Potrzebujemy Twojej pomocy!
Na stałe wspiera nas 457 czytelników i czytelniczek.
Niestety, minimalną stabilność działania uzyskamy dopiero przy 500 regularnych darczyńców. Dorzucisz się?
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | anatomiczne | angielski, angielskie | arabski | architektura | astronomia | białoruski | biologia, biologiczny | bez liczby pojedynczej | botanika | celtycki | chemiczny | chiński | czasownik | czeski | dopełniacz | dawne | drukarstwo, drukowany | dziecięcy | ekonomiczny | filozoficzny | fizyka | francuski | frazeologia, frazeologiczny | geografia, geograficzny | geologia | grecki | gwara, gwarowe | handel, handlowy | hebrajski | hinduski | historia, historyczny | hiszpański | holenderski | ironicznie | islandzki | japoński | język, językowy, językoznawstwo | łacina, łacińskie | literacki, literatura | liczba mnoga | matematyka | medyczne | mineralogia | mitologia | mitologia germańska | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | nieodmienny | niemiecki | norweski | obelżywie | poetyckie | pogardliwe | polski | polityczny | portugalski | pospolity | potocznie | prawo, prawnicze | przenośnie | przestarzałe | przymiotnik | przysłowiowy | przysłówek | psychologia, psychologiczny | regionalne | religijny, religioznawstwo | rodzaj męski | rodzaj nijaki | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | rzeczownik | rzymski | środowiskowy | staropolskie | starożytny | szwedzki | teatralny | techniczny | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | wulgarne | żartobliwie | zdrobnienie | żeglarskie | zoologia
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 161978 przypisów.
Charakterystyczną niezmiernie jest rzeczą, że w filozoficznych pracach modernistów katolickich postępowe, nowoczesne pojmowanie języka, zrozumienie dogmatyzującej roli, jaką odgrywa on w umysłowym życiu — zajmuje bardzo wybitne miejsce. Trzeba pamiętać, że kardynał Newman zajmował pod tym względem już stanowisko bardzo dobitne i z duchem nowoczesnej myśli zgodne. Dzisiaj Henri Bergson i w tej dziedzinie jest mistrzem, którego szkole poddać się musi każdy umysł, pragnący stać na poziomie współczesnej europejskiej kultury. Gdy piszę to, z prawdziwą rozpaczą myślę, że wszystko to znowu zostanie poczytane za mój paradoks, za chęć popisania się czymś oryginalnym, że znów jakiś pan Józef Kotarbiński przeciwstawi temu wszystkiemu swą filozofię z Uriela Acosty, a przecież tu na Zachodzie przenikają te rzeczy po prostu w krew i nerwy kół wykształconych, przecież już przeciętni — byle nie polscy — dziennikarze w stylu swym, sposobie pisania zdradzają wpływ Bergsonowskiej krytyki języka. Trzeba przyznać, że na ogół moderniści katoliccy przyczynili się niezmiernie do pogłębienia przeciętnej kultury filozoficznej inteligentnych kół europejskich, zmusili oni szerokie kręgi europejskiej publiczności do przedyskutowania i przemyślenia najistotniejszych zagadnień psychologii, filozofii, teorii poznania. Ludzie, którzy uczą się myśleć na pracach Newmana, którzy przemyślą jego przetłumaczoną niedawno na język francuski Grammaire de l'assentiment, są raz na zawsze zabezpieczeni od wulgarnych złudzeń naiwnej myśli, nieustannie na każdym kroku wikłającej się w samorzutnie stwarzanym fetyszyzmie pojęciowym. Gdy po pismach modernistów, Newmana, Tyrrela, Blondela, le-Roy przechodzi się — dajmy na to — do protokołów obrad niemieckiego kongresu socjaldemokratycznego — smutnych doświadcza się wrażeń. Pani Róża Luksemburg sformułowała niedawno pogląd, że aż do zwycięstwa proletariatu — myśl socjalistyczna nie może czynić postępów poza Marksa. Straszne jest