Przypisy

item (łac.) — jak również; a także; tak samo; podobnie. [przypis edytorski]

item (łac.) — podobnie, tak samo. [przypis edytorski]

item (łac.) — również; ponadto. [przypis edytorski]

item (łac.) — również, także. [przypis edytorski]

item (łac.) — również, także, tak samo; tu: takoż. [przypis edytorski]

item (łac.) — tak samo, jak również. [przypis edytorski]

item (łac.) — tak samo, również. [przypis edytorski]

item (łac.) — także; tak samo; tu: a zatem, a więc. [przypis edytorski]

iteracja (z łac. iteratio) — powtarzanie; czynność powtarzania tej samej operacji (procedury, sekwencji działań) w pętli; zwykle, np. w matematyce czy programowaniu, powtarzanie takie dokonywane jest zaprojektowaną z góry liczbę razy lub ma zdefiniowany kres przy spełnieniu jakiegoś warunku. [przypis edytorski]

I teraz jeszcze o nie stoję! — sens: i jeszcze teraz zależy mi na nim. [przypis edytorski]

It has been played once more — fragment wiersza Paradoxes and Oxymorons Johna Ashbery'ego. [przypis edytorski]

ithos — gr. pisownia słowa „etos”. [przypis edytorski]

itialiano pierla, franciezo? — mówisz po włosku, po francusku? [przypis edytorski]

itinera (łac.) — dróżki. [przypis edytorski]

It is He (Brahma)… — To On (Brahma), który przenika wszystkie istoty w pięciu podstawowych formach, powoduje, że przez serie narodzin, wzrostu i rozpadu, obracają się w tym świecie, jak koła wozu, dopóki nie zasłużą na szczęśliwość. [przypis edytorski]

i to imo się puszczając — i na to nie zwracając uwagi. [przypis edytorski]

I. Towarzystwo historyczne — w wersji angielskiej rozdział piąty. W polskim tłumaczeniu w tym i następnym rozdziale rodzeństwu Bastablów towarzyszy jedynie Albert-z-Przeciwka. W oryginale poza nim występowali także Daisy i Denny (Denis, zwany też przez dzieci Dentystą), dzieci znanego z Poszukiwaczy skarbu pana Foulkes'a, tam nie wymienieni z imienia, a jedynie jako „białe myszki”, jak nazywał ich H. O. Tłumaczka dokonała tej zmiany najprawdopodobniej dlatego, że wraz z rodzeństwem Bastablów występowali w niewydanej wówczas w Polsce drugiej części cyklu, The Wouldbegoods, i byli stamtąd dobrze znani czytelnikowi angielskiemu, ale nie polskiemu, w przeciwieństwie do obecnego w pierwszej części cyklu Alberta-z-Przeciwka. To Denny, nie Dick, był towarzyszem nieustraszonego badacza Oswalda w następnym rozdziale. [przypis edytorski]

It's a long way to Tipperary… (ang.) — Daleka jest droga do Tipperary, daleka droga do przejścia; refren piosenki Jacka Judge'a z 1912, która stała się pieśnią marszową żołnierzy anglojęzycznych na frontach pierwszej wojny światowej; wkrótce stała się jednym z jej symboli, a zwrot „it's a long way to Tipperary” zaczął w przenośni oznaczać długą drogę do domu, do bliskich; Tipperary to miasto na wyspie Irlandii, stanowiącej wówczas część Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii. [przypis edytorski]

It's toasted (ang.) — tu: opłaca się. [przypis edytorski]

I tu godzi się zanotować rzecz znamienną. Osoba gospodarza miasta była poniekąd projekcją duchowego Krakowa. — tu w tekście umieszczono ilustrację z podpisem: Nowy pomnik. [przypis edytorski]

I tu nie obyło się bez zabawnego konfliktu. — tu w tekście umieszczono ilustrację z podpisem: St. Rzecki. [przypis edytorski]

Ituriel — jeden z aniołów, występujący w Raju utraconym Miltona. [przypis edytorski]

I ty, Brutusie? — ostatnie słowa Juliusza Cezara, wypowiedziane, kiedy wśród zamachowców, którzy kolejno uderzali go sztyletami, rozpoznał Marka Juniusza Brutusa, któremu ufał i uważał za przyjaciela. [przypis edytorski]

I ty, Brutusie?! — ostatnie słowa Juliusza Cezara, wypowiedziane, kiedy wśród zamachowców, którzy kolejno uderzali go sztyletami, rozpoznał Marka Juniusza Brutusa, któremu ufał i uważał za przyjaciela. [przypis edytorski]

