Przypisy

Dzieje się to tym — dzieje się tak dlatego. [przypis edytorski]

dzieje się to tym — dziś: dzieje się to dlatego. [przypis edytorski]

dziejopis — kronikarz. [przypis edytorski]

Dziej się wola boża, Nie moja wola! — por. Łk 22, 42. [przypis edytorski]

dziekania — urząd w hierarchii kościoła katolickiego piastowany przez dziekana stojącego na czele wikaratu okrągowego. [przypis edytorski]

dziekan — tu: duchowny zarządzający dekanatem lub stojący na czele ciała kolegialnego. [przypis edytorski]

Dziekoński, Albin (1892–1940?) — poeta, autor m. in. poematu Dramat Lucyfera. [przypis edytorski]

Dziekoński, Albin (1892–1940?) — poeta. [przypis edytorski]

dzieła Cezara i Ksenofonta — Caius Iulius Caesar (101–44 p.n.e.) wódz, później cesarz rzym., autor m.in. dzieła historycznego O wojnie gallickiej. Ksenofont (ok. 430–355 p.n.e.), wódz i historyk gr. z Aten, uczeń Sokratesa, autor m.in. Anabazy (tj. Wyprawy Cyrusa) i Apologii (tj. Obrony Sokratesa). [przypis edytorski]

dzieła (daw.) — dla. [przypis edytorski]

dzieła Schillera, Goethego, lorda Byrona, Waltera Scotta, Jean-Paula, Berzeliusa, Davy'ego, Cuviera, Lamartine'a — Friedrich Schiller (1759–1805): niemiecki poeta i filozof okresu romantyzmu; Johann Wolfgang Goethe (1749–1832): najwybitniejszy niemiecki poeta i pisarz okresu „burzy i naporu”; George Gordon Byron (1788–1824): poeta, czołowy przedstawiciel angielskiego romantyzmu; Walter Scott (1771–1832): szkocki autor powieści historycznych i poeta, bardzo popularny w swojej epoce; Jean Paul Richter (1763–1825): pisarz niemiecki, jeden z głównych prekursorów romantyzmu w lit. niemieckiej; Jöns Jacob Berzelius (1779–1848): szwedzki chemik, jeden z założycieli nowoczesnej chemii, autor 8-tomowego podręcznika fizyki, chemii i mineralogii; Humphry Davy (1778–1829): brytyjski chemik, jako pierwszy wyodrębnił szereg pierwiastków, odkrył chlor i jod; Georges Cuvier (1769–1832): wybitny francuski zoolog i paleontolog, współtwórca anatomii porównawczej; Alphonse de Lamartine (1790–1869): polityk i pisarz francuski, uznawany za twórcę francuskiego romantyzmu. [przypis edytorski]

dzieła specjalnie-medyczne — tj. dzieła specjalistyczne z dziedziny medycyny. [przypis edytorski]

dzieła — tu: interesy, działalność. [przypis edytorski]

dzieło — litewski regionalizm oznaczający pańszczyznę. [przypis edytorski]

Dzieło to jest owocem dwuletniego stanu nadzwyczajnej egzaltacji i myśli (…) i pamięć późną pisarza obroni — jest to druga z czterech redakcji przedmowy do Genesis z Ducha. [przypis edytorski]

dzieło (z ros.) — sprawa. [przypis edytorski]

dzieły — dziś forma N.lm: dziełami. [przypis edytorski]

dzieły — dziś N.lm: dziełami. [przypis edytorski]

dzieły — dziś popr.: dziełami. [przypis edytorski]

dzieły — dziś popr. forma N.lm: dziełami. [przypis edytorski]

dzieły (starop. forma) — dziś N.lm: dziełami. [przypis edytorski]

dzielić — tu: obdzielać. [przypis edytorski]

dzielne konie uwiodła (…) nim Troi paszę jadły i Ksantu nurt piły — nawiązanie do przepowiedni, że Grecy zdobędą Troję, jeśli konie Rezosa nie zażyją popasu pod Troją i nie napiją się wody z trojańskiej rzeki. [przypis edytorski]

dzielne syny — dziś popr. forma B. lm.: dzielnych synów. [przypis edytorski]

Dzielnica Łacińska — dzielnica uniwersytecka Paryża, położona na lewym brzegu Sekwany; nazwa pochodzi od łaciny, języka używanego powszechnie na uniwersytetach aż do czasów rewolucji francuskiej. [przypis edytorski]

