Przypisy

ławica — tu: płycizna na rzece lub w pobliżu wybrzeża morskiego usypana z piasku naniesionego przez wodę, mielizna; piaszczysta wyspa na rzece. [przypis edytorski]

ławica — tu: podwodne wzniesienie z piasku lub z innych osadów dennych w pobliżu wybrzeża morskiego. [przypis edytorski]

ławice — dziś popr. forma D. lp: ławy. [przypis edytorski]

ławiczny — dziś: ławniczy. [przypis edytorski]

ławka — tu: kram, stragan, sklep. [przypis edytorski]

ławra — duży klasztor prawosławny. [przypis edytorski]

Ławra Peczarska — prawosławny klasztor w Kijowie. [przypis edytorski]

Ławra Peczerska — ośrodek religijny, dziś w granicach Kijowa; klasztor, w którego podziemiach (pieczarach) spoczywają mumie wielu świętych i błogosławionych mnichów prawosławnych. [przypis edytorski]

Ławrow, Piotr Ławrowicz (1823–1900) — rosyjski myśliciel, publicysta i działacz rewolucyjny; twórca rosyjskiej szkoły subiektywnej w socjologii i filozofii; jeden z głównych, obok Bakunina i Michajłowskiego, ideologów ruchu narodnictwa; po zamachu Karakozowa na cara Aleksandra II aresztowany i skazany na zesłanie, z którego w 1870 zbiegł do Europy Zachodniej. [przypis edytorski]

łaźnia (starop.) — określenie dotyczące zarówno miejsca, w którym się kąpano, jak również w drugim znaczeniu: stosunek seksualny. [przypis edytorski]

łaźnia wodna — sprzęt laboratoryjny w postaci naczynia, za pośrednictwem którego ogrzewa się lub oziębia zanurzone w nim naczynia laboratoryjne wraz z ich zawartością; zaletą stosowania łaźni zamiast bezpośredniego podgrzewania naczynia z substancją chemiczną jest równomierne doprowadzanie ciepła i lepsza kontrola nad temperaturą podgrzewania. [przypis edytorski]

łaźnie Karakalli — najlepiej zachowany kompleks rzymskich term publicznych, oddany do użytku za panowania cesarza Karakalli, w 216–217, zajmujący 12 ha; kompleksowe prace archeologiczne na terenie term przeprowadzono w XIX i na pocz. XX w. [przypis edytorski]

łaźnie publiczne — termy; zespół budynków użyteczności publicznej obejmujący sale do kąpieli zimnych, ciepłych, gorących i parowych, sale gimnastyczne, boiska i ogrody, niekiedy biblioteki. Można z nich było korzystać bezpłatnie. Stanowiły rodzaj centrów rekreacyjno-rozrywkowych, w których kwitło życie towarzyskie. [przypis edytorski]

Łazarz — nieboszczyk wskrzeszony przez Jezusa Chrystusa po kilku dniach spoczywania w grobie. [przypis edytorski]

Łazarzowy — według Ewangelii Łazarz, przyjaciel Chrystusa, został przez niego wskrzeszony; według średniowiecznych legend całe swoje dalsze życie przeżył w strachu przed swym pośmiertnym losem. [przypis edytorski]

Łazarz — postać biblijna, przyjaciel Jezusa Chrystusa, który go wyprowadził z grobu i przywrócił do życia. [przypis edytorski]

Łazarz — postać biblijna, przyjaciel Jezusa Chrystusa, przez którego został wskrzeszony z martwych. Jako św. Łazarz z Betanii był patronem żebraków i trędowatych, stąd też powiedzenia wiążące jego osobę z nędzą i opuszczeniem. [przypis edytorski]

Łazarz — postać biblijna, przyjaciel Jezusa, który wg Ewangelii Jana umarł i został przez Jezusa wskrzeszony. [przypis edytorski]

Łazarz — postać biblijna, święty Kościoła katolickiego oraz Kościoła prawosławnego. [przypis edytorski]

Łazarz — postać biblijna, wg Ewangelii św. Jana wskrzeszona z grobu przez Chrystusa; przen. osoba cierpiąca. [przypis edytorski]

Łazarz — postać biblijna z Ewangelii wg Jana: wskrzeszony przez Jezusa po kilku dniach spoczywania w grobie; patron żebraków i trędowatych; przen.: człowiek wycieńczony przez chorobę lub nędzę. [przypis edytorski]