I ty, Brutusie, przeciw mnie? — słowa przypisywane Juliuszowi Cezarowi, ugodzonemu sztyletem przez przyjaciela, Brutusa. [przypis edytorski]

i tych, co się bronili i tych, co się wdarli — por. Adam Mickiewicz, Reduta Ordona. [przypis edytorski]

ityfalliczne bóstwa — bogowie związani z płodnością za pośrednictwem symboli wyobrażających męskiego członka w stanie wzwodu; w staroż. Egipcie takim bóstwem był Min. [przypis edytorski]

i tym podobnie — itp.; właściwie powinno być: i tym podobnymi. [przypis edytorski]

Itys (mit. gr.) — syn Prokne i Tereusa, zabity przez tę pierwszą, gdy się dowiedziała, że jej mąż zgwałcił jej siostrę. [przypis edytorski]

Iudex ergo, cum sedebit quidquid latet adparebit nil inultum remanebit. (łac.) — Gdy zaś zasiądzie sędzia, cokolwiek było skryte, stanie się jawnym, i nic nie zostanie bez pomsty. [przypis edytorski]

iudicium (łac.) — zdolność sądzenia, osąd, przenikliwość, bystrość. [przypis edytorski]

i u jednego stołu ś. nauki i sakramentów zasiadać, i z jednej szpiżarniej i skarbnice potrzeb i żywności swojej patrzyć rozkazał — „rozkazał” zapewne w nawiązaniu do przypowieści w Łk 12, 37–45, zasadnicza treść por. Dz 2, 44–46. [przypis edytorski]

I ukazałbych zbótwiałą i zgnojoną suknią, którą trząsnąwszy, gdyby się w perzyny rozleciała, mówiłbych… — zob. Jr 13, 1–11. [przypis edytorski]

iunii (łac.) — czerwca. [przypis edytorski]

I upadł, jako ciało martwe pada — Dante, Boska Komedia (Piekło, V, 142), tł. Edward Porębowicz; ze zmienionym podmiotem. [przypis edytorski]

iurare in verba magistri (łac.) — przysięgać na słowa nauczyciela. [przypis edytorski]

iurationes difficillime admittant nam iurare apud Sclavos quasi periurare est ob vindicem deorum iram (łac.) — przysięgi dopuszczali z największym trudem, ponieważ przysięga u Słowian czy też krzywoprzysięstwo była pod mściwym gniewem bogów. [przypis edytorski]

iure caduco (łac.) — bez podstawy prawnej, prawem kaduka. [przypis edytorski]

iure fortioris (łac.) — prawem silniejszego. [przypis edytorski]

iuro (łac.) — przysięgam. [przypis edytorski]

ius conubii (łac.) — prawo dotyczące małżeństwa. [przypis edytorski]

ius gladii (łac.) — prawo miecza; przen. prawo karania śmiercią. [przypis edytorski]

Iusiurandum, patri datum (…) (łac.) — Przysięgi danej ojcu aż do dziś tak dochowałem. (słowa Hanibala). [przypis edytorski]

ius primae noctis (łac.) — prawo pierwszej nocy. [przypis edytorski]

ius romanum (łac.) — prawo rzymskie. [przypis edytorski]

ius talionis (łac.) — prawo odwetu. [przypis edytorski]

ius talionis, właśc. lex talionis (łac.) — prawo kary równej występkowi, obrazowo wyrażane sentencją: „oko za oko, ząb za ząb”. [przypis edytorski]

iustitia, fundamentum regnorum (łac.) — sprawiedliwość, fundament władzy. [przypis edytorski]

iustitias vestras iudicabo (łac.) — sprawiedliwość waszą sądzić będę. [przypis edytorski]

iustum animatum (łac.) — w swobodnym przekładzie tzw. „duch prawa” (w odróżnieniu od „litery prawa”). [przypis edytorski]

iutrzne pacierze — pierwsza część tzw. Liturgii godzin, wymagająca odmówienia określonych modlitw o wschodzie słońca. [przypis edytorski]

iuventus et inipetus (łac.) — młodość i zapał. [przypis edytorski]

iuytso — zapewne chodzi o ju-jitsu, tradycyjną japońską sztukę walki wręcz, bez użycia broni. [przypis edytorski]

Ivahi (Ivaí) — rzeka w brazylijskim stanie Parana. [przypis edytorski]

Ivan Blatny (1919-1990) — czeski poeta. [przypis edytorski]

Ivanhoe — popularna powieść historyczna Waltera Scotta, opublikowana w 1819 roku. [przypis edytorski]

ivoir (fr.) — kość słoniowa, tu: papier listowy o barwie kości słoniowej. [przypis edytorski]

