]
baraż (z fr. barrage) — tu dosł.: zapora. [przypis edytorski]
Barbara Felińskiego — Wprawdzie Barbara dopiero w 1817 r. została wystawiona w teatrze, a wydrukowana dopiero w 1820, ale właśnie w 1815 r. zdobyła już autorowi rozgłos wielki w stolicy, czytywana z zapałem w salonach warszawskich; Malczewski zatem poznał ją niewątpliwie już wówczas. [przypis redakcyjny]
Barbara — imię to nosiła żona Krzysztofa Kamila Baczyńskiego, z domu Drapczyńska (1922–1944). Poznała Baczyńskiego pod koniec 1941 roku, w czerwcu 1942 wzięli ślub. Zginęła podczas Powstania Warszawskiego. [przypis edytorski]
Barbara Radziwiłłówna (ok. 1520–1551) — druga żona króla Zygmunta Augusta, córka hetmana wielkiego litewskiego Jerzego Radziwiłła, wdowa po wojewodzie Stanisławie Gasztołdzie. Była wyjątkowo piękna; król zakochał się w niej jeszcze za życia swojej pierwszej żony, a owdowiawszy wziął z Barbarą tajny ślub, wbrew woli polskich magnatów. Barbara zmarła młodo, prawdopodobnie na raka, ale plotki mówiły, że została otruta z rozkazu królowej Bony, matki króla. Wielka miłość Zygmunta do Barbary stanowi temat wielu utworów literackich i filmowych. [przypis edytorski]
Barbara Ubryk (1817–1898) — własc. Anna Ubryk (imię zakonne: Barbara), chora psychicznie mniszka z krakowskiego klasztoru karmelitanek, w latach 1848–1869 przetrzymywana w niegodnych warunkach. Jej odnalezienie w stanie wycieńczenia stało się przyczyną zamieszek, podczas których tłum szturmował bramy klasztorów w Krakowie. Skandal wywołał zainteresowanie w całej Europie. [przypis edytorski]
Barbara Zápolya (ok. 1490–1515) — polska królowa w latach 1512–1515, pierwsza żona Zygmunta Starego. [przypis edytorski]
barbar — barbarzyńca. [przypis edytorski]
barbaria — kraje barbarzyńskie, czyli zamieszkane przez ludzi nienależących do cywilizacji grecko-rzymskiej. [przypis edytorski]
Barbaria — w oryginale Barberia (wł.), co wskazuje na Afrykę płn.-zach., tzw. kraje Maghrebu. [przypis edytorski]
barbaridade (port.) — barbarzyństwo. [przypis edytorski]
barbari (łac., wł.) — barbarzyńcy. [przypis edytorski]
barbaros — barbarzyńcy; Dawnyć to grecki tytuł pany się mianować, / A nas, barbaros, sługi, tzn. dawną praktyką Greków jest siebie nazywać panami, a nas, barbarzyńców, sługami. Jest to odwołanie do niechęci i poczucia wyższości, jakie Grecy żywili wobec ludów azjatyckich. [przypis edytorski]
Barbarossa — przydomek cesarza niemieckiego Fryderyka I (1152–1190), oznaczający: Rudobrody. [przypis edytorski]
Barbarossy — nawiązanie do Fryderyka I Barbarossy, średniowiecznego króla, uczestnika krucjat, tutaj: ważni politycy. [przypis edytorski]
barbarowie — barbarzyńcy; dzicy. [przypis edytorski]
barbarus (łac.) — barbarzyńca, człowiek nieokrzesany, niecywilizowany. [przypis edytorski]
barbarus (łac.) — barbarzyńca; przen.: człowiek nieokrzesany, niecywilizowany. [przypis edytorski]
barbarus (łac.: brodaty) — barbarzyńca; tu D. lm barbarorum: barbarzyńców. [przypis edytorski]
barbarus (łac.) — człowiek prymitywny, niecywilizowany. [przypis edytorski]
barbarus (łac.) — nieokrzesany. [przypis redakcyjny]
Barbarya — kraina w płn. Afryce, Tunis. [przypis redakcyjny]
barbarzyńca — dziś popr. forma B.lp: barbarzyńcę. [przypis edytorski]
barbarzyńca — dziś popr. forma D.lp: barbarzyńcy. [przypis edytorski]
barbarzyńca — tu: osoba niecywilizowana, prymitywna. [przypis edytorski]
barbarzyńca (z gr. bárbaros) — u staroż. Greków określenie nie-Greka, człowieka należącego do obcej kultury i posługującego się językiem innym niż grecki; początkowo słowo to miało charakter neutralny, dopiero później zaczęło oznaczać przedstawiciela niższej kultury, niecywilizowanego, prymitywnego i okrutnego. [przypis edytorski]
barbarzyńcem — dziś popr. forma N.lp: barbarzyńcą. [przypis edytorski]
barbarzyńców zaś Cyrusa sto tysięcy (…) Nieprzyjaciół natomiast było, jak powiadano, milion dwieście tysięcy (…) Z tych jednak brało udział w bitwie dziewięćset tysięcy ludzi — liczby wojsk perskich Cyrusa przesadnie wielkie; taką masą nie można manewrować w sposób przez Ksenofonta opisany; liczby odnoszące się do wojsk królewskich są wprost fantastyczne [Ktezjas, na którego powołuje się Plutarch, podawał, że wojsk królewskich było 400 000; red. WL]. [przypis tłumacza]
