Potrzebujemy Twojej pomocy!
Na stałe wspiera nas 457 czytelników i czytelniczek.
Niestety, minimalną stabilność działania uzyskamy dopiero przy 500 regularnych darczyńców. Dorzucisz się?
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | angielski, angielskie | arabski | architektura | astronomia | białoruski | biologia, biologiczny | botanika | chemiczny | czeski | dawne | drukarstwo, drukowany | filozoficzny | fizyka | francuski | frazeologia, frazeologiczny | geologia | grecki | gwara, gwarowe | hebrajski | hinduski | historia, historyczny | hiszpański | holenderski | łacina, łacińskie | literacki, literatura | liczba mnoga | medyczne | mitologia | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | niemiecki | obelżywie | poetyckie | pogardliwe | portugalski | pospolity | potocznie | prawo, prawnicze | przenośnie | przestarzałe | przymiotnik | przysłowiowy | przysłówek | psychologia, psychologiczny | regionalne | religijny, religioznawstwo | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | rzeczownik | staropolskie | szwedzki | techniczny | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | żartobliwie | żeglarskie
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 15203 przypisów.
Szlązak — dziś popr.: Ślązak. [przypis edytorski]
Szlązk — dziś popr.: Śląsk. [przypis edytorski]
szla a. szleja — prosta uprząż z rzemiennych lub parcianych pasów. [przypis edytorski]
szlabanek — rozkładany, prosty mebel służący w dzień za ławę do siedzenia, a w nocy za łóżko. [przypis edytorski]
szlachcica, z żydem, z psem, na drogoskazie wiszących — buntownicy ukraińscy (hajdamacy) wieszali szlachcia, Żyda i psa w jednym miejscu, co miało symbolizować ich pogardę. [przypis edytorski]
szlachcic chodaczkowy — ubogi, prosty szlachcic. [przypis edytorski]
szlachcic chodaczkowy — ubogi szlachcic. [przypis edytorski]
szlachcic to herbowy — docinek pod adresem dość rozpowszechnionej wówczas samozwańczej szlachty, rekrutującej się ze zbogaconych mieszczan, uzurpujących sobie ten tytuł. [przypis tłumacza]
szlachcic, zajmując stanowisko handlowe, poświęcał swoje przesądy szlacheckie — w daw. Polsce szlachcicowi nie wypadało zajmować się handlem. [przypis edytorski]
Szlachci dumny urzędnik — wzorem dworu królewskiego marszałek na dworze pańskim był mistrzem ceremonii biesiad i przyjęć. „Marszałek dworu musiał być koniecznie posesjonatem i jakim urzędnikiem powiatowym lub wojewódzkim; on zastępował gospodarza domu, pod jego dependencją byli dworzanie, w ścisłym bardzo dozorze pokojówce, paziowie, cała barwa (tak wówczas zwano liberią) i kuchnie”. (J. D. Ochocki, Pamiętniki, s. 94); szlachcic — upiększać, wywyższać. [przypis redakcyjny]
Szlacheccy synowie zlękli się historii — nawiązanie, podobnie jak tytuł rozdziału A tyś zląkł się, syn szlachecki! do wiersza Juliusza Słowackiego Odpowiedź na Psalmy przyszłości, będącego polemiką z postawą ideową Zygmunta Krasińskiego. [przypis edytorski]
szlachetczyzna (…) wojowała Moskwę, Niemce, Ordę i Sułtany — Rzeczpospolita szlachecka prowadziła wojny z Rosją, Niemcami, tatarską Ordą i sułtanami tureckimi. [przypis edytorski]
Szlachetna nędza, oto co mi pozostało — fragment z Zairy Woltera (akt I, sc. 4). [przypis edytorski]
szlachetna — wszyscy krewni Mahdiego nosili tytuł szlachetnych. [przypis autorski]
szlachetni — bracia i krewni Mahdiego. [przypis autorski]
szlachetniéj — daw. forma z é (tzw. e pochylonym), tu: wymawianym jak i. [przypis edytorski]
szlachetniej jak — dziś popr.: szlachetniej niż. [przypis edytorski]
szlachetniejszą dawałam ci duszę — sens: zdawało mi się, że masz szlachetniejszą duszę. [przypis edytorski]