Ivy — imię znaczące (ang.: bluszcz). [przypis edytorski]

iwa — gatunek wierzby. [przypis edytorski]

Iwan Drewicz (1739–1800) — własc. Johann von Drewitz, żołnierz armii pruskiej, zdezerterował podczas oblężenia Szczecina i zrobił karierę w armii rosyjskiej. Pułkownik, generał, dowódca wojsk ros. działających przeciwko konfederatom barskim w Wielkopolsce. Znany z okrucieństwa. Pastwił się między innymi nad ojcem Staszica w Pile. [przypis edytorski]

Iwan Gonta, ukr. Іван Ґонта (1705–1768) — dowódca nadwornych Kozaków Franciszka Salezego Potockiego, przeszedł na stronę hajdamaków podczas koliszczyzny (1768), umożliwiając rzeź Humania. Pojmany podstępem przez Rosjan, wydany Polakom, był torturowany i został stracony. [przypis edytorski]

Iwan Gonta, ukr. Іван Ґонта (1705–1768) — dowódca nadwornych Kozaków F.S. Potockiego, przeszedł na stronę hajdamaków podczas koliszczyzny (1768), umożliwiając rzeź Humania. Pojmany podstępem przez Rosjan, wydany Polakom, był torturowany i został stracony. [przypis edytorski]

Iwan Groźny a. Iwan IV Groźny (1530–1584) — car Rosji z dynastii Rurykowiczów, znany ze swego okrucieństwa. [przypis edytorski]

Iwan I Kalita (ok. 1288–1340) — władca ruski, książę moskiewski (od 1325), wielki książę włodzimierski (od 1328); uzyskał od tatarskiej Złotej Ordy prawo do zbierania podatków z całej Rusi, uczynił Moskwę rezydencją metropolitów Cerkwi prawosławnej (1326); uznawany za pierwszego jednoczyciela ziem ruskich i założyciela władztwa moskiewskiego. [przypis edytorski]

Iwan i Piotr Kirejewscy — bracia: Iwan Wasiljewicz Kiriejewski (1806–1856), literacki, publicysta, jeden z głównych ideologów słowianofilstwa, oraz Piotr Wasiljewicz Kiriejewski (1808–1856), folklorysta, słowianofil. [przypis edytorski]

Iwan IV Groźny (1530–1584) — wielki książę moskiewski, pierwszy władca Rosji, który koronował się na cara (1547); w latach 1565–1572 wprowadził opryczninę, politykę umacniania swojej autorytarnej władzy przez stosowanie terroru, zastraszanie ogółu ludności oraz pacyfikację wyższych warstw społecznych. [przypis edytorski]

Iwan IV Groźny (1530–1584) — wielki książę moskiewski, pierwszy władca Rosji, który koronował się na cara (1547); w latach 1565–1572 wprowadził opryczninę, politykę umacniania swojej autorytarnej władzy przez stosowanie terroru, zastraszanie ogółu ludności oraz pacyfikację wyższych warstw społecznych. [przypis edytorski]

Iwan IV Groźny (1530–1584) — wielki książę moskiewski, pierwszy władca Rosji, który koronował się na cara (1547); w latach 1565–1572 wprowadził opryczninę, politykę umacniania swojej autorytarnej władzy przez stosowanie terroru, zastraszanie ogółu ludności oraz pacyfikację wyższych warstw społecznych. [przypis edytorski]

Iwan IV Wasylewicz, (ros. Иван IV Васильевич), częściej: Iwan IV Groźny (1530–1584) — wielki książę moskiewski, pierwszy władca Rosji, który koronował się na cara (1547); w latach 1565–1572 wprowadził opryczninę, politykę umacniania swojej autorytarnej władzy przez stosowanie terroru, zastraszanie ogółu ludności oraz pacyfikację wyższych warstw społecznych. [przypis edytorski]

Iwan Karamazow — tytułowy bohater powieści Bracia Karamazow Fiodora Dostojewskiego. [przypis edytorski]

Iwan Mazepa (Jan Kołodyński, ukr. Іван Мазепа, 1639–1709) — hetman Ukrainy Lewobrzeżnej w latach 1687–1709. Nawiązywał sojusze najpierw z carem Rosji Piotrem I, potem z królem Polski Stanisławem Leszczyńskim, w końcu jako sprzymierzeniec króla Szwecji Karola XII został pokonany przez wojska rosyjskie pod Połtawą; zmarł wkrótce po ucieczce do Turcji. [przypis edytorski]

Iwanow, Nikołaj Iudowicz (1851–1919) — rosyjski generał artylerii, generał adiutant. [przypis edytorski]