Barbarzyńcy dodali jeszcze (…) że będą prowadzili — gdyż Grecy nie znają drogi. [przypis tłumacza]
barbarzyński — w starożytności barbarzyńcami określano ludy spoza kręgu cywilizacji grecko-rzymskiej. [przypis edytorski]
barbarzyństwo formy (…) źle wyprawioną skórą garbarską — W. Feldman, Współczesne piśmiennictwo, III, 8. 232. [przypis autorski]
barbarzyniec — dziś: barbarzyńca. [przypis edytorski]
barbarzyniec — dziś popr.: barbarzyńca. [przypis edytorski]
Barbedienne, Ferdinand (1810–1892) — francuski metaloplastyk, wytwórca, brązownik. [przypis edytorski]
Barberini, Antonio Marcello (1569–1646) — wł. duchowny, kapucyn, mianowany kardynałem przez swojego starszego brata, papieża Urbana VIII; w latach 1629–33 sekretarz Kongregacji Kardynalskiej Inkwizycji, jeden z sędziów Galileusza. [przypis edytorski]
Barbey d'Aurevilly, Jules (1808–1889) — francuski pisarz, poeta, publicysta, wpływowy krytyk literacki; prekursor dekadentyzmu; autor utworów o mrocznej tematyce, nawiązującej do fantastyki i literatury grozy, m.in. powieści: Dawna kochanka (1851, wyd. pol. 1928), której bohaterką jest tajemnicza Vellini, L’Ensorcelée (1852, wyd. pol. 1997 pt. Oczarowana), w której występuje Clotilde Mauduit, zwana Clotte, Le chevalier Destouches (1864), której bohaterką jest Aimee de Spens, oraz zbioru opowiadań Les Diaboliques (1874), w skład którego wchodzi Le Rideau cramoisi (Szkarłatna zasłona). [przypis edytorski]
Barbey d'Aurevilly, Jules (1808–1889) — literat i krytyk francuski; apologeta feudalizmu i katolicyzmu; autor niesamowitych opowiadań Les Diaboliques (1874, w przekładzie polskim: Plemię diabła). [przypis edytorski]
Barbey d’Aurevilly, Jules Amédée (1808–1889) — francuski pisarz, poeta, dziennikarz i krytyk literacki; autor powieści i nowel (zbiór Diable sprawy). [przypis edytorski]
Barbey d'Aurevilly, Jules Amédée (1808–1889) — francuski pisarz, poeta i krytyk, uważany za prekursora dekadentyzmu. [przypis edytorski]
Barbey d'Aurevilly, Jules Amédée (1808–1889) — francuski pisarz, poeta, publicysta i krytyk, często i chętnie wypowiadał się na temat dandyzmu. [przypis edytorski]
Barbeyrac, Jean (1674–1744) — profesor prawa w Groningen, tłumacz francuski Pufendorffa i Grotiusa. [przypis tłumacza]
barbière (fr.) — rodzaj obręczy, dosłownie: uchwyt miski do golenia. [przypis edytorski]
Barbi, Pietro (1417–1471) — bratanek papieża Eugeniusza IV, włoski kardynał, od 1464 papież jako Paweł II, znany jako miłośnik przepychu i imprez karnawałowych. [przypis edytorski]
Barbosa, Ruy właśc. Ruy Barbosa de Oliveira (1849–1923) — brazylijski polityk i prawnik, minister finansów w latach 1889–1891. [przypis edytorski]
Barbusse, Henri (1873–1935) — francuski pisarz i dziennikarz, komunista. [przypis edytorski]
barć — dziupla w pniu drzewa z gniazdem pszczół. [przypis edytorski]
barć — dziupla z gniazdem pszczół w pniu drzewa w lesie; tu przen.: miejsce pełne skarbów. [przypis edytorski]
barć — naturalne siedlisko pszczół. [przypis edytorski]
barć — naturalne siedlisko pszczół w lesie, zwykle umiejscowione w dziuplach, wydrążonych gałęziach i pniach drzew. [przypis edytorski]
barć — wydrążony w drzewie ul dla leśnych pszczół. [przypis edytorski]
barcejski zaprzęg — zaprzęg czterokonny. [przypis edytorski]
Barcewicz, Stanisław (1858–1929) — sławny skrzypek, pedagog i dyrygent, uważany za jednego z najwybitniejszych wirtuozów skrzypiec. [przypis edytorski]
Barcewicz, Stanisław (1858–1929) — wirtuoz skrzypiec, pierwszy skrzypek w operze warszawskiej, profesor w Instytucie Muzycznym. [przypis edytorski]
barchan — gruba tkanina bawełniana. [przypis edytorski]
barchan — gruba tkanina z bawełny, lewostronnie włochata. [przypis edytorski]
barchanowy — wykonany z barchanu, czyli z grubej tkaniny wełnianej. [przypis edytorski]
barchanowy — wykonany z barchanu, grubej tkaniny wełnianej. [przypis edytorski]
barchanowy — wykonany z grubej tkaniny bawełnianej. [przypis edytorski]
barchan — półksiężycowata wydma. [przypis edytorski]
barchan — rodzaj grubej tkaniny bawełnianej. [przypis edytorski]
barchan (z arab.) — rodzaj tkaniny bawełniano-lnianej, barwionej jednostronnie, używanej głównie do wyrobu ciepłej bielizny. [przypis edytorski]
Barchent (arab.) — grober Wollstoff. [przypis edytorski]
