ZBIÓRKA KRYZYSOWA
Potrzebujemy 125 tys. zł do końca 2024 roku, żeby móc dalej funkcjonować. Dlaczego?
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza | przypisy tradycyjne
Według kwalifikatora: wszystkie | anatomiczne | angielski, angielskie | architektura | astronomia | białoruski | biologia, biologiczny | czeski | dopełniacz | dawne | filozoficzny | francuski | geologia | grecki | gwara, gwarowe | handel, handlowy | hebrajski | historia, historyczny | hiszpański | łacina, łacińskie | literacki, literatura | medyczne | mitologia | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | niemiecki | poetyckie | pogardliwe | portugalski | potocznie | prawo, prawnicze | przenośnie | przestarzałe | przysłowiowy | regionalne | religijny, religioznawstwo | rodzaj nijaki | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | staropolskie | starożytny | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | żartobliwie | żeglarskie | zoologia
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 8739 przypisów.
malwa — roślina o dużych barwnych kwiatach. [przypis edytorski]
malwazja — dziś popr.: małmazja, dawne ogólne określenie słodkiego wina; pierwotnie nazwa ciemnych, aromatycznych win produkowanych w okolicach miasta Malvasia na Peloponezie. [przypis edytorski]
malwersacja — sprzeniewierzenie, nadużycie finansowe polegające na przywłaszczeniu sobie powierzonych pieniędzy a. mienia. [przypis edytorski]
Malwina — chodzi o Marię Wirtemberską (1768–1854), córkę Adama Kazimierza i Izabeli z Flamingów Czartoryskich, autorkę powieści Malwina, czyli domyślność serca, wyd. w 1816 w Warszawie. [przypis edytorski]
Malwina, czyli domyślność serca — powieść Marii Wirtemberskiej (1768–1854), wydana w 1816 w Warszawie; pierwsza w literaturze polskiej powieść ukazującą życie wewnętrzne bohaterki. [przypis edytorski]
Malwina, Fingal — bohaterowie epickich, rzekomo starożytnych poematów celtyckich Pieśni Osjana, opublikowanych w 1760 przez Jamesa Macphersona jako tłumaczenie z języka gaelickiego; mimo że w 1805 starożytny epos okazał się falsyfikatem, a rzekomy tłumacz autorem, tekst zyskał ogromną popularność w dobie romantyzmu i był tłumaczony na liczne języki w całej Europie. [przypis edytorski]
Malwina prowadziła Osjana przez skały morweńskie — Morwen: fikcyjne szkockie królestwo z III w. występujące w epickich, rzekomo starożytnych poematach celtyckich, opublikowanych po angielsku w latach 1760–73 przez poetę Jamesa Macphersona. Znane jako Pieśni Osjana, poematy te zrobiły wielkie wrażenie i stały się bardzo popularne w całej Europie; uważane za zabytki dawnej poezji, porównywane z utworami Homera, wywarły wielki wpływ na rozwój romantyzmu. Występująca w nich Malwina była ukochaną Oskara, syna Osjana, niewidomego barda, narratora i rzekomego autora pieśni. [przypis edytorski]
Malwina — romans autorstwa Sophie Cottin z 1800 roku. [przypis edytorski]
Malwiny a. Falklandy — wyspy na płd.-zach. Atlantyku, ok. 500 km na wsch. od wybrzeży Argentyny. [przypis edytorski]
mama chodzili do szpitala, aż umarli — gwarowa forma grzecznościowa: w niektórych gwarach mówi się oni o osobie, której należy się szacunek. [przypis edytorski]
mamai — ożywczy owoc amerykański o pomarańczowym miąższu i posmaku. [przypis autorski]