Dzielnica Łacińska (fr. Quartier latin) — dzielnica uniwersytecka Paryża, położona na lewym brzegu Sekwany; nazwa pochodzi od łaciny, języka używanego powszechnie na uniwersytetach aż do czasów Rewolucji francuskiej. [przypis edytorski]

dzielnica niemiecka w Krakowie — zbudowane w czasie okupacji osiedle przy ul. Królewskiej, w którym mogli zamieszkiwać jedynie Niemcy. [przypis edytorski]

dzielnica Saint-Germain — właśc. Saint-Germain-des-Prés, lewobrzeżna dzielnica Paryża, od poł. XVIII w. zamieszkiwana przez arystokrację. [przypis edytorski]

dzielnica żółkiewska — Dzielnica III Przedmieście Żółkiewskie, dawna dzielnica Lwowa; obecnie jej obszar należy po części do rejonu szewczenkowskiego i łyczakowskiego. [przypis edytorski]

dzielniejszy — tu: silniejszy, skuteczniejszy. [przypis edytorski]

dzielność — tu: aktywność; skuteczność. [przypis edytorski]

dzielność — tu: czynność, aktywność; skuteczność; działalność. [przypis edytorski]

dzielność — tu: czynność, aktywność; skuteczność. [przypis edytorski]

dzielność — tu: działanie, aktywność; skuteczność. [przypis edytorski]

dzielność — tu: siłę, skuteczność. [przypis edytorski]

dzielność — tu: skuteczność. [przypis edytorski]

dzielny (daw.) — mocny, skuteczny. [przypis edytorski]

dzielny — tu: aktywny; skuteczny. [przypis edytorski]

dzielny — tu: mocny. [przypis edytorski]

Dzień 14 lipca — to święto Francuzów — Dzień Bastylii, święto narodowe, upamiętnia wybuch Wielkiej Rewolucji Francuskiej 14 lipca 1789 r. [przypis edytorski]

dzień a. dzienia (starop.) — barć wyrobiona w żywym drzewie, ul leśny; także: dzienno, dzienie. [przypis edytorski]

Dzień był bardzo mroźny, chyba nie mniej niż 35° R. — najprawdopodobniej mowa o temperaturze wyrażonej skalą Réaumura, wprowadzoną w 1731 roku przez francuskiego fizyka René de Réaumura, często używaną w Europie Środkowej do początków XX stulecia. [przypis edytorski]

dzień cały przeminie godzin — dzień cały przeminie jak godzina. [przypis edytorski]

dzień dnia — dziś popr.: „co dnia”, „co dzień” lub „dzień w dzień”. [przypis edytorski]

Dzień gniewu — dzień płomienisty… — pierwsze słowa pol. wersji Dies irae, łac. średniowiecznej sekwencji (uroczystej pieśni) o końcu świata, wchodzącej w skład mszy żałobnej. [przypis edytorski]

dzień Najświętszej Panny Zielnej — obchodzone 15 sierpnia święto maryjne patronki płodności ziemi; oficjalnie: święto Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny. [przypis edytorski]

Dzień — odpowiednik aktu. [przypis edytorski]

Dzień oświecił Norhamu wzgórek z zamkiem na szczycie, rzekę Tweed, co głęboki nurt swój toczy obficie I gór Cheviot wyżynę skalistą. Grube mury zamkowe i wieżyca obronna, I dokoła zamczyska wstęga wałów ochronna zajaśniały poświatą złocistą. — fragment poematu Marmion Waltera Scotta (1771–1832). [przypis edytorski]

dzień Pańskich Narodzin — chrześcijańskie święto Bożego Narodzenia, przypadające 25 grudnia. [przypis edytorski]

dzień Panny Marii Gromnicznej — obchodzone 2 lutego katolickie święto, podczas którego wierni przynoszą do kościoła świece do pobłogosławienia, zwane gromnicami. [przypis edytorski]

Dzień p. Esika w Ostendzie — w wydaniu źródłowym podano melodię w zapisie nutowym. Tadeusz Boy-Żeleński pisze: Melodie zamieszczone w tym zbiorku zaczerpnięte są bądź z naszych popularnych, bądź też z paryskich motywów. [przypis edytorski]

dzień po Janie — tj. 25 czerwca, nazajutrz po dniu św. Jana Chrzciciela, charakterystycznym ze względy na ludowe obchody nocy świętojańskiej (z 23 na 24 czerwca). [przypis edytorski]

dzień przed Oczyszczeniem N. Marii Panny — 1 lutego. [przypis edytorski]

dzień Rozesłania Apostołów — 15 lipca. [przypis edytorski]

dzień świętego Jana — 24 czerwca. [przypis edytorski]

dzień świętego Ludwika — 25 sierpnia. [przypis edytorski]

dzień świętego Michała — 29 września; w luterańskim i anglikańskim kalendarzu liturgicznym w dniu tym obchodzone jest święto Michała Archanioła, tradycyjne od średniowiecza obchody tego święta w Wielkiej Brytanii i Irlandii zwane są Michaelmas, do XVIII wieku uroczystość 29 września była świętem nakazanym, poprzedzonym trzydniowym postem. [przypis edytorski]

dzień świętego Michała Archanioła — święto chrześcijańskie w zachodniochrześcijańskich kalendarzach liturgicznych przypadające 29 września; obchodzone od V w., w średniowieczu stanowiło jedno ze świąt nakazanych. [przypis edytorski]

dzień świętego Piotra i Pawła — jedno ze świąt w kościele katolickim, obchodzone 29 czerwca na cześć świętego Piotra (ok. 33–64/67), apostoła i pierwszego biskupa Rzymu, oraz świętego Pawła (ok. 5/10–64/67), apostoła i męczennika za wiarę. [przypis edytorski]