Szlachetnie urodzony wcześnie zaczął (…) spoczywającego w tej chwili Jima — Fragment ten stanowi streszczenie sporządzone własnymi słowami przez tłumaczkę, p. Emilię Więcławską wydarzeń zapisanych w rozdziałach: 37–44 i na początku 45; streszczenie zawiera kilka nieścisłości (m.in. na statku Brown pozostawił dwóch swoich ludzi: Chińczyka i kuternogę), a interpretacja niektórych wydarzeń i motywów kierujących bohaterami pozostaje dyskusyjna. [przypis redakcyjny]
szlachetność [generositas], wytrwałość [animositas] — Zob. Przyp. do Tw. 59. [przypis redakcyjny]
szlachetność — tutaj: urodzenie szlacheckie. [przypis redakcyjny]
szlachetny (lenk.) — doras, garbingas. [przypis edytorski]
szlachta i duchowieństwo, żałując gorzko cnotliwych epok pani de Montespan lub pani Du Barry, musiałyby się zgodzić na rozwód — Pani de Sévigné pisała do córki 23 grudnia 1671: „Nie wiem, czy ci wiadomo, że Villarceaux, napomykając królowi o jakimś urzędzie dworskim dla swego syna, skorzystał zręcznie ze sposobności, aby wspomnieć, iż są ludzie, którzy nachodzą jego siostrzenicę (pannę de Rouxel), mówiąc, że Jego Królewska Mość ma na nią zamiary; jeśli tak jest, błaga, aby użył za pośrednika jego; właściwiej będzie, jeżeli sprawa będzie w jego, a nie w innych rękach; on doprowadzi ją pomyślnie do skutku. Król zaczął się śmiać i rzekł: «Villarceaux, jesteśmy za starzy obaj, aby się porywać na piętnastolatki». I jako człowiek wielkich manier wyśmiał się zeń i opowiedział jego propozycję damom”. (T. II, s. 340). Pamiętniki Lauzuna, Bezenvala, pani d'Épinay etc., etc. Błagam, niech mnie nikt z kretesem nie potępia, póki nie przeczyta tych pamiętników. [przypis autorski]
Szlachta odbiega od pługa, i razem sto konfederacji. (…) Podpalali, mordowali, cerkwi nie szczędzili… A tymczasem Hajdamacy noże poświęcili — cały ten ustęp dowodzi nieobeznania się z historią ojczystą. Wiadomo, że w pamiętnym okresie konfederacji barskiej ukazywały się gdzieniegdzie bandy rabusiów, które w razie potrzeby pożyczały nazwiska u konfederatów celem ubarwienia grabieży zbójeckiej szlachetniejszym pozorem. Tradycja ludu mogła pomieszać istotę rzeczy z najkłamliwszym złudzeniem; poecie piszącemu omyłka podobna darowaną już być nie może. [Historycy wskazują na następujące przyczyny powstania kozackiego zwanego koliszczyzną: intrygi rosyjskie, mające na celu osłabienie konfederatów barskich; inspiracje duchownych prawosławnych, zaniepokojonych nietolerancją religijną konfederacji (forsowana przez króla Poniatowskiego tolerancja religijna miała wzmocnić pozycję prawosławia i Rosji w Polsce); niechęć chłopów na Ukrainie do szlachty. Red. WL]. [przypis tłumacza]
szlachta okoliczna — drobna, uboga szlachta, zamieszkująca wsie szlacheckie, zwane okolicami, i utrzymująca się z własnej pracy na roli. [przypis edytorski]
szlachta polska jest nikczemna, podła, niewarta wolności, bo nie ma czułości nad tym ludem, który w niewoli trzyma. To są słowa wielkiego mocarza — tj. Fryderyka II. [przypis redakcyjny]
szlachta są — dziś popr.: szlachta jest; szlachcice są. [przypis edytorski]
Szlachta tworzy w nim ciało, które, mocą swego przywileju i dla osobistego interesu, trzyma w karbach lud; wystarczy, by były prawa, aby je w tym względzie wykonywano. Ale, o ile temu ciału łatwo jest trzymać w karbach innych, o tyle trudne jest trzymać w karbach samych siebie — Zbrodnie publiczne będą tu karane, ponieważ to jest w interesie wszystkich; zbrodnie prywatne nie będą karane, ponieważ jest w interesie wszystkich karać ich. [przypis autorski]
szlachta wszelka — w innym tłum.: ogół rycerstwa. [przypis edytorski]
szlachta zagonowa — drobna, uboga szlachta, utrzymująca się z własnej pracy na małym kawałku ziemi. [przypis edytorski]
szlachta zezwoliła (…) na erekcję kościoła (…) zastrzegłszy sobie (…) prawo hałasowania podczas sejmików (…) — To ciekawe laudum województwa trockiego odszukał uczony hr. Eustachy Tyszkiewicz. [przypis autorski]
szlachtus a. szlachtuz (daw.) — rzeźnia. [przypis edytorski]