zaniedbanie umysłowe kół, w których tego rodzaju karykaturalne twierdzenia są możliwe i nie ośmieszają na zawsze tych, co je wygłosili. Przypominają się najzjadliwsze wycieczki Chamberlaina przeciwko ewolucjonistycznej teorii poznania, która wyprowadza automatycznie z ciemnoty wiedzę prawdy. Pracy więc, której myśliciele wszystkich kierunków dokonywują sami nad sobą, zrzekają się marksiści typu R. Luksemburg — (a nie jest p. Luksemburg w tym swoim twierdzeniu ani odosobnioną, ani oryginalną) — na rzecz dziejowej dialektyki. Rozwój ekonomiczny myśli za nich. Jerzy Plechanow z głęboką pogardą traktuje „chaotyczne” pisma Sorela. Jest to całkiem szczere. Struktura umysłowa Plechanowa jest całkiem niewspółmierną z umysłem, posiadającym tak wybitnie postępowe wyszkolenie, jak Jerzy Sorel, jedyny dziś pisarz socjalistyczny, którego miejsce w historii myśli ludzkiej jest zabezpieczone. [przypis redakcyjny]
charaktery — tu: litery. [przypis edytorski]
charaktery — tu: litery, znaki. [przypis edytorski]
charakteryzowany (z gr.) — znamionowany, jakiś dygnitarz. [przypis redakcyjny]
Charakteryzuje je to, że nie oznaczają one luźnego udziału (…) ściśle z sobą powiązanych jednostek, znajdujących się w określonym położeniu pokoleniowym — K. Mannheim, Das Problem der Generationen, „Kölner Vierteljahrshefte für Soziologie” 1928, s. 312. [przypis autorski]
charakteryzuje „najświeższy zwrot w literaturze europejskiej” (…) Waleria Marrené-Morzkowska (…) — W. Marrene-Morzkowska, Neoromantyzm, „Przegląd Poznański” 1895, nr 34–35. Ta sama autorka pisała w artykule Współczesny mistycyzm („Przegląd Tygodniowy” 1892, nr 1) o „grupach neoromantyków, którzy w piątym dziesiątku bieżącego wieku zajaśnieli żywym, choć efemerycznym blaskiem”, doszukując się szczególnych podobieństw między „nową szkołą francuską” a twórczością Norwida. „Poezje jego nie są wprawdzie tak wykończone co do formy, o której wówczas, u nas szczególnie, bardzo mało myślano, ale mają coś nieodpowiedzialnego z umysłu czy konieczności, co jest właściwością całej grupy symbolistów. A przy tym panteizm, metempsychoza, neobuddyzm wyzierają niemal z każdego wiersza”. (Tamże, nr 16). [przypis autorski]
charas — specjalny tytoń hinduski derwiszów. [przypis autorski]
charaszo (ros.) — dobrze. [przypis edytorski]
charaszo, skażu (ros.) — dobrze, powiem. [przypis edytorski]
Charbin a. Harbin — miasto w Mandżurii. [przypis edytorski]
charchocą (pot.) — dziś popr.: charkoczą a. charkocą. [przypis edytorski]
charci (starop. forma) — dziś M.lm: charty. [przypis edytorski]
Charcot, Jean-Martin (1825–1893) — francuski lekarz neurolog, twórca nowoczesnej neurologii. [przypis edytorski]
Charcot, Jean-Martin (1825–1893) — fr. lekarz neurolog, w szpitalu w Salpêtrière zajmował się przypadkami epilepsji i histerii, tam też przeprowadzał sławne publiczne pokazy wywoływania poprzez hipnozę napadów histerii u swych pacjentek; należał do prekursorów psychiatrii. [przypis edytorski]
charcze — dziś popr. forma 3.os.lp: charczy. [przypis edytorski]
charcze — dziś popr. forma: charczy. [przypis edytorski]
Chardin, [Jean] (1643–1713) — podróżnik francuski, autor najobszerniejszego dzieła o Persji, pełnego ciekawych szczegółów o życiu i obyczajach narodu. [przypis autorski]
Chardin, Jean (1699–1779) — francuski malarz, mistrz scen rodzajowych i martwej natury. [przypis edytorski]
Chardin, John (1643–1713) — autor Podróży do Persji i Indii Wschodnich. [przypis tłumacza]
chardon (fr.) — oset. [przypis tłumacza]
Charell, Eric, właściwie Löwenberg (1894–1974) — aktor i tancerz niemiecki, organizator rewii w Berlinie. Od 1932 r. na emigracji, od 1937 r. w Stanach Zjednoczonych. Powrócił do Niemiec w r. 1945. [przypis edytorski]