mamałyga — potrawa z mąki kukurydzianej; przen.: nieapetyczna papka. [przypis edytorski]
mamałyga — potrawa z mąki kukurydzianej. [przypis redakcyjny]
mamałyga — potrawa z mąki kukurydzianej. [przypis tłumacza]
mamamuszi w „Mieszczaninie szlachcicem” Moliera — w komedii Mieszczanin szlachcicem marzący o szlachectwie pan Jourdain zostaje przez rzekome poselstwo od syna sułtana tureckiego mianowany mamamuszim, co ma oznaczać „wojewodę”. [przypis edytorski]
maman (fr.) — mama. [przypis edytorski]
maman (fr.) — mamo. [przypis edytorski]
Mama Oclla — Jest to imię, które przyjmują królowe wstępujące na tron. [przypis tłumacza]
Mama Ocllo — także: Mama Uqllu, Mama Ogllo, Mama Oullo lub Mama Occlo; w mitologii inkaskiej bogini płodności, córka boga Słońca, Inti i Mama Quilla lub też (w innej wersji mitu) córka Wirakoczy (dosł. „Człowiek z Morskiej Piany”), boskiego stwórcy świata, i Mama Cocha; siostra i żona Manco Capaca, legendarnego władcy, założyciela Cuzco; nauczyła Indian sztuki przędzenia wełny. [przypis edytorski]
Ma (…) marito — Tasso, Jerozolima wyzwolona, X, str. 39. [przypis tłumacza]
mama — Rodzaj opiekunek dziewic Słońca. [przypis autorski]
Mama, was ist ein Leutnant? (niem.) — Mamo, co to jest porucznik? [przypis edytorski]
Mambres — tradycyjne imię jednego z dwóch egipskich mędrców-czarowników (Jamnes i Mambres albo Jannes i Jambres), którzy rzucili wyzwanie Mojżeszowi, gdy spotkał się z faraonem, prosząc o uwolnienie Izraelitów (Wj 7, 10–12; por. 2 Tm 3,8). [przypis edytorski]
Mambryn — król saraceński, który prowadził wojnę z chrześcijanami, zabity przez Rynalda. [przypis redakcyjny]
Mamci ja teraz włożyć czerwony spencer… — mundury wojska duńskiego są czerwone. [przypis tłumacza]
mam do tego pomagać — dziś: mam w tym pomagać. [przypis edytorski]
mam działo (starop.) — mam dzieło, mam zadanie. [przypis edytorski]
Mamę? Mam. Spuchnięta… — jest to tzw. obrzęk głodowy, którego przyczyną jest niedożywienie. Spowodowany jest procesem rozkładania białek w organizmie przy braku tłuszczów i węglowodanów. [przypis edytorski]
mamę to nic nie obchodzi — dziś popr.: mamy to nic nie obchodzi. [przypis edytorski]
Mamelif (fr. Hammam-Lif), właśc. Hammam al-Anf — miasto na wybrzeżu M. Śródziemnego, 20 km na płd.-wsch. od Tunisu, leżące u stóp góry o nazwie Bu Kornin. [przypis edytorski]
mameluki (właśc. mamelucy; z arab. mamluk: niewolnik) — sławna ze swej bitności, wyszkolenia i sukcesów militarnych armia utworzona ze specjalnie zakupionych niewolników lub jeńców wojennych. [przypis edytorski]
mameluk — w dawnych państwach muzułmańskich: niewolnik-żołnierz, szczególnie służący w gwardii przybocznej. [przypis edytorski]
mameluk — w dawnych państwach muzułmańskich: państwowy niewolnik-żołnierz, szczególnie służący w gwardii przybocznej władcy; w 1250 mamelucy przejęli władzę w Egipcie, którym rządzili do 1517; nazwę mameluków gwardii cesarskiej nosiła również jednostka lekkiej kawalerii pochodzenia egipskiego, stworzona przez Napoleona Bonapartego po powrocie z Egiptu, wchodząca w skład armii francuskiej w latach 1801–1815. [przypis edytorski]
mameluk — żołnierz gwardii przybocznej. [przypis edytorski]
mameluk (z arab.) — niewolnik. [przypis edytorski]