Łazarz — postać z Ewangelii wg św. Jana, wskrzeszona przez Jezusa. [przypis edytorski]

Łazarz (rel.) — bohater biblijny, wskrzeszony przez Chrystusa. [przypis edytorski]

Łazarz — tu: ciężko chory, który cudem uniknął śmierci. [przypis edytorski]

Łazarz — tu: postać z przypowieści biblijnej (Łk 16,19–31), żebrak, który żywił się odpadkami ze stołu bogacza. [przypis edytorski]

łazarz — tu przen.: chory. [przypis edytorski]

łazarz — tu: trędowaty, od imienia chrześcijańskiego patrona żebraków i trędowatych. [przypis edytorski]

łazarz — tu: zmarły; od imienia postaci biblijnej, a nast. świętego kościoła chrześcijańskiego, Łazarza z Betanii, brata Marii i Marty, uczennic Chrystusa, który wg Ewangelii wskrzesił Łazarza z martwych na usilne prośby sióstr. [przypis edytorski]

łazienka — łódź kąpielowa. [przypis edytorski]

łazienka — tu: wyznaczone kąpielisko. [przypis edytorski]

Łazienki a. Łazienki Królewskie — największy warszawski park, założony w XVIII wieku przez króla Stanisława Augusta Poniatowskiego (1732–1798). [przypis edytorski]

Łazienki Królewskie w Warszawie — znany park warszawski, ulubione miejsce przechadzek; nazwa pochodzi od dawnego pawilonu Łaźni, zbudowanego na sztucznej wyspie na stawie, przebudowanego później na pałac. [przypis edytorski]

Łazienki właśc. Łazienki Królewskie — zespół pałacowo-ogrodowy w Warszawie, założony w XVIII wieku przez Stanisława Augusta Poniatowskiego. [przypis edytorski]

Łazienki — znany park warszawski w południowej części miasta, ulubione miejsce przechadzek. Nazwa pochodzi od pałacu z końca XVII wieku, przeznaczonego początkowo na łazienki. [przypis edytorski]

łazik (gw. środ.) — złodziej kradnący drobne, małe przedmioty; złodziej kieszonkowy; doliniarz. [przypis edytorski]

łazik — tu: włóczęga, byle kto, niezamożny podróżnik. [przypis edytorski]

Łaznów — polska wieś położona w województwie łódzkim, w powiecie tomaszowskim. [przypis edytorski]

Łby goli — przez wygolenie części włosów nad czołem oznaczano rekrutów zdatnych do służby wojskowej. [przypis edytorski]

łęcina (gw.) — łodyga ziemniaka. [przypis edytorski]

łęcina — tu: łodyga. [przypis edytorski]

łęciny a. łęty — łodygi kartofli. [przypis edytorski]

Łęczyca — w oryg. łac. sedes Lucie, jedna ze stolic dzielnicy Zbigniewa. [przypis edytorski]

łęg — las lub łąka na podmokłym terenie. [przypis edytorski]

łęg — podmokła dolina, najczęściej położona w dolinie rzeki. [przypis edytorski]

łęg — podmokła łąka, często porośnięta krzewami. [przypis edytorski]

łęg — podmokła łąka porośnięta kępami krzewów a. wikliną; także: las liściasty o gęstym poszyciu i bujnym runie. [przypis edytorski]

łęg — podmokła łąka. [przypis edytorski]

łęk — przednia część siodła. [przypis edytorski]

łęk — przednia część siodła, wygięta do góry. [przypis edytorski]

łęk — przednia, podwyższona część siodła. [przypis edytorski]

łęk — tu: łuk. [przypis edytorski]

łężna trawa — trawa na podmokłej łące. [przypis edytorski]

łężny (daw.) — dziki, leśny. [przypis edytorski]

łebski (pot.) — sprytny, zmyślny, mądry. [przypis edytorski]

łeb suszyć — nękać, napominać. [przypis edytorski]

łechtać — łaskotać. [przypis edytorski]

łechtliwy — wrażliwy na łechtanie, łaskotanie. [przypis edytorski]

łeficerze — oficerowie. [przypis edytorski]

łeficerz — oficer. [przypis edytorski]

Łemkowie — grupa etniczna, zamieszkująca Beskid Niski do czasu wysiedleń w ramach akcji „Wisła” (1945–1947). [przypis edytorski]