Iwan — tu: Rosjanin; Rosjanie. [przypis edytorski]

iwa — odmiana wierzby. [przypis edytorski]

Iwaszkiewicz, Jarosław (1894–1980) — poeta, prozaik, dramaturg, eseista, współautor libretta do opery Karola Szymanowskiego Król Roger; przed wojną jeden z założycieli grupy poetyckiej Skamander, po wojnie wieloletni prezes Związku Literatów Polskich. [przypis edytorski]

Iwaszkiewicz, Jarosław (1894–1980) — poeta, prozaik, w 1948 r. redaktor „Nowin Literackich”, gdzie Borowski po raz pierwszy wydrukował Kamienny świat („Nowiny Literackie” 1948, nr 21–24). [przypis edytorski]

I widziałem drugiego Anioła (…) — we współczesnym tłumaczeniu Biblii Tysiąclecia: „Potem ujrzałem innego anioła lecącego przez środek nieba, mającego odwieczną Dobrą Nowinę do obwieszczenia wśród tych, którzy siedzą na ziemi, wśród każdego narodu, szczepu, języka i ludu” Ap 14, 6. [przypis edytorski]

i wiecież wy, czemu wam Pan tego drzewa zakazał (…) co jest złe, a co dobre — parafraza Rdz 3, 1–5, streszczająca rozmowę węża i kobiety. [przypis edytorski]

I-will-allways-love-you (ang.) — zawsze-będę-cię-kochać. [przypis edytorski]

I will find out (ang.) — Dowiem się. [przypis edytorski]

I wonder (ang.) — zastanawiam się, tu: no ciekaw jestem. [przypis edytorski]

iwrit (hebr. leszon iwrit, iwrit) — hebrajski; jeden z języków żyd.; oryginalny język Biblii (obok aramejskiego); „święty język przodków” (hebr. leszon ha-kodesz), język obrzędów i literatury religijnej oraz naukowej aż do XIX w.; współcz. oficjalny język państwa Izrael. [przypis edytorski]

i wszytko czyście (starop.) — i bardzo pięknie. [przypis edytorski]

i w tak okrutnej nawałności morskiej pożartą mądrość wasza zostanie — por. Ps 106, 25–27. [przypis edytorski]

i w tym działania wina jest wiernym obrazem — i w tym jest wiernym obrazem działania wina. [przypis edytorski]

I wyruszył wtedy Hadrian, i zburzył Świątynię Pańską — Świątynia Jerozolimska oraz większa część Jerozolimy, została zburzona pod koniec pierwszej wojny żydowskiej (66–70) przez Tytusa Flawiusza, syna cesarza Wespezjana, w roku 70. Hadrian urodził się w roku 76, zatem za jego życia Świątynia Jerozolimska leżała w gruzach, niemniej zajmował się on tłumieniem późniejszego powstania żydowskiego Bar-Kochby (132–135). Po zakończeniu walk, Żydów spotkały surowe represje. [przypis edytorski]

i wyszedł nie do panów, a na szosę — dziś popr.: i wyszedł nie do panów, ale na szosę. [przypis edytorski]

IXB de… 39, 54 north… 4 west… you… changed cours for your position… Signed Master SS America (ang.) — IXB od… 39,54 płn… 4 zach… wy… zmieniam kurs na waszą pozycję… Podpisano: dowódca „SS America”. [przypis edytorski]

ixora a. iksora — gatunek rośliny z rodziny marzanowatych. [przypis edytorski]

IX — strofy wskazane rzymskimi numerami, lecz nie zawierające wersów, pominięte zostały przez samego autora. [przypis edytorski]

ixy warszawskie — warszawskie towarzystwo literackie, hołdujące klasycystycznym gustom, jego członkowie gromadzili się w latach 1815–1819 w salonie Tadeusza Mostowskiego i swoje publikacje podpisywali wspólnym pseudonimem X. [przypis edytorski]

iy (daw.) — go. [przypis edytorski]

iźli (gw.) — jeśli. [przypis edytorski]

iżali a. azali (daw.) — czy, czyż. [przypis edytorski]

iżby — aby. [przypis edytorski]

iżby jej imieniem zawarł (…) traktat — żeby zawarł traktat w jej imieniu. [przypis edytorski]

iżechmy się napiskali (daw.) — żeśmy się naśpiewali; napiskać się: zmęczyć się piskaniem (śpiewaniem). [przypis edytorski]

iże (daw.) — że, iż. [przypis edytorski]

iże (gw.) — aż. [przypis edytorski]

iżem dokonał — przykład ruchomej końcówki fleksyjnej czasownika; inaczej: iż dokonałem. [przypis edytorski]