Mamertyńskie Więzienie a. Tullianum — najstarsze więzienie w staroż. Rzymie, usytuowane na płn. zboczu wzgórza Kapitolu; obecnie: w podziemiach kościoła św. Józefa Cieśli (wł. San Giuseppe dei Falegnami); miejsce kaźni przeciwników państwa rzym., m.in. Wercyngetoryksa i Jugurty. [przypis edytorski]
Mamertyn — średniowieczna nazwa najstarszego więzienia w Rzymie, Carceru. [przypis edytorski]
Mami a. Nintu (mit.) — babilońska bogini-stworzycielka, według wskazówek boga Ea ulepiła pierwszego człowieka z gliny i krwi jednego z bogów. [przypis edytorski]
mamić — zwodzić, ogłupiać; tu: wabić pozorami, działać przyciągająco. [przypis edytorski]
mamidło, polegające na tym, że logiczną możliwość pojęcia (że samo sobie nie przeczy) podsuwa się pod transcendentalną możliwość rzeczy (że pojęciu odpowiada jakiś przedmiot), może oszukać i zadowolić tylko niedoświadczonych — jednym słowem, wszystkie te pojęcia nie dają się niczym poprzeć [belegen] i tym sposobem udowodnić swoją realną możliwość, jeżeli odjęty zostanie wszelki zmysłowy ogląd (jedyny, jaki mamy), i pozostaje tylko jeszcze możliwość logiczna, tj. że pojęcie (myśl) jest możliwe; ale o to przecie nie idzie, lecz o to, czy odnosi się ono do jakiegoś przedmiotu, a więc czy znaczy cośkolwiek [Zamiast tej uwagi znajduje się w I wydaniu w samym tekście po słowach: „tylko niedoświadczonych”, co następuje: „Jest coś dziwnego, a nawet niedorzecznego w tym, że ma być jakieś pojęcie, któremu musi przecie przysługiwać jakieś znaczenie, ale które wcale określić się nie daje. Atoli tu z kategoriami zachodzi ta szczególność, że one tylko za pośrednictwem powszechnego zmysłowego warunku mogą mieć określone znaczenie i odnosić się do jakiegoś przedmiotu, ale że ten warunek został wyrzucony z czystej kategorii, gdyż ta nic więcej zawierać nie może prócz logicznej czynności podciągania rozmaitych szczegółów pod jedno pojęcie. Z tej czynności tj. formy pojęcia tylko nic nie można poznać ani odróżnić, jaki przedmiot pod nią podchodzi, gdyż właśnie całkiem pominięto ten zmysłowy warunek, pod którym jedynie mogą w ogóle podchodzić pod nią przedmioty. Stąd kategorie, poza czystym pojęciem rozsądkowym, potrzebują jeszcze określeń swego zastosowania do zmysłowości w ogóle (schematów), i bez tego nie są wcale pojęciami, dzięki którym można by poznać i wyróżnić od innych jakiś przedmiot, lecz tyluż jedynie sposobami, by pomyśleć jakiś przedmiot do możliwych oglądów i nadać mu wedle jakiej bądź czynności rozsądku znaczenie (pod pewnymi jeszcze wymaganymi warunkami), tj. by je zdefiniować; same więc nie mogą być definiowane. Logiczne czynności sądów w ogóle: jedność i wielość, twierdzenie i przeczenie, podmiot i orzeczenie, nie mogą, bez wpadnięcia w błędne koło, zostać zdefiniowanymi, gdyż ta definicja także by musiała być sądem, a więc zawierać już tę czynność. Czyste kategorie są jeno wyobrażeniami rzeczy w ogóle, o ile rozmaite szczegóły ich oglądu muszą zostać pomyślanymi przez jedną lub drugą z tych logicznych czynności; wielkość jest określeniem, które pomyśleć sobie można jedynie dzięki sądowi, mającemu ilość (judicium commune); realność jest określeniem, które pomyśleć można tylko dzięki sądowi twierdzącemu; substancja jest tym, co w odniesieniu do oglądu winno być ostatnim podmiotem wszystkich innych określeń. Ale czym są właśnie te rzeczy, co do których musimy się posługiwać tą czynnością raczej niż inną, pozostaje tu całkiem niewyjaśnione; a zatem kategorie, nieuwarunkowane oglądem zmysłowym, do którego mieszczą w sobie syntezę, nie odnoszą się wcale do jakiegokolwiek określonego przedmiotu; nie mogą więc żadnego definiować, a zatem same w sobie nie mają zgoła ważności pojęć przedmiotowych; przyp. tłum.]