Charenton — miejscowość pod Paryżem, przy ujściu Marny do Sekwany. (Znajduje się tu znany zakład dla obłąkanych.) [przypis redakcyjny]
Charenton — siedziba kalwinizmu. [przypis tłumacza]
Charenton — szpital wariatów w Paryżu. [przypis tłumacza]
Charenton — w Charenton znajdowała się świątynia zboru protestanckiego. [przypis tłumacza]
Charenton — zakład obłąkanych. [przypis tłumacza]
chargée d'affaires — pełnomocnik dyplomatyczny, dyplomata niższego stopnia. [przypis edytorski]
charge d'affaires (fr.) — szef misji dyplomatycznej najniższej rangi (niższej niż ambasador lub minister pełnomocny). [przypis edytorski]
chargot — dziś: charkot. [przypis edytorski]
Charicles (…) rękę (…) ujął tak zręcznie, by dobijającego ostatków życia pulsu namacać. Tyberyusz (…) odgadł myśl jego… — historyczne [Tacyt, Roczniki VI, 50]. [przypis autorski]
Charidemos — generał-kondotier, naturalizowany za zasługi, ożeniony z córką księcia Tracji, walczył przeciw Amfipolis, bronił Chersonezu i Olintu; Aleksander Wielki żądał między innymi i jego wydania i od tego jednego żądania nie odstąpił: zatem uciekł Charidemos do Persji, gdzie swój liberalizm przypłacił głową. [przypis tłumacza]
Charing Cross — dworzec kolejowy w centrum Londynu, zbudowany w 1864 r. [przypis edytorski]
charisma (łac.) — dar. [przypis redakcyjny]
Charis — u Greków bogini wdzięku niewieściego. [przypis redakcyjny]
Charitas (gr. cháris, łac. caritas: miłość) — w chrześcijaństwie jedna z trzech cnót: miłość bliźniego i Boga, miłosierdzie. Współcześnie używana jest forma caritas. [przypis edytorski]
charitativum (…) subsydium — dobrowolny zasiłek. [przypis redakcyjny]
Charité — miłość w najwyższym znaczeniu teologicznym; miłość Boga wolna od wszelakiej myśli ziemskiej. [przypis tłumacza]
„Charivari” (fr.) — dosł.: kocia muzyka; tytuł ilustrowanego pisma satyrycznego, które wychodziło w Paryżu od 1832 r. [przypis redakcyjny]
charivari (fr.) — zgiełk, wrzawa. [przypis edytorski]
charivari — rodzaj prześmiewczej pieśni, kakofoniczna parodia serenady. [przypis edytorski]
chark — dziś popr.: charkot a. charczenie. [przypis edytorski]
charłać — chorować, słabować. [przypis edytorski]
charłactwo — wyniszczenie organizmu; znaczny spadek masy ciała wskutek utraty podskórnej tkanki tłuszczowej oraz zmniejszenia objętości mięśni. [przypis edytorski]
charłaczy (daw.) — upośledzony, niedorozwinięty, niezdrowy; tu przen.: ubogi duchowo i intelektualnie. [przypis edytorski]
charłak — człowiek schorowany, mizerny, mizerak; tu: biedak. [przypis edytorski]
charłak — człowiek w stadium wyniszczenia organizmu (charłactwa) na skutek chronicznego niedożywienia, powodującego znaczny spadek masy ciała, utratę podskórnej tkanki tłuszczowej, zmniejszenie objętości mięśni, a następnie również organów wewnętrznych. [przypis edytorski]
charłak — człowiek wyniszczony chorobą; cherlak, mizerak. [przypis edytorski]
charłaki— We fragmencie tym, pisanym obcą ręką, znajduje się w tym miejscu słowo malingres, co do którego nie ma zupełnej zgodności, tak co do jego odczytania jak i rozumienia. [przypis tłumacza]
charlał — chyrlał, słabował. [przypis redakcyjny]
Charlemagne — francuski zapis imienia Karola Wielkiego (742 lub 747–814), króla Franków, a od roku 800 cesarza Imperium Rzymskiego. [przypis edytorski]
Charles Albert de Longueval, trzeci hrabia Bucquoy (1607–1663) — pełnił wysokie rangą funkcje wojskowe i cywilne w hiszpańskich Niderlandach; podczas wojny trzydziestoletniej walczył jako dowódca hiszpańskiej jazdy. [przypis edytorski]
