Przypisy

jakem słyszał — jak słyszałem. [przypis edytorski]

jakem spływał — inaczej: jak spływałem; przykład konstrukcji z ruchomą końcówką czasownika. [przypis edytorski]

jakem stał się — przykład ruchomej końcówki fleksyjnej czasownika; inaczej: jak stałem się. [przypis edytorski]

jakem to był czynił (daw.) — przykład użycia czasu zaprzeszłego, wyrażającego czynność wcześniejszą w stosunku do czynności (zjawisk itp.) wyrażonych zwykłym czasem przeszłym; znaczenie: jak to czyniłem uprzednio (wcześniej, dawniej itp.). [przypis edytorski]

jakem (…) tom — skrócone od: jak jestem (…) to jestem. [przypis edytorski]

jakem tu przywędrował — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; inaczej: jak tu przywędrowałem. [przypis edytorski]

jakem (…) umiał — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; inaczej: jak umiałem. [przypis edytorski]

jakem uważała — jak uważałam (przykład konstrukcji z ruchomą końcówką czasownika); tu w znaczeniu: jak zauważyłam, jak zrozumiałam. [przypis edytorski]

jakem widywał — inaczej: jak widywałem (konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika). [przypis edytorski]

jakem (…) widział — inaczej: jak widziałem (przykład konstrukcji z ruchomą końcówką czasownika). [przypis edytorski]

jakem wielki — jak jestem wielki. [przypis edytorski]

jakem wpadł — jak wpadłem; gdy wpadłem. [przypis edytorski]

jakem (…) wyedukował — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; inaczej: jak wyedukowałem. [przypis edytorski]

jakem (…) wypatrywał — jak wypatrywałem. [przypis edytorski]

jakem żyw (daw.) — jak żyję. [przypis edytorski]

jakeście zadżumieni — skrócone od: jak jesteście zadżumieni. [przypis edytorski]

jakeś co zmalował — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; inaczej: jak coś zmalowałeś. [przypis edytorski]

Jakeś kazała — przykład konstrukcji z ruchomą końcówką czasownika; inaczej: jak kazałaś. [przypis edytorski]

jakeś (…) kradł — dziś raczej: jak kradłeś. [przypis edytorski]

jakeśmy (…) chodzili — inaczej: jak chodziliśmy (konstrukcja zdaniowa z ruchomą końcówką czasownika). [przypis edytorski]

jakeśmy dziećmi byli — inaczej: jak byliśmy dziećmi (konstrukcja zdaniowa z ruchomą końcówką czasownika). [przypis edytorski]

jakeśmy (…) posuwali się — inaczej: jak się posuwaliśmy (konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika). [przypis edytorski]

jakeśmy się bawili — dziś raczej: jak się bawiliśmy. [przypis edytorski]

jakeśmy się pobili — dziś raczej: jak się pobiliśmy. [przypis edytorski]

jakeśmy się (…) pokłócili — dziś raczej: jak się pokłóciliśmy. [przypis edytorski]

jakeśmy się (…) przypatrywali — inaczej: jak się przypatrywaliśmy (konstrukcja zdaniowa z ruchomą końcówką czasownika). [przypis edytorski]

jakeśmy się ugodzili — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; inaczej: jak się ugodziliśmy. [przypis edytorski]

jakeśmy się (…) zbliżali — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; inaczej: jak się zbliżaliśmy. [przypis edytorski]

jakeśmy się (…) znaleźli — inaczej: jak się znaleźliśmy (konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika). [przypis edytorski]

jakeśmy — skrócone od: jak [jest]eśmy. [przypis edytorski]

jakeśmy (…) stracili — inaczej: jak straciliśmy (konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika). [przypis edytorski]

jakeśmy to czynili — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; inaczej: jak to czyniliśmy. [przypis edytorski]

jakeśmy wyruszyli — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; inaczej: jak wyruszyliśmy. [przypis edytorski]

jakeś (…) natchnął — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; dziś: jak natchnąłeś. [przypis edytorski]

jakeś osądził — dziś: jak osądziłeś. [przypis edytorski]

jakeś (…) powiedział — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; inaczej: jak powiedziałeś. [przypis edytorski]

jakeś sama w lustrze się ustawiła — jak sama ustawiłaś się w lustrze. [przypis edytorski]

jakeś się domyślił — inaczej: jak się domyśliłeś; przykład konstrukcji z ruchomą końcówką czasownika. [przypis edytorski]

jakeś się dostał — przykład ruchomej końcówki fleksyjnej czasownika; inaczej: jak się dostałeś. [przypis edytorski]

jakeś się tu dostał — dziś raczej: jak się tu dostałeś. [przypis edytorski]

jakeś taki chwat — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika, inaczej: jak jesteś taki chwat. [przypis edytorski]

