Przypisy

numidyjski — z Numidii, prowincji rzymskiej w płn. Afryce. [przypis edytorski]

Numik a. Numikus — rzeczka w Lacjum, wypływająca z bagna, w pobliżu wybrzeża morskiego. [przypis edytorski]

Numinibus vota exaudita malignis (łac.) — „Bowiem słuchając twego pożądania,/ Złośliwe Bóstwo zguby ci nie wzbrania!” (Juvenalis, Satyry X, 111–112; tłumaczenie za: Felicjan Faleński, Płonne zachcianki: Satyra X Juvenalisa, Warszawa 1884). [przypis edytorski]

numizmat — tu ogólnie: moneta, niekoniecznie dawna. [przypis edytorski]

Num qui vero supra Roxanos habitent etc. — tłumaczenie w nast. zdaniu. [przypis edytorski]

Num, właśc. Chnum — bóg opiekuńczy wylewów Nilu, czczony szczególnie w Górnym Egipcie. Twórca ludzi, których uformował z gliny na kole garncarskim. Przedstawiany jako człowiek z baranią głową. [przypis edytorski]

numy rzucając otworem — zostawiając otwarte domy bez opieki. [przypis edytorski]

Nunc erudimini (łac.) — Teraz nauczcie się (słowa z Ps 2, 10, w kulturze francuskiej znane z użycia ich przez Bossueta w mowie żałobnej poświęconej Henryce Marii de France, księżniczce francuskiej i królowej Anglii). [przypis edytorski]

nuncjatura — przedstawicielstwo dyplomatyczne Watykanu. [przypis edytorski]

nuncjusz — przedstawiciel dyplomatyczny papieża. [przypis edytorski]

nuncjusz — wysłannik i swego rodzaju ambasador papieża. [przypis edytorski]

nuncjusz — wysłannik papieża. [przypis edytorski]

Nun das wohl nicht, denn wo er stand, stand er vor Gott (niem.) — Nie, nie o to chciałam was spytać; wiem, że gdzie bądź stanął, to stał przed Bogiem (Lessing, Natan mędrzec, akt III, scena 2, rozmowa Rechy i Templariusza; tłum. Anastazy Kwiryn). [przypis edytorski]

Nun ja, Haman opferte sein junges Leben, damit unser Krieg sein Ziel erreiche (niem.) — Ano tak, Haman poświęcił swe młode życie, żeby nasza wojna osiągnęła swój cel. [przypis edytorski]

Nun ja wissen Sie, Herr Müller, ist das aber möglich (niem.) — no, wie pan, panie Miller, czy to jednak możliwe [przypis edytorski]

nun (niem.) — więc; cóż więc. [przypis edytorski]

nunquam (łac.) — nigdy. [przypis edytorski]

Nu, prodołżajtie. Eto wieśma intieresno (ros.) — Więc, proszę kontynuować. To bardzo ciekawe. [przypis edytorski]

Nur einen Bock! Auf meine Seele (niem.) — Tylko złotówka! Na moją duszę! [przypis edytorski]

nurek kartezjański — doświadczenie z zakresu fizyki, ukazujące prawo wyporu hydrostatycznego Archimedesa poprzez bezpośredni pokaz zasady pływania i tonięcia ciał oraz prawo Pascala i znacznie większą ściśliwość gazów niż cieczy. René Descartes a. Kartezjusz (1596–1650) francuski matematyk, fizyk i filozof. [przypis edytorski]

nur fűr Deutsche (niem.) — tylko dla Niemców. [przypis edytorski]

nu (ros.) — więc. [przypis edytorski]

nurse (ang.) — niania, piastunka. [przypis edytorski]

nursera (z ang.) — pokój dziecinny. [przypis edytorski]

Nursia — w górach Sabińskich w Umbrii (dziś: Norcia). [przypis edytorski]

nurtować (daw.) — nurkować, dawać nurka. [przypis edytorski]

nurtować — dziać się, działać w głębi, w ukryciu, nie ujawniając się na zewnątrz. [przypis edytorski]

nurtować — wydarzać się w głębi, w ukryciu, nie ujawniając się na zewnątrz. [przypis edytorski]

nurty — dziś popr. forma C. lm: nurtami. [przypis edytorski]

nur vom Norden kommt das Heil für das deutsche Schriftum (niem.) — tylko z północy nadchodzi zbawienie literatury niemieckiej. [przypis edytorski]

