Dzisiaj aż 13,496 dzieciaków dzięki wsparciu osób takich jak Ty znajdzie darmowe książki na Wolnych Lekturach.
Dołącz do Przyjaciół Wolnych Lektur i zapewnij darmowy dostęp do książek milionom uczennic i uczniów dzisiaj i każdego dnia!
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | angielski, angielskie | białoruski | biologia, biologiczny | dawne | francuski | frazeologia, frazeologiczny | geologia | grecki | gwara, gwarowe | hebrajski | hiszpański | łacina, łacińskie | literacki, literatura | mitologia | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | niemiecki | norweski | poetyckie | pogardliwe | pospolity | potocznie | prawo, prawnicze | przestarzałe | regionalne | religijny, religioznawstwo | rosyjski | staropolskie | turecki | ukraiński
Według języka: wszystkie | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 4140 przypisów.
Jakub z Composteli (zm. 43/44) — Jakub Większy, jeden z apostołów Jezusa Chrystusa, syn Zebedeusza i Salome, starszy brat Jana Ewangelisty, męczennik i święty Kościoła, patron Hiszpanii i Portugalii, którego szczególny kult rozwinął się w Santiago de Compostela. [przypis edytorski]
Jakub z Kobylan (zm. 1454) — rycerz i dowódca, w latach 1425–1430 marszałek dworu wielkiego księcia litewskiego Witolda. [przypis edytorski]
Jakub z Koniecpola (zm. 1430) — wojewoda sieradzki, starosta kujawski, uczestniczył w radzie królewskiej Władysława Jagiełły. [przypis edytorski]
Jakub z Kurdwanowa — biskup płocki w latach 1396–1425. [przypis edytorski]
Jakuci — naród turecki zamieszkujący wsch. Syberię. W carskiej Rosji zamieszkiwana przez nich kraina, Jakucja, była od XIX w. miejscem karnego zesłania. [przypis edytorski]
jak u Epaminondasa (…) nadzwyczajną łagodność — Montaigne, Próby II, 36; III, 4. [przypis tłumacza]
jak ulał — dokładnie. [przypis edytorski]
jak ulana — tu: idealna. [przypis edytorski]
jak warsztat kuśnierza, pełny palów, gdzie pal stoi przy palu w pobliżu (quasi supellex pellionis, palus palo proximust) — przekład naśladuje aliterację oryginału; w warsztacie kuśnierza były pale (kołki), na których rozpinano skóry do suszenia; podobnie były pale (żebra) w szkielecie okrętu. Menechmus na kpiny daje tak szczegółowy opis okrętu, przyczepiając się do zapytania hetery: „jaki?”. [przypis tłumacza]
jak w cmentarzu Ruisdala — na obrazie Jakuba van Ruisdaela z XVII w., znakomitego pejzażysty holenderskiego (wspomina o nim Hrabia w Panu Tadeuszu), pt. Cmentarz żydowski, krzewi się bujna roślinność pośród rozburzonych grobowców i ruin budowli w tle. [przypis redakcyjny]
jak we wrześniu — w pierwszych dniach września 1792 r. wojska republiki ponosiła kolejne klęski a do Paryża zbliżała się armia pruska. Sankiuloci zaatakowali wówczas więzienia i wymordowali 1100–1400 osób, głównie więźniów politycznych, w obawie, że gdy sami opuszczą Paryż, by dołączyć do armii, monarchiści zorganizują kontrrewolucyjne powstanie. [przypis edytorski]
jak wiecznego Żyda — aluzja do legendy o Żydzie Wiecznym Tułaczu, przemierzającym świat od czasu śmierci Chrystusa. [przypis edytorski]
jak wielki wobec Boga musiał być ów wygnaniec z Litwy, zapewne podobny do owych proroków… — por. Profili di tre personaggi Italiani, s. 57. [przypis autorski]