. [przypis autorski]
mamidło — zjawa. [przypis edytorski]
mamidło — złudzenie. [przypis edytorski]
Mam ją w koszyku — Messenio myśli, że chodzi o zwykłą zmiotkę, którą ma wśród przyborów do podróży. [przypis tłumacza]
mamka (daw.) — kobieta karmiąca piersią nie swoje dziecko. [przypis edytorski]
mamka — kobieta karmiąca piersią nie swoje dziecko. [przypis edytorski]
mamka — kobieta wynajmowana do wykarmienia piersią noworodka (niemowlęcia). [przypis edytorski]
mamka — kobieta, zwykle pochodząca z niższych warstw społecznych, zatrudniana, aby karmiła piersią niemowlę ludzi zamożnych. [przypis edytorski]
mamka — służąca, której rolą jest karmienie piersią dziecka swojej pani. [przypis edytorski]
mamka — w tekście źródłowym mylnie: matka. [przypis edytorski]
mamleć (gw.) — mówić wolno i niewyraźnie. [przypis edytorski]
mamli — czasownik z partykułą pytajną -li. [przypis edytorski]
mamli (daw.) — czy mam. [przypis edytorski]
mamli — forma z partykułą li; czyż mam. [przypis edytorski]
mamli — konstrukcja z partykułą -li o znaczeniu pytajnym; inaczej: czy mam. [przypis edytorski]
mamli — konstrukcja z partykułą -li; znaczenie: jeśli mam. [przypis edytorski]
mamli — konstrukcja z partykułą pytajną -li; inaczej: czy mam. [przypis edytorski]
mamli — mam z partykułą pytajną -li. [przypis edytorski]
mamli płakać — konstrukcja z partykułą -li; znaczenie: czy mam płakać, czyż mam płakać. [przypis edytorski]
Mamli (…) wyjawić — czy mam wyjawić (daw. konstrukcja z partykułą pytającą -li). [przypis edytorski]
mamliż — konstrukcja z partykułą pytającą -li- oraz wzmacniającą -że (skróconą do -ż); znaczenie: czyż mam. [przypis edytorski]
Mamluk — Montluc. [przypis autorski]
Mammea, Julia (łac. Iulia Avita Mamaea, ok. 180–235) — córka Juli Maesy i Syryjczyka Gajusza Juliusza Awitusa Aleksjanusa; cioteczna siostra cesarza Karakalli; rodzona siostra Julii Soaemias, matki cesarza Heliogabala; matka cesarza rzym. Aleksandra Sewera. Zginęła zamordowana wraz z synem podczas buntu legionów pod wodzą Maximinusa w 235 r n.e. [przypis edytorski]
Mammea — Mamma Beatrice, córka Mikołaja da Correggio. [przypis redakcyjny]
mammina (wł.) — mamusia. [przypis edytorski]
Mammon a. Mamon (bibl.) — w Biblii: pieniądz, bogactwo; w średniowieczu: demon będący uosobieniem pieniędzy, złota, kuszący ludzi bogactwem i doczesnymi przyjemnościami. [przypis edytorski]
mam może osobiste przyczyny, aby mówić jeno półsłówkiem (…) — Montaigne daje tu do zrozumienia, co niejednokrotnie można też spostrzec w jego dziele, iż niepodobna mu było zawsze tłumaczyć się jasno. [przypis tłumacza]
mam najradykalniejsze przekonania społeczne (można by to nazwać pewną formą nie falansterowego, broń Boże, socjalizmu) — raczej prawdziwej bezklasowej demokracji z „domkiem z ogródkiem” i względną swobodą indywidualną w granicach organizacji ogólnej. [przypis autorski]