Charles Batteux (1713–1780) — estetyk francuski, twórca francuskiej filozofii sztuki, znany ze swych dzieł: Les Beaux arts (1746) i Cours des beltes lettres (1747–1750). Ostatnie dzieło rozpowszechnione było w Niemczech w tłumaczeniu Ramlera (1756–1758). [przypis redakcyjny]
Charles Chesnelong (1820–1899) — fr. polityk, senator, jeden z przywódców partii legitymistów, orędownik powrotu monarchii w osobie Henryka d'Artois. [przypis edytorski]
Charles-Claude Genest (1639–1719) — pisarz i duchowny fr., członek Akademii Francuskiej. [przypis edytorski]
Charles Collé (1709–1783) — piosenkarz francuski. [przypis tłumacza]
Charles Dickens — pisarz angielski XIX w. Klasyczny przedstawiciel specyficznego humoru angielskiego. [przypis autorski]
Charles George Gordon (1833–1885) — generał i administrator brytyjski w epoce kolonialnej. [przypis edytorski]
Charles-Joseph Panckoucke, cytat za: C. Hesse, Publishing and cultural politics in revolutionary Paris, 1789–1810, Berkeley, Los Angeles, Oxford, 1991, http://publishing.cdlib.org/ucpressebooks/view?docId=ft0z09n7hf;brand=ucpress, (dostęp 16.02.2014), s. 114. [przypis autorski]
Charles Leconte de Lisle (1818–1894) — fr. poeta i filozof, przedstawiciel parnasizmu. [przypis edytorski]
Charles Montalembert (1810–1870) — dziennikarz, historyk i polityk fr, zwolennik katolicyzmu liberalnego. [przypis edytorski]
Charles Nodier (1780–1844) — francuski pisarz, krytyk, prekursor romantyzmu; Teresa Aubert i ukazana tam relacja miłosna posłużyła do jakiegoś stopnia ukształtowaniu sceny pożegnalnej Lilli z Lelum. [przypis edytorski]
charleston — taniec towarzyski, popularny w latach 20. i 30. XX wieku. [przypis edytorski]
Charles Vaillant — lekarz francuski, który stracił obie ręce, pracując przy roentgenie. [przypis redakcyjny]
Charlet, Nicolas Toussaint (1792–1845) — francuski malarz i grafik. [przypis edytorski]
Charlie Chaplin — brytyjski aktor i reżyser okresu kina niemego. [przypis edytorski]
Charlie Chaplin, (…) Buster Keaton i Harry Langdon — amerykańscy komicy kina niemego; byli jednocześnie reżyserami i scenarzystami. [przypis edytorski]
Charlotte Corday (1768–1793) — rewolucjonistka francuska, żyrondystka, zabójczyni Marata, jednego z przywódców jakobinów, została zgilotynowana. [przypis redakcyjny]
Charlottenburg — w owym czasie oddzielne miasto pod Berlinem, obecnie jedna z jego dzielnic. [przypis redakcyjny]
Charlottetown — stolica Wyspy Księcia Edwarda. [przypis edytorski]
charmant garçon (fr.) — czarujący chłopiec. [przypis edytorski]
charme (fr.) — czar, urok. [przypis edytorski]
charme (fr.) — wdzięk. [przypis edytorski]
Charmes-Chambertin — gatunek czerwonego wina francuskiego z Burgundii. [przypis edytorski]
charmeur (fr.) — człowiek czarujący, uwodzicielski. [przypis edytorski]
charmeur (fr.) — mężczyzna pełen uroku. [przypis edytorski]
charmeur (fr.) — uwodziciel a. zaklinacz. [przypis edytorski]
Charmian a. Charmion (gr. Χάρμιον, od χαρμα: radość) — zaufana służąca i doradczyni Kleopatry VII, ostatniej królowej Egiptu. [przypis edytorski]
Charmian: No, ale teraz, kochanie… — w tej mowie Charmiany wybitny filolog klasyczny Zieliński (profesor uniwersytetu petersburskiego, obecnie warszawskiego) upatrywał aluzję do narodzenia Chrystusa (dziecko, któremu by Herod judzki hołd składał), zwracając uwagę, że pięćdziesiąty rok życia Charmiany przypadałby właśnie na początek naszej ery. Uważam możliwość takiej aluzji za wykluczoną, zwłaszcza w scenie pełnej żartów i nieprzyzwoitości. [przypis tłumacza]
Charmidesa, Glaukonowego syna — Glaukon, ojciec Periktione, jest więc dziadkiem młodego Glaukona, a stryjem Kritiasa. [przypis tłumacza]