dzień św. Szczepana — święto katolickie obchodzone 26 grudnia. [przypis edytorski]

dzień św. Wawrzyńca męczennika — 10 sierpnia; tu: bitwa z Pomorzanami w 1109 r. pod Nakłem. [przypis edytorski]

dzień sybirski — tu: dzień polarny. [przypis edytorski]

dzieńszczyk (z ros.) — ordynans. [przypis edytorski]

dzień umarłych boży — w Attyce i Jonii odwiedzano groby zmarłych i składano im ofiary podczas wiosennego święta Antesteriów. [przypis edytorski]

dzień uroczysty Wniebowzięcia Bożej Rodzicy — 15 sierpnia. [przypis edytorski]

dzień Wniebowstąpienia Najświętszej Panny Marii — święto obchodzone w kościele katolickim 15 sierpnia. [przypis edytorski]

dzień Wniebowzięcia Najświętszej Panny — święto katolickie obchodzone 15 sierpnia. [przypis edytorski]

dzień Wojciechowy, przy końcu kwietnia — 23 kwietnia kościół katolicki obchodzi wspomnienie Jerzego i Wojciecha. [przypis edytorski]

Dzień Zaduszny — święto zmarłych, obchodzone w kościele chrześcijańskim począwszy od X w. dnia 2 listopada, dzień po święcie Wszystkich Świętych. [przypis edytorski]

dzienga (z ros.) — pieniądze. [przypis edytorski]

dzienieśmy (…) mieli (starop. forma) — konstrukcja z przestawną końcówką czasownika; inaczej: mieliśmy dzień. [przypis edytorski]

Dzienniczek — Dzienniczek Justysi, komedia Józefa Kościelskiego (1845–1911). [przypis edytorski]

dziennikarski sklepik — dziś: kiosk. [przypis edytorski]

Dziennik narodowy — czasopismo wychodzące na emigracji w latach 1840–1847. [przypis edytorski]

„Dziennik Trévoux”, fr. Journal de Trévoux — wpływowy francuski miesięcznik wydawany w Trévoux w latach 1701–1782. Został założony przez jezuickiego teologa, większość autorów stanowili jezuici. Po wygnaniu zakonu z Francji w 1772 jego redaktor, jezuita Guillaume François Berthier, zrezygnował z prowadzenia pisma, wówczas miesięcznik próbowali prowadzić inni redaktorzy. [przypis edytorski]

„Dziennik uczonych”, fr. „Journal des Savants” — pierwsze w Europie czasopismo naukowe zajmujące się literaturą, powstałe w 1665, objęte patronatem króla Francji. [przypis edytorski]

Dziennik uwodziciela — ostatni utwór pierwszej części zbioru Albo–albo (duń. Enten-Eller), opublikowanego przez Kierkegaarda pod pseudonimem Victor Eremita (łac. zwycięski pustelnik) w Kopenhadze, w 1843 roku. [przypis edytorski]

dzi entwiklunk (zniekszt. niem. die Entwicklung) — rozwój. [przypis edytorski]

dziergana czarno — tu: z wzorem wyhaftowanym czarną nitką. [przypis edytorski]

dzierlatka (daw.) — młoda, wesoła kobieta. [przypis edytorski]

dzierlatka — gatunek skowronka. [przypis edytorski]

dzierlatka — tu: gatunek skowronka. [przypis edytorski]

dzierżać (daw.) — dzierżyć, trzymać. [przypis edytorski]

dzierżak — dłuższa część cepa trzymana w ręku przy młóceniu. [przypis edytorski]

dzierżak — rodzaj długiego kija. [przypis edytorski]

dzierżawiec — dziś popr. forma D.lm: dzierżawców. [przypis edytorski]

Dzierżawin — Gawriła Romanowicz Dierżawin (1743–1816), poeta rosyjski, przedstawiciel klasycyzmu, autor poematu Boh (Bóg). [przypis edytorski]

dzierżawne — opłata za dzierżawę; czynsz, podatek płacony z tytułu dzierżawy ziemi. [przypis edytorski]

dzierżeć (daw.) — trzymać. [przypis edytorski]

dzierży arendą (daw.) — dzierżawi majątek ziemski, młyn lub karczmę. [przypis edytorski]

dzierżyć (daw.) — trzymać. [przypis edytorski]

dzierżyć (daw.) — trzymać; tu: dotrzymywać słowa. [przypis edytorski]

dzierżyć (daw.) — trzymać, tu: posiadać. [przypis edytorski]

dzierżyć (daw.) — trzymać, tu: posiadać. [przypis edytorski]

dzierżyć się (starop.) — trzymać się. [przypis edytorski]

dzierżyć się — trzymać się. [przypis edytorski]

dzierżyć — trzymać, mieć; dzierżały miejsce: zajmowały miejsce. [przypis edytorski]

dzierżyć — trzymać. [przypis edytorski]

dzierżyć — trzymać; tu: posiadać, mieć. [przypis edytorski]

dzierżym — dzierżymy. [przypis edytorski]