mam na myśli Galicję w Polsce — akcja powieści rozgrywa się w Hiszpanii, której północno-zachodni region nosi nazwę Galicja. [przypis edytorski]
mam na oczach (…) — dziś popr.: mieć przed oczami (jakiś obraz). [przypis edytorski]
mamona nieprawości — pieniądze. [przypis edytorski]
mamona — pieniądze, bogactwo, dobra materialne. [przypis edytorski]
mamona — pieniądze, bogactwo. [przypis edytorski]
mamona — pieniądze. [przypis edytorski]
Mamon (bibl.) — pogański bożek złota. [przypis edytorski]
Mam (…) postępowe idee — dziś raczej: mam postępowe poglądy. [przypis edytorski]
mamrać — w gwarze Śląska Cieszyńskiego: gderać, zrzędzić. [przypis edytorski]
Mamre, czyli Hebronu — «Tu napisane jest „naprzeciw Mamre, czyli Hebronu” a powyżej „Kirjat Arba czyli w Hebronie” (Genesis 23:2). W związku z Jakubem napisane jest […] „Mamre, Kirjat Arba, to jest Hebron” (Genesis 35:27), zaś jeszcze powyżej (Genesis 13:18), w związku z Abrahamem „osiadł w dąbrowach Mamry, co przy Hebronie”. Wyjaśnienie jest takie, że Mamre zbudował miasto w pobliżu Hebronu, który wcześniej był zamieszkany przez synów Cheta. Nadał temu miastu nazwę ‘Mamre’ wedle własnego imienia, zaś dąbrowa Mamrego była obok miasta, a grota Machpela, wówczas należąca do synów Cheta, znajdowała się z innej strony [miasta]. Po śmierci Mamrego [terenem] zawładnął olbrzym o imieniu Arba, przejął całe [miasto] i nazwał je ‘Arba’, wedle własnego imienia. A kiedy synowie Israela przejęli panowanie i pokonali Chetytów, nazwali [miasto] Hebronem», zob. Chizkuni do 23:17. Chizkuni: rabi Ezechiasz ben Manoach, francuski rabin i komentator Biblii z XIII wieku, jego przydomek „Chizkuni” to tytuł jego dzieła, które stanowi jeden z pierwszych komentarzy do klasycznego komentarza Rasziego. [przypis edytorski]
mamrotając — dziś: mamrocząc. [przypis edytorski]
Mamry — Mamre to imię własne człowieka, nie nazwa miejsca, zob. Raszi do 13:18. Por. też Genesis 14:13. [przypis edytorski]
Mamuga — miasto między Antiochią a Damaszkiem w Syrii. [przypis redakcyjny]
mamuna — upiór z mitów słowiańskich, atakujący niemowlęta i ciężarne kobiety. [przypis edytorski]
mamuna — w mitologii ludowej demon łudzący ludzi. [przypis edytorski]
Mam więcej niż sto tysięcy talarów w przekazach na Paryż… — czytelnicy Ojca Goriot Balzaca domyślili się zapewne tożsamości księdza Karlosa Herrery z Jakubem Colliemn, inaczej Vautrinem. [przypis tłumacza]
mam wolą (starop. forma) — dziś N.lp r.ż.: (…) wolę; mam wolę: chcę (służyć ci itd.). [przypis edytorski]
mam wszystko — «Mam wszystko na zaspokojenie moich potrzeb. Esaw zaś powiedział zarozumiale „posiadam ja wiele”: dużo więcej niż potrzebuję», zob. Raszi do 33:11. [przypis edytorski]
Mamy do przejścia jeszcze dłuższe wschody — Tu napomyka Wergiliusz o wschodach, jakimi trudniej będzie poecie wchodzić na górę czyśćcową. Sens tych słów wyraźnie mówi: że daleko więcej trudności jest do zwalczenia przy pozbyciu się grzechu jak przy jego uznaniu. [przypis redakcyjny]