Jakeś taki (daw.) — skrócone od: jak jesteś taki. [przypis edytorski]

jakeś to nazwał — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; inaczej: jak to nazwałeś. [przypis edytorski]

jakeś tu wszedł — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika, inaczej: jak tu wszedłeś. [przypis edytorski]

jakeś ty się uchował — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika, inaczej: jak ty się uchowałeś? [przypis edytorski]

Jakeś ty, takom ja (…) służką (daw. składnia) — skrócone od: jak jesteś ty, tak jestem ja (…) służką. [przypis edytorski]

jakeśwa (…) przyjechali (gw.) — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; inaczej: jak przyjechaliśmy, gdy przyjechaliśmy, odkąd przyjechaliśmy. [przypis edytorski]

jakeś zmykał — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika, inaczej: jak zmykałeś. [przypis edytorski]

jak gdybym był (…) wstąpił — konstrukcja daw. czasu zaprzeszłego, wyrażającego czynności i zdarzenie wcześniejsze od opisywanych w czasie prostym przeszłym; inaczej: jak gdybym wcześniej wstąpił. [przypis edytorski]

jak gdyby nie była konieczna — dziś: jak gdyby nie było konieczne; por. konstrukcje typu: „mniejsza, że…” itp. [przypis edytorski]

jak gdyby on był Stanleyem, który z narażeniem życia odszukał Livingstone'a — Henry Morton Stanley był walijskim dziennikarzem i korespondentem, który w 1871 roku został wysłany do Afryki w celu odnalezienia zaginionego szkockiego misjonarza protestanckiego, Davida Livingstone'a. Misja Stanleya zakończyła się sukcesem. [przypis edytorski]

jak Hefajstos Aresa i Afrodytę krępuje — bóg wojny Ares miał romans z piękną boginią miłości Afrodytą, żoną kulawego boga-kowala, Hefajstosa. Zdradzany mąż przygotował cienką, niewidoczną metalową sieć, schwytał w nią śpiących w łożu kochanków i wystawił na pośmiewisko przed bogami olimpijskimi; zob. Odyseja VIII 266 i nast. [przypis edytorski]

jak Homer powiada, podzielili się władzą Zeus i Posejdon, i Pluton, kiedy ją od ojca wzięli — Homer, Iliada XV 187 i nast. [przypis edytorski]

jakich kropli (pot.) — dziś raczej: jakichś kropli. [przypis edytorski]

jakichściś (gw.) — jakichś. [przypis edytorski]

jaki drobiazg — dziś raczej: jakiś drobiazg. [przypis edytorski]

jaki — dziś popr.: jakiś. [przypis edytorski]

jakie — dziś popr.: jakieś. [przypis edytorski]

jakiego — dziś popr.: jakiegoś. [przypis edytorski]

jakiegom nie spodziewał się ujrzeć (daw.) — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; inaczej: jakiego nie spodziewałem się ujrzeć. [przypis edytorski]

jakiegom zaznawał —- konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; inaczej: jakiego zaznawałem. [przypis edytorski]

jakiegoś paszportu, z którym można wszędzie mieszkać — w Imperium Rosyjskim funkcjonowały paszporty wewnętrzne, uprawniające do wyjazdu poza granice swojej jednostki administracyjnej. [przypis edytorski]

jakiej — dziś popr.: jakiejś. [przypis edytorski]

jakiej winy karą — sens: z powodu kary za jaką winę. [przypis edytorski]

jakiem — daw. forma dla r.n. i r.ż.; dziś tożsama z formą r.m.: jakim. [przypis edytorski]

jakiem — daw. forma N. i Msc. lp zaimków r.n.; dziś tożsama z r.m.: jakim. [przypis edytorski]

jakiem (daw.) — forma N.,Msc.lp zaimka pytajnego r.n.; dziś popr.: jakim. [przypis edytorski]

jakiem kształtem (starop.) — jakimś sposobem. [przypis edytorski]

jakiem takiem (starop.) — jakim takim; znośnym. [przypis edytorski]

jakieś ty mógł — daw. konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; inaczej: jak ty mogłeś. [przypis edytorski]