Jak wiemy, uprawnionym mógł być zarówno autor, jak i osoba, która nabyła prawa od autora. [przypis autorski]
Jak wkazuje aluzja do „taszki”, adresatem utworu jest zapewne skarbnik królewski Jost Ludwik Decjusz (młodszy, zm. 1567). [przypis redakcyjny]
jak właśnie Persów malują — Ksenofont ma pewnie na myśli obraz bitwy pod Maratonem, który Ateńczycy oglądali w portyku zwanym Stoa Poikile (Portyk Malowany). [przypis tłumacza]
jak włócznia Achillesa, goi rany, które zadaje — wg mitów greckich rana, którą Achilles zadał swoją włócznią Telefosowi, synowi Heraklesa i królewny tegejskiej Auge, nigdy się nie goiła, mogło ją uleczyć jedynie to samo ostrze. [przypis edytorski]
jak w „Odyseuszu, fałszywym pośle”… — Odyseusz, fałszywy poseł jest również tragedia nam nieznana. Vahlen taki podaje domysł, chcąc miejsce to wyjaśnić: Odyseusz, nie chcąc być poznanym jako Odyseusz, obawia się, że się tego ktoś po jego łuku domyśli. Ale był to wniosek mylny, bo ów ktoś łuku nigdy nie widział. Następstwem mylnego tego rozumowania było, że Odyseusz opowiadał może, jakim sposobem on, nie-Odyseusz, wszedł w posiadanie jego łuku. W przekonaniu, że tym sposobem najpewniej się przed rozpoznaniem ubezpieczył, dał przez to właśnie posiadanie łuku owemu komuś podstawę do wniosku, że jest Odyseuszem. [przypis tłumacza]
jak w operze Zampy wiedźma z marmuru — Zampa, albo narzeczona z marmuru, opera komiczna napisana w 1831 r. przez dwu dramaturgów francuskich. [przypis redakcyjny]
jak w owym „dobrze myślącym”, estetyzującym Krakowie. — tu w tekście umieszczono ilustrację z podpisem: Ach, czy już pani wie/ Moja pani, moja pani… (Słówka Boya). Lalki z „Szopki krakowskiej” Ludwika Puget. [przypis edytorski]
jak w państwie hiszpańskiego króla, nigdy nie zachodziło słońce — tzn. było to imperium tak rozległe, że w każdym momencie na jakiejś części jego terytorium trwał dzień; określenie po raz pierwszy użyte w odniesieniu do imperium kolonialnego rządzonego przez króla Hiszpanii Karola V Habsburga. [przypis edytorski]
jak w paradzie (quasi pompa) — pompa: pochód uroczysty, coś jak procesja z posągami bogów czy trofeami, z okazji jakiegoś święta, triumfu, rozpoczęcia igrzysk czy innych uroczystości. [przypis tłumacza]
jak w Rosji, złym dzieciom na zabawę, żeby z żywego zdzierały skórę — Opowiada o tym w jednym ze szkiców swoich znakomity zoolog rosyjski prof. Wagner. [przypis autorski]
Jak wrzosu gałązka, którą w pustym polu Wiatr dziki wirem unosi… — cytat z wiersza Thomasa Moore'a (1779–1852) Fallen is Thy Throne. [przypis edytorski]
jak wstydu — ὡς αἰδῶ, verecundiam, Mitleid (Cl.), [pominięto tłum. na rosyjski]. [przypis tłumacza]
Jak wszędzie wszyscy kochają się z duszy (…) — Czytelnik tu i w następnych wierszach, aż do końca tej pieśni łatwo dojrzy żądło gorzkiej ironii głęboko na kraj swój zajątrzonego serca poety. [przypis redakcyjny]
jak — w tym kontekście dziś: jeśli a. kiedy. [przypis edytorski]
jak w Władysławie — generale Zamoyskim. [przypis redakcyjny]
Jak wyglądało mieszkanie telemitów — Godne uwagi jest, iż Rabelais, poza tym chętny do opiewania soczystych biesiad, kreśląc plan swego klasztoru zupełnie zapomina w nim o istnieniu kuchni. [przypis tłumacza]