szlachtuz (daw.) — rzeźnia. [przypis edytorski]
szlachtuz (daw., z niem. Schlachthaus) — rzeźnia. [przypis edytorski]
szlachtuz (z niem.) — rzeźnia. [przypis edytorski]
szlachtuz (z niem. Schlachthaus) — rzeźnia. [przypis redakcyjny]
szlachtyruskiej, czytającej jeszcze po rusku, wykształconej na literaturze cerkiewnej — takim był np. poseł Tyszkiewicz, w traktatach pokojowych z bojarami Iwana Groźnego powołujący się na (Jana) „Złotoustego”, piszącego w Złotostruju (zbiorze jego i innych kazań i nauk), że miał człowiek na dworze swoim węża, co mu dzieci i żonę ujadł a potym z nim żyć chciał razem; pokoj, jakiego wy (bojarowie Groźnego) chcecie, podobny na to: ujadszy żonę i dzieci uje wąż i gospodarza samego. Zapomniał tylko Tyszkiewicz dodać, że wąż ów łudził gospodarza przynajmniej złotymi, jakie codziennie przynosił; te złote nie były więcej warte, niż warunki, proponowane przez Groźnego. [przypis autorski]
szlafkamera (z niem. Schlafkammer) — izba sypialna; sypialnia. [przypis edytorski]
szlafmyca — czapka nocna. [przypis redakcyjny]
szlafmyca — dawne męskie nakrycie głowy zakładane do snu przez osoby sypiające w chłodnej porze roku w nieogrzewanych lub źle ogrzewanych pomieszczeniach. [przypis edytorski]
szlafmyca — męska czapka używana dawniej do spania. [przypis edytorski]
szlafmyca — miękka czapka, jaką panowie zakładali do spania (w czasach, kiedy domy ogrzewano piecami, które wygasały nad ranem, tak że w sypialni robiło się coraz zimniej). [przypis edytorski]
szlafmyca — nakrycie głowy zakładane do snu (nazwa utworzona z połączenia wyrazów niem. schlafen: spać oraz mütze: czapka). [przypis edytorski]
szlafmyca — nakrycie głowy zakładane do snu. [przypis edytorski]
szlafmyca — nocne nakrycie głowy. [przypis edytorski]
szlafmyca (z niem.) — czapka do spania. [przypis edytorski]
szlafmyca (z niem.) — czapka nocna bez daszka, duchenka. [przypis redakcyjny]
szlafmyca (z niem.) — czapka używana dawniej do spania. [przypis edytorski]
szlafmyca (z niem.) — czapka, w której sypiano. [przypis redakcyjny]
szlafmyca (z niem.) — dawne nakrycie głowy, zakładane do snu. [przypis edytorski]
szlafmyca (z niem.) — nakrycie głowy zakładane na noc, do snu. [przypis edytorski]
szlafmyca (z niem.) — nakrycie głowy zakładane na noc, do snu. [przypis edytorski]
szlafmyca (z niem. schlafen: spać, mütze: czapka) — daw. nakrycie głowy zakładane do snu. [przypis edytorski]
szlafmycę — miękkie nakrycie głowy, zakładane głównie do snu. [przypis edytorski]
szlaga — iron. ubogi szlachcic; szlachetka. [przypis edytorski]
szlaga — kula z drewnianą rękojeścią, bitnia, rodzaj maczugi. [przypis edytorski]
szlaga (z niem. schlagen: bić, uderzać) — rębajło; por. szlagon: prowincjonalny, zasiedziały na wsi, niewykształcony szlachcic, hreczkosiej. [przypis edytorski]
szlag (daw.) — apopleksja, wylew krwi do mózgu. [przypis edytorski]
szlagoński (daw.) — właściwy szlagonowi; szlagon: bezpośredni w sposobie bycia niewykształcony szlachcic wiejski. [przypis edytorski]
szlagon (daw.) — niewykształcony szlachcic, mieszkający na prowincji. [przypis edytorski]
szlagoneria — zacofana, prowincjonalna szlachta. [przypis redakcyjny]
szlagon — niewykształcony szlachcic z prowincji. [przypis edytorski]
szlagon — prowincjonalny, zasiedziały na wsi, niewykształcony szlachcic. [przypis edytorski]
szlaja — prostytutka. [przypis edytorski]
szlaka — dziś popr.: szlaku. [przypis edytorski]
szlaki — dziś popr. forma N. lm: szlakami. [przypis edytorski]
Szlakiem duszy polskiej — szkice literacko-historiozoficzne Stanisława Przybyszewskiego wyd. Poznań 1917 r. po polsku oraz po niem. pt. Von Polens Seele, Jena (Lipsk) 1917. [przypis edytorski]
szlakować (daw.) — śledzić. [przypis edytorski]