Mamy dwa wyrażenia: świat i przyroda, spływające z sobą niekiedy w jedno (…) — przyroda, wzięta przymiotnikowo (formaliter), oznacza łączność określeń pewnej rzeczy, wedle wewnętrznej zasady przyczynowości. Natomiast rzeczownikowo (materialiter) przez przyrodę rozumiemy ogół zjawisk, o ile te, mocą wewnętrznej zasady przyczynowości, stale się łączą ze sobą. W pierwszym znaczeniu mówi się o przyrodzie [przyrodzeniu] materii płynnej, ognia itd. i używa się tego wyrazu przymiotnikowo; przeciwnie, gdy się mówi o rzeczach przyrody, to ma się na myśli jakąś stale istniejącą całość. [przypis autorski]
Mamy dziś u nas wiele kobiet pokracznych, którym, wybaczcie te słowa, dynda z tyłu długi do samej ziemi ogon. — aluzja do mody na suknie z trenem, panującej w XIX w. w średnich warstwach społecznych. [przypis edytorski]
mamy jedną tylko istotę i (…) jest ona bezwzględnie nieskończona, jak już zaznaczyliśmy w Przyp. do Tw. 10 — Por. List 50 § 1–3. [przypis redakcyjny]
mamy jednak zasadę uważać je za niezupełne — właśc. mamy jednak podstawę uważać je za niezupełne. [przypis edytorski]
Mamy już dwie koalicje — ta ocena ówczesnej sytuacji politycznej przez Rzeckiego opiera się częściowo na przesłankach rzeczywistych. Po kongresie berlińskim gwałtownie pogorszyły się stosunki rosyjsko–niemieckie, gdyż rząd rosyjski uważał stanowisko Niemiec za przyczynę swych niepowodzeń dyplomatycznych na kongresie. Z drugiej strony doszło do zbliżenia dyplomatycznego Austrii i Anglii (prasa donosiła o „nie pisanym przymierzu” obu państw) oraz Rosji i Turcji, zrażonej imperialistyczną polityką Anglii w Egipcie. Przy trwającym nadal antagonizmie angielsko-rosyjskim i francusko-niemieckim zaostrzyły się w związku z sytuacją na Bałkanach stosunki rosyjsko-austriackie. Latem 1879 r. groźba wojny była poważną. Wówczas jednak bismarckowskie Niemcy związały się z dotychczasowym wrogiem, Austro–Węgrami, przymierzem skierowanym przeciw Rosji i Francji (7 października). Przymierze to (rozszerzone w 1882 r. przez przystąpienie doń Włoch) zmieniło układ sił w Europie i odsunęło wybuch wojny. [przypis redakcyjny]
Mamy już teraz pośród kazań Lawatera na temat księgi Jonasza doskonale kazanie przeciw złemu humorowi. [przypis autorski]
mamyli — czasownik z partykułą pytajną -li; znaczenie: czy mamy. [przypis edytorski]
Mamy Mojżesza; ale co do owego, nie wiemy skąd się wziął — J 9, 29. [przypis tłumacza]
mamy pod ręką wyborny materiał — notatkę, którą na naszą prośbę z miejscowych postrzeżeń skreślił pewny światły, a kochający lud, sąsiedni obywatel. [przypis autorski]
Mamy prawować się, Ajschinesie, z Tebanami — Ajschinesowi nie podobało się, że przymierze z Tebami okupił Demostenes znacznymi ustępstwami: Teby otrzymały dowództwo na lądzie, 2/3 kosztów wojny miały ponosić Ateny. [przypis tłumacza]
mamy też już serdecznie dość tego rządu adwokatów — adwokatami z zawodu byli i Robespierre, i Danton, i wielu innych przywódców rewolucji francuskiej. [przypis edytorski]
Mamy tu do czynienia z jednym z tych figlików filozoficznych, które tak strasznie imponują ideologom (…) Iluzjonizm jest jednym z najbardziej banalnych stanowisk myśli ludzkiej. — S. Brzozowski, Filozofia Fryderyka Nietzschego, „Przegląd Filozoficzny” 1912, s. 485. [przypis autorski]
mamyż — czy mamy. [przypis edytorski]
mamyż — daw. konstrukcja z partykułą -że, skróconą do -ż; znaczenie: czy mamy. [przypis edytorski]