jak wygląda to muzyczne narzędzie — w oryginale niem.: wie sie eigentlich gebaut sei: jak właściwie jest zbudowana [lutnia]. [przypis edytorski]
jak wyraził się górnolotnie — był aktorem. [przypis tłumacza]
jak wyraził się jeden z najgłębszych katolickich myślicieli współczesnych — ks. Laberthonnière. [przypis autorski]
jak wy znać mniemacie — jak wy widocznie sądzicie. [przypis edytorski]
Jak źrenice kota, łowiąc mysz — dziś: Jak źrenice kota łowiącego mysz. Przykład daw. formy imiesłowu. [przypis edytorski]
jakże (…) będziesz się tutaj uczył sprawiedliwości — sprawiedliwość jest jednym z przedmiotów nauczania. Uczeń ma np. rozstrzygnąć jakiś spór; jeśli wyda zły wyrok, ukarze go nauczyciel. [przypis tłumacza]
jakże-bo — dziś popr.: jakże. [przypis edytorski]
jakże bowiem złe drzewo może wydawać dobre owoce? — por. Mt 7, 17–18. [przypis edytorski]
jak żeby — jak gdyby. [przypis edytorski]
jak żebym — jak gdybym. [przypis edytorski]
Jakżebym nie rozumiał — w oryginale jest po prostu: Do I not? [przypis edytorski]
jak żebyśmy — tu: jak gdybyśmy. [przypis edytorski]
jakżeć — skrócenie od: jakże ci. [przypis edytorski]
jakże ci broda porosła! — zgodnie z tradycją sceniczną, być może sięgającą czasów samego Szekspira, klęczący przed ojcem Lancelot obraca się do niego tyłem, a niewidomy Gobbo maca jego głowę i bierze jego długie włosy za brodę. [przypis edytorski]
Jakże mam ufać by ten człowiek ku dobremu wiódł (…) gdy sobą pokierować nie umie? Filozofowie dziś zeszli już na skoczków i histrionów — sam o tém Seneca, w Natur. Quaestion [Quaestiones naturales (Zagadnienia przyrodnicze)] 1. 7. w końcu. [przypis autorski]
jakżem (…) gardził — inaczej: jakże gardziłem (konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika). [przypis edytorski]
jakżem ja kontent (daw.) — jak bardzo jestem zadowolony. [przypis edytorski]
Jakżem stąd szorstko wygnała — przykład konstrukcji z ruchomą końcówką czasownika; inaczej: jakże stąd szorstko wygnałam. [przypis edytorski]
Jakże? (…) Przysięgi przysięgami, uczuciem uczucie — Filint, doskonały światowiec, dalej podtrzymuje ton łagodnej i żartobliwej ironii. [przypis tłumacza]
jakżeś (daw.) — konstrukcja z ruchomą końcówka czasownika, inaczej: „jakże jesteś”. [przypis edytorski]
jakżeś jest — konstrukcja z partykułą -że i ruchomą końcówką czasownika; dziś: jakże jesteś. [przypis edytorski]
Jakże to ty… — „ty” z wyrazem powątpiewania i lekceważenia; taki mały chłopiec, skądże ta mądrość? [przypis tłumacza]
Jakże tu nie lubić rodzimej Moskwy? — cytat z poematu Eugeniusza Baratyńskiego Uczty. [przypis edytorski]
Jakże tu za złe mieć Trojanom (…) nieśmiertelnej — Iliada, III, 156–158. [przypis redakcyjny]
Jakżeż to wiele od dwóch lat ciosów — księżna Lubomirska, naprzód wojewodzina lubelska, potem kasztelanowa krakowska, umarła w tym czasie. [przypis autorski]
Jakże zachwyciłaby się Wenecją twoja biedna babka (…) I przyznawałem słuszność tym słowom mojej matki, gdy — fragment skreślony. [przypis tłumacza]
jak żyję, nie widziałem tak wielkiej i szerokiej rzeki — Wołga jest największą i najdłuższą rzeką Europy, ma ponad 3500 km długości. [przypis edytorski]
Jak zacisze różanych krzewów (…) i lipcowe niebo obłękitni — K. Tetmajer, Melancholia, Warszawa 1899, s. 22. [przypis autorski]