szlak węgierski — funkcjonujący od średniowiecza do końca XVIII w. szlak handlowy łączący Polskę z Węgrami. Tym szklakiem przewożono przeważnie wino, srebro, miedź. Jedna z dróg szlaku węgierskiego przebiegała przez Boguchwałę, łącząc się ze szlakiem tatarskim ze Lwowa do Krakowa. [przypis edytorski]
szlamia — dziś: szlam; muł. [przypis edytorski]
szlamy — włosy (od futra). [przypis redakcyjny]
szlanne — tak w źródle; być może: szklanne (daw.), tj. szklane. W oryg. fr. des billes (bez przymiotnika): kulki (do gry), bile; bile wyrabiano ze szkła, z marmuru, z agatu lub z gliny. [przypis edytorski]
Szlarafia (z niem. Schlaraffenland) — baśniowy kraj obfitości i błogiego lenistwa, „kraina pieczonych gołąbków”. [przypis edytorski]
szlara — tu zapewne: coś przypominającego miękkie pióra (dosł.: pióra wokół oczu sowy). [przypis edytorski]
szlarka (daw.) — układające się w falbankę lub harmonijkę obszycie brzegu sukni, gorsetu a. czepka. [przypis edytorski]
szlę (daw.) — dziś popr. forma: ślę. [przypis edytorski]
Szlęzak — dziś popr.: Ślązak. [przypis edytorski]
szle — dziś popr. forma 3.os.lp: śle. [przypis edytorski]
szle — dziś popr.: śle. [przypis edytorski]
szleja — prosta uprząż z rzemiennych lub parcianych pasów. [przypis edytorski]
szleja — rodzaj najprostszej uprzęży. [przypis edytorski]
szleje — uprząż ze sznurków lub wąskich pasków. [przypis edytorski]
szlem (daw.) — hełm. [przypis edytorski]
szlemil — niedołęga. [przypis redakcyjny]
szlemy — ślemy. [przypis edytorski]
szlichtada (daw.) — kulig; zabawa polegająca na przejażdżce saniami, odwiedzaniu wszystkich sąsiadów i przyłączaniu ich do orszaku. [przypis edytorski]
szlichtada (daw., z niem. Schlitten: sanie) — kulig; zabawa polegająca na przejażdżce saniami, odwiedzaniu wszystkich sąsiadów i przyłączaniu ich do orszaku. [przypis edytorski]
szlichtada (daw., z niem. Schlitten: sanie) — rodzaj kuligu, rozrywka polegająca na przejażdżce kilkoma saniami, odwiedzaniu wszystkich domów w sąsiedztwie i przyłączaniu sąsiadów do orszaku. [przypis edytorski]
szli czterej pokornej postaci — Święci apostołowie Jakub, Piotr, Jan i Juda, brat Jakubowy. [przypis redakcyjny]
szli do rewerendy — szli na księży, przywdziewali suknię duchowną. [przypis redakcyjny]
szlifa — naramiennik; pasek materiału naszyty na ramieniu kurtki mundurowej z umieszczoną na nim odznaką stopnia wojskowego. [przypis edytorski]
szlifa — naramiennik; pasek materiału naszyty na ramieniu kurtki mundurowej z umieszczoną na nim odznaką stopnia w wojsku lub marynarce; dawniej bogato zdobiony element munduru. [przypis edytorski]
szlifa — pętla lub kokarda. [przypis redakcyjny]
szlif — dziś popr. forma D.lm: szlifów; szlify oficerskie — epolety, naramienniki munduru z oznaczeniami stopnia wojskowego; także: stopień oficerski. [przypis edytorski]
szlifibruk (daw.) — próżniak, włóczęga miejski. [przypis edytorski]
…szli, gniewem dysząc, Achaje — Iliada III 8. [przypis edytorski]
szlijcie — dziś popr.: ślijcie, tj. posyłajcie. [przypis edytorski]
szlij — dziś: ślij. [przypis edytorski]
szlij — ślij. [przypis edytorski]
szli [nieprzyjaciele] na lewe skrzydło — Grecy nie wykonali zwykłego „w tył zwrot”, lecz wykonali obrót [całości formacji] tak, by linia pierwsza była znowu linią pierwszą, a ostatnia ostatnią. Przy zwyczajnym zwrocie w tył ostatni szereg stałby się pierwszym, a pierwszy ostatnim. Przy takiej zmianie frontu, przy której każdy żołnierz zachowuje swoje pierwotne stanowisko [względem nieprzyjaciela], pozostają nadal dawne nazwy skrzydeł. Zawsze ci sami żołnierze są w pierwszej linii, drugiej, itd. To samo skrzydło jest zawsze „prawe”, bez względu na dokonany obrót. [Ksenofont przez „lewe skrzydło” Greków rozumie to, co w pierwotnej formacji, przed pierwszym starciem w bitwie, było oddalonym od Eufratu lewym skrzydłem, a teraz, kiedy formacja znajduje się po przeciwnej stronie pola bitwy, stało się prawym skrzydłem; red. WL]. [przypis tłumacza]
