Wesprzyj Wolne Lektury 1,5% podatku — to nic nie kosztuje! Wpisz KRS 00000 70056 i nazwę fundacji Wolne Lektury do deklaracji podatkowej. Masz czas tylko do końca kwietnia :)
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | anatomiczne | angielski, angielskie | arabski | architektura | astronomia | białoruski | biologia, biologiczny | bez liczby pojedynczej | botanika | celtycki | chemiczny | chiński | czasownik | czeski | dopełniacz | dawne | drukarstwo, drukowany | dziecięcy | ekonomiczny | filozoficzny | fizyka | francuski | frazeologia, frazeologiczny | geografia, geograficzny | geologia | grecki | gwara, gwarowe | handel, handlowy | hebrajski | hinduski | historia, historyczny | hiszpański | holenderski | ironicznie | islandzki | japoński | język, językowy, językoznawstwo | łacina, łacińskie | literacki, literatura | liczba mnoga | matematyka | medyczne | mineralogia | mitologia | mitologia germańska | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | nieodmienny | niemiecki | norweski | obelżywie | poetyckie | pogardliwe | polski | polityczny | portugalski | pospolity | potocznie | prawo, prawnicze | przenośnie | przestarzałe | przymiotnik | przysłowiowy | przysłówek | psychologia, psychologiczny | regionalne | religijny, religioznawstwo | rodzaj męski | rodzaj nijaki | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | rzeczownik | rzymski | środowiskowy | staropolskie | starożytny | szwedzki | teatralny | techniczny | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | wulgarne | żartobliwie | zdrobnienie | żeglarskie | zoologia
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 161961 przypisów.
brańce (daw. forma) — dziś B.lm: brańców; brańcy: jeńcy. [przypis edytorski]
brańce — jeńcy. [przypis edytorski]
brańców palą wielkim Bogóm Litwy — palą jeńców wojennych jako ofiarę dla bogów litewskich. [przypis edytorski]
brańcy — jeńcy. [przypis edytorski]
Branco, Rio , właśc. José Paranhos (1845–1912) — baron Rio Branco, brazylijski polityk, historyk i dyplomata. [przypis edytorski]
Brand — dramat Ibsena w 5 aktach, napisany pomiędzy 1865 a 1866 rokiem. [przypis edytorski]
Brandenburg — chodzi o daw. osadę Pokarviai (pol. Pokarmin) między Bałgą a Królewcem w obwodzie królewieckim; dziś Uszakowo w obw. kaliningradzkim; położoną u ujścia rzeki Świeżej do Zalewu Wiślanego; po jej zdobyciu Krzyżacy pobudowali tu zamek, który uczynili siedzibą swojego komtura i przemianowali gród od nazwiska margrabiego Ottona III brandenburskiego. [przypis edytorski]
Brandes, Carl Edvard Cohen (1847–1931) — pisarz-orientalista, krytyk literacki i polityk z ramienia duńskiej partii socjaldemokratycznej (Det Radikale Venstre, RV, tj. Radykalna Lewica). [przypis edytorski]
Brandes, Georg (1842–1927) — duński filozof i krytyk literacki. [przypis edytorski]
Brandes, Georg (1842–1927) — duński historyk literatury, eseista, krytyk literacki; autor m.in. dzieła Główne prądy literatury XIX stulecia. [przypis edytorski]
Brandes, Georg (1842–1927) — duński krytyk i filozof, popularyzator dzieła Nietzschego. [przypis edytorski]
Brandes, Georg (1842–1927) — duński krytyk literacki, filozof, podróżnik i pisarz. [przypis edytorski]
Brandes, George (1842–1927) — duński krytyk literacki. [przypis edytorski]