Nurym — popr.: Narym, wieś w w obwodzie tomskim w Rosji, nad brzegiem rzeki Ob. [przypis edytorski]

nurzyć się — zanurzać się. [przypis edytorski]

nurzyć się — zanurzać się, zagłębiać się. [przypis edytorski]

nurzy — dziś popr. forma 3 os. lp: nurza. [przypis edytorski]

nurzyk zwyczajny, Uria aalge (biol.) — bardzo liczny gatunek dużego ptaka wodnego z rodziny alk, zamieszkujący wyspy na płn. Atlantyku, Pacyfiku i Oceanie Lodowatym. [przypis edytorski]

Nussey, Ellen (1817–1897) — przyjaciółka Charlotte Brontë, z którą pisarka prowadziła ożywioną korespondencję. [przypis edytorski]

Nu, szto heto? (białorus.) — no, co to? [przypis edytorski]

Nuta: Bartoszu, Bartoszu! — dwa ostatnie wersy każdej zwrotki się powtarza. [przypis edytorski]

Nuta: Danse du ventre — Danse du ventre (fr.: taniec brzucha), utwór rozrywkowy, popularny pod koniec XIX w. Autorem melodii jest Sol Bloom (1870–1949), muzyk, później polityk amerykański. W wydaniu źródłowym podano tu melodię w zapisie nutowym. Tadeusz Boy-Żeleński pisze: Melodie zamieszczone w tym zbiorku zaczerpnięte są bądź z naszych popularnych, bądź też z paryskich motywów. [przypis edytorski]

Nut — egipska bogini nieba, córka boga powietrza Szu i bogini wilgoci Tefnut. Siostra i żona boga ziemi Geba. Uważana również za matkę-opiekunkę zmarłych. Matka Izydy, Nefrydy, Ozyrysa i Seta. Przedstawiana jako kobieta wygięta w łuk ponad ziemią, wspierająca się o nią dłońmi i stopami. [przypis edytorski]

nuworysiów — nuworyszów (tj. nowobogackich). [przypis edytorski]

Nu wot chaziajuszka, ćwietoczok moj ślicznieńkij, anu prikiń, anu prisyp, choć troszku, choć żemku (białorus.) — Ot i gosposia, kwiatuszek mój śliczniutki, ano zdrzemnij się, ano podeśpij, choć troszkę, choć drzemkę. [przypis edytorski]

nux vomica — strychnina. [przypis edytorski]

nuż a. nuże (starop.) — dalej; tu: co więcej. [przypis edytorski]

nuża — znużenie. [przypis edytorski]

nużby się spóźniła — akurat spóźniłaby się. [przypis edytorski]

nuż (daw.) — szybko i gwałtownie (wykrzyknienie). [przypis edytorski]

nuż (daw.) — wyraz niepewności, podejrzliwości. [przypis edytorski]

nuże — dalej (okrzyk). [przypis edytorski]

nuże — dalej. [przypis edytorski]

nuże (daw.) — dalej (w funkcji wykrzyknienia). [przypis edytorski]

nuże — okrzyk oznaczający poganianie: dalej, szybciej. [przypis edytorski]

nuże — okrzyk znaczący tyle co: „dalej!”, „szybko!”. [przypis edytorski]

nuż — nuże, dalej, dalejże. [przypis edytorski]

nużny (daw.) — zmęczony. [przypis edytorski]

N'y a point comparaison avec ces de Chocim (fr.) — nie ma porównania z tymi z Chocimia. [przypis edytorski]

nyć (gw.) — doskwierać. [przypis edytorski]

nygus — (dawne określenie potoczne) leń, człowiek migający się od pracy. [przypis edytorski]

nygus (daw. pot.) — leń, człowiek wymigujący się od pracy. [przypis edytorski]

Nyma nykoho, teper nam bude panowanje (z ukr.) — Nie ma nikogo, teraz my będziemy panować. [przypis edytorski]

nynie — właśc. ninie (daw.): teraz. [przypis edytorski]

Nysa (gr. Νῦσα) (mit. gr.) — góra, na której nimfy deszczu wychowywały młodego Dionizosa. [przypis edytorski]

Nysa (mit. gr.) — góra będąca siedzibą nimf deszczu, które wychowały boga Dionizosa (Bachosa). [przypis edytorski]