Jak za dotknięciem laski czarownej — w biblijnej Księdze Wyjścia Mojżesz otrzymał od Boga polecenie uderzenia laską w skałę. Mojżesz posłuchał rozkazu, dzięki czemu ze skały wytrysnęła woda a spragnieni Izraelici mogli ugasić pragnienie. [przypis edytorski]
Jak zakochałem Kaśkę Kwiatek — tytuł powieści dla młodzieży autorstwa Pawła Beręsewicza (wyd. 2005). [przypis edytorski]
Jak zapomnieć te chwile, co w konwulsjach płyną? (…) ubezpłciowieniem? — A. Lange, Rozmyślania, s. 111. [przypis autorski]
jak zapowiedział, wprost pociągnął na Sardes i okolicę — zapowiedział, że pójdzie do najżyźniejszej krainy, i wkroczył do Lidii. Okolica Sardes, stolicy Lidii, jest bardzo urodzajna. [przypis tłumacza]
Jak zaufanie w siebie tworzy chlubę i bezpieczeństwo monarchii, tak, przeciwnie, republice trzeba, aby lękała się czegoś — Justyn przypisuje śmierci Epaminondasa zanik cnoty w Atenach. Nie mając pobudki do współzawodnictwa, zaczęli wydawać swoje dochody na uczty: frequentius coenam quam castra visentes. Wówczas Macedończycy wyłonili się z mroku: ks. VI. [przypis autorski]
Jak zauważa Kleiner, jest to „parodia tańców rewolucyjnych dokoła drzewa wolności”. Zestawienia tych elementów, które przejął Krasiński z rewolucji francuskiej dla stworzenia obrazu obozu rewolucyjnego w swoim dramacie, dokonał S. Dobrzycki w studium o Nie-Boskiej komedii. W polskiej tradycji z okresu insurekcji warszawskiej znane są spolonizowane wersje pieśni i tańców rewolucyjnych, wzorowane na francuskich (por. Karmaniol: „Na ruinach tyranów / Możnowładców i panów, / Fanatyzmu i zbrodni / Skaczcie, ludzie swobodni”, J. Kott, Poezja polskiego Oświecenia. Antologia, Warszawa 1954, s. 371). [przypis redakcyjny]
Jak zauważa Kleiner: „Znowu Pankracy uderza w styl Pisma Św. — niby Mesjasz nowy zapowiada Sąd Ostateczny nad dawnym światem — i niby parafrazuje słowa hymnu Dies irae, że «nic nie będzie niepomszczonego» (Nil inultum remanebit)”. [przypis redakcyjny]
jak zaznaczyłem wyżej — p. V, XII, 4. [przypis tłumacza]
[jak zazwyczaj myślimy] — słów w klamrze nie ma w przekładzie Schopenhauera (III. 367). [przypis tłumacza]
Jak zdradą Gonty dobyto Humania — patrz: na końcu dodatek Kilka słów o Ukrainie i rzezi humańskiej. [przypis edytorski]
jak z jednej strony nie ulega wątpliwości, że zbyt długie trwanie życia ludzkiego doprowadziłoby z konieczności do powstrzymania ewolucji społecznej (…) nadmierną władzę nadając instynktowi nowatorskiemu — A. Comte, Cours de Philosophie positive, Paris 1877, IV, s. 452. [przypis autorski]
jak z Memnona wydobył jęki — nawiązanie do tzw. słupów a. kolosów Memnona, dwóch kilkunastometrowych posągów stanowiących niegdyś część grobowca faraona Amenofisa IV w Tebach w Egipcie. Jeden z nich, prawdopodobnie uszkodzony przez trzęsienie ziemi w I w. p.n.e., wydawał dźwięk podczas wschodu słońca, kiedy wyziębiony nocą kamień ogrzewał się. Starożytni Grecy twierdzili, że dźwięk ten to jęki Memnona, zamordowanego przez Achillesa, skarżącego się na swój los matce, bogini jutrzenki Eos; od jego imienia utarła się zwyczajowa nazwa rzeźb. [przypis edytorski]