Brandes, Georg Morris Cohen (1842–1927) — krytyk literatury i filozof duński, popularyzator Nietzschego; w 1871 r. zapoczątkował naturalizm w Danii; napisał m.in. Główne prądy w literaturze XIX stulecia: prelekcje wykładane na Uniwersytecie Kopenhagskim (t. 1–5, Warszawa 1881–1885) oraz wrażenia z Polski: Polska (Polen, 1898) i Rosji (Rosja, 1905); był na tyle bliski przedstawicielom modernizmu polskiego, że posługiwał się spolszczoną wersją imienia: Jerzy. [przypis edytorski]
Brandes, Georg Morris Cohen (1842–1927) — krytyk literatury i filozof duński; w 1871 r. zapoczątkował naturalizm w Danii; napisał m.in. Główne prądy w literaturze XIX stulecia: prelekcye wykładane na Uniwersytecie Kopenhagskim (t.1–5, Warszawa 1881–1885) oraz wrażenia z Polski: Polska (Polen 1898) i Rosji (Rosja 1905); w publikacjach polskich jego imię było spolszczane, funkcjonował więc jako Jerzy Brandes. [przypis edytorski]
Brand — Henrik Ibsen, Brand: poemat dramatyczny, przeł. N.M.J., Warszawa: skł. gł. w Księgarni Stefana Dembego 1903. [przypis edytorski]
Brand — nazwisko mówiące; w ówczesnym norweskim słowo to oznaczało ogień. [przypis edytorski]
Brandt, Karl (1904–1948) — niemiecki lekarz, osobisty medyk Adolfa Hitlera, zbrodniarz hitlerowski. Kierował programem eutanazji w III Rzeszy i jako Główny Komisarz do spraw Zdrowia i Higieny Rzeszy był zaangażowany w prowadzenie eksperymentów medycznych na ludziach. [przypis edytorski]
Brandt, Karl — kierownik wydziału IV (Gestapo) niemieckiej Służby Bezpieczeństwa, jeden z organizatorów akcji przesiedleńczej, w czasie której Żydzi z warszawskiego getta wysyłani byli do obozu w Treblince. [przypis edytorski]
brandwachta — statek strażniczy. [przypis autorski]
Brandymart — syn Monodanta, mąż Fiordylizy. [przypis redakcyjny]
brandziucha — gorzałka. [przypis autorski]
Branecki — własc. Franciszek Ksawery Branicki (1730–1819), generał artylerii litewskiej, później hetman wielki koronny. Wierny królowi Stanisławowi Augustowi, walczył z konfederatami i wraz z wojskami rosyjskimi zdobył Bar. [przypis edytorski]
Branicki, Franciszek Ksawery (ok. 1730–1819) — późniejszy hetman wielki koronny i głośny regimentarz Targowicy. Wówczas, w 1756 roku był tylko marszałkiem koronnym. [przypis tłumacza]
Branicki, Ksawery (1730–18189) — hetman wielki koronny od 1774, przywódca opozycji magnackiej, przeciwnik ustanowień Sejmu Czteroletniego, jeden z twórców konfederacji targowickiej. [przypis edytorski]
braniec (daw.) — jeniec. [przypis edytorski]
braniec — jeniec. [przypis edytorski]
branka (daw.) — kobieta wzięta do niewoli. [przypis edytorski]
branka (daw.) — porwana kobieta. [przypis edytorski]
Branka d'Oria — zabił w czasie obiadu teścia swego, Michała Zankę, którego wyżej spotkaliśmy w smolnym jeziorze. Morderca ten rodem był genueńczyk. [przypis redakcyjny]
branka (hist.) — kobieta wzięta do niewoli. [przypis edytorski]
branka — kobieta uprowadzona w niewolę jako łup wojenny. [przypis edytorski]
branka — niewolnica, pojmana na wojnie. [przypis edytorski]
branka — niewolnica. [przypis edytorski]
branka — potoczne określenie przymusowego poboru do wojska rosyjskiego młodzieży polskiej w 1863 r. Miała ona na celu rozładowanie politycznego napięcia w Królestwie Kongresowym poprzez usunięcie z jego terenu najbardziej patriotycznego elementu. Zarządzona z inicjatywy namiestnika Aleksandra Wielopolskiego przyniosła jednak skutek odwrotny od zamierzonego, przyspieszając wybuch powstania styczniowego. [przypis edytorski]
branka — powołanie do wojska, wcielenie do armii. W XIX w. do wojska szło na długie lata kilku chłopców z każdej wsi, wyznaczanych przez losowanie. [przypis edytorski]
branka — przymusowy pobór do wojska. [przypis edytorski]
brankard — wagon a. przedział służbowy. [przypis edytorski]
branka — [tu:] pobór do wojska (rosyjskiego). [przypis redakcyjny]
branka Wielopolskiego — Tzw. branka Wielopolskiego — potoczne określenie przymusowego poboru do wojska rosyjskiego młodzieży polskiej w 1863 roku. Miała ona na celu rozładowanie politycznego napięcia w Królestwie Kongresowym poprzez usunięcie z jego terenu najbardziej patriotycznego elementu. Zarządzona z inicjatywy namiestnika Aleksandra Wielopolskiego przyniosła jednak skutek odwrotny od zamierzonego, przyspieszając wybuch powstania styczniowego. [przypis edytorski]
branki Kirgisa — niewolnice kirgiskie; Kirgistan państwo w Azji Środkowej. [przypis edytorski]
branktas — svertas; perk.: sunkumai. [przypis edytorski]
bransoletki — tu: kajdanki. [przypis edytorski]
Brantôme, właśc. Pierre de Bourdeille (1535–1614) — pisarz francuski, autor Pamiętników (fr. Memoirs), dających obraz obyczajów epoki, opisujących ważne postaci ówczesnej Francji i Europy, zawierających anegdoty dotyczące pojedynków itp.; pierwsze tomy, opublikowane w latach 1665–1666, zawierały głównie Żywoty znakomitych ludzi i wielkich rycerzy francuskich (4 t.) oraz Żywoty znakomitych ludzi i wielkich rycerzy obcych krajów (2 t.), najbardziej znany tom stanowią jednak Żywoty pań swawolnych. [przypis edytorski]
Brantôme, właśc. Pierre de Bourdeille (1535–1614) — pisarz francuski, autor Pamiętników (fr. Memoirs), dających obraz obyczajów epoki; pierwsze tomy, opublikowane w latach 1665–1666, zawierały głównie Żywoty znakomitych ludzi i wielkich rycerzy francuskich (4 t.) oraz Żywoty znakomitych ludzi i wielkich rycerzy obcych krajów (2 t.). [przypis edytorski]
Brantôme, właśc. Pierre de Bourdeille (1540–1614) — fr. pisarz, autor m.in. Żywotów pań swawolnych. [przypis edytorski]
Brantôme, własc. Pierre de Bourdeille (1535–1614) — pisarz francuski, autor opublikowanych jego po śmierci obszernych Pamiętników (fr. Memoirs), dających obraz obyczajów epoki; pierwsze tomy, opublikowane w latach 1665–1666, zawierały głównie Żywoty znakomitych ludzi i wielkich rycerzy francuskich (4 t.) oraz Żywoty znakomitych ludzi i wielkich rycerzy obcych krajów (2 t.). [przypis edytorski]
Brantôme, własc. Pierre de Bourdeille (1535–1614) — pisarz francuski, autor Pamiętników (fr. Mémoires), dających obraz obyczajów epoki, opisująch ważne postaci ówczesnej Francji i Europy, anegdoty dotyczące pojedynków itp. Najbardziej znany tom Pamiętników, Żywoty pań swawolnych, to jedno z wielu dzieł literatury fr., przełożonych na język polski przez T. Boya-Żeleńskiego. [przypis edytorski]
brantowny (daw.) — (o metalu szlachetnym) czysty, wytopiony. [przypis edytorski]
brantowny — (o metalu szlachetnym) wytapiany. [przypis edytorski]
brant (starop.) — czysty kruszec. [przypis redakcyjny]
brant (starop.) — czysty, wypalony kruszec drogi. [przypis redakcyjny]
Brant — w oryginale nazwisko bohatera brzmi: Raine, Philip Raine. [przypis edytorski]
brant (z niem.) — kruszec wytopiony z rudy; brant olkuski: srebro z kopalń w Olkuszu. [przypis edytorski]
Branzard — król budziański (Bugia), namiestnik króla Agramanta w Barbarii (Tunis). [przypis redakcyjny]
Braque, Georges (188–1963) — malarz, grafik i rzeźbiarz francuski, wraz z Pablem Picasso współtworzył kubizm. [przypis edytorski]
brasa — lina służąca do obracania rei w płaszczyźnie poziomej w celu odpowiedniego ustawienia żagli w stosunku do wiatru. [przypis redakcyjny]
brasero (hiszp.) — naczynie w formie umieszczonej na nóżkach metalowej miski wypełnionej rozżarzonym węglem. [przypis edytorski]
bras — lina należąca do olinowania ruchomego na żaglowcu, służąca do ustawiania ożaglowania rejowego w płaszczyźnie najkorzystniejszej względem wiatru, poprzez odpowiednie obrócenie rei w płaszczyźnie poziomej (tzw. brasowanie rei); reja (pozioma belka na maszcie) ma na swych końcach (nokach) po jednej brasie. [przypis edytorski]
bras — lina, za której pomocą manipuluje się żaglami w płaszczyźnie poziomej. [przypis edytorski]
brasować — obracać reje pod najkorzystniejszym kątem do wiatru za pomocą brasów (tj. olinowania ruchomego pozwalającego na obracanie rei w poziomie); brasowanie wymaga wykonania obrotu dla wszystkich rei danego masztu jednocześnie; reja: poziome drzewce umocowane do masztu, do rei przyczepiony jest górny brzeg żagla. [przypis edytorski]
brasować — obracać reje pod najkorzystniejszym kątem do wiatru za pomocą brasów (tj. olinowania ruchomego pozwalającego na obracanie rei w poziomie); brasowanie wymaga wykonania obrotu dla wszystkich rei danego masztu jednocześnie; reja: poziome drzewce umocowane do masztu, do rei przyczepiony jest górny brzeg (tzw. lik) żagla. [przypis edytorski]
brasować — obracać reje pod najkorzystniejszym kątem do wiatru za pomocą brasów (tj. olinowania ruchomego pozwalającego na obracanie rei w poziomie); brasowanie wymaga wykonania obrotu wszystkich rei danego masztu jednocześnie. [przypis edytorski]
brasy — liny służące do manewrowania żaglami w płaszczyźnie poziomej w celu ustawiania ożaglowania rejowego w najkorzystniejszej pozycji względem wiatru. [przypis edytorski]
brata Antypatra — ’Ἀντιπάτρου (Niese), Ἀντίπα (Dindorf) [logiczne odczytanie to: „najstarszego syna, Archelaosa, brata Antypasa”, gdyż Archelaos i Antypas byli rodzonymi braćmi, synami Heroda i Maltake; red. WL]. [przypis tłumacza]
brata — chodzi o brata Dydony i zabójcę jej męża, tj. Pigmaliona, władcę Tyru. [przypis edytorski]
Brat Alberigo — rodem z Faency, jeden z towarzystwa braci wesołych (zob. uwagę do pieśni XXIX), zaprosił krewnego swego z synkiem na ucztę i w chwili, kiedy podawano owoce i jagody, kazał ich zamordować. Stąd urosło włoskie przysłowie: „On kosztował owoców brata Alberigo”. [przypis redakcyjny]
brata (…) najdroższego, umarłego (…) — mowa o Janie Żmichowskim, zmarłym w 1843 r. [przypis redakcyjny]
bratanka swego — właściwie Lelujka nie był bratankiem Królowej, tylko Króla. [przypis edytorski]
brata (…) noszącego tak piękne nazwisko — Sobieski. [przypis autorski]
brat dostał kartkę i nie stawił się jeszcze… — prawdopodobnie chodzi o kartkę z informacją, że wymieniona w dokumencie osoba powinna stawić się do deportacji, czyli transportu do obozu koncentracyjnego lub obozu zagłady. [przypis edytorski]
braterskie (daw.) — po bratersku, [przypis redakcyjny]
braterskie (daw. przysłówek) — po bratersku. [przypis redakcyjny]
brat Jonates — u Dindorfa: Άριστόβουλος. [przypis tłumacza]
Brat Jonathan (ang. Brother Jonathan) — dobroduszna personifikacja Nowej Anglii, kolebki kultury amerykańskiej, położonej na północnym wschodzie kraju, następnie Stanów Zjednoczonych, wyparta w tej ostatniej roli przez „Wuja Sama” (Uncle Sam). [przypis edytorski]