Nysa — właśc. Nysa Łużycka; rzeka płynąca w Czechach, Niemczech i Polsce, lewobrzeżny dopływ Odry. [przypis edytorski]

nyża (daw.) — nisza. [przypis edytorski]

nyża (daw.) — nisza, wgłębienie. [przypis edytorski]

ócz (daw.) — dawna forma D. l.mn., dziś: oczu. [przypis edytorski]

ócz (daw.) — dziś: oczu. [przypis edytorski]

ócz (daw.) — dziś popr. forma D. l.mn: oczu. [przypis edytorski]

ócz (daw.) — dziś popr. forma D. l.mn: oczu. [przypis edytorski]

ócz (daw.) — dziś popr.: oczu. [przypis edytorski]

ócz — daw. forma D.lm; dziś: oczu. [przypis edytorski]

ócz (daw.) — forma D. lm: oczu. [przypis edytorski]

ócz (daw. forma) — dziś N.lm: (z) oczu. [przypis edytorski]

ócz — dziś: oczu. [przypis edytorski]

ócz — dziś popr. D. l.mm.: oczu. [przypis edytorski]

ócz — dziś popr. forma D. l.mn: oczu. [przypis edytorski]

ócz — dziś popr. forma D. lm: oczu. [przypis edytorski]

ócz — dziś popr. forma D.lm: oczu. [przypis edytorski]

ócz — dziś popr.: oczu. [przypis edytorski]

ócz — dziś popr.: oczu. [przypis edytorski]

ócz (przestarz.) — dziś D. lm: oczu. [przypis edytorski]

ὁδὸς ἄνω κάτω μία (gr.) — urwane zdanie przypisywane Heraklitowi, pełna sentencja brzmi ὁδὸς ἄνω κάτω μία καὶ ὡυτή i można ją tłumaczyć jako: „droga w górę i droga w dół są tą samą drogą”. [przypis edytorski]

øre — drobna moneta skandynawska. [przypis edytorski]

ósma godzina — licząc wg. daw. miary, od wschodu słońca, około pierwszej po południu. [przypis edytorski]

ósmy brat śpiący — odniesienie do ludowej legendy o Siedmiu Braciach Śpiących, nawiązującej do przepowiadania pogody. [przypis edytorski]

ôte-toi, que je m'y mette (fr.) — usuń się, bo ja chcę zająć twoje miejsce; wynoś się, daj mi robić swoje. [przypis edytorski]

Ów bóstwo uwięził w geometrycznej formule — być może aluzja do Pitagorasa (ok. 572–ok. 497 p.n.e.), greckiego filozofa, matematyka i mistyka. [przypis edytorski]

ówczesny dyktator — niewymieniony z imienia u Plutarcha, wg Liwiusza był to Aulus Postumius Albus, który otrzymał przydomek Regillensis. [przypis edytorski]

ówdzie — tam [przypis edytorski]

ówdzie — tam. [przypis edytorski]

Ów okrutny cesarz rzymski powiadał (…) iż pragnie, by czuli śmierć — cesarz Kaligula, por. Swetoniusz, Gajus Kaligula, 30 [w:] Żywoty cezarów. [przypis edytorski]

ów, owa, owe — ten, ta, te. [przypis edytorski]

ów, owa — ten, ta. [przypis edytorski]

ów, owego — ten, tego. [przypis edytorski]

ów posłaniec — goniec, który według legendy przebiegł ok. 40 km z Maratonu do Aten z wieścią o zwycięstwie, po czym zmarł z wyczerpania; wydarzenie to było inspiracją dla powstania współczesnego biegu maratońskiego. [przypis edytorski]

ówten (daw.) — tamten. [przypis edytorski]

ów — ten. [przypis edytorski]

οὐδὲν πλείων ὁ πᾶς χρόνος φαίνεται οὕτω δὴ εἶναι ἢ μία νύξ (gr.) — (bo) całkowita suma czasu jest zatem niczym jedna noc; por. Platon, Apologia Sokratesa, 40e. [przypis edytorski]

Οὐ γὰρ ἂν πώποτε εἴδεν… (gr.) — Oko nie zobaczy słońca, póki samo nie stanie się słoneczne (Plotyn, Enneady I 6); ciąg dalszy brzmi: dusza nie zobaczy piękna, póki sama nie stanie się piękna. [przypis edytorski]