Jak z różańca chalifów, rubin i granaty — muzułmanie używają w czasie modłów różańca, który u znakomitych osób z kosztownych bywa kamieni. Granatowe i morwowe drzewa, czerwieniejące się rozkosznym owocem, są pospolite na całym brzegu południowym Krymu. [przypis autorski]
Jak zrodziła Ops Jowisza — Jowisz urodził się na początku świata jako syn Kronosa i Rhei, zwanej przez Rzymian Ops. [przypis tłumacza]
jak zrozpaczony Germont przed Violettą… — bohaterzy opery Verdiego (1813–1901) Violetta (1853), znanej dziś pod nazwą Traviata. Była to częsta pozycja w ówczesnym repertuarze operowym. [przypis redakcyjny]
Jak z własnym ujściem zapieniona rzeka — Rzeka tu wspomniana jest Montone, wypływająca z gór apenińskich do morza, aż do Forli nazywa się Aquacheta. [przypis redakcyjny]
jałmużnik (daw.) — duchowny a. urzędnik, rozdający jałmużnę w imieniu władcy. [przypis edytorski]
jałmużnik — duchowny a. urzędnik, rozdzielający w imieniu króla jałmużnę ubogim. [przypis edytorski]
jałmużnik — tu: osoba zbierająca datki na cele dobroczynne. [przypis edytorski]
jałówka — młoda krowa niemająca potomstwa. [przypis edytorski]
jałochna (daw.) — młoda krowa, która nie była jeszcze cielna; jałówka, jałowica. [przypis edytorski]
jałoszka — młoda krowa niemająca jeszcze potomstwa. [przypis edytorski]
jałowcu — dziś: jałowca. [przypis edytorski]
jałowica (gw.) — jałówka, czyli młoda krowa. [przypis edytorski]
jałowica — jałówka, młoda krowa, która jeszcze nie miała potomstwa. [przypis edytorski]
jałowica — jałówka, młoda krowa. [przypis edytorski]
jałowicze buty — buty zrobione z krowiej skóry. [przypis edytorski]
jałowicze — wykonane ze skóry jałowicy (jałówki), młodej krowy, która jeszcze nie miała potomstwa. [przypis edytorski]
jałowiec — gatunek krzewu z rodziny cyprysowatych. [przypis edytorski]
jałowizna — tu: nieurodzajna ziemia. [przypis edytorski]
jałowszy — dziś: bardziej jałowy, bezpłodny, bezwartościowy. [przypis edytorski]
jałowy — tu: nie dający owoców. [przypis edytorski]
Jałta — miasto w płd. części Półwyspu Krymskiego, na brzegu Morza Czarnego. W lutym 1945 r. odbyła się tutaj konferencja z udziałem Józefa Stalina, Winstona Churchilla i Franklina Roosevelta, która miała decydujące znaczenie dla powojennego kształtu Europy. [przypis edytorski]
Jałutorowka — prawdopodobnie Jałutorowsk, miasto w Rosji, w obwodzie tiumeńskim, na lewym brzegu Tobołu; w XIX w. siedziba ujezdu (powiatu) guberni tobolskiej. [przypis edytorski]
jalapam — korzeń rośliny z rodzaju patatu używany jako lek przeczyszczający. [przypis edytorski]
Ja lękam się Danajów, chociaż niosą dary — przysłowiowe. [przypis edytorski]
Jalmen, Askalaf — wodzowie beoccy. [przypis edytorski]
Ja, mądrość, w radzie mieszkam i przy myślach uczonych jestem — Prz 8, 12 wg Wulgaty. [przypis edytorski]
Jama — bóg śmierci i władca świata umarłych (piekła) w hinduizmie. [przypis edytorski]
Jamais des amoureux la parole jurée N'entra, pour les punir, aux oreilles des Dieux. (fr.) — Nieważne tych przysięgi, których miłość suszy, Jowisz niewysłuchane puszcza mimo uszy (Ronsard, Sonety dla Heleny, LII; parafraza: Kazimierz Brodziński, Elegie, II, VIII). [przypis edytorski]
jamais (fr.) — nigdy. [przypis edytorski]
jama — Jezioro Genewskie. [przypis tłumacza]
Jamajka — państwo na Morzu Karaibskim. [przypis edytorski]