łepak (daw., pot.) — spryciarz. [przypis edytorski]

łepak (daw.) — spryciarz. [przypis edytorski]

Łepak: pajac — pierwodruki dzieł Szekspira nie zawierają listy postaci; na podst. treści sztuki postać tę określa się słowem clown (pajac) lub swain (wieśniak, pastuch). [przypis edytorski]

łep (starop. forma) — dziś popr.: łeb. [przypis edytorski]

łep (starop. forma ort.) — dziś: łeb. [przypis edytorski]

łep (starop. forma ort.) — dziś popr. łeb. [przypis edytorski]

łep (starop. forma ort.) — dziś popr.: łeb. [przypis edytorski]

łeptać (daw.) — chłeptać, zwykle o zwierzętach: pić, zagarniając płyn językiem. [przypis edytorski]

łeż (daw.) — kłamstwo. [przypis edytorski]

łeż — dziś popr.: łgarstwo (od czas. łgać); kłamstwo. [przypis edytorski]

łeż zadawać (daw.) — oskarżać o kłamstwo. [przypis edytorski]

łgą — dziś popr. forma 3 os. trybu rozkazującego: łżą. [przypis edytorski]

łgą — dziś popr. forma: łżą; łżeć: kłamać. [przypis edytorski]

łgać — kłamać; mówić nieprawdę. [przypis edytorski]

łgać — kłamać; tu: forma 3.os.lp: łżesz. [przypis edytorski]

łgać — zmyślać, kłamać. [przypis edytorski]

łgarstwo zadawać — zarzucać kłamstwo, oskarżać o kłamstwo. [przypis edytorski]

łgę — dziś 1. os. lp cz.ter.: łżę. [przypis edytorski]

łkający ptak wiosny — słowik. [przypis edytorski]

Ł. — Łomża. [przypis edytorski]

łódką jeździć — dziś raczej: pływać łódką. [przypis edytorski]

Łódź Charona — w mit. gr. Charon przewoził swą łodzią dusze zmarłych przez Styks, rzekę oddzielającą świat żywych od Królestwa Podziemnego, w którym władał bóg Hades; za swą usługę Charon pobierał opłatę — obola i z tego powodu Grecy starożytni swoich zmarłych wyposażali w tę monetę. [przypis edytorski]

Λογοσ (gr.) — logos; słowo, idea. [przypis edytorski]

łój — tłuszcz zwierzęcy. [przypis edytorski]

łóz (starop.) — wierzb. [przypis edytorski]

Łobaczewski, Nikołaj (1792–1856) — rosyjski matematyk polskiego pochodzenia, twórca (niezależnie od Jánosa Bolyaia) geometrii nieeuklidesowej. [przypis edytorski]

Łoboda, Hryhorij (1557–1596) — hetman kozacki, uczestnik powstania Nalewajki 1595–1596. [przypis edytorski]

Łobodowski, Józef (1909–1988) — poeta, przed wojną tworzący w konwencji katastrofizmu, często odwołujący się do tematyki ukraińskiej, od 1941 na emigracji w Hiszpanii. [przypis edytorski]

łobuzowstwo (neol.) — dziś popr.: łobuzerstwo. [przypis edytorski]

Łobzów — dziś dzielnica Krakowa. [przypis edytorski]

Łobzów — dziś dzielnica Krakowa, wówczas wieś pod miastem. [przypis edytorski]

łoczyga — pospolita roślina z rodziny astrowatych, o języczkowatych, jasnożółtych kwiatach. [przypis edytorski]

łodyżka biała a krucha — konstrukcja z „a” w funkcji spójnika łącznego, dziś: łodyżka biała i krucha. [przypis edytorski]

łodź — dziś popr. pisownia: łódź. [przypis edytorski]

łodzia (daw.) — łódź. [przypis edytorski]

łodziam (starop.) — daw. forma C. lm r.m.; dziś: łodziom. [przypis edytorski]

łodzia (starop.) — dziś forma M.lp: łódź. [przypis edytorski]

łodzie (starop. forma) — (bez) łodzi. [przypis edytorski]

łodzik — morski głowonóg. [przypis edytorski]

łogawość — schorzenie koni, kulenie wywołane kostną naroślą na stawie skokowym. [przypis edytorski]