Jakie się zwykle piszą (daw.) — dziś popr. tylko z formą bezosobową czasownika: jakie się zwykle pisze, albo z imiesłowem przymiotnikowym biernym: jakie zwykle są pisane. [przypis edytorski]

jakiesi (gw.) — jakieś. [przypis edytorski]

jakie to dziecię zasiadało raz w świątyni pomiędzy doktorami — aluzja do ewangelicznej opowieści (Łk 2,41–50) o dwunastoletnim Jezusie, który zgubił się swoim ziemskim rodzicom, Marii i Józefowi, gdy po święcie Paschy wracali z Jerozolimy do domu, do Nazaretu i został odnaleziony dopiero po trzech dniach poszukiwań: z całkowitym spokojem, czując się na właściwym sobie miejscu, oddawał się dysputom religijnym w świątyni, zasiadając jak wśród uczonych w Piśmie (doktorów), „Wszyscy zaś, którzy Go słuchali, byli zdumieni bystrością Jego umysłu i odpowiedziami” (Łk 2,47). [przypis edytorski]

jakim był — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; inaczej: jaki byłem. [przypis edytorski]

jakim czołem — jak śmiałeś; z jakiego powodu. [przypis edytorski]

jakimi słowy — dziś popr. forma N. lm: jakimi słowami. [przypis edytorski]

jakim ja łagodny — skrócona forma; inaczej: jaki jestem łagodny. [przypis edytorski]

jakim ja — tu skrócone od: jaki ja jestem. [przypis edytorski]

jakim oni czołem — jak mieli czelność, jak śmieli. [przypis edytorski]

jakimż — forma z partykułą wzmacniającą -że, skróconą do -ż. [przypis edytorski]

jak iść w łąki — inaczej: kiedy pójdzie się na łąki. [przypis edytorski]

jakiśmy mieli (daw.) — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; inaczej: jaki mieliśmy. [przypis edytorski]

jakiśmy posiadali — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika: jaki posiadaliśmy. [przypis edytorski]

jakiś na to środek znalazł — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; inaczej: jaki na to środek znalazłeś. [przypis edytorski]

jakiś pisarz komedii — Arystofanes, który w komedii Chmury poddał krytyce wpływ nauk Sokratesa na młodzież. [przypis edytorski]

jakiś północny poeta spisze o tym kiedyś bardzo dziwaczny poemat epiczny — aluzja do poematu epickiego Raj utracony (1667) angielskiego poety Johna Miltona. [przypis edytorski]

jakisik (gw.) — jakiś. [przypis edytorski]

jaki — tu dziś popr.: jakiś. [przypis edytorski]

Jaki uznaje przyrodoznawstwo powiedz. Świat bowiem nauk historycznych jest nieco odmienny. — echo przełomu antypozytywistycznego, który dokonał się na przełomie XIX i XX wieku. Obowiązujący w ówczesnej nauce paradygmat przyrodoznawczy okazał się niewystarczający dla nauk humanistycznych, których przedstawiciele sprzeciwiali się takiemu ograniczaniu metodologii badań, które owocowało np. ewolucjonistycznym podejściem do powstawania społeczeństw, utożsamianiem utworów literackich z zapisem biografii autora itd., znacząco zawężając horyzonty humanistyki. [przypis edytorski]

jaki z gniewliwej piorun Jego ręki (starop.) — szyk przestawny, zdanie eliptyczne; inaczej: jaki [jest] piorun z Jego gniewliwej ręki. [przypis edytorski]

jak ja, każdy niewolnik ma siłę Swojej niewoli potargać łańcuchy — parafraza Seneki z Listów do Lucyliusza. [przypis edytorski]

jak jest dzwonek, żeby jedna strona jezdni jechała — dawniej do regulacji ruchu na skrzyżowaniach używano sygnalizacji świetlnej z dzwonkami jako dodatkowymi sygnałami dźwiękowymi. [przypis edytorski]

Jak kamienie przez Boga rzucane na szaniec… — fragment utworu Juliusza Słowackiego Testament mój. [przypis edytorski]

jakkolwiekbym urósł był — daw. forma czasu zaprzeszłego; znaczenie: jakkolwiekbym urósł uprzednio (wcześniej, zanim miały miejsce zdarzenia i czynności wyrażone czasem przeszłym zwykłym). [przypis edytorski]

jakkolwiek ono było — tu: jakkolwiek to było; jakkolwiek tam było. [przypis edytorski]

jak król ów bajeczny przerabia na złoto — nawiązanie do mitu gr. o frygijskim królu Midasie, dla którego wymarzona zdolność zamiany w złoto dotkniętych przedmiotów okazała się ostatecznie przekleństwem. [przypis edytorski]

Jak krwią twarz Zbawcy na chuście świętej… — Stefan Garczyński, Do ludów. [przypis edytorski]

jak ktoś, co — dziś popr.: jak ktoś, kto. [przypis edytorski]

Jak kwiat człowiek powstaje i skruszon bywa. Przemija jako cień (…) — por. Księga Hioba 14,2, szczególnie w tłum. Jakuba Wujka. [przypis edytorski]

jak litewski naród przyjął chrześcijańską wiarę — tj. w 1387 r. [przypis edytorski]