brat księcia Leszka, ów, co ma przezwisko Łokietek, brał dziewkę po księciu kaliskim — Władysław Łokietek ożenił się z Jadwigą, córką księcia gnieźnieńsko-kaliskiego Bolesława Pobożnego. [przypis edytorski]
brat łata — daw.: człowiek biedny, noszący zniszczone, połatane ubrania lub zubożały szlachcic, siedzący na wsi, bez szczególnych pretensji do bycia panem; dziś: człowiek serdeczny, przystępny, łatwo wchodzący w zażyłość. [przypis edytorski]
brat Michał, właśc. Koriat Michał Giedyminowicz (ok. 1307 – ok. 1365) — jeden z synów Giedymina, książę Nowogródka. [przypis edytorski]
brat mój — Robert, brat Karola Martela, domniemanego dziedzica korony węgierskiej. [przypis redakcyjny]
brat najmłodszy Borzywoja — Sobiesław. [przypis edytorski]
bratniak (pot.) — Bratnia Pomoc, nazwa studenckich organizacji samopomocowych. [przypis edytorski]
Bratniak — stowarzyszenie samopomocy studenckiej. [przypis edytorski]
Bratnia Pomoc a. Bratniak — studenckie organizacje samopomocowe, tworzone od połowy XIX wieku przy polskich uczelniach. [przypis edytorski]
bratnich wojen (…) Jokasty żal, smutek dwoisty — Wzmianka wojen tebańskich, w których synowie Jokasty Eteokles i Polinik wzajem siebie zamordowali. [przypis redakcyjny]
Bratny, Roman — właśc. Roman Mularczyk (1921–2017) – prozaik, publicysta i scenarzysta filmowy, autor powieści Kolumbowie. Rocznik 20., która dała nazwę całemu pokoleniu. [przypis edytorski]
brat Obżora — chodzi o angielskiego dominikanina Thomasa Wallisa, który łączył naukę Metamorfoz z Biblią. [przypis edytorski]
brat Obżora — Dominikanin, Tomasz Walleys, który komentował Metamorfozy Owidiusza, wyciągając z nich rzekome głębokie nauki moralne i zestawiając je z historiami z Pisma św. [przypis tłumacza]
bratowy — dziś popr. forma D. l. mn.: bratowych. [przypis edytorski]
Brat, pomagający bratu, są jako miasto mocne — Prz 18, 19. [przypis edytorski]
brat Redla — Alfred Redl pochodził z wielodzietnej rodziny, miał ośmioro rodzeństwa. [przypis edytorski]
brat słynnego generała Keith — generałem tym był James Francis Edward Keith (1696–1758), walczący o przywrócenie monarchii Stuartów, później w armii hiszpańskiej i rosyjskiej, następnie w służbie króla Prus, gdzie otrzymał stopnień marszałka polnego; zginął podczas wojny siedmioletniej w bitwie pod Hochkirch. [przypis edytorski]
bratszpil — machina do wyciągania kotwicy. [przypis autorski]
brat — tu: stryjeczny. [przypis redakcyjny]
Brat twój (…) w księgach objawienia o białych płaszczach i palmach nadmienia — Święty Jan w Objawieniu [Apokalipsie; red. WL], rozdz. 7, w. 9. [przypis redakcyjny]
bratu Rusinowi pokłon… — są to (przytoczone widocznie z pamięci) fragmenty tzw. Składu zasad, ułożonego przez Mickiewicza jako program polityczno-społeczny dla Legionu Polskiego organizowanego we Włoszech (marzec 1848). W tekście Mickiewicza inaczej: „Każdemu Słowianinowi, zamieszkałemu w Polsce, braterstwo, obywatelstwo, równe we wszystkim prawo”. [przypis redakcyjny]
brat Wespazjana i wtóry jego syn — brat Wespazjana: Sabinus [Tytus Flawiusz Sabinus (8–69 n.e.)]; wtóry jego syn: Domicjan [(51–96 n.e.) młodszy syn Wespazjana, brat Tytusa i jego następca jako cesarz rzymski]. [przypis tłumacza]
brat wschodził na niebie okrągły — Księżyc, którego poeta nazywa bratem słońca. [przypis redakcyjny]
Braty ridnyje, spasajte! (ukr.) — Bracia kochani, ratujcie! [przypis edytorski]
braty ridnyje (ukr.) — bracia kochani. [przypis redakcyjny]
braty (ukr.) — bracia. [przypis redakcyjny]