Charmides — brat matki Platona, Periktione, a stryjeczny brat Kritiasa, syn Kalajschrosa. [przypis tłumacza]
Charmides — sławny z piękności, młodszy brat matki Platona, brat stryjeczny Kritiasa, z którym padł pod Munichią (port Aten) w obronie trzydziestu tyranów. [przypis tłumacza]
Charmides ten oto ma wielu wielbicieli — był bardzo piękny (Platon, Charmides, sceneria z r. 430. Charmides jest wtedy młodym chłopcem). [przypis tłumacza]
Charmides (zm. 403 p.n.e.) — ateński polityk, w czasach rządów tzw. trzydziestu tyranów należał do dziesiątki osób odpowiedzialnych za port w Pireusie; uczeń Sokratesa; syn Glaukona, młodszy brat matki Platona, Periktione; osierocony, wychowany przez swojego stryjecznego brata Kritiasa, zginął razem z nim w przegranej bitwie pod Munichią, broniąc rządów trzydziestu tyranów przed ateńskimi wygnańcami walczącymi o przywrócenie demokracji. [przypis edytorski]
Charolais, właśc. Karol de Bourbon, hrabia Charolais (1700–1760) — francuski arystokrata, książę krwi; nie miał legalnego potomstwa, po jego śmierci hrabstwo Charolais stało się częścią ziem królewskich. [przypis edytorski]
Charon — a figure from Greek mythology who ferried the souls of the dead to the underworld. [przypis edytorski]
Charondas (…) kary (…) iż żyją w złym towarzystwie — Diodor Sycylijski, Biblioteka historyczna, XII, 12, 3. [przypis tłumacza]
Charondas (VI w. p.n.e.) — gr. filozof i prawodawca ojczystego miasta Katana na Sycylii. Jego prawa przyjęły również inne kolonie gr. [przypis edytorski]
Charondas (VI w. p.n.e.) — gr. filozof i prawodawca ojczystego miasta Katana na Sycylii; jego prawa przyjęły również inne kolonie greckie na Sycylii i w płd. części Płw. Apenińskiego. [przypis edytorski]
Charon (mit. gr.) — przewoźnik dusz zmarłych przez rzekę Styks. [przypis redakcyjny]
Charon (mit. gr.) — przewoźnik, przeprawiający dusze zmarłych do Hadesu. [przypis edytorski]
Charon (mit. gr.) — przewoźnik, przeprawiający dusze zmarłych przez podziemną rzekę do krainy umarłych. [przypis edytorski]
Charon (mit. gr.) — przewoźnik przeprawiający dusze zmarłych przez podziemną rzekę do krainy umarłych. [przypis edytorski]
Charon (mit. gr.) – przewoźnik, przeprawiający dusze zmarłych przez podziemną rzekę do krainy umarłych. Starożytni Grecy kładli swoim zmarłym na języku obola, drobną monetę, jako zapłatę dla Charona. [przypis edytorski]
Charon (mit. gr.) — sługa Hadesa-Plutona, przewoził dusze zmarłych przez podziemną rzekę Styks do krainy umarłych. Starożytni Grecy kładli swoim zmarłym na języku obol, drobną monetę, jako zapłatę dla Charona. [przypis edytorski]
Charon — według mit. gr. bóg podziemi, przewoził dusze zmarłych w łodzi przez rzekę Styks i wody Acherontu do krain piekielnych. [przypis redakcyjny]
charoset — potrawa pesachowa składająca się z musu jabłkowego, orzechów, migdałów, cynamonu i wina, mająca przypominać zaprawę murarską (glinę) do wytwarzania cegieł, używaną przez Żydów podczas niewolniczej pracy w Egipcie. [przypis tłumacza]
Charron, Pierre (1541–1603) — francuski filozof i teolog katolicki, uczeń i przyjaciel Montaigne'a, nadworny kaznodzieja Małgorzaty de Valois, żony króla Henryka IV Burbona; przedstawiał kontrowersyjną formę sceptycyzmu, postulował oddzielenie etyki od religii i traktowanie jako niezależnej dyscypliny filozoficznej. [przypis edytorski]
charszcze — tu: rośliny morskie. [przypis redakcyjny]
Charta libertatis, Magna Charta Libertatum (łac.) — Wielka Karta Swobód, ogłoszona w Anglii w r. 1215. [przypis edytorski]
Charta Magna, Ustawa Kardynalna, Karta Swobód — dokumenty stanowiące kamienie milowe prawodawstwa i ustroju państwowego w Anglii. [przypis